| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
៣. អធិបតិបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា
3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā
៣. ធុរន្តិ ធុរគ្គាហំ។ ជេដ្ឋកន្តិ សេដ្ឋំ។ ឆន្ទាធិបតិ ឆន្ទសម្បយុត្តកានន្តិ ឯត្ថ បុរិមឆន្ទស្ស សមានរូបេន តទនន្តរំ និទ្ទិដ្ឋេន តំសម្ពន្ធេន ឆន្ទសទ្ទេនេវ បច្ចយភូតស្ស ឆន្ទស្ស សម្បយុត្តកវិសេសនភាវោ ទស្សិតោ ហោតីតិ ‘‘ឆន្ទាធិបតិ សម្បយុត្តកាន’’ន្តិ អវត្វា ‘‘ឆន្ទសម្បយុត្តកាន’’ន្តិ វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ ឯស នយោ ឥតរេសុបិ។
3. Dhuranti dhuraggāhaṃ. Jeṭṭhakanti seṭṭhaṃ. Chandādhipati chandasampayuttakānanti ettha purimachandassa samānarūpena tadanantaraṃ niddiṭṭhena taṃsambandhena chandasaddeneva paccayabhūtassa chandassa sampayuttakavisesanabhāvo dassito hotīti ‘‘chandādhipati sampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘chandasampayuttakāna’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Esa nayo itaresupi.
គរុការចិត្តីការវសេន វាតិ កុសលាព្យាកតានំ បវត្តិំ ទស្សេតិ។ អលទ្ធំ លទ្ធព្ពំ, លទ្ធំ អវិជហិតព្ពំ។ យេន វា វិនា ន ភវិតព្ពំ, តំ លទ្ធព្ពំ, តស្សេវត្ថោ អវិជហិតព្ពន្តិ។ អនវញ្ញាតន្តិ អវញ្ញាតម្បិ អទោសទស្សិតាយ អស្សាទនេន អនវញ្ញាតំ កត្វា។
Garukāracittīkāravasena vāti kusalābyākatānaṃ pavattiṃ dasseti. Aladdhaṃ laddhabbaṃ, laddhaṃ avijahitabbaṃ. Yena vā vinā na bhavitabbaṃ, taṃ laddhabbaṃ, tassevattho avijahitabbanti. Anavaññātanti avaññātampi adosadassitāya assādanena anavaññātaṃ katvā.
មិច្ឆត្តនិយតា អប្បនាសទិសា មហាពលា វិនា អធិបតិនា នុប្បជ្ជន្តីតិ ‘‘ឯកន្តេនេវា’’តិ អាហ។ កម្មកិលេសាវរណភូតា ច តេ សគ្គាវរណា ច មគ្គាវរណា ច បច្ចក្ខសគ្គានំ កាមាវចរទេវានម្បិ ឧប្បជ្ជិតុំ ន អរហន្តិ, កោ បន វាទោ រូបារូបីនន្តិ។
Micchattaniyatā appanāsadisā mahābalā vinā adhipatinā nuppajjantīti ‘‘ekantenevā’’ti āha. Kammakilesāvaraṇabhūtā ca te saggāvaraṇā ca maggāvaraṇā ca paccakkhasaggānaṃ kāmāvacaradevānampi uppajjituṃ na arahanti, ko pana vādo rūpārūpīnanti.
កាមាវចរាទិភេទតោ បន តិវិធោ កិរិយារម្មណាធិបតិ លោភសហគតាកុសលស្សេវ អារម្មណាធិបតិបច្ចយោ ហោតីតិ ឥទំ បរសន្តានគតានំ សារម្មណធម្មានំ ‘‘អជ្ឈត្តារម្មណោ ធម្មោ ពហិទ្ធារម្មណស្ស ធម្មស្ស អធិបតិបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ ឯតស្ស អភាវតោ ‘‘ពហិទ្ធារម្មណោ ធម្មោ ពហិទ្ធារម្មណស្សា’’តិ ឯត្ថ ច អារម្មណាធិបតិនោ អនុទ្ធដត្តា អធិបតិបច្ចយតា នត្ថីតិ វិញ្ញាយមានេបិ ‘‘ពហិទ្ធា ខន្ធេ គរុំ កត្វា អស្សាទេតី’’តិអាទិវចនំ (បដ្ឋា. ២.២០.៣១) និស្សាយ អរហតោ កិរិយធម្មា បុថុជ្ជនាទីហិ គរុំ កត្វា អស្សាទិយន្តីតិ ឥមិនា អធិប្បាយេន វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ ‘‘សនិទស្សនសប្បដិឃា ខន្ធា’’តិអាទីសុ (បដ្ឋា. ២.២២.៣០) វិយ ខន្ធសទ្ទោ រូបេ ឯវ ភវិតុំ អរហតីតិ វិចារិតមេតំ។ បុថុជ្ជនាទិកាលេ វា អនាគតេ កិរិយធម្មេ គរុំ កត្វា អស្សាទនំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ ‘‘នេវវិបាកនវិបាកធម្មធម្មេ ខន្ធេ គរុំ កត្វា អស្សាទេតិ អភិនន្ទតី’’តិអាទិវចនតោ (បដ្ឋា. ១.៣.៩៦) កិរិយធម្មា រាគទិដ្ឋីនំ អធិបតិបច្ចយោ ហោន្តេវ, តេ ច ‘‘អតីតារម្មណេ អនាគតេ ខន្ធេ គរុំ កត្វា អស្សាទេតី’’តិអាទិវចនតោ (បដ្ឋា. ២.១៩.២៣) អនាគតា តេភូមកាបិ អធិបតិបច្ចយោ ហោន្តីតិ។ អាវជ្ជនកិរិយសព្ភាវតោ បន ឥទម្បិ វិចារេតព្ពំ។
Kāmāvacarādibhedato pana tividho kiriyārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hotīti idaṃ parasantānagatānaṃ sārammaṇadhammānaṃ ‘‘ajjhattārammaṇo dhammo bahiddhārammaṇassa dhammassa adhipatipaccayena paccayo’’ti etassa abhāvato ‘‘bahiddhārammaṇo dhammo bahiddhārammaṇassā’’ti ettha ca ārammaṇādhipatino anuddhaṭattā adhipatipaccayatā natthīti viññāyamānepi ‘‘bahiddhā khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanaṃ (paṭṭhā. 2.20.31) nissāya arahato kiriyadhammā puthujjanādīhi garuṃ katvā assādiyantīti iminā adhippāyena vuttanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Sanidassanasappaṭighā khandhā’’tiādīsu (paṭṭhā. 2.22.30) viya khandhasaddo rūpe eva bhavituṃ arahatīti vicāritametaṃ. Puthujjanādikāle vā anāgate kiriyadhamme garuṃ katvā assādanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. ‘‘Nevavipākanavipākadhammadhamme khandhe garuṃ katvā assādeti abhinandatī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 1.3.96) kiriyadhammā rāgadiṭṭhīnaṃ adhipatipaccayo honteva, te ca ‘‘atītārammaṇe anāgate khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 2.19.23) anāgatā tebhūmakāpi adhipatipaccayo hontīti. Āvajjanakiriyasabbhāvato pana idampi vicāretabbaṃ.
អធិបតិបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / (២) បច្ចយនិទ្ទេសោ • (2) Paccayaniddeso
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ៣. អធិបតិបច្ចយនិទ្ទេសវណ្ណនា • 3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā
