Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā

    3. අධිපතිපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා

    3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā

    3. ධුරසහචරියතො ධොරෙය්‍යො ‘‘ධුර’’න්‌ති වුත්‌තොති ආහ ‘‘ධුරන්‌ති ධුරග්‌ගාහ’’න්‌ති. ඡන්‌දස්‌ස පුබ්‌බඞ්‌ගමතාසිද්‌ධං පාසංසභාවං උපාදාය අට්‌ඨකථායං ‘‘ජෙට්‌ඨක’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති තමෙවත්‌ථං දීපෙන්‌තො ‘‘සෙට්‌ඨ’’න්‌ති ආහ. තථා හි වුත්‌තං අට්‌ඨසාලිනියං ‘‘ඡන්‌දං පුබ්‌බඞ්‌ගමං කත්‌වා ආයූහිත’’න්‌ති. පුරිමඡන්‌දස්‌සාති ‘‘ඡන්‌දාධිපතී’’ති පුරිමස්‌මිං පදෙ නිද්‌දෙසවසෙන වුත්‌තස්‌ස ඡන්‌දසද්‌දස්‌ස සමානරූපෙන සදිසාකාරෙන. තදනන්‌තරං නිද්‌දිට්‌ඨෙනාති තස්‌ස පුරිමස්‌ස ඡන්‌දසද්‌දස්‌ස අනන්‌තරං නිද්‌දෙසවසෙන වුත්‌තෙන. තතො එව ච තංසමානත්‌ථතාය ච තංසම්‌බන්‌ධෙන ‘‘ඡන්‌දසම්‌පයුත්‌තකාන’’න්‌ති එත්‌ථ ඡන්‌දසද්‌දෙනෙව අධිපතිසද්‌දරහිතෙනාති අත්‌ථො. පච්‌චයභූතස්‌සාති අධිපතිපච්‌චයභූතස්‌ස. සම්‌පයුත්‌තකවිසෙසනභාවොති අත්‌තනා සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානං සො එව අධිපතිපච්‌චයතාසඞ්‌ඛාතො විසෙසනභාවො. එස නයොති ඉමිනා ‘‘වීරියාධිපති වීරියසම්‌පයුත්‌තකානන්‌තිආදීසු පුරිමවීරියස්‌ස සමානරූපෙනා’’තිආදිනා වත්‌තබ්‌බං අත්‌ථවචනං අතිදිසති.

    3. Dhurasahacariyato dhoreyyo ‘‘dhura’’nti vuttoti āha ‘‘dhuranti dhuraggāha’’nti. Chandassa pubbaṅgamatāsiddhaṃ pāsaṃsabhāvaṃ upādāya aṭṭhakathāyaṃ ‘‘jeṭṭhaka’’nti vuttanti tamevatthaṃ dīpento ‘‘seṭṭha’’nti āha. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhasāliniyaṃ ‘‘chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā āyūhita’’nti. Purimachandassāti ‘‘chandādhipatī’’ti purimasmiṃ pade niddesavasena vuttassa chandasaddassa samānarūpena sadisākārena. Tadanantaraṃ niddiṭṭhenāti tassa purimassa chandasaddassa anantaraṃ niddesavasena vuttena. Tato eva ca taṃsamānatthatāya ca taṃsambandhena ‘‘chandasampayuttakāna’’nti ettha chandasaddeneva adhipatisaddarahitenāti attho. Paccayabhūtassāti adhipatipaccayabhūtassa. Sampayuttakavisesanabhāvoti attanā sampayuttadhammānaṃ so eva adhipatipaccayatāsaṅkhāto visesanabhāvo. Esa nayoti iminā ‘‘vīriyādhipati vīriyasampayuttakānantiādīsu purimavīriyassa samānarūpenā’’tiādinā vattabbaṃ atthavacanaṃ atidisati.

    කුසලාබ්‍යාකතානං පවත්‌තින්‌ති කුසලාබ්‍යාකතානං අධිපතීනං පවත්‌තනාකාරං. අලද්‌ධං ආරම්‌මණං ලද්‌ධබ්‌බං ලබ්‌භනීයං, ලද්‌ධුං වා සක්‌කුණෙය්‍යං, දුතියෙ පන අත්‌ථෙ ලාභමරහතීති ලද්‌ධබ්‌බං. අවඤ්‌ඤාතන්‌ති පගෙව අනවඤ්‌ඤාතන්‌ති අත්‌ථො.

    Kusalābyākatānaṃ pavattinti kusalābyākatānaṃ adhipatīnaṃ pavattanākāraṃ. Aladdhaṃ ārammaṇaṃ laddhabbaṃ labbhanīyaṃ, laddhuṃ vā sakkuṇeyyaṃ, dutiye pana atthe lābhamarahatīti laddhabbaṃ. Avaññātanti pageva anavaññātanti attho.

    අප්‌පනාප්‌පත්‌තා කුසලකිරියධම්‌මා මහාබලා සාධිපතිකා එව හොන්‌ති, තථා මිච්‌ඡත්‌තනියතාපීති ආහ ‘‘අප්‌පනාසදිසා…පෙ.… නුප්‌පජ්‌ජන්‌තී’’ති. අප්‌පනාසදිසාති අප්‌පනාප්‌පත්‌තසදිසා. කම්‌මකිලෙසාවරණභූතා ච තෙති තෙ මිච්‌ඡත්‌තනියතධම්‌මා කම්‌මාවරණභූතා, යෙ ආනන්‌තරියප්‌පකාරා කිලෙසාවරණභූතා, යෙ නියතමිච්‌ඡාදිට්‌ඨිධම්‌මා, සම්‌පයුත්‌තචෙතනාය පනෙත්‌ථ කිලෙසාවරණපක්‌ඛිකතා දට්‌ඨබ්‌බා ආනන්‌තරියචෙතනාසම්‌පයුත්‌තස්‌ස පටිඝස්‌ස කම්‌මාවරණපක්‌ඛිකතා විය. පච්‌චක්‌ඛගති අනන්‌තරතාය විනා භාවිනීති වුත්‌තං ‘‘පච්‌චක්‌ඛසග්‌ගානං කාමාවචරදෙවානම්‌පී’’ති. තෙන තෙසු ආනන්‌තරියා විය අසම්‌භාවිනො අහෙතුකාභිනිවෙසාදයොපීති දස්‌සෙති.

    Appanāppattā kusalakiriyadhammā mahābalā sādhipatikā eva honti, tathā micchattaniyatāpīti āha ‘‘appanāsadisā…pe… nuppajjantī’’ti. Appanāsadisāti appanāppattasadisā. Kammakilesāvaraṇabhūtā ca teti te micchattaniyatadhammā kammāvaraṇabhūtā, ye ānantariyappakārā kilesāvaraṇabhūtā, ye niyatamicchādiṭṭhidhammā, sampayuttacetanāya panettha kilesāvaraṇapakkhikatā daṭṭhabbā ānantariyacetanāsampayuttassa paṭighassa kammāvaraṇapakkhikatā viya. Paccakkhagati anantaratāya vinā bhāvinīti vuttaṃ ‘‘paccakkhasaggānaṃ kāmāvacaradevānampī’’ti. Tena tesu ānantariyā viya asambhāvino ahetukābhinivesādayopīti dasseti.

    තිවිධොපි කිරියාරම්‌මණාධිපතීති එත්‌ථ අයං කිරියාරම්‌මණාධිපතීති අජ්‌ඣත්‌තාරම්‌මණො අධිප්‌පෙතො, උදාහු බහිද්‌ධාරම්‌මණොති උභයථාපි න සම්‌භවො එවාති දස්‌සෙන්‌තො ‘‘කාමාවචරාදිභෙදතො පනා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ පරසන්‌තානගතානං සාරම්‌මණධම්‌මානං අධිපතිපච්‌චයතා නත්‌ථීති සම්‌බන්‌ධො. අභාවතොති අවචනතො. අවචනඤ්‌හි නාම යථාධම්‌මසාසනෙ අභිධම්‌මෙ අභාවො එවාති එතෙනෙව අනුද්‌ධටතාපි අවුත්‌තතො වෙදිතබ්‌බා. අජ්‌ඣත්‌තාරම්‌මණබහිද්‌ධාරම්‌මණද්‌වයවිනිමුත්‌තස්‌ස සාරම්‌මණධම්‌මස්‌ස අභාවතො නත්‌ථීති විඤ්‌ඤායතීති වත්‌තබ්‌බෙ තමෙව විඤ්‌ඤායමානතං සම්‌භාවෙන්‌තො ‘‘නත්‌ථීති විඤ්‌ඤායමානෙපී’’ති ආහ. තෙන වුත්‌තං ‘‘බහිද්‌ධා ඛන්‌ධෙ’’තිආදි. රූපෙ එව භවිතුං අරහති එදිසෙසු ඨානෙසු අරූපෙ අසම්‌භවතොති අධිප්‌පායො. අසම්‌භවතො ච යථාවුත්‌තපාළිඅනුසාරතොති වෙදිතබ්‌බන්‌ති. ‘‘විචාරිත’’න්‌ති කස්‌මා වුත්‌තං, නනු ‘‘අතීතාරම්‌මණෙ අනාගතෙ ඛන්‌ධෙ ගරුං කත්‌වා අස්‌සාදෙතී’’තිආදිවචනතො අරූපෙපි එදිසෙසු ඨානෙසු ඛන්‌ධසද්‌දො පවත්‌තතෙව. ආවජ්‌ජනකිරියසබ්‌භාවතො පනාති ඉදං යථාදස්‌සිතපාළියා විරොධපරිහරණාධිප්‌පායෙන වුත්‌තං, අවචනං පන කත්‌ථචි විනෙය්‍යජ්‌ඣාසයෙන, කත්‌ථචි නයදස්‌සනෙන හොතීති කුතො විරොධාවසරො.

    Tividhopi kiriyārammaṇādhipatīti ettha ayaṃ kiriyārammaṇādhipatīti ajjhattārammaṇo adhippeto, udāhu bahiddhārammaṇoti ubhayathāpi na sambhavo evāti dassento ‘‘kāmāvacarādibhedato panā’’tiādimāha. Tattha parasantānagatānaṃ sārammaṇadhammānaṃ adhipatipaccayatā natthīti sambandho. Abhāvatoti avacanato. Avacanañhi nāma yathādhammasāsane abhidhamme abhāvo evāti eteneva anuddhaṭatāpi avuttato veditabbā. Ajjhattārammaṇabahiddhārammaṇadvayavinimuttassa sārammaṇadhammassa abhāvato natthīti viññāyatīti vattabbe tameva viññāyamānataṃ sambhāvento ‘‘natthīti viññāyamānepī’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘bahiddhā khandhe’’tiādi. Rūpe eva bhavituṃ arahati edisesu ṭhānesu arūpe asambhavatoti adhippāyo. Asambhavato ca yathāvuttapāḷianusāratoti veditabbanti. ‘‘Vicārita’’nti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘atītārammaṇe anāgate khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanato arūpepi edisesu ṭhānesu khandhasaddo pavattateva. Āvajjanakiriyasabbhāvato panāti idaṃ yathādassitapāḷiyā virodhapariharaṇādhippāyena vuttaṃ, avacanaṃ pana katthaci vineyyajjhāsayena, katthaci nayadassanena hotīti kuto virodhāvasaro.

    අධිපතිපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / (2) පච්‌චයනිද්‌දෙසො • (2) Paccayaniddeso

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 3. අධිපතිපච්‌චයනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact