Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౧౬. వీసతినిపాతో

    16. Vīsatinipāto

    ౧. అధిముత్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    1. Adhimuttattheragāthāvaṇṇanā

    వీసతినిపాతే యఞ్ఞత్థం వాతిఆదికా ఆయస్మతో అపరస్స అధిముత్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో అత్థదస్సిస్స భగవతో కాలే విభవసమ్పన్నే కులే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో సత్థరి పరినిబ్బుతే భిక్ఖుసఙ్ఘం ఉపట్ఠహన్తో మహాదానాని పవత్తేసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే ఆయస్మతో సంకిచ్చత్థేరస్స భగినియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తి, అధిముత్తోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో మాతులత్థేరస్స సన్తికే పబ్బజిత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో సామణేరభూమియంయేవ ఠితో అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౪.౮౪-౮౮) –

    Vīsatinipāte yaññatthaṃ vātiādikā āyasmato aparassa adhimuttattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto atthadassissa bhagavato kāle vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute bhikkhusaṅghaṃ upaṭṭhahanto mahādānāni pavattesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde āyasmato saṃkiccattherassa bhaginiyā kucchimhi nibbatti, adhimuttotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto mātulattherassa santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sāmaṇerabhūmiyaṃyeva ṭhito arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.84-88) –

    ‘‘నిబ్బుతే లోకనాథమ్హి, అత్థదస్సీనరుత్తమే;

    ‘‘Nibbute lokanāthamhi, atthadassīnaruttame;

    ఉపట్ఠహిం భిక్ఖుసఙ్ఘం, విప్పసన్నేన చేతసా.

    Upaṭṭhahiṃ bhikkhusaṅghaṃ, vippasannena cetasā.

    ‘‘నిమన్తేత్వా భిక్ఖుసఙ్ఘం, ఉజుభూతం సమాహితం;

    ‘‘Nimantetvā bhikkhusaṅghaṃ, ujubhūtaṃ samāhitaṃ;

    ఉచ్ఛునా మణ్డపం కత్వా, భోజేసిం సఙ్ఘముత్తమం.

    Ucchunā maṇḍapaṃ katvā, bhojesiṃ saṅghamuttamaṃ.

    ‘‘యం యం యోనుపపజ్జామి, దేవత్తం అథమానుసం;

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ athamānusaṃ;

    సబ్బే సత్తే అభిభోమి, పుఞ్ఞకమ్మస్సిదం ఫలం.

    Sabbe satte abhibhomi, puññakammassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘అట్ఠారసే కప్పసతే, యం దానమదదిం తదా;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ dānamadadiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఉచ్ఛుదానస్సిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ucchudānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా సమాపత్తిసుఖేన వీతినామేన్తో ఉపసమ్పజ్జితుకామో ‘‘మాతరం ఆపుచ్ఛిస్సామీ’’తి మాతు సన్తికం గచ్ఛన్తో అన్తరామగ్గే దేవతాయ బలికమ్మకరణత్థం మంసపరియేసనం చరన్తేహి పఞ్చసతేహి చోరేహి సమాగచ్ఛి. చోరా చ తం అగ్గహేసుం ‘‘దేవతాయ బలి భవిస్సతీ’’తి. సో చోరేహి గహితోపి అభీతో అచ్ఛమ్భీ విప్పసన్నముఖోవ అట్ఠాసి. తం దిస్వా చోరగామణిఅచ్ఛరియబ్భుతచిత్తజాతో పసంసన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā samāpattisukhena vītināmento upasampajjitukāmo ‘‘mātaraṃ āpucchissāmī’’ti mātu santikaṃ gacchanto antarāmagge devatāya balikammakaraṇatthaṃ maṃsapariyesanaṃ carantehi pañcasatehi corehi samāgacchi. Corā ca taṃ aggahesuṃ ‘‘devatāya bali bhavissatī’’ti. So corehi gahitopi abhīto acchambhī vippasannamukhova aṭṭhāsi. Taṃ disvā coragāmaṇiacchariyabbhutacittajāto pasaṃsanto –

    ౭౦౫.

    705.

    ‘‘యఞ్ఞత్థం వా ధనత్థం వా, యే హనామ మయం పురే;

    ‘‘Yaññatthaṃ vā dhanatthaṃ vā, ye hanāma mayaṃ pure;

    అవసేసం భయం హోతి, వేధన్తి విలపన్తి చ.

    Avasesaṃ bhayaṃ hoti, vedhanti vilapanti ca.

    ౭౦౬.

    706.

    ‘‘తస్స తే నత్థి భీతత్తం, భియ్యో వణ్ణో పసీదతి;

    ‘‘Tassa te natthi bhītattaṃ, bhiyyo vaṇṇo pasīdati;

    కస్మా న పరిదేవేసి, ఏవరూపే మహబ్భయే’’తి. – ద్వే గాథా అభాసి;

    Kasmā na paridevesi, evarūpe mahabbhaye’’ti. – dve gāthā abhāsi;

    తత్థ యఞ్ఞత్థన్తి యజనత్థం దేవతానం బలికమ్మకరణత్థం వా. వా-సద్దో వికప్పనత్థో. ధనత్థన్తి సాపతేయ్యహరణత్థం. యే హనామ మయం పురేతి యే సత్తే మయం పుబ్బే హనిమ్హ. అతీతత్థే హి ఇదం వత్తమానవచనం. అవసేతి అవసే అసేరికే కత్వా. న్తి తేసం. ‘‘అవసేసన్తి’’పి పఠన్తి. అమ్హేహి గహితేసు తం ఏకం ఠపేత్వా అవసేసానం; అయమేవ వా పాఠో. భయం హోతీతి మరణభయం హోతి. యేన తే వేధన్తి విలపన్తి,చిత్తుత్రాసేన వేధన్తి , ‘‘సామి, తుమ్హాకం ఇదఞ్చిదఞ్చ దస్సామ, దాసా భవిస్సామా’’తిఆదికం వదన్తా విలపన్తి.

    Tattha yaññatthanti yajanatthaṃ devatānaṃ balikammakaraṇatthaṃ vā. Vā-saddo vikappanattho. Dhanatthanti sāpateyyaharaṇatthaṃ. Ye hanāma mayaṃ pureti ye satte mayaṃ pubbe hanimha. Atītatthe hi idaṃ vattamānavacanaṃ. Avaseti avase aserike katvā. Tanti tesaṃ. ‘‘Avasesanti’’pi paṭhanti. Amhehi gahitesu taṃ ekaṃ ṭhapetvā avasesānaṃ; ayameva vā pāṭho. Bhayaṃ hotīti maraṇabhayaṃ hoti. Yena te vedhanti vilapanti,cittutrāsena vedhanti , ‘‘sāmi, tumhākaṃ idañcidañca dassāma, dāsā bhavissāmā’’tiādikaṃ vadantā vilapanti.

    తస్స తేతి యో త్వం అమ్హేహి దేవతాయ బలికమ్మత్థం జీవితా వోరోపేతుకామేహి ఉక్ఖిత్తాసికేహి సన్తజ్జితో, తస్స తే. భీతత్తన్తి భీతభావో, భయన్తి అత్థో. భియ్యో వణ్ణో పసీదతీతి పకతివణ్ణతో ఉపరిపి తే ముఖవణ్ణో విప్పసీదతి. థేరస్స కిర తదా ‘‘సచే ఇమే మారేస్సన్తి, ఇదానేవాహం అనుపాదాయ పరినిబ్బాయిస్సామి, దుక్ఖభారో విగచ్ఛిస్సతీ’’తి ఉళారం పీతిసోమనస్సం ఉప్పజ్జి. ఏవరూపే మహబ్భయేతి ఏదిసే మహతి మరణభయే ఉపట్ఠితే. హేతుఅత్థే వా ఏతం భుమ్మవచనం.

    Tassa teti yo tvaṃ amhehi devatāya balikammatthaṃ jīvitā voropetukāmehi ukkhittāsikehi santajjito, tassa te. Bhītattanti bhītabhāvo, bhayanti attho. Bhiyyo vaṇṇo pasīdatīti pakativaṇṇato uparipi te mukhavaṇṇo vippasīdati. Therassa kira tadā ‘‘sace ime māressanti, idānevāhaṃ anupādāya parinibbāyissāmi, dukkhabhāro vigacchissatī’’ti uḷāraṃ pītisomanassaṃ uppajji. Evarūpe mahabbhayeti edise mahati maraṇabhaye upaṭṭhite. Hetuatthe vā etaṃ bhummavacanaṃ.

    ఇదాని థేరో చోరగామణిస్స పటివచనదానముఖేన ధమ్మం దేసేన్తో –

    Idāni thero coragāmaṇissa paṭivacanadānamukhena dhammaṃ desento –

    ౭౦౭.

    707.

    ‘‘నత్థి చేతసికం దుక్ఖం, అనపేక్ఖస్స గామణి;

    ‘‘Natthi cetasikaṃ dukkhaṃ, anapekkhassa gāmaṇi;

    అతిక్కన్తా భయా సబ్బే, ఖీణసంయోజనస్స వే.

    Atikkantā bhayā sabbe, khīṇasaṃyojanassa ve.

    ౭౦౮.

    708.

    ‘‘ఖీణాయ భవనేత్తియా, దిట్ఠే ధమ్మే యథాతథే;

    ‘‘Khīṇāya bhavanettiyā, diṭṭhe dhamme yathātathe;

    న భయం మరణే హోతి, భారనిక్ఖేపనే యథా.

    Na bhayaṃ maraṇe hoti, bhāranikkhepane yathā.

    ౭౦౯.

    709.

    ‘‘సుచిణ్ణం బ్రహ్మచరియం మే, మగ్గో చాపి సుభావితో;

    ‘‘Suciṇṇaṃ brahmacariyaṃ me, maggo cāpi subhāvito;

    మరణే మే భయం నత్థి, రోగానమివ సఙ్ఖయే.

    Maraṇe me bhayaṃ natthi, rogānamiva saṅkhaye.

    ౭౧౦.

    710.

    ‘‘సుచిణ్ణం బ్రహ్మచరియం మే, మగ్గో చాపి సుభావితో;

    ‘‘Suciṇṇaṃ brahmacariyaṃ me, maggo cāpi subhāvito;

    నిరస్సాదా భవా దిట్ఠా, విసం పిత్వావ ఛడ్డితం.

    Nirassādā bhavā diṭṭhā, visaṃ pitvāva chaḍḍitaṃ.

    ౭౧౧.

    711.

    ‘‘పారగూ అనుపాదానో, కతకిచ్చో అనాసవో;

    ‘‘Pāragū anupādāno, katakicco anāsavo;

    తుట్ఠో ఆయుక్ఖయా హోతి, ముత్తో ఆఘాతనా యథా.

    Tuṭṭho āyukkhayā hoti, mutto āghātanā yathā.

    ౭౧౨.

    712.

    ‘‘ఉత్తమం ధమ్మతం పత్తో, సబ్బలోకే అనత్థికో;

    ‘‘Uttamaṃ dhammataṃ patto, sabbaloke anatthiko;

    ఆదిత్తావ ఘరా ముత్తో, మరణస్మిం న సోచతి.

    Ādittāva gharā mutto, maraṇasmiṃ na socati.

    ౭౧౩.

    713.

    ‘‘యదత్థి సఙ్గతం కిఞ్చి, భవో వా యత్థ లబ్భతి;

    ‘‘Yadatthi saṅgataṃ kiñci, bhavo vā yattha labbhati;

    సబ్బం అనిస్సరం ఏతం, ఇతి వుత్తం మహేసినా.

    Sabbaṃ anissaraṃ etaṃ, iti vuttaṃ mahesinā.

    ౭౧౪.

    714.

    ‘‘యో తం తథా పజానాతి, యథా బుద్ధేన దేసితం;

    ‘‘Yo taṃ tathā pajānāti, yathā buddhena desitaṃ;

    న గణ్హాతి భవం కిఞ్చి, సుతత్తంవ అయోగుళం.

    Na gaṇhāti bhavaṃ kiñci, sutattaṃva ayoguḷaṃ.

    ౭౧౫.

    715.

    ‘‘న మే హోతి ‘అహోసి’న్తి, ‘భవిస్స’న్తి న హోతి మే;

    ‘‘Na me hoti ‘ahosi’nti, ‘bhavissa’nti na hoti me;

    సఙ్ఖారా విగమిస్సన్తి, తత్థ కా పరిదేవనా.

    Saṅkhārā vigamissanti, tattha kā paridevanā.

    ౭౧౬.

    716.

    ‘‘సుద్ధం ధమ్మసముప్పాదం, సుద్ధం సఙ్ఖారసన్తతిం;

    ‘‘Suddhaṃ dhammasamuppādaṃ, suddhaṃ saṅkhārasantatiṃ;

    పస్సన్తస్స యథాభూతం, న భయం హోతి గామణి.

    Passantassa yathābhūtaṃ, na bhayaṃ hoti gāmaṇi.

    ౭౧౭.

    717.

    ‘‘తిణకట్ఠసమం లోకం, యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి;

    ‘‘Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ, yadā paññāya passati;

    మమత్తం సో అసంవిన్దం, ‘నత్థి మే’తి న సోచతి.

    Mamattaṃ so asaṃvindaṃ, ‘natthi me’ti na socati.

    ౭౧౮.

    718.

    ‘‘ఉక్కణ్ఠామి సరీరేన, భవేనమ్హి అనత్థికో;

    ‘‘Ukkaṇṭhāmi sarīrena, bhavenamhi anatthiko;

    సోయం భిజ్జిస్సతి కాయో, అఞ్ఞో చ న భవిస్సతి.

    Soyaṃ bhijjissati kāyo, añño ca na bhavissati.

    ౭౧౯.

    719.

    ‘‘యం వో కిచ్చం సరీరేన, తం కరోథ యదిచ్ఛథ;

    ‘‘Yaṃ vo kiccaṃ sarīrena, taṃ karotha yadicchatha;

    న మే తప్పచ్చయా తత్థ, దోసో పేమఞ్చ హేహితీ’’తి. –

    Na me tappaccayā tattha, doso pemañca hehitī’’ti. –

    ఇమా గాథా అభాసి.

    Imā gāthā abhāsi.

    ౭౨౦.

    720.

    ‘‘తస్స తం వచనం సుత్వా, అబ్భుతం లోమహంసనం;

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    సత్థాని నిక్ఖిపిత్వాన, మాణవా ఏతదబ్రవు’’న్తి. –

    Satthāni nikkhipitvāna, māṇavā etadabravu’’nti. –

    అయం సఙ్గీతికారేహి వుత్తగాథా. ఇతో అపరా తిస్సో చోరానం, థేరస్స చ వచనపటివచనగాథా –

    Ayaṃ saṅgītikārehi vuttagāthā. Ito aparā tisso corānaṃ, therassa ca vacanapaṭivacanagāthā –

    ౭౨౧.

    721.

    ‘‘కిం భదన్తే కరిత్వాన, కో వా ఆచరియో తవ;

    ‘‘Kiṃ bhadante karitvāna, ko vā ācariyo tava;

    కస్స సాసనమాగమ్మ, లబ్భతే తం అసోకతా.

    Kassa sāsanamāgamma, labbhate taṃ asokatā.

    ౭౨౨.

    722.

    ‘‘సబ్బఞ్ఞూ సబ్బదస్సావీ, జినో ఆచరియో మమ;

    ‘‘Sabbaññū sabbadassāvī, jino ācariyo mama;

    మహాకారుణికో సత్థా, సబ్బలోకతికిచ్ఛకో.

    Mahākāruṇiko satthā, sabbalokatikicchako.

    ౭౨౩.

    723.

    ‘‘తేనాయం దేసితో ధమ్మో, ఖయగామీ అనుత్తరో;

    ‘‘Tenāyaṃ desito dhammo, khayagāmī anuttaro;

    తస్స సాసనమాగమ్మ, లబ్భతే తం అసోకతా.

    Tassa sāsanamāgamma, labbhate taṃ asokatā.

    ౭౨౪.

    724.

    ‘‘సుత్వాన చోరా ఇసినో సుభాసితం, నిక్ఖిప్ప సత్థాని చ ఆవుధాని చ;

    ‘‘Sutvāna corā isino subhāsitaṃ, nikkhippa satthāni ca āvudhāni ca;

    తమ్హా చ కమ్మా విరమింసు ఏకే, ఏకే చ పబ్బజ్జమరోచయింసు.

    Tamhā ca kammā viramiṃsu eke, eke ca pabbajjamarocayiṃsu.

    ౭౨౫.

    725.

    ‘‘తే పబ్బజిత్వా సుగతస్స సాసనే, భావేత్వ బోజ్ఝఙ్గబలాని పణ్డితా;

    ‘‘Te pabbajitvā sugatassa sāsane, bhāvetva bojjhaṅgabalāni paṇḍitā;

    ఉదగ్గచిత్తా సుమనా కతిన్ద్రియా, ఫుసింసు నిబ్బానపదం అసఙ్ఖత’’న్తి. –

    Udaggacittā sumanā katindriyā, phusiṃsu nibbānapadaṃ asaṅkhata’’nti. –

    ఇమాపి సఙ్గీతికారేహి వుత్తగాథా.

    Imāpi saṅgītikārehi vuttagāthā.

    తత్థ నత్థి చేతసికం దుక్ఖం, అనపేక్ఖస్స, గామణీతి గామణి, అపేక్ఖాయ, తణ్హాయ, అభావేన అనపేక్ఖస్స మాదిసస్స, లోహితసభావో పుబ్బో వియ, చేతసికం దుక్ఖం దోమనస్సం నత్థి, దోమనస్సాభావాపదేసేన భయాభావం వదతి. తేనాహ ‘‘అతిక్కన్తా భయా సబ్బే’’తి. అతిక్కన్తా భయా సబ్బేతి ఖీణసంయోజనస్స అరహతో పఞ్చవీసతి మహాభయా, అఞ్ఞే చ సబ్బేపి భయా ఏకంసేన అతిక్కన్తా అతీతా, అపగతాతి అత్థో.

    Tattha natthi cetasikaṃ dukkhaṃ, anapekkhassa, gāmaṇīti gāmaṇi, apekkhāya, taṇhāya, abhāvena anapekkhassa mādisassa, lohitasabhāvo pubbo viya, cetasikaṃ dukkhaṃ domanassaṃ natthi, domanassābhāvāpadesena bhayābhāvaṃ vadati. Tenāha ‘‘atikkantā bhayā sabbe’’ti. Atikkantā bhayā sabbeti khīṇasaṃyojanassa arahato pañcavīsati mahābhayā, aññe ca sabbepi bhayā ekaṃsena atikkantā atītā, apagatāti attho.

    దిట్ఠే ధమ్మే యథాతథేతి చతుసచ్చధమ్మే పరిఞ్ఞాపహానసచ్ఛికిరియభావనావసేన మగ్గపఞ్ఞాయ యథాభూతం దిట్ఠే. మరణేతి మరణహేతు. భారనిక్ఖేపనే యథాతి యథా కోచి పురిసో సీసే ఠితేన మహతా గరుభారేన సంసీదన్తో తస్స నిక్ఖేపనే, అపనయనే న భాయతి, ఏవం సమ్పదమిదన్తి అత్థో. వుత్తఞ్హేతం భగవతా –

    Diṭṭhe dhamme yathātatheti catusaccadhamme pariññāpahānasacchikiriyabhāvanāvasena maggapaññāya yathābhūtaṃ diṭṭhe. Maraṇeti maraṇahetu. Bhāranikkhepane yathāti yathā koci puriso sīse ṭhitena mahatā garubhārena saṃsīdanto tassa nikkhepane, apanayane na bhāyati, evaṃ sampadamidanti attho. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘భారా హవే పఞ్చక్ఖన్ధా, భారహారో చ పుగ్గలో;

    ‘‘Bhārā have pañcakkhandhā, bhārahāro ca puggalo;

    భారాదానం దుఖం లోకే, భారనిక్ఖేపనం సుఖ’’న్తి. (సం॰ ని॰ ౩.౨౨);

    Bhārādānaṃ dukhaṃ loke, bhāranikkhepanaṃ sukha’’nti. (saṃ. ni. 3.22);

    సుచిణ్ణన్తి సుట్ఠు చరితం. బ్రహ్మచరియన్తి, సిక్ఖత్తయసఙ్గహం సాసనబ్రహ్మచరియం. తతో ఏవ మగ్గో చాపి సుభావితో అట్ఠఙ్గికో అరియమగ్గోపి సమ్మదేవ భావితో. రోగానమివ సఙ్ఖయేతి యథా బహూహి రోగేహి అభిభూతస్స ఆతురస్స రోగానం సఙ్ఖయే పీతిసోమనస్సమేవ హోతి, ఏవం ఖన్ధరోగసఙ్ఖయే మరణే మాదిసస్స భయం నత్థి.

    Suciṇṇanti suṭṭhu caritaṃ. Brahmacariyanti, sikkhattayasaṅgahaṃ sāsanabrahmacariyaṃ. Tato eva maggo cāpi subhāvito aṭṭhaṅgiko ariyamaggopi sammadeva bhāvito. Rogānamiva saṅkhayeti yathā bahūhi rogehi abhibhūtassa āturassa rogānaṃ saṅkhaye pītisomanassameva hoti, evaṃ khandharogasaṅkhaye maraṇe mādisassa bhayaṃ natthi.

    నిరస్సాదా భవా దిట్ఠాతి తీహి దుక్ఖతాహి అభిభూతా, ఏకాదసహి అగ్గీహి ఆదిత్తా, తయో భవా నిరస్సాదా, అస్సాదరహితా, మయా దిట్ఠా. విసం పిత్వావ ఛడ్డితన్తి పమాదవసేన విసం పివిత్వా తాదిసేన పయోగేన ఛడ్డితం వియ మరణే మే భయం నత్థీతి అత్థో.

    Nirassādā bhavā diṭṭhāti tīhi dukkhatāhi abhibhūtā, ekādasahi aggīhi ādittā, tayo bhavā nirassādā, assādarahitā, mayā diṭṭhā. Visaṃ pitvāva chaḍḍitanti pamādavasena visaṃ pivitvā tādisena payogena chaḍḍitaṃ viya maraṇe me bhayaṃ natthīti attho.

    ముత్తో ఆఘాతనా యథాతి యథా చోరేహి మారణత్థం ఆఘాతనం నీతో కేనచి ఉపాయేన తతో ముత్తో హట్ఠతుట్ఠో హోతి, ఏవం సంసారపారం, నిబ్బానం, గతత్తా పారగూ, చతూహిపి ఉపాదానేహి అనుపాదానో, పరిఞ్ఞాదీనం సోళసన్నం కిచ్చానం కతత్తా కతకిచ్చో కామాసవాదీహి అనాసవో, ఆయుక్ఖయా ఆయుక్ఖయహేతు తుట్ఠో సోమనస్సికో హోతి.

    Muttoāghātanā yathāti yathā corehi māraṇatthaṃ āghātanaṃ nīto kenaci upāyena tato mutto haṭṭhatuṭṭho hoti, evaṃ saṃsārapāraṃ, nibbānaṃ, gatattā pāragū, catūhipi upādānehi anupādāno, pariññādīnaṃ soḷasannaṃ kiccānaṃ katattā katakicco kāmāsavādīhi anāsavo, āyukkhayā āyukkhayahetu tuṭṭho somanassiko hoti.

    ఉత్తమన్తి సేట్ఠం. ధమ్మతన్తి, ధమ్మసభావం. అరహత్తే సిద్ధే సిజ్ఝనహేతు ఇట్ఠాదీసు తాదిభావం. సబ్బలోకేతి సబ్బలోకస్మిమ్పి, దీఘాయుకసుఖబహులతాదివసేన సంయుత్తేపి లోకే. అనత్థికోతి, అనపేక్ఖో. ఆదిత్తావ ఘరా ముత్తోతి యథా కోచి పురిసో సమన్తతో ఆదిత్తతో పజ్జలితతో గేహతో నిస్సటో, తతో నిస్సరణనిమిత్తం న సోచతి, ఏవం ఖీణాసవో మరణనిమిత్తం న సోచతి.

    Uttamanti seṭṭhaṃ. Dhammatanti, dhammasabhāvaṃ. Arahatte siddhe sijjhanahetu iṭṭhādīsu tādibhāvaṃ. Sabbaloketi sabbalokasmimpi, dīghāyukasukhabahulatādivasena saṃyuttepi loke. Anatthikoti, anapekkho. Ādittāva gharā muttoti yathā koci puriso samantato ādittato pajjalitato gehato nissaṭo, tato nissaraṇanimittaṃ na socati, evaṃ khīṇāsavo maraṇanimittaṃ na socati.

    యదత్థి సఙ్గతం కిఞ్చీతి యంకిఞ్చి ఇమస్మిం లోకే అత్థి, విజ్జతి, ఉపలబ్భతి సఙ్గతం, సత్తేహి సఙ్ఖారేహి వా సమాగమో, సమోధానం. ‘‘సఙ్ఖత’’న్తిపి పాఠో, తస్స యంకిఞ్చి పచ్చయేహి సమచ్చ సమ్భుయ్య కతం, పటిచ్చసముప్పన్నన్తి అత్థో. భవో వా యత్థ లబ్భతీతి యస్మిం సత్తనికాయే యో ఉపపత్తిభవో లబ్భతి. సబ్బం అనిస్సరం ఏతన్తి సబ్బమేతం ఇస్సరరహితం, న ఏత్థ కేనచి ‘‘ఏవం హోతూ’’తి ఇస్సరియం వత్తేతుం సక్కా. ఇతి వుత్తం మహేసినాతి ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి ఏవం వుత్తం మహేసినా సమ్మాసమ్బుద్ధేన. తస్మా ‘‘అనిస్సరం ఏత’’న్తి పజానన్తో మరణస్మిం న సోచతీతి యోజనా.

    Yadatthi saṅgataṃ kiñcīti yaṃkiñci imasmiṃ loke atthi, vijjati, upalabbhati saṅgataṃ, sattehi saṅkhārehi vā samāgamo, samodhānaṃ. ‘‘Saṅkhata’’ntipi pāṭho, tassa yaṃkiñci paccayehi samacca sambhuyya kataṃ, paṭiccasamuppannanti attho. Bhavo vā yattha labbhatīti yasmiṃ sattanikāye yo upapattibhavo labbhati. Sabbaṃ anissaraṃ etanti sabbametaṃ issararahitaṃ, na ettha kenaci ‘‘evaṃ hotū’’ti issariyaṃ vattetuṃ sakkā. Iti vuttaṃ mahesināti ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti evaṃ vuttaṃ mahesinā sammāsambuddhena. Tasmā ‘‘anissaraṃ eta’’nti pajānanto maraṇasmiṃ na socatīti yojanā.

    గణ్హాతి భవం కిఞ్చీతి యో అరియసావకో ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తిఆదినా (ధ॰ ప॰ ౨౭౭) యథా బుద్ధేన భగవతా దేసితం, తథా తం భవత్తయం విపస్సనాపఞ్ఞాసహితాయ మగ్గపఞ్ఞాయ పజానాతి. సో యథా కోచి పురిసో సుఖకామో దివసం సన్తత్తం అయోగుళం హత్థేన న గణ్హాతి, ఏవం కిఞ్చి ఖుద్దకం వా మహన్తం వా భవం న గణ్హాతి, న తత్థ తణ్హం కరోతీతి అత్థో.

    Nagaṇhāti bhavaṃ kiñcīti yo ariyasāvako ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277) yathā buddhena bhagavatā desitaṃ, tathā taṃ bhavattayaṃ vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya pajānāti. So yathā koci puriso sukhakāmo divasaṃ santattaṃ ayoguḷaṃ hatthena na gaṇhāti, evaṃ kiñci khuddakaṃ vā mahantaṃ vā bhavaṃ na gaṇhāti, na tattha taṇhaṃ karotīti attho.

    న మే హోతి ‘‘అహోసి’’న్తి ‘‘అతీతమద్ధానం అహం ఈదిసో అహోసి’’న్తి అత్తదిట్ఠివసేన న మే చిత్తప్పవత్తి అత్థి దిట్ఠియా సమ్మదేవ ఉగ్ఘాటితత్తా, ధమ్మసభావస్స చ సుదిట్ఠత్తా. ‘‘భవిస్స’’న్తి న హోతి మేతి తతో ఏవ ‘‘అనాగతమద్ధానం అహం ఏదిసో కథం ను ఖో భవిస్సం భవేయ్య’’న్తి ఏవమ్పి మే న హోతి. సఙ్ఖారా విగమిస్సన్తీతి ఏవం పన హోతి ‘‘యథాపచ్చయం పవత్తమానా సఙ్ఖారావ, న ఏత్థ కోచి అత్తా వా అత్తనియం వా, తే చ ఖో విగమిస్సన్తి , వినస్సిస్సన్తి, ఖణే ఖణే భిజ్జిస్సన్తీ’’తి. తత్థ కా పరిదేవనాతి ఏవం పస్సన్తస్స మాదిసస్స తత్థ సఙ్ఖారగతే కా నామ పరిదేవనా.

    Na me hoti ‘‘ahosi’’nti ‘‘atītamaddhānaṃ ahaṃ īdiso ahosi’’nti attadiṭṭhivasena na me cittappavatti atthi diṭṭhiyā sammadeva ugghāṭitattā, dhammasabhāvassa ca sudiṭṭhattā. ‘‘Bhavissa’’nti na hoti meti tato eva ‘‘anāgatamaddhānaṃ ahaṃ ediso kathaṃ nu kho bhavissaṃ bhaveyya’’nti evampi me na hoti. Saṅkhārā vigamissantīti evaṃ pana hoti ‘‘yathāpaccayaṃ pavattamānā saṅkhārāva, na ettha koci attā vā attaniyaṃ vā, te ca kho vigamissanti , vinassissanti, khaṇe khaṇe bhijjissantī’’ti. Tattha kā paridevanāti evaṃ passantassa mādisassa tattha saṅkhāragate kā nāma paridevanā.

    సుద్ధన్తి కేవలం, అత్తసారేన అసమ్మిస్సం. ధమ్మసముప్పాదన్తి పచ్చయపచ్చయుప్పన్నధమ్మసముప్పత్తిం అవిజ్జాదిపచ్చయేహి సఙ్ఖారాదిధమ్మమత్తప్పవత్తిం. సఙ్ఖారసన్తతిన్తి కిలేసకమ్మవిపాకప్పభేదసఙ్ఖారపబన్ధం. పస్సన్తస్స యథాభూతన్తి సహ విపస్సనాయ మగ్గపఞ్ఞాయ యాథావతో జానన్తస్స.

    Suddhanti kevalaṃ, attasārena asammissaṃ. Dhammasamuppādanti paccayapaccayuppannadhammasamuppattiṃ avijjādipaccayehi saṅkhārādidhammamattappavattiṃ. Saṅkhārasantatinti kilesakammavipākappabhedasaṅkhārapabandhaṃ. Passantassa yathābhūtanti saha vipassanāya maggapaññāya yāthāvato jānantassa.

    తిణకట్ఠసమం లోకన్తి యథా అరఞ్ఞే అపరిగ్గహే తిణకట్ఠే కేనచి గయ్హమానే అపరస్స ‘‘మయ్హం సన్తకం అయం గణ్హతీ’’తి న హోతి, ఏవం సో అసామికతాయ తిణకట్ఠసమం సఙ్ఖారలోకం యదా పఞ్ఞాయ పస్సతి, సో తత్థ మమత్తం అసంవిన్దం అసంవిన్దన్తో అలభన్తో అకరోన్తో. నత్థి మేతి ‘‘అహు వత సోహం, తం మే నత్థీ’’తి న సోచతి.

    Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokanti yathā araññe apariggahe tiṇakaṭṭhe kenaci gayhamāne aparassa ‘‘mayhaṃ santakaṃ ayaṃ gaṇhatī’’ti na hoti, evaṃ so asāmikatāya tiṇakaṭṭhasamaṃ saṅkhāralokaṃ yadā paññāya passati, so tattha mamattaṃ asaṃvindaṃ asaṃvindanto alabhanto akaronto. Natthi meti ‘‘ahu vata sohaṃ, taṃ me natthī’’ti na socati.

    ఉక్కణ్ఠామి సరీరేనాతి అసారకేన అభినుదేన దుక్ఖేన అకతఞ్ఞునా అసుచిదుగ్గన్ధజేగుచ్ఛపటిక్కూలసభావేన ఇమినా కాయేన ఉక్కణ్ఠామి ఇమం కాయం నిబ్బిన్దన్తో ఏవం తిట్ఠామి. భవేనమ్హి అనత్థికోతి సబ్బేనపి భవేన అనత్థికో అమ్హి, న కిఞ్చి భవం పత్థేమి. సోయం భిజ్జిస్సతి కాయోతి అయం మమ కాయో ఇదాని తుమ్హాకం పయోగేన అఞ్ఞథా వా అఞ్ఞత్థ భిజ్జిస్సతి. అఞ్ఞో చ న భవిస్సతీతి అఞ్ఞో కాయో మయ్హం ఆయతిం న భవిస్సతి, పునబ్భవాభావతో.

    Ukkaṇṭhāmi sarīrenāti asārakena abhinudena dukkhena akataññunā asuciduggandhajegucchapaṭikkūlasabhāvena iminā kāyena ukkaṇṭhāmi imaṃ kāyaṃ nibbindanto evaṃ tiṭṭhāmi. Bhavenamhi anatthikoti sabbenapi bhavena anatthiko amhi, na kiñci bhavaṃ patthemi. Soyaṃ bhijjissati kāyoti ayaṃ mama kāyo idāni tumhākaṃ payogena aññathā vā aññattha bhijjissati. Añño ca na bhavissatīti añño kāyo mayhaṃ āyatiṃ na bhavissati, punabbhavābhāvato.

    యం వో కిచ్చం సరీరేనాతి యం తుమ్హాకం ఇమినా సరీరేన పయోజనం, తం కరోథ యదిచ్ఛథ, ఇచ్ఛథ చే. న మే తప్పచ్చయాతి, తం నిమిత్తం ఇమస్స సరీరస్స తుమ్హేహి యథిచ్ఛితకిచ్చస్స కరణహేతు. తత్థాతి తేసు కరోన్తేసు చ అకరోన్తేసు చ. దోసో పేమఞ్చ హేహితీతి యథాక్కమం పటిఘో అనునయో న భవిస్సతి, అత్తనో భవే అపేక్ఖాయ సబ్బసో పహీనత్తాతి అధిప్పాయో. అఞ్ఞపచ్చయా అఞ్ఞత్థ చ పటిఘానునయేసు అసన్తేసుపి తప్పచ్చయా, ‘‘తత్థా’’తి వచనం యథాధిగతవసేన వుత్తం.

    Yaṃ vo kiccaṃ sarīrenāti yaṃ tumhākaṃ iminā sarīrena payojanaṃ, taṃ karotha yadicchatha, icchatha ce. Na me tappaccayāti, taṃ nimittaṃ imassa sarīrassa tumhehi yathicchitakiccassa karaṇahetu. Tatthāti tesu karontesu ca akarontesu ca. Doso pemañca hehitīti yathākkamaṃ paṭigho anunayo na bhavissati, attano bhave apekkhāya sabbaso pahīnattāti adhippāyo. Aññapaccayā aññattha ca paṭighānunayesu asantesupi tappaccayā, ‘‘tatthā’’ti vacanaṃ yathādhigatavasena vuttaṃ.

    తస్సాతి అధిముత్తత్థేరస్స. తం వచనన్తి ‘‘నత్థి చేతసికం దుక్ఖ’’న్తిఆదికం మరణే భయాభావాదిదీపకం, తతో ఏవ అబ్భుతం లోమహంసనం వచనం సుత్వా. మాణవాతి చోరా. చోరా హి ‘‘మాణవా’’తి వుచ్చన్తి ‘‘మాణవేహి సహ గచ్ఛన్తి కతకమ్మేహి అకతకమ్మేహిపీ’’తిఆదీసు (మ॰ ని॰ ౨.౧౪౯) వియ.

    Tassāti adhimuttattherassa. Taṃ vacananti ‘‘natthi cetasikaṃ dukkha’’ntiādikaṃ maraṇe bhayābhāvādidīpakaṃ, tato eva abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ vacanaṃ sutvā. Māṇavāti corā. Corā hi ‘‘māṇavā’’ti vuccanti ‘‘māṇavehi saha gacchanti katakammehi akatakammehipī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) viya.

    కిం భదన్తే కరిత్వానాతి, భన్తే, కిం నామ తపోకమ్మం కత్వా. కో వా తవ ఆచరియో కస్స సాసనం, ఓవాదం నిస్సాయ అయం అసోకతా మరణకాలే సోకాభావో లబ్భతీతి ఏతం అత్థం అబ్రవుం, పుచ్ఛావసేన కథేసుం, భాసింసు.

    Kiṃbhadante karitvānāti, bhante, kiṃ nāma tapokammaṃ katvā. Ko vā tava ācariyo kassa sāsanaṃ, ovādaṃ nissāya ayaṃ asokatā maraṇakāle sokābhāvo labbhatīti etaṃ atthaṃ abravuṃ, pucchāvasena kathesuṃ, bhāsiṃsu.

    తం సుత్వా థేరో తేసం పటివచనం దేన్తో ‘‘సబ్బఞ్ఞూ’’తిఆదిమాహ. తత్థ సబ్బఞ్ఞూతి పరోపదేసేన వినా సబ్బపకారేన సబ్బధమ్మావబోధనసమత్థస్స ఆకఙ్ఖాపటిబద్ధవుత్తినో అనావరణఞాణస్స అధిగమేన అతీతాదిభేదం సబ్బం జానాతీతి, సబ్బఞ్ఞూ. తేనేవ సమన్తచక్ఖునా సబ్బస్స దస్సనతో సబ్బదస్సావీ. యమ్హి అనావరణఞాణం, తదేవ సబ్బఞ్ఞుతఞ్ఞాణం, నత్థేవ అసాధారణఞాణపాళియా విరోధో విసయుప్పత్తిముఖేన అఞ్ఞేహి అసాధారణభావదస్సనత్థం ఏకస్సేవ ఞాణస్స ద్విధా వుత్తత్తా. యం పనేత్థ వత్తబ్బం, తం ఇతివుత్తకవణ్ణనాయం (ఇతివు॰ అట్ఠ॰ ౩౮) విత్థారతో వుత్తమేవాతి తత్థ వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బం. పఞ్చన్నమ్పి మారానం విజయతో జినో, హీనాదివిభాగభిన్నే సబ్బస్మిం సత్తనికాయే అధిముత్తవుత్తితాయ మహతియా కరుణాయ సమన్నాగతత్తా మహాకారుణికో, దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికపరమత్థేహి యథారహం వేనేయ్యానం అనుసాసనతో సత్థా, తతో ఏవ సబ్బలోకస్స కిలేసరోగతికిచ్ఛనతో సబ్బలోకతికిచ్ఛకో, సమ్మాసమ్బుద్ధో ఆచరియో మమాతి యోజనా. ఖయగామీతి నిబ్బానగామీ.

    Taṃ sutvā thero tesaṃ paṭivacanaṃ dento ‘‘sabbaññū’’tiādimāha. Tattha sabbaññūti paropadesena vinā sabbapakārena sabbadhammāvabodhanasamatthassa ākaṅkhāpaṭibaddhavuttino anāvaraṇañāṇassa adhigamena atītādibhedaṃ sabbaṃ jānātīti, sabbaññū. Teneva samantacakkhunā sabbassa dassanato sabbadassāvī. Yamhi anāvaraṇañāṇaṃ, tadeva sabbaññutaññāṇaṃ, nattheva asādhāraṇañāṇapāḷiyā virodho visayuppattimukhena aññehi asādhāraṇabhāvadassanatthaṃ ekasseva ñāṇassa dvidhā vuttattā. Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ (itivu. aṭṭha. 38) vitthārato vuttamevāti tattha vuttanayeneva veditabbaṃ. Pañcannampi mārānaṃ vijayato jino, hīnādivibhāgabhinne sabbasmiṃ sattanikāye adhimuttavuttitāya mahatiyā karuṇāya samannāgatattā mahākāruṇiko, diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ veneyyānaṃ anusāsanato satthā, tato eva sabbalokassa kilesarogatikicchanato sabbalokatikicchako, sammāsambuddho ācariyo mamāti yojanā. Khayagāmīti nibbānagāmī.

    ఏవం థేరేన సత్థు సాసనస్స చ గుణే పకాసితే పటిలద్ధసద్ధా ఏకచ్చే చోరా పబ్బజింసు, ఏకచ్చే ఉపాసకత్తం పవేదేసుం. తమత్థం దీపేన్తో ధమ్మసఙ్గాహకా ‘‘సుత్వాన చోరా’’తిఆదినా ద్వే గాథా అభాసింసు. తత్థ ఇసినోతి అధిసీలసిక్ఖాదీనం ఏసనట్ఠేన ఇసినో, అధిముత్తత్థేరస్స. నిక్ఖిప్పాతి పహాయ. సత్థాని చ ఆవుధాని చాతి అసిఆదిసత్థాని చేవ ధనుకలాపాదిఆవుధాని చ. తమ్హా చ కమ్మాతి తతో చోరకమ్మతో.

    Evaṃ therena satthu sāsanassa ca guṇe pakāsite paṭiladdhasaddhā ekacce corā pabbajiṃsu, ekacce upāsakattaṃ pavedesuṃ. Tamatthaṃ dīpento dhammasaṅgāhakā ‘‘sutvāna corā’’tiādinā dve gāthā abhāsiṃsu. Tattha isinoti adhisīlasikkhādīnaṃ esanaṭṭhena isino, adhimuttattherassa. Nikkhippāti pahāya. Satthāni ca āvudhāni cāti asiādisatthāni ceva dhanukalāpādiāvudhāni ca. Tamhā ca kammāti tato corakammato.

    తే పబ్బజిత్వా సుగతస్స సాసనేతి తే చోరా సోభనగమనతాదీహి సుగతస్స భగవతో సాసనే పబ్బజ్జం ఉపగన్త్వా. భావనావిసేసాధిగతాయ ఓదగ్యలక్ఖణాయ పీతియా సమన్నాగమేన ఉదగ్గచిత్తా. సుమనాతి సోమనస్సప్పత్తా. కతిన్ద్రియాతి భావితిన్ద్రియా. ఫుసింసూతి అగ్గమగ్గాధిగమేన అసఙ్ఖతం నిబ్బానం అధిగచ్ఛింసు. అధిముత్తో కిర చోరే నిబ్బిసేవనే కత్వా, తే తత్థేవ ఠపేత్వా, మాతు సన్తికం గన్త్వా, మాతరం ఆపుచ్ఛిత్వా, పచ్చాగన్త్వా తేహి సద్ధిం ఉపజ్ఝాయస్స సన్తికం గన్త్వా, పబ్బాజేత్వా ఉపసమ్పదం అకాసి. అథ తేసం కమ్మట్ఠానం ఆచిక్ఖి , తే నచిరస్సేవ అరహత్తే పతిట్ఠహింసు. తేన వుత్తం ‘‘పబ్బజిత్వా…పే॰… అసఙ్ఖత’’న్తి.

    Te pabbajitvā sugatassa sāsaneti te corā sobhanagamanatādīhi sugatassa bhagavato sāsane pabbajjaṃ upagantvā. Bhāvanāvisesādhigatāya odagyalakkhaṇāya pītiyā samannāgamena udaggacittā. Sumanāti somanassappattā. Katindriyāti bhāvitindriyā. Phusiṃsūti aggamaggādhigamena asaṅkhataṃ nibbānaṃ adhigacchiṃsu. Adhimutto kira core nibbisevane katvā, te tattheva ṭhapetvā, mātu santikaṃ gantvā, mātaraṃ āpucchitvā, paccāgantvā tehi saddhiṃ upajjhāyassa santikaṃ gantvā, pabbājetvā upasampadaṃ akāsi. Atha tesaṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhi , te nacirasseva arahatte patiṭṭhahiṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘pabbajitvā…pe… asaṅkhata’’nti.

    అధిముత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Adhimuttattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. అధిముత్తత్థేరగాథా • 1. Adhimuttattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact