| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
3. අධිපතිපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā
3. ධුරන්‌ති ධුරග්‌ගාහං. ජෙට්‌ඨකන්‌ති සෙට්‌ඨං. ඡන්‌දාධිපති ඡන්‌දසම්‌පයුත්‌තකානන්‌ති එත්‌ථ පුරිමඡන්‌දස්‌ස සමානරූපෙන තදනන්‌තරං නිද්‌දිට්‌ඨෙන තංසම්‌බන්‌ධෙන ඡන්‌දසද්‌දෙනෙව පච්‌චයභූතස්‌ස ඡන්‌දස්‌ස සම්‌පයුත්‌තකවිසෙසනභාවො දස්‌සිතො හොතීති ‘‘ඡන්‌දාධිපති සම්‌පයුත්‌තකාන’’න්‌ති අවත්‌වා ‘‘ඡන්‌දසම්‌පයුත්‌තකාන’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. එස නයො ඉතරෙසුපි.
3. Dhuranti dhuraggāhaṃ. Jeṭṭhakanti seṭṭhaṃ. Chandādhipati chandasampayuttakānanti ettha purimachandassa samānarūpena tadanantaraṃ niddiṭṭhena taṃsambandhena chandasaddeneva paccayabhūtassa chandassa sampayuttakavisesanabhāvo dassito hotīti ‘‘chandādhipati sampayuttakāna’’nti avatvā ‘‘chandasampayuttakāna’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Esa nayo itaresupi.
ගරුකාරචිත්‌තීකාරවසෙන වාති කුසලාබ්‍යාකතානං පවත්‌තිං දස්‌සෙති. අලද්‌ධං ලද්‌ධබ්‌බං, ලද්‌ධං අවිජහිතබ්‌බං. යෙන වා විනා න භවිතබ්‌බං, තං ලද්‌ධබ්‌බං, තස්‌සෙවත්‌ථො අවිජහිතබ්‌බන්‌ති. අනවඤ්‌ඤාතන්‌ති අවඤ්‌ඤාතම්‌පි අදොසදස්‌සිතාය අස්‌සාදනෙන අනවඤ්‌ඤාතං කත්‌වා.
Garukāracittīkāravasena vāti kusalābyākatānaṃ pavattiṃ dasseti. Aladdhaṃ laddhabbaṃ, laddhaṃ avijahitabbaṃ. Yena vā vinā na bhavitabbaṃ, taṃ laddhabbaṃ, tassevattho avijahitabbanti. Anavaññātanti avaññātampi adosadassitāya assādanena anavaññātaṃ katvā.
මිච්‌ඡත්‌තනියතා අප්‌පනාසදිසා මහාබලා විනා අධිපතිනා නුප්‌පජ්‌ජන්‌තීති ‘‘එකන්‌තෙනෙවා’’ති ආහ. කම්‌මකිලෙසාවරණභූතා ච තෙ සග්‌ගාවරණා ච මග්‌ගාවරණා ච පච්‌චක්‌ඛසග්‌ගානං කාමාවචරදෙවානම්‌පි උප්‌පජ්‌ජිතුං න අරහන්‌ති, කො පන වාදො රූපාරූපීනන්‌ති.
Micchattaniyatā appanāsadisā mahābalā vinā adhipatinā nuppajjantīti ‘‘ekantenevā’’ti āha. Kammakilesāvaraṇabhūtā ca te saggāvaraṇā ca maggāvaraṇā ca paccakkhasaggānaṃ kāmāvacaradevānampi uppajjituṃ na arahanti, ko pana vādo rūpārūpīnanti.
කාමාවචරාදිභෙදතො පන තිවිධො කිරියාරම්‌මණාධිපති ලොභසහගතාකුසලස්‌සෙව ආරම්‌මණාධිපතිපච්‌චයො හොතීති ඉදං පරසන්‌තානගතානං සාරම්‌මණධම්‌මානං ‘‘අජ්‌ඣත්‌තාරම්‌මණො ධම්‌මො බහිද්‌ධාරම්‌මණස්‌ස ධම්‌මස්‌ස අධිපතිපච්‌චයෙන පච්‌චයො’’ති එතස්‌ස අභාවතො ‘‘බහිද්‌ධාරම්‌මණො ධම්‌මො බහිද්‌ධාරම්‌මණස්‌සා’’ති එත්‌ථ ච ආරම්‌මණාධිපතිනො අනුද්‌ධටත්‌තා අධිපතිපච්‌චයතා නත්‌ථීති විඤ්‌ඤායමානෙපි ‘‘බහිද්‌ධා ඛන්‌ධෙ ගරුං කත්‌වා අස්‌සාදෙතී’’තිආදිවචනං (පට්‌ඨා. 2.20.31) නිස්‌සාය අරහතො කිරියධම්‌මා පුථුජ්‌ජනාදීහි ගරුං කත්‌වා අස්‌සාදියන්‌තීති ඉමිනා අධිප්‌පායෙන වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. ‘‘සනිදස්‌සනසප්‌පටිඝා ඛන්‌ධා’’තිආදීසු (පට්‌ඨා. 2.22.30) විය ඛන්‌ධසද්‌දො රූපෙ එව භවිතුං අරහතීති විචාරිතමෙතං. පුථුජ්‌ජනාදිකාලෙ වා අනාගතෙ කිරියධම්‌මෙ ගරුං කත්‌වා අස්‌සාදනං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. ‘‘නෙවවිපාකනවිපාකධම්‌මධම්‌මෙ ඛන්‌ධෙ ගරුං කත්‌වා අස්‌සාදෙති අභිනන්‌දතී’’තිආදිවචනතො (පට්‌ඨා. 1.3.96) කිරියධම්‌මා රාගදිට්‌ඨීනං අධිපතිපච්‌චයො හොන්‌තෙව, තෙ ච ‘‘අතීතාරම්‌මණෙ අනාගතෙ ඛන්‌ධෙ ගරුං කත්‌වා අස්‌සාදෙතී’’තිආදිවචනතො (පට්‌ඨා. 2.19.23) අනාගතා තෙභූමකාපි අධිපතිපච්‌චයො හොන්‌තීති. ආවජ්‌ජනකිරියසබ්‌භාවතො පන ඉදම්‌පි විචාරෙතබ්‌බං.
Kāmāvacarādibhedato pana tividho kiriyārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hotīti idaṃ parasantānagatānaṃ sārammaṇadhammānaṃ ‘‘ajjhattārammaṇo dhammo bahiddhārammaṇassa dhammassa adhipatipaccayena paccayo’’ti etassa abhāvato ‘‘bahiddhārammaṇo dhammo bahiddhārammaṇassā’’ti ettha ca ārammaṇādhipatino anuddhaṭattā adhipatipaccayatā natthīti viññāyamānepi ‘‘bahiddhā khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanaṃ (paṭṭhā. 2.20.31) nissāya arahato kiriyadhammā puthujjanādīhi garuṃ katvā assādiyantīti iminā adhippāyena vuttanti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Sanidassanasappaṭighā khandhā’’tiādīsu (paṭṭhā. 2.22.30) viya khandhasaddo rūpe eva bhavituṃ arahatīti vicāritametaṃ. Puthujjanādikāle vā anāgate kiriyadhamme garuṃ katvā assādanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. ‘‘Nevavipākanavipākadhammadhamme khandhe garuṃ katvā assādeti abhinandatī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 1.3.96) kiriyadhammā rāgadiṭṭhīnaṃ adhipatipaccayo honteva, te ca ‘‘atītārammaṇe anāgate khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanato (paṭṭhā. 2.19.23) anāgatā tebhūmakāpi adhipatipaccayo hontīti. Āvajjanakiriyasabbhāvato pana idampi vicāretabbaṃ.
අධිපතිපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / (2) පච්‌චයනිද්‌දෙසො • (2) Paccayaniddeso
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 3. අධිපතිපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā
