Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၁၀. အာဓိပတေယ္ယသုတ္တံ
10. Ādhipateyyasuttaṃ
၄၀. ‘‘တီဏိမာနိ , ဘိက္ခဝေ, အာဓိပတေယ္ယာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? အတ္တာဓိပတေယ္ယံ, လောကာဓိပတေယ္ယံ, ဓမ္မာဓိပတေယ္ယံ။ ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာဓိပတေယ္ယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘န ခော ပနာဟံ စီဝရဟေတု အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ န ပိဏ္ဍပာတဟေတု, န သေနာသနဟေတု, န ဣတိဘဝာဘဝဟေတု အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ အပိ စ ခောမ္ဟိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒောမနသ္သေဟိ ဥပာယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော။ အပ္ပေဝ နာမ ဣမသ္သ ကေဝလသ္သ ဒုက္ခက္ခန္ဓသ္သ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာတိ။ အဟဉ္စေဝ ခော ပန ယာဒိသကေ 1 ကာမေ ဩဟာယ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော တာဒိသကေ ဝာ 2 ကာမေ ပရိယေသေယ္ယံ တတော ဝာ 3 ပာပိဋ္ဌတရေ, န မေတံ ပတိရူပ’န္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိသ္သတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, ပသ္သဒ္ဓော ကာယော အသာရဒ္ဓော, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတ္ဝာ အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ, သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အတ္တာဓိပတေယ္ယံ။
40. ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, ādhipateyyāni. Katamāni tīṇi? Attādhipateyyaṃ, lokādhipateyyaṃ, dhammādhipateyyaṃ. Katamañca, bhikkhave, attādhipateyyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘na kho panāhaṃ cīvarahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Na piṇḍapātahetu, na senāsanahetu, na itibhavābhavahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Api ca khomhi otiṇṇo jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, dukkhotiṇṇo dukkhapareto. Appeva nāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti. Ahañceva kho pana yādisake 4 kāme ohāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajito tādisake vā 5 kāme pariyeseyyaṃ tato vā 6 pāpiṭṭhatare, na metaṃ patirūpa’nti. So iti paṭisañcikkhati – ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti. So attānaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, attādhipateyyaṃ.
‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, လောကာဓိပတေယ္ယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘န ခော ပနာဟံ စီဝရဟေတု အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ န ပိဏ္ဍပာတဟေတု, န သေနာသနဟေတု, န ဣတိဘဝာဘဝဟေတု အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ အပိ စ ခောမ္ဟိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒောမနသ္သေဟိ ဥပာယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော။ အပ္ပေဝ နာမ ဣမသ္သ ကေဝလသ္သ ဒုက္ခက္ခန္ဓသ္သ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ။ အဟဉ္စေဝ ခော ပန ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကာမဝိတက္ကံ ဝာ ဝိတက္ကေယ္ယံ, ဗ္ယာပာဒဝိတက္ကံ ဝာ ဝိတက္ကေယ္ယံ, ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ ဝာ ဝိတက္ကေယ္ယံ, မဟာ ခော ပနာယံ လောကသန္နိဝာသော။ မဟန္တသ္မိံ ခော ပန လောကသန္နိဝာသေ သန္တိ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော။ တေ ဒူရတောပိ ပသ္သန္တိ, အာသန္နာပိ န ဒိသ္သန္တိ, စေတသာပိ စိတ္တံ ပဇာနန္တိ 7။ တေပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယ္ယုံ – ‘ပသ္သထ, ဘော, ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝောကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပာပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ ဒေဝတာပိ ခော သန္တိ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော။ တာ ဒူရတောပိ ပသ္သန္တိ, အာသန္နာပိ န ဒိသ္သန္တိ, စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ။ တာပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယ္ယုံ – ‘ပသ္သထ, ဘော, ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝောကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပာပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိသ္သတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, ပသ္သဒ္ဓော ကာယော အသာရဒ္ဓော, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတ္ဝာ အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ, သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, လောကာဓိပတေယ္ယံ။
‘‘Katamañca, bhikkhave, lokādhipateyyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘na kho panāhaṃ cīvarahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Na piṇḍapātahetu, na senāsanahetu, na itibhavābhavahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Api ca khomhi otiṇṇo jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, dukkhotiṇṇo dukkhapareto. Appeva nāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethā’ti. Ahañceva kho pana evaṃ pabbajito samāno kāmavitakkaṃ vā vitakkeyyaṃ, byāpādavitakkaṃ vā vitakkeyyaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakkeyyaṃ, mahā kho panāyaṃ lokasannivāso. Mahantasmiṃ kho pana lokasannivāse santi samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno. Te dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ pajānanti 8. Tepi maṃ evaṃ jāneyyuṃ – ‘passatha, bho, imaṃ kulaputtaṃ saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti. Devatāpi kho santi iddhimantiniyo dibbacakkhukā paracittaviduniyo. Tā dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ jānanti. Tāpi maṃ evaṃ jāneyyuṃ – ‘passatha, bho, imaṃ kulaputtaṃ saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti. So iti paṭisañcikkhati – ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti. So lokaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, lokādhipateyyaṃ.
‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာဓိပတေယ္ယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘န ခော ပနာဟံ စီဝရဟေတု အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ န ပိဏ္ဍပာတဟေတု, န သေနာသနဟေတု, န ဣတိဘဝာဘဝဟေတု အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ အပိ စ ခောမ္ဟိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒောမနသ္သေဟိ ဥပာယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော။ အပ္ပေဝ နာမ ဣမသ္သ ကေဝလသ္သ ဒုက္ခက္ခန္ဓသ္သ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာတိ။ သ္ဝာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပသ္သိကော ဩပနေယ္ယိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟီတိ။ သန္တိ ခော ပန မေ သဗ္ရဟ္မစာရီ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟရန္တိ။ အဟဉ္စေဝ ခော ပန ဧဝံ သ္ဝာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကုသီတော ဝိဟရေယ္ယံ ပမတ္တော, န မေတံ အသ္သ ပတိရူပ’န္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိသ္သတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, ပသ္သဒ္ဓော ကာယော အသာရဒ္ဓော, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော ဓမ္မံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတ္ဝာ အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ, သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာဓိပတေယ္ယံ။ ဣမာနိ ခော, ဘိက္ခဝေ, တီဏိ အာဓိပတေယ္ယာနီ’’တိ။
‘‘Katamañca, bhikkhave, dhammādhipateyyaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati – ‘na kho panāhaṃ cīvarahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Na piṇḍapātahetu, na senāsanahetu, na itibhavābhavahetu agārasmā anagāriyaṃ pabbajito. Api ca khomhi otiṇṇo jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi, dukkhotiṇṇo dukkhapareto. Appeva nāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti. Svākkhāto bhagavatā dhammo sandiṭṭhiko akāliko ehipassiko opaneyyiko paccattaṃ veditabbo viññūhīti. Santi kho pana me sabrahmacārī jānaṃ passaṃ viharanti. Ahañceva kho pana evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajito samāno kusīto vihareyyaṃ pamatto, na metaṃ assa patirūpa’nti. So iti paṭisañcikkhati – ‘āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekagga’nti. So dhammaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dhammādhipateyyaṃ. Imāni kho, bhikkhave, tīṇi ādhipateyyānī’’ti.
‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ၊ ပာပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော။
‘‘Natthi loke raho nāma, pāpakammaṃ pakubbato;
အတ္တာ တေ ပုရိသ ဇာနာတိ၊ သစ္စံ ဝာ ယဒိ ဝာ မုသာ။
Attā te purisa jānāti, saccaṃ vā yadi vā musā.
‘‘ကလ္ယာဏံ ဝတ ဘော သက္ခိ၊ အတ္တာနံ အတိမညသိ။
‘‘Kalyāṇaṃ vata bho sakkhi, attānaṃ atimaññasi;
ယော သန္တံ အတ္တနိ ပာပံ၊ အတ္တာနံ ပရိဂူဟသိ။
Yo santaṃ attani pāpaṃ, attānaṃ parigūhasi.
‘‘ပသ္သန္တိ ဒေဝာ စ တထာဂတာ စ၊
‘‘Passanti devā ca tathāgatā ca,
လောကသ္မိံ ဗာလံ ဝိသမံ စရန္တံ။
Lokasmiṃ bālaṃ visamaṃ carantaṃ;
လောကာဓိပော စ နိပကော စ ဈာယီ။
Lokādhipo ca nipako ca jhāyī.
‘‘ဓမ္မာဓိပော စ အနုဓမ္မစာရီ၊
‘‘Dhammādhipo ca anudhammacārī,
န ဟီယတိ သစ္စပရက္ကမော မုနိ။
Na hīyati saccaparakkamo muni;
ပသယ္ဟ မာရံ အဘိဘုယ္ယ အန္တကံ၊
Pasayha māraṃ abhibhuyya antakaṃ,
ယော စ ဖုသီ ဇာတိက္ခယံ ပဓာနဝာ။
Yo ca phusī jātikkhayaṃ padhānavā;
သော တာဒိသော လောကဝိဒူ သုမေဓော၊
So tādiso lokavidū sumedho,
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အတမ္မယော မုနီ’’တိ။ ဒသမံ။
Sabbesu dhammesu atammayo munī’’ti. dasamaṃ;
ဒေဝဒူတဝဂ္ဂော စတုတ္ထော။
Devadūtavaggo catuttho.
တသ္သုဒ္ဒာနံ –
Tassuddānaṃ –
ဗ္ရဟ္မ အာနန္ဒ သာရိပုတ္တော၊ နိဒာနံ ဟတ္ထကေန စ။
Brahma ānanda sāriputto, nidānaṃ hatthakena ca;
ဒူတာ ဒုဝေ စ ရာဇာနော၊ သုခုမာလာဓိပတေယ္ယေန စာတိ။
Dūtā duve ca rājāno, sukhumālādhipateyyena cāti.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁၀. အာဓိပတေယ္ယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Ādhipateyyasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၁၀. အာဓိပတေယ္ယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 10. Ādhipateyyasuttavaṇṇanā