| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya |
១០. អាធិបតេយ្យសុត្តំ
10. Ādhipateyyasuttaṃ
៤០. ‘‘តីណិមានិ , ភិក្ខវេ, អាធិបតេយ្យានិ។ កតមានិ តីណិ? អត្តាធិបតេយ្យំ, លោកាធិបតេយ្យំ, ធម្មាធិបតេយ្យំ។ កតមញ្ច, ភិក្ខវេ, អត្តាធិបតេយ្យំ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អរញ្ញគតោ វា រុក្ខមូលគតោ វា សុញ្ញាគារគតោ វា ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ – ‘ន ខោ បនាហំ ចីវរហេតុ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ ន បិណ្ឌបាតហេតុ, ន សេនាសនហេតុ, ន ឥតិភវាភវហេតុ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ អបិ ច ខោម្ហិ ឱតិណ្ណោ ជាតិយា ជរាយ មរណេន សោកេហិ បរិទេវេហិ ទុក្ខេហិ ទោមនស្សេហិ ឧបាយាសេហិ, ទុក្ខោតិណ្ណោ ទុក្ខបរេតោ។ អប្បេវ នាម ឥមស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស អន្តកិរិយា បញ្ញាយេថាតិ។ អហញ្ចេវ ខោ បន យាទិសកេ 1 កាមេ ឱហាយ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ តាទិសកេ វា 2 កាមេ បរិយេសេយ្យំ តតោ វា 3 បាបិដ្ឋតរេ, ន មេតំ បតិរូប’ន្តិ។ សោ ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ – ‘អារទ្ធំ ខោ បន មេ វីរិយំ ភវិស្សតិ អសល្លីនំ, ឧបដ្ឋិតា សតិ អសម្មុដ្ឋា, បស្សទ្ធោ កាយោ អសារទ្ធោ, សមាហិតំ ចិត្តំ ឯកគ្គ’ន្តិ។ សោ អត្តានំយេវ អធិបតិំ ករិត្វា អកុសលំ បជហតិ, កុសលំ ភាវេតិ, សាវជ្ជំ បជហតិ, អនវជ្ជំ ភាវេតិ, សុទ្ធំ អត្តានំ បរិហរតិ។ ឥទំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, អត្តាធិបតេយ្យំ។
40. ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, ādhipateyyāni. Katamāni tīṇi? Attādhipateyyaṃ, lokādhipateyyaṃ, dhammādhipateyyaṃ. Katamañca, bhikkhave, attādhipateyyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘na kho panāhaṃ cīvarahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Na piṇḍapātahetu, na senāsanahetu, na itibhavābhavahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Api ca khomhi otiṇṇo jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, dukkhotiṇṇo dukkhapareto. Appeva nāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti. Ahañceva kho pana yādisake 4 kāme ohāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito tādisake vā 5 kāme pariyeseyyaṃ tato vā 6 pāpiṭṭhatare, na metaṃ patirūpa’nti. So iti paṭisañcikkhati – ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti. So attānaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, attādhipateyyaṃ.
‘‘កតមញ្ច, ភិក្ខវេ, លោកាធិបតេយ្យំ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អរញ្ញគតោ វា រុក្ខមូលគតោ វា សុញ្ញាគារគតោ វា ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ – ‘ន ខោ បនាហំ ចីវរហេតុ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ ន បិណ្ឌបាតហេតុ, ន សេនាសនហេតុ, ន ឥតិភវាភវហេតុ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ អបិ ច ខោម្ហិ ឱតិណ្ណោ ជាតិយា ជរាយ មរណេន សោកេហិ បរិទេវេហិ ទុក្ខេហិ ទោមនស្សេហិ ឧបាយាសេហិ, ទុក្ខោតិណ្ណោ ទុក្ខបរេតោ។ អប្បេវ នាម ឥមស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស អន្តកិរិយា បញ្ញាយេថា’តិ។ អហញ្ចេវ ខោ បន ឯវំ បព្ពជិតោ សមានោ កាមវិតក្កំ វា វិតក្កេយ្យំ, ព្យាបាទវិតក្កំ វា វិតក្កេយ្យំ, វិហិំសាវិតក្កំ វា វិតក្កេយ្យំ, មហា ខោ បនាយំ លោកសន្និវាសោ។ មហន្តស្មិំ ខោ បន លោកសន្និវាសេ សន្តិ សមណព្រាហ្មណា ឥទ្ធិមន្តោ ទិព្ពចក្ខុកា បរចិត្តវិទុនោ។ តេ ទូរតោបិ បស្សន្តិ, អាសន្នាបិ ន ទិស្សន្តិ, ចេតសាបិ ចិត្តំ បជានន្តិ 7។ តេបិ មំ ឯវំ ជានេយ្យុំ – ‘បស្សថ, ភោ, ឥមំ កុលបុត្តំ សទ្ធា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ សមានោ វោកិណ្ណោ វិហរតិ បាបកេហិ អកុសលេហិ ធម្មេហី’តិ។ ទេវតាបិ ខោ សន្តិ ឥទ្ធិមន្តិនិយោ ទិព្ពចក្ខុកា បរចិត្តវិទុនិយោ។ តា ទូរតោបិ បស្សន្តិ, អាសន្នាបិ ន ទិស្សន្តិ, ចេតសាបិ ចិត្តំ ជានន្តិ។ តាបិ មំ ឯវំ ជានេយ្យុំ – ‘បស្សថ, ភោ, ឥមំ កុលបុត្តំ សទ្ធា អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ សមានោ វោកិណ្ណោ វិហរតិ បាបកេហិ អកុសលេហិ ធម្មេហី’តិ។ សោ ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ – ‘អារទ្ធំ ខោ បន មេ វីរិយំ ភវិស្សតិ អសល្លីនំ, ឧបដ្ឋិតា សតិ អសម្មុដ្ឋា, បស្សទ្ធោ កាយោ អសារទ្ធោ, សមាហិតំ ចិត្តំ ឯកគ្គ’ន្តិ។ សោ លោកំយេវ អធិបតិំ ករិត្វា អកុសលំ បជហតិ, កុសលំ ភាវេតិ, សាវជ្ជំ បជហតិ, អនវជ្ជំ ភាវេតិ, សុទ្ធំ អត្តានំ បរិហរតិ។ ឥទំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, លោកាធិបតេយ្យំ។
‘‘Katamañca, bhikkhave, lokādhipateyyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘na kho panāhaṃ cīvarahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Na piṇḍapātahetu, na senāsanahetu, na itibhavābhavahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Api ca khomhi otiṇṇo jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, dukkhotiṇṇo dukkhapareto. Appeva nāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethā’ti. Ahañceva kho pana evaṃ pabbajito samāno kāmavitakkaṃ vā vitakkeyyaṃ, byāpādavitakkaṃ vā vitakkeyyaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakkeyyaṃ, mahā kho panāyaṃ lokasannivāso. Mahantasmiṃ kho pana lokasannivāse santi samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno. Te dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ pajānanti 8. Tepi maṃ evaṃ jāneyyuṃ – ‘passatha, bho, imaṃ kulaputtaṃ saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti. Devatāpi kho santi iddhimantiniyo dibbacakkhukā paracittaviduniyo. Tā dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ jānanti. Tāpi maṃ evaṃ jāneyyuṃ – ‘passatha, bho, imaṃ kulaputtaṃ saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti. So iti paṭisañcikkhati – ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti. So lokaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, lokādhipateyyaṃ.
‘‘កតមញ្ច, ភិក្ខវេ, ធម្មាធិបតេយ្យំ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អរញ្ញគតោ វា រុក្ខមូលគតោ វា សុញ្ញាគារគតោ វា ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ – ‘ន ខោ បនាហំ ចីវរហេតុ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ ន បិណ្ឌបាតហេតុ, ន សេនាសនហេតុ, ន ឥតិភវាភវហេតុ អគារស្មា អនគារិយំ បព្ពជិតោ។ អបិ ច ខោម្ហិ ឱតិណ្ណោ ជាតិយា ជរាយ មរណេន សោកេហិ បរិទេវេហិ ទុក្ខេហិ ទោមនស្សេហិ ឧបាយាសេហិ, ទុក្ខោតិណ្ណោ ទុក្ខបរេតោ។ អប្បេវ នាម ឥមស្ស កេវលស្ស ទុក្ខក្ខន្ធស្ស អន្តកិរិយា បញ្ញាយេថាតិ។ ស្វាក្ខាតោ ភគវតា ធម្មោ សន្ទិដ្ឋិកោ អកាលិកោ ឯហិបស្សិកោ ឱបនេយ្យិកោ បច្ចត្តំ វេទិតព្ពោ វិញ្ញូហីតិ។ សន្តិ ខោ បន មេ សព្រហ្មចារី ជានំ បស្សំ វិហរន្តិ។ អហញ្ចេវ ខោ បន ឯវំ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ បព្ពជិតោ សមានោ កុសីតោ វិហរេយ្យំ បមត្តោ, ន មេតំ អស្ស បតិរូប’ន្តិ។ សោ ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ – ‘អារទ្ធំ ខោ បន មេ វីរិយំ ភវិស្សតិ អសល្លីនំ, ឧបដ្ឋិតា សតិ អសម្មុដ្ឋា, បស្សទ្ធោ កាយោ អសារទ្ធោ, សមាហិតំ ចិត្តំ ឯកគ្គ’ន្តិ។ សោ ធម្មំយេវ អធិបតិំ ករិត្វា អកុសលំ បជហតិ, កុសលំ ភាវេតិ, សាវជ្ជំ បជហតិ, អនវជ្ជំ ភាវេតិ, សុទ្ធំ អត្តានំ បរិហរតិ។ ឥទំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, ធម្មាធិបតេយ្យំ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ អាធិបតេយ្យានី’’តិ។
‘‘Katamañca, bhikkhave, dhammādhipateyyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘na kho panāhaṃ cīvarahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Na piṇḍapātahetu, na senāsanahetu, na itibhavābhavahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Api ca khomhi otiṇṇo jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, dukkhotiṇṇo dukkhapareto. Appeva nāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti. Svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhīti. Santi kho pana me sabrahmacārī jānaṃ passaṃ viharanti. Ahañceva kho pana evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajito samāno kusīto vihareyyaṃ pamatto, na metaṃ assa patirūpa’nti. So iti paṭisañcikkhati – ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti. So dhammaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dhammādhipateyyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi ādhipateyyānī’’ti.
‘‘នត្ថិ លោកេ រហោ នាម, បាបកម្មំ បកុព្ពតោ;
‘‘Natthi loke raho nāma, pāpakammaṃ pakubbato;
អត្តា តេ បុរិស ជានាតិ, សច្ចំ វា យទិ វា មុសា។
Attā te purisa jānāti, saccaṃ vā yadi vā musā.
‘‘កល្យាណំ វត ភោ សក្ខិ, អត្តានំ អតិមញ្ញសិ;
‘‘Kalyāṇaṃ vata bho sakkhi, attānaṃ atimaññasi;
យោ សន្តំ អត្តនិ បាបំ, អត្តានំ បរិគូហសិ។
Yo santaṃ attani pāpaṃ, attānaṃ parigūhasi.
‘‘បស្សន្តិ ទេវា ច តថាគតា ច,
‘‘Passanti devā ca tathāgatā ca,
លោកស្មិំ ពាលំ វិសមំ ចរន្តំ;
Lokasmiṃ bālaṃ visamaṃ carantaṃ;
លោកាធិបោ ច និបកោ ច ឈាយី។
Lokādhipo ca nipako ca jhāyī.
‘‘ធម្មាធិបោ ច អនុធម្មចារី,
‘‘Dhammādhipo ca anudhammacārī,
ន ហីយតិ សច្ចបរក្កមោ មុនិ;
Na hīyati saccaparakkamo muni;
បសយ្ហ មារំ អភិភុយ្យ អន្តកំ,
Pasayha māraṃ abhibhuyya antakaṃ,
យោ ច ផុសី ជាតិក្ខយំ បធានវា;
Yo ca phusī jātikkhayaṃ padhānavā;
សោ តាទិសោ លោកវិទូ សុមេធោ,
So tādiso lokavidū sumedho,
សព្ពេសុ ធម្មេសុ អតម្មយោ មុនី’’តិ។ ទសមំ;
Sabbesu dhammesu atammayo munī’’ti. dasamaṃ;
ទេវទូតវគ្គោ ចតុត្ថោ។
Devadūtavaggo catuttho.
តស្សុទ្ទានំ –
Tassuddānaṃ –
ព្រហ្ម អានន្ទ សារិបុត្តោ, និទានំ ហត្ថកេន ច;
Brahma ānanda sāriputto, nidānaṃ hatthakena ca;
ទូតា ទុវេ ច រាជានោ, សុខុមាលាធិបតេយ្យេន ចាតិ។
Dūtā duve ca rājāno, sukhumālādhipateyyena cāti.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១០. អាធិបតេយ្យសុត្តវណ្ណនា • 10. Ādhipateyyasuttavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ១០. អាធិបតេយ្យសុត្តវណ្ណនា • 10. Ādhipateyyasuttavaṇṇanā
