Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā

    ੩. ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ

    3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā

    . ਧੁਰਸਹਚਰਿਯਤੋ ਧੋਰੇਯ੍ਯੋ ‘‘ਧੁਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਧੁਰਨ੍ਤਿ ਧੁਰਗ੍ਗਾਹ’’ਨ੍ਤਿ। ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਤਾਸਿਦ੍ਧਂ ਪਾਸਂਸਭਾવਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਜੇਟ੍ਠਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਸਾਲਿਨਿਯਂ ‘‘ਛਨ੍ਦਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਕਤ੍વਾ ਆਯੂਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਮਛਨ੍ਦਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤੀ’’ਤਿ ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਛਨ੍ਦਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਮਾਨਰੂਪੇਨ ਸਦਿਸਾਕਾਰੇਨ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਛਨ੍ਦਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੇਨ। ਤਤੋ ਏવ ਚ ਤਂਸਮਾਨਤ੍ਥਤਾਯ ਚ ਤਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ‘‘ਛਨ੍ਦਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਸਦ੍ਦੇਨੇવ ਅਧਿਪਤਿਸਦ੍ਦਰਹਿਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭੂਤਸ੍ਸ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕવਿਸੇਸਨਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸੋ ਏવ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਤਾਸਙ੍ਖਾਤੋ વਿਸੇਸਨਭਾવੋ। ਏਸ ਨਯੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘વੀਰਿਯਾਧਿਪਤਿ વੀਰਿਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪੁਰਿਮવੀਰਿਯਸ੍ਸ ਸਮਾਨਰੂਪੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥવਚਨਂ ਅਤਿਦਿਸਤਿ।

    3. Dhurasahacariyato dhoreyyo ‘‘dhura’’nti vuttoti āha ‘‘dhuranti dhuraggāha’’nti. Chandassa pubbaṅgamatāsiddhaṃ pāsaṃsabhāvaṃ upādāya aṭṭhakathāyaṃ ‘‘jeṭṭhaka’’nti vuttanti tamevatthaṃ dīpento ‘‘seṭṭha’’nti āha. Tathā hi vuttaṃ aṭṭhasāliniyaṃ ‘‘chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā āyūhita’’nti. Purimachandassāti ‘‘chandādhipatī’’ti purimasmiṃ pade niddesavasena vuttassa chandasaddassa samānarūpena sadisākārena. Tadanantaraṃ niddiṭṭhenāti tassa purimassa chandasaddassa anantaraṃ niddesavasena vuttena. Tato eva ca taṃsamānatthatāya ca taṃsambandhena ‘‘chandasampayuttakāna’’nti ettha chandasaddeneva adhipatisaddarahitenāti attho. Paccayabhūtassāti adhipatipaccayabhūtassa. Sampayuttakavisesanabhāvoti attanā sampayuttadhammānaṃ so eva adhipatipaccayatāsaṅkhāto visesanabhāvo. Esa nayoti iminā ‘‘vīriyādhipati vīriyasampayuttakānantiādīsu purimavīriyassa samānarūpenā’’tiādinā vattabbaṃ atthavacanaṃ atidisati.

    ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਅਧਿਪਤੀਨਂ ਪવਤ੍ਤਨਾਕਾਰਂ। ਅਲਦ੍ਧਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਂ ਲਬ੍ਭਨੀਯਂ, ਲਦ੍ਧੁਂ વਾ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਪਨ ਅਤ੍ਥੇ ਲਾਭਮਰਹਤੀਤਿ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਂ। ਅવਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਪਗੇવ ਅਨવਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Kusalābyākatānaṃ pavattinti kusalābyākatānaṃ adhipatīnaṃ pavattanākāraṃ. Aladdhaṃ ārammaṇaṃ laddhabbaṃ labbhanīyaṃ, laddhuṃ vā sakkuṇeyyaṃ, dutiye pana atthe lābhamarahatīti laddhabbaṃ. Avaññātanti pageva anavaññātanti attho.

    ਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਧਮ੍ਮਾ ਮਹਾਬਲਾ ਸਾਧਿਪਤਿਕਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਾਪੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪ੍ਪਨਾਸਦਿਸਾ…ਪੇ॰… ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਪ੍ਪਨਾਸਦਿਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਿਸਾ। ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਾવਰਣਭੂਤਾ ਚ ਤੇਤਿ ਤੇ ਮਿਚ੍ਛਤ੍ਤਨਿਯਤਧਮ੍ਮਾ ਕਮ੍ਮਾવਰਣਭੂਤਾ, ਯੇ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਪ੍ਪਕਾਰਾ ਕਿਲੇਸਾવਰਣਭੂਤਾ, ਯੇ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਾ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚੇਤਨਾਯ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕਿਲੇਸਾવਰਣਪਕ੍ਖਿਕਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਚੇਤਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾવਰਣਪਕ੍ਖਿਕਤਾ વਿਯ। ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਗਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਤਾਯ વਿਨਾ ਭਾવਿਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਸਗ੍ਗਾਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਾਨਮ੍ਪੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ ਤੇਸੁ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਾ વਿਯ ਅਸਮ੍ਭਾવਿਨੋ ਅਹੇਤੁਕਾਭਿਨਿવੇਸਾਦਯੋਪੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।

    Appanāppattā kusalakiriyadhammā mahābalā sādhipatikā eva honti, tathā micchattaniyatāpīti āha ‘‘appanāsadisā…pe… nuppajjantī’’ti. Appanāsadisāti appanāppattasadisā. Kammakilesāvaraṇabhūtā ca teti te micchattaniyatadhammā kammāvaraṇabhūtā, ye ānantariyappakārā kilesāvaraṇabhūtā, ye niyatamicchādiṭṭhidhammā, sampayuttacetanāya panettha kilesāvaraṇapakkhikatā daṭṭhabbā ānantariyacetanāsampayuttassa paṭighassa kammāvaraṇapakkhikatā viya. Paccakkhagati anantaratāya vinā bhāvinīti vuttaṃ ‘‘paccakkhasaggānaṃ kāmāvacaradevānampī’’ti. Tena tesu ānantariyā viya asambhāvino ahetukābhinivesādayopīti dasseti.

    ਤਿવਿਧੋਪਿ ਕਿਰਿਯਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਕਿਰਿਯਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਉਦਾਹੁ ਬਹਿਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣੋਤਿ ਉਭਯਥਾਪਿ ਨ ਸਮ੍ਭવੋ ਏવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਾਮਾવਚਰਾਦਿਭੇਦਤੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਸਨ੍ਤਾਨਗਤਾਨਂ ਸਾਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਤਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਅਭਾવਤੋਤਿ ਅવਚਨਤੋ। ਅવਚਨਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਯਥਾਧਮ੍ਮਸਾਸਨੇ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਅਭਾવੋ ਏવਾਤਿ ਏਤੇਨੇવ ਅਨੁਦ੍ਧਟਤਾਪਿ ਅવੁਤ੍ਤਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਬਹਿਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਦ੍વਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਰਮ੍ਮਣਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਤਮੇવ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨਤਂ ਸਮ੍ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨੇਪੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਖਨ੍ਧੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਰੂਪੇ ਏવ ਭવਿਤੁਂ ਅਰਹਤਿ ਏਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਰੂਪੇ ਅਸਮ੍ਭવਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਸਮ੍ਭવਤੋ ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪਾਲ਼ਿਅਨੁਸਾਰਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ‘‘વਿਚਾਰਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਨਨੁ ‘‘ਅਤੀਤਾਰਮ੍ਮਣੇ ਅਨਾਗਤੇ ਖਨ੍ਧੇ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਅਰੂਪੇਪਿ ਏਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਖਨ੍ਧਸਦ੍ਦੋ ਪવਤ੍ਤਤੇવ। ਆવਜ੍ਜਨਕਿਰਿਯਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਪਨਾਤਿ ਇਦਂ ਯਥਾਦਸ੍ਸਿਤਪਾਲ਼ਿਯਾ વਿਰੋਧਪਰਿਹਰਣਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅવਚਨਂ ਪਨ ਕਤ੍ਥਚਿ વਿਨੇਯ੍ਯਜ੍ਝਾਸਯੇਨ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਨਯਦਸ੍ਸਨੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਕੁਤੋ વਿਰੋਧਾવਸਰੋ।

    Tividhopi kiriyārammaṇādhipatīti ettha ayaṃ kiriyārammaṇādhipatīti ajjhattārammaṇo adhippeto, udāhu bahiddhārammaṇoti ubhayathāpi na sambhavo evāti dassento ‘‘kāmāvacarādibhedato panā’’tiādimāha. Tattha parasantānagatānaṃ sārammaṇadhammānaṃ adhipatipaccayatā natthīti sambandho. Abhāvatoti avacanato. Avacanañhi nāma yathādhammasāsane abhidhamme abhāvo evāti eteneva anuddhaṭatāpi avuttato veditabbā. Ajjhattārammaṇabahiddhārammaṇadvayavinimuttassa sārammaṇadhammassa abhāvato natthīti viññāyatīti vattabbe tameva viññāyamānataṃ sambhāvento ‘‘natthīti viññāyamānepī’’ti āha. Tena vuttaṃ ‘‘bahiddhā khandhe’’tiādi. Rūpe eva bhavituṃ arahati edisesu ṭhānesu arūpe asambhavatoti adhippāyo. Asambhavato ca yathāvuttapāḷianusāratoti veditabbanti. ‘‘Vicārita’’nti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘atītārammaṇe anāgate khandhe garuṃ katvā assādetī’’tiādivacanato arūpepi edisesu ṭhānesu khandhasaddo pavattateva. Āvajjanakiriyasabbhāvato panāti idaṃ yathādassitapāḷiyā virodhapariharaṇādhippāyena vuttaṃ, avacanaṃ pana katthaci vineyyajjhāsayena, katthaci nayadassanena hotīti kuto virodhāvasaro.

    ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / (੨) ਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • (2) Paccayaniddeso

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ੩. ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact