Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൪. അധിമുത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
4. Adhimuttattheragāthāvaṇṇanā
കായദുട്ഠുല്ലഗരുനോതി ആയസ്മതോ അധിമുത്തത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോ കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ബ്രാഹ്മണവിജ്ജാസു നിപ്ഫത്തിം ഗതോ കാമേസു ആദീനവം ദിസ്വാ ഘരാവാസം പഹായ താപസപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ അരഞ്ഞേ വിഹരന്തോ ബുദ്ധുപ്പാദം സുത്വാ മനുസ്സൂപചാരം ഉപഗന്ത്വാ സത്ഥാരം ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതം ഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ അത്തനോ വാകചീരം സത്ഥു പാദമൂലേ പത്ഥരി. സത്ഥാ തസ്സ അജ്ഝാസയം ഞത്വാ തസ്മിം അട്ഠാസി. തത്ഥ ഠിതം ഭഗവന്തം കാളാനുസാരേന ഗന്ധേന പൂജേത്വാ ‘‘സമുദ്ധരസിമം ലോക’’ന്തിആദികാഹി ദസഹി ഗാഥാഹി അഭിത്ഥവി. തം സത്ഥാ ‘‘അനാഗതേ ഇതോ സതസഹസ്സകപ്പമത്ഥകേ ഗോതമസ്സ നാമ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ ഛളഭിഞ്ഞോ ഭവിസ്സതീ’’തി ബ്യാകരിത്വാ പക്കാമി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിത്വാ തതോ യാവായം ബുദ്ധുപ്പാദോ, താവ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ അധിമുത്തോതി ലദ്ധനാമോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ബ്രാഹ്മണവിജ്ജാസു നിപ്ഫത്തിം ഗന്ത്വാ തത്ഥ സാരം അപസ്സന്തോ പച്ഛിമഭവികത്താ നിസ്സരണം ഗവേസന്തോ ജേതവനപടിഗ്ഗഹണേ ബുദ്ധാനുഭാവം ദിസ്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ സത്ഥു സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൪൦.൩൦൪-൩൩൨) –
Kāyaduṭṭhullagarunoti āyasmato adhimuttattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gato kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññe viharanto buddhuppādaṃ sutvā manussūpacāraṃ upagantvā satthāraṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso attano vākacīraṃ satthu pādamūle patthari. Satthā tassa ajjhāsayaṃ ñatvā tasmiṃ aṭṭhāsi. Tattha ṭhitaṃ bhagavantaṃ kāḷānusārena gandhena pūjetvā ‘‘samuddharasimaṃ loka’’ntiādikāhi dasahi gāthāhi abhitthavi. Taṃ satthā ‘‘anāgate ito satasahassakappamatthake gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane pabbajitvā chaḷabhiñño bhavissatī’’ti byākaritvā pakkāmi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā tato yāvāyaṃ buddhuppādo, tāva devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā adhimuttoti laddhanāmo viññutaṃ patto brāhmaṇavijjāsu nipphattiṃ gantvā tattha sāraṃ apassanto pacchimabhavikattā nissaraṇaṃ gavesanto jetavanapaṭiggahaṇe buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho satthu santike pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.304-332) –
‘‘കണികാരംവ ജലിതം, ദീപരുക്ഖംവ ഉജ്ജലം;
‘‘Kaṇikāraṃva jalitaṃ, dīparukkhaṃva ujjalaṃ;
ഓസധിംവ വിരോചന്തം, വിജ്ജുതം ഗഗനേ യഥാ.
Osadhiṃva virocantaṃ, vijjutaṃ gagane yathā.
‘‘അസമ്ഭീതം അനുത്താസിം, മിഗരാജംവ കേസരിം;
‘‘Asambhītaṃ anuttāsiṃ, migarājaṃva kesariṃ;
ഞാണാലോകം പകാസേന്തം, മദ്ദന്തം തിത്ഥിയേ ഗണേ.
Ñāṇālokaṃ pakāsentaṃ, maddantaṃ titthiye gaṇe.
‘‘ഉദ്ധരന്തം ഇമം ലോകം, ഛിന്ദന്തം സബ്ബസംസയം;
‘‘Uddharantaṃ imaṃ lokaṃ, chindantaṃ sabbasaṃsayaṃ;
ഗജ്ജന്തം മിഗരാജംവ, അദ്ദസം ലോകനായകം.
Gajjantaṃ migarājaṃva, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ജടാജിനധരോ ആസിം, ബ്രഹാ ഉജു പതാപവാ;
‘‘Jaṭājinadharo āsiṃ, brahā uju patāpavā;
വാകചീരം ഗഹേത്വാന, പാദമൂലേ അപത്ഥരിം.
Vākacīraṃ gahetvāna, pādamūle apatthariṃ.
‘‘കാളാനുസാരിയം ഗയ്ഹം, അനുലിമ്പിം തഥാഗതം;
‘‘Kāḷānusāriyaṃ gayhaṃ, anulimpiṃ tathāgataṃ;
സമ്ബുദ്ധമനുലിമ്പേത്വാ, സന്ഥവിം ലോകനായകം.
Sambuddhamanulimpetvā, santhaviṃ lokanāyakaṃ.
‘‘സമുദ്ധരസിമം ലോകം, ഓഘതിണ്ണ മഹാമുനി;
‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, oghatiṇṇa mahāmuni;
ഞാണാലോകേന ജോതേസി, നാവടം ഞാണമുത്തമം.
Ñāṇālokena jotesi, nāvaṭaṃ ñāṇamuttamaṃ.
‘‘ധമ്മചക്കം പവത്തേസി, മദ്ദസേ പരതിത്ഥിയേ;
‘‘Dhammacakkaṃ pavattesi, maddase paratitthiye;
ഉസഭോ ജിതസങ്ഗാമോ, സമ്പകമ്പേസി മേദനിം.
Usabho jitasaṅgāmo, sampakampesi medaniṃ.
‘‘മഹാസമുദ്ദേ ഊമിയോ, വേലന്തമ്ഹി പഭിജ്ജരേ;
‘‘Mahāsamudde ūmiyo, velantamhi pabhijjare;
തഥേവ തവ ഞാണമ്ഹി, സബ്ബദിട്ഠീ പഭിജ്ജരേ.
Tatheva tava ñāṇamhi, sabbadiṭṭhī pabhijjare.
‘‘സുഖുമച്ഛികജാലേന, സരമ്ഹി സമ്പതാനിതേ;
‘‘Sukhumacchikajālena, saramhi sampatānite;
അന്തോജാലീകതാ പാണാ, പീളിതാ ഹോന്തി താവദേ.
Antojālīkatā pāṇā, pīḷitā honti tāvade.
‘‘തഥേവ തിത്ഥിയാ ലോകേ, പുഥുപാസണ്ഡനിസ്സിതാ;
‘‘Tatheva titthiyā loke, puthupāsaṇḍanissitā;
അന്തോഞാണവരേ തുയ്ഹം, പരിവത്തന്തി മാരിസ.
Antoñāṇavare tuyhaṃ, parivattanti mārisa.
‘‘പതിട്ഠാ വുയ്ഹതം ഓഘേ, ത്വഞ്ഹി നാഥോ അബന്ധുനം;
‘‘Patiṭṭhā vuyhataṃ oghe, tvañhi nātho abandhunaṃ;
ഭയട്ടിതാനം സരണം, മുത്തിത്ഥീനം പരായണം.
Bhayaṭṭitānaṃ saraṇaṃ, muttitthīnaṃ parāyaṇaṃ.
‘‘ഏകവീരോ അസദിസോ, മേത്താകരുണസഞ്ചയോ;
‘‘Ekavīro asadiso, mettākaruṇasañcayo;
അസമോ സുസമോ സന്തോ, വസീ താദീ ജിതഞ്ജയോ.
Asamo susamo santo, vasī tādī jitañjayo.
‘‘ധീരോ വിഗതസമ്മോഹോ, അനേജോ അകഥംകഥീ;
‘‘Dhīro vigatasammoho, anejo akathaṃkathī;
തുസിതോ വന്തദോസോസി, നിമ്മലോ സംയതോ സുചി.
Tusito vantadososi, nimmalo saṃyato suci.
‘‘സങ്ഗാതിഗോ ഹതമദോ, തേവിജ്ജോ തിഭവന്തഗോ;
‘‘Saṅgātigo hatamado, tevijjo tibhavantago;
സീമാതിഗോ ധമ്മഗരു, ഗതത്ഥോ ഹിതവബ്ഭുതോ.
Sīmātigo dhammagaru, gatattho hitavabbhuto.
‘‘താരകോ ത്വം യഥാ നാവാ, നിധീവസ്സാസകാരകോ;
‘‘Tārako tvaṃ yathā nāvā, nidhīvassāsakārako;
അസമ്ഭീതോ യഥാ സീഹോ, ഗജരാജാവ ദപ്പിതോ.
Asambhīto yathā sīho, gajarājāva dappito.
‘‘ഥോമേത്വാ ദസഗാഥാഹി, പദുമുത്തരം മഹായസം;
‘‘Thometvā dasagāthāhi, padumuttaraṃ mahāyasaṃ;
വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, തുണ്ഹീ അട്ഠാസഹം തദാ.
Vanditvā satthuno pāde, tuṇhī aṭṭhāsahaṃ tadā.
‘‘പദുമുത്തരോ ലോകവിദൂ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ;
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ഠിതോ സത്ഥാ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.
Bhikkhusaṅghe ṭhito satthā, imā gāthā abhāsatha.
‘‘യോ മേ സീലഞ്ച ഞാണഞ്ച, സദ്ധമ്മഞ്ചാപി വണ്ണയി;
‘‘Yo me sīlañca ñāṇañca, saddhammañcāpi vaṇṇayi;
തമഹം കിത്തയിസ്സാമി, സുണാഥ മമ ഭാസതോ.
Tamahaṃ kittayissāmi, suṇātha mama bhāsato.
‘‘സട്ഠി കപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിസ്സതി;
‘‘Saṭṭhi kappasahassāni, devaloke ramissati;
അഞ്ഞേ ദേവേഭിഭവിത്വാ, ഇസ്സരം കാരയിസ്സതി.
Aññe devebhibhavitvā, issaraṃ kārayissati.
‘‘സോ പച്ഛാ പബ്ബജിത്വാന, സുക്കമൂലേന ചോദിതോ;
‘‘So pacchā pabbajitvāna, sukkamūlena codito;
ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ, സാസനേ പബ്ബജിസ്സതി.
Gotamassa bhagavato, sāsane pabbajissati.
‘‘പബ്ബജിത്വാന കായേന, പാപകമ്മം വിവജ്ജിയ;
‘‘Pabbajitvāna kāyena, pāpakammaṃ vivajjiya;
സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.
Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.
‘‘യഥാപി മേഘോ ഥനയം, തപ്പേതി മേദനിം ഇമം;
‘‘Yathāpi megho thanayaṃ, tappeti medaniṃ imaṃ;
തഥേവ ത്വം മഹാവീര, ധമ്മേന തപ്പയീ മമം.
Tatheva tvaṃ mahāvīra, dhammena tappayī mamaṃ.
‘‘സീലം പഞ്ഞഞ്ച ധമ്മഞ്ച, ഥവിത്വാ ലോകനായകം;
‘‘Sīlaṃ paññañca dhammañca, thavitvā lokanāyakaṃ;
പത്തോമ്ഹി പരമം സന്തിം, നിബ്ബാനം പദമച്ചുതം.
Pattomhi paramaṃ santiṃ, nibbānaṃ padamaccutaṃ.
‘‘അഹോ നൂന സ ഭഗവാ, ചിരം തിട്ഠേയ്യ ചക്ഖുമാ;
‘‘Aho nūna sa bhagavā, ciraṃ tiṭṭheyya cakkhumā;
അഞ്ഞാതഞ്ച വിജാനേയ്യും, ഫുസേയ്യും അമതം പദം.
Aññātañca vijāneyyuṃ, phuseyyuṃ amataṃ padaṃ.
‘‘അയം മേ പച്ഛിമാ ജാതി, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;
‘‘Ayaṃ me pacchimā jāti, bhavā sabbe samūhatā;
സബ്ബാസവേ പരിഞ്ഞായ, വിഹരാമി അനാസവോ.
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം ബുദ്ധമഭിഥോമയിം;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ buddhamabhithomayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, കിത്തനായ ഇദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, kittanāya idaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അത്തനാ സഹ വസന്തേ കായദള്ഹിബഹുലേ ഭിക്ഖൂ ഓവദന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā attanā saha vasante kāyadaḷhibahule bhikkhū ovadanto –
൧൧൪.
114.
‘‘കായദുട്ഠുല്ലഗരുനോ, ഹിയ്യമാനമ്ഹി ജീവിതേ;
‘‘Kāyaduṭṭhullagaruno, hiyyamānamhi jīvite;
സരീരസുഖഗിദ്ധസ്സ, കുതോ സമണസാധുതാ’’തി. – ഗാഥം അഭാസി;
Sarīrasukhagiddhassa, kuto samaṇasādhutā’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
തത്ഥ കായദുട്ഠുല്ലഗരുനോതി ദുട്ഠുല്ലം അസുഭയോഗ്യതാ, കായസ്സ ദുട്ഠുല്ലം കായദുട്ഠുല്ലം, കായദുട്ഠുല്ലം ഗരു സമ്ഭാവിതം യസ്സ സോ കായദുട്ഠുല്ലഗരു, അനിസ്സരണപ്പഞ്ഞോ ഹുത്വാ കായപോസനപ്പസുതോ കായദള്ഹിബഹുലോതി അത്ഥോ, തസ്സ കായദുട്ഠുല്ലഗരുനോ. ഹിയ്യമാനമ്ഹി ജീവിതേതി കുന്നദീനം ഉദകം വിയ ജീവിതസങ്ഖാരേ ലഹുസോ ഖീയമാനേ. സരീരസുഖഗിദ്ധസ്സാതി പണീതാഹാരാദീഹി അത്തനോ കായസ്സ സുഖേന ഗേധം ആപന്നസ്സ . കുതോ സമണസാധുതാതി ഏവരൂപസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സമണഭാവേന സാധുതാ സുസമണതാ കുതോ കേന കാരണേന സിയാ, ഏകംസതോ പന കായേ ജീവിതേ ച നിരപേക്ഖസ്സ ഇതരീതരസന്തോസേന സന്തുട്ഠസ്സ ആരദ്ധവീരിയസ്സേവ സമണസാധുതാതി അധിപ്പായോ.
Tattha kāyaduṭṭhullagarunoti duṭṭhullaṃ asubhayogyatā, kāyassa duṭṭhullaṃ kāyaduṭṭhullaṃ, kāyaduṭṭhullaṃ garu sambhāvitaṃ yassa so kāyaduṭṭhullagaru, anissaraṇappañño hutvā kāyaposanappasuto kāyadaḷhibahuloti attho, tassa kāyaduṭṭhullagaruno. Hiyyamānamhi jīviteti kunnadīnaṃ udakaṃ viya jīvitasaṅkhāre lahuso khīyamāne. Sarīrasukhagiddhassāti paṇītāhārādīhi attano kāyassa sukhena gedhaṃ āpannassa . Kuto samaṇasādhutāti evarūpassa puggalassa samaṇabhāvena sādhutā susamaṇatā kuto kena kāraṇena siyā, ekaṃsato pana kāye jīvite ca nirapekkhassa itarītarasantosena santuṭṭhassa āraddhavīriyasseva samaṇasādhutāti adhippāyo.
അധിമുത്തത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Adhimuttattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൪. അധിമുത്തത്ഥേരഗാഥാ • 4. Adhimuttattheragāthā