| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना
Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
४५७. अधिकरणवूपसमवग्गे सङ्घगरु नाम कोति आह ‘‘धम्मञ्च…पे॰… सङ्घगरु नाम होती’’ति। तानीति चीवरादीनि।
457. Adhikaraṇavūpasamavagge saṅghagaru nāma koti āha ‘‘dhammañca…pe… saṅghagaru nāma hotī’’ti. Tānīti cīvarādīni.
४५८. पञ्चहुपालि आकारेहीति एत्थ आकारसद्दो कारणत्थोति आह ‘‘पञ्चहि कारणेही’’ति। कम्मेनातिआदीसु कम्मादीनं सरूपं दस्सेन्तो आह ‘‘अपलोकनादीसू’’तिआदि। उपपत्तीहीति युत्तीहि। मय्हं उच्चाकुला पब्बजितभावञ्च बहुस्सुतभावञ्च तुम्हे जानाथाति योजना। मादिसो नाम…पे॰… तुम्हाकं युत्तं ननूति योजना। कण्णमूलेति कण्णसमीपे। अनुस्सावनेनाति अनुसमीपे सावापनेन। तेसन्ति भिक्खूनं। अनिवत्तिधम्मेति अनिवत्तनसभावे। सलाकग्गाहेनाति अत्तनो सलाकाय गाहापनेन।
458.Pañcahupāliākārehīti ettha ākārasaddo kāraṇatthoti āha ‘‘pañcahi kāraṇehī’’ti. Kammenātiādīsu kammādīnaṃ sarūpaṃ dassento āha ‘‘apalokanādīsū’’tiādi. Upapattīhīti yuttīhi. Mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvañca bahussutabhāvañca tumhe jānāthāti yojanā. Mādiso nāma…pe… tumhākaṃ yuttaṃ nanūti yojanā. Kaṇṇamūleti kaṇṇasamīpe. Anussāvanenāti anusamīpe sāvāpanena. Tesanti bhikkhūnaṃ. Anivattidhammeti anivattanasabhāve. Salākaggāhenāti attano salākāya gāhāpanena.
एत्थाति कम्मादीसु। पमाणन्ति सङ्घभेदस्स कारणं। पुब्बभागाति सङ्घभेदतो पुब्बभागे पवत्ता। पुब्बभागभावं आविकरोन्तो आह ‘‘अट्ठारसवत्थुदीपनवसेन ही’’तिआदि। वोहरन्तेपीति योजना। तत्थाति वोहारे। कदा पन सङ्घो भिन्नोति आह ‘‘यदा पना’’तिआदि। यदा पन करोतीति सम्बन्धो। कम्मन्ति उपोसथकम्मतो अञ्ञं कम्मं गहेतब्बं। उद्देसन्ति उपोसथकम्मं। इतीति एवं। सङ्घभेदकक्खन्धकवण्णनायं ‘‘एवं…पे॰… पकासयिस्सामा’’ति (चूळव॰ अट्ठ॰ ३५१) यं वचनं अवोचुम्हाति योजना। तस्स वचनस्साति पाठं अज्झाहरित्वा ‘‘स्वायं अत्थो’’ति पदेन सम्बन्धितब्बो।
Etthāti kammādīsu. Pamāṇanti saṅghabhedassa kāraṇaṃ. Pubbabhāgāti saṅghabhedato pubbabhāge pavattā. Pubbabhāgabhāvaṃ āvikaronto āha ‘‘aṭṭhārasavatthudīpanavasena hī’’tiādi. Voharantepīti yojanā. Tatthāti vohāre. Kadā pana saṅgho bhinnoti āha ‘‘yadā panā’’tiādi. Yadā pana karotīti sambandho. Kammanti uposathakammato aññaṃ kammaṃ gahetabbaṃ. Uddesanti uposathakammaṃ. Itīti evaṃ. Saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanāyaṃ ‘‘evaṃ…pe… pakāsayissāmā’’ti (cūḷava. aṭṭha. 351) yaṃ vacanaṃ avocumhāti yojanā. Tassa vacanassāti pāṭhaṃ ajjhāharitvā ‘‘svāyaṃ attho’’ti padena sambandhitabbo.
पञ्ञत्तेतन्ति एत्थ निग्गहितलोपसन्धीति आह ‘‘पञ्ञत्तं एत’’न्ति। क्वाति किस्मिं खन्धके। तत्राति वत्तक्खन्धके। एत्तावताति एत्तकेन आगन्तुकवत्तादिअकरणमत्तेन। अनुपुब्बेनाति अनुक्कमेन। यथारत्तन्ति एत्थ यथासद्दो अनुरूपत्थवाचको, रत्तिसद्देन रत्तिप्पमाणं गहेतब्बन्ति दस्सेन्तो आह ‘‘रत्तिपरिमाणानुरूप’’न्ति। इमिना रत्तिया अनुरूपं यथारत्तन्ति निब्बचनं दस्सेति। ‘‘रत्तिपरिमाणानुरूप’’न्ति वुत्ते रत्तिपरिमाणस्स अतिक्कन्तत्ता अत्थतो थेरोति आह ‘‘यथाथेरन्ति अत्थो’’ति। ववत्थानन्ति परिच्छेदो। सो हि विसुं अवहितो हुत्वा तिट्ठतीति ववत्थानन्ति वुच्चति। कम्माकम्मानीति एत्थ कम्मं अकम्मानीति पदविभागं कत्वा अकारो वुद्धत्थोति आह ‘‘खुद्दकानि चेव महन्तानि च कम्मानी’’ति। सति च अकम्मस्स महन्तभावे कम्मं नाम खुद्दकन्ति अत्थतो सिद्धं होति। तेन वुत्तं ‘‘खुद्दकानि चेवा’’ति। अकारस्स अप्पत्थं गहेत्वा ‘‘महन्तानि चेव खुद्दकानि च कम्मानी’’ति अत्थोपि युज्जतेव। सो पन इध न गहितो, अञ्ञत्थ पन दिस्सति। ‘‘उच्चावचानि कम्मानी’’ति हि वाक्यवसेन वुत्तट्ठाने उच्चसद्देन महन्तत्थं दस्सेति, अवचसद्देन खुद्दकत्थं दस्सेति। तस्मा महन्तखुद्दकानि कम्मानीति अत्थो वेदितब्बो। सति च अकम्मस्स खुद्दकभावे कम्मं नाम महन्तन्ति अत्थतोपि सिद्धन्ति दट्ठब्बं।
Paññattetanti ettha niggahitalopasandhīti āha ‘‘paññattaṃ eta’’nti. Kvāti kismiṃ khandhake. Tatrāti vattakkhandhake. Ettāvatāti ettakena āgantukavattādiakaraṇamattena. Anupubbenāti anukkamena. Yathārattanti ettha yathāsaddo anurūpatthavācako, rattisaddena rattippamāṇaṃ gahetabbanti dassento āha ‘‘rattiparimāṇānurūpa’’nti. Iminā rattiyā anurūpaṃ yathārattanti nibbacanaṃ dasseti. ‘‘Rattiparimāṇānurūpa’’nti vutte rattiparimāṇassa atikkantattā atthato theroti āha ‘‘yathātheranti attho’’ti. Vavatthānanti paricchedo. So hi visuṃ avahito hutvā tiṭṭhatīti vavatthānanti vuccati. Kammākammānīti ettha kammaṃ akammānīti padavibhāgaṃ katvā akāro vuddhatthoti āha ‘‘khuddakāni ceva mahantāni ca kammānī’’ti. Sati ca akammassa mahantabhāve kammaṃ nāma khuddakanti atthato siddhaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘khuddakāni cevā’’ti. Akārassa appatthaṃ gahetvā ‘‘mahantāni ceva khuddakāni ca kammānī’’ti atthopi yujjateva. So pana idha na gahito, aññattha pana dissati. ‘‘Uccāvacāni kammānī’’ti hi vākyavasena vuttaṭṭhāne uccasaddena mahantatthaṃ dasseti, avacasaddena khuddakatthaṃ dasseti. Tasmā mahantakhuddakāni kammānīti attho veditabbo. Sati ca akammassa khuddakabhāve kammaṃ nāma mahantanti atthatopi siddhanti daṭṭhabbaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / १०. अधिकरणवूपसमवग्गो • 10. Adhikaraṇavūpasamavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना • Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना • Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अधिकरणवूपसमवग्गवण्णना • Adhikaraṇavūpasamavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / वोहारवग्गादिवण्णना • Vohāravaggādivaṇṇanā
