Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā

    ൩. അധിപതിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ

    3. Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā

    . അധിപതിപച്ചയനിദ്ദേസേ ഛന്ദാധിപതീതി ഛന്ദസങ്ഖാതോ അധിപതി. ഛന്ദം ധുരം കത്വാ ഛന്ദം ജേട്ഠകം കത്വാ ചിത്തുപ്പത്തികാലേ ഉപ്പന്നസ്സ കത്തുകമ്യതാഛന്ദസ്സേതം നാമം. സേസേസുപി ഏസേവ നയോ. കസ്മാ പന യഥാ ഹേതുപച്ചയനിദ്ദേസേ ഹേതൂ ഹേതുസമ്പയുത്തകാന’’ന്തി വുത്തം, ഏവമിധ ‘‘അധിപതീ അധിപതിസമ്പയുത്തകാനന്തി അവത്വാ ‘‘ഛന്ദാധിപതി ഛന്ദസമ്പയുത്തകാന’’ന്തിആദിനാ നയേന ദേസനാ കതാതി? ഏകക്ഖണേ അഭാവതോ. പുരിമനയസ്മിഞ്ഹി ദ്വേ തയോ ഹേതൂ ഏകക്ഖണേപി ഹേതുപച്ചയോ ഹോന്തി മൂലട്ഠേന. ഉപകാരകഭാവസ്സ അവിജഹനതോ. അധിപതി പന ജേട്ഠകട്ഠേന ഉപകാരകോ, ന ച ഏകക്ഖണേ ബഹൂ ജേട്ഠകാ നാമ ഹോന്തി. തസ്മാ ഏകതോ ഉപ്പന്നാനമ്പി നേസം ഏകക്ഖണേ അധിപതിപച്ചയഭാവോ നത്ഥി. തസ്സ അധിപതിപച്ചയഭാവസ്സ ഏകക്ഖണേ അഭാവതോ ഇധ ഏവം ദേസനാ കതാതി.

    3. Adhipatipaccayaniddese chandādhipatīti chandasaṅkhāto adhipati. Chandaṃ dhuraṃ katvā chandaṃ jeṭṭhakaṃ katvā cittuppattikāle uppannassa kattukamyatāchandassetaṃ nāmaṃ. Sesesupi eseva nayo. Kasmā pana yathā hetupaccayaniddese hetū hetusampayuttakāna’’nti vuttaṃ, evamidha ‘‘adhipatī adhipatisampayuttakānanti avatvā ‘‘chandādhipati chandasampayuttakāna’’ntiādinā nayena desanā katāti? Ekakkhaṇe abhāvato. Purimanayasmiñhi dve tayo hetū ekakkhaṇepi hetupaccayo honti mūlaṭṭhena. Upakārakabhāvassa avijahanato. Adhipati pana jeṭṭhakaṭṭhena upakārako, na ca ekakkhaṇe bahū jeṭṭhakā nāma honti. Tasmā ekato uppannānampi nesaṃ ekakkhaṇe adhipatipaccayabhāvo natthi. Tassa adhipatipaccayabhāvassa ekakkhaṇe abhāvato idha evaṃ desanā katāti.

    ഏവം സഹജാതാധിപതിം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ആരമ്മണാധിപതിം ദസ്സേതും യം യം ധമ്മം ഗരും കത്വാതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ യം യം ധമ്മന്തി യം യം ആരമ്മണധമ്മം. ഗരും കത്വാതി ഗരുകാരചിത്തീകാരവസേന വാ അസ്സാദവസേന വാ ഗരും ഭാരിയം ലദ്ധബ്ബം അവിജഹിതബ്ബം അനവഞ്ഞാതം കത്വാ. തേ തേ ധമ്മാതി തേ തേ ഗരുകാതബ്ബധമ്മാ. തേസം തേസന്തി തേസം തേസം ഗരുകാരകധമ്മാനം. അധിപതിപച്ചയേനാതി ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയേന പച്ചയോ ഹോതീതി അയം താവേത്ഥ പാളിവണ്ണനാ.

    Evaṃ sahajātādhipatiṃ dassetvā idāni ārammaṇādhipatiṃ dassetuṃ yaṃ yaṃ dhammaṃ garuṃ katvātiādi āraddhaṃ. Tattha yaṃ yaṃ dhammanti yaṃ yaṃ ārammaṇadhammaṃ. Garuṃ katvāti garukāracittīkāravasena vā assādavasena vā garuṃ bhāriyaṃ laddhabbaṃ avijahitabbaṃ anavaññātaṃ katvā. Te te dhammāti te te garukātabbadhammā. Tesaṃ tesanti tesaṃ tesaṃ garukārakadhammānaṃ. Adhipatipaccayenāti ārammaṇādhipatipaccayena paccayo hotīti ayaṃ tāvettha pāḷivaṇṇanā.

    അയം പന അധിപതി നാമ സഹജാതാരമ്മണവസേന ദുവിധോ. തത്ഥ സഹജാതോ ഛന്ദാദിവസേന ചതുബ്ബിധോ. തേസു ഏകേകോ കാമാവചരാദിവസേന ഭൂമിതോ ചതുബ്ബിധോ. തത്ഥ കാമാവചരോ കുസലാകുസലകിരിയവസേന തിവിധോ. അകുസലം പത്വാ പനേത്ഥ വീമംസാധിപതി ന ലബ്ഭതി. രൂപാരൂപാവചരോ കുസലകിരിയവസേന ദുവിധോ, അപരിയാപന്നോ കുസലവിപാകവസേന ദുവിധോ. ആരമ്മണാധിപതി പന ജാതിഭേദതോ കുസലാകുസലവിപാകകിരിയരൂപനിബ്ബാനാനം വസേന ഛബ്ബിധോതി ഏവമേത്ഥ നാനപ്പകാരഭേദതോ വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോ.

    Ayaṃ pana adhipati nāma sahajātārammaṇavasena duvidho. Tattha sahajāto chandādivasena catubbidho. Tesu ekeko kāmāvacarādivasena bhūmito catubbidho. Tattha kāmāvacaro kusalākusalakiriyavasena tividho. Akusalaṃ patvā panettha vīmaṃsādhipati na labbhati. Rūpārūpāvacaro kusalakiriyavasena duvidho, apariyāpanno kusalavipākavasena duvidho. Ārammaṇādhipati pana jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānānaṃ vasena chabbidhoti evamettha nānappakārabhedato viññātabbo vinicchayo.

    ഏവം ഭിന്നേ പനേത്ഥ സഹജാതാധിപതിമ്ഹി താവ കാമാവചരകുസലകിരിയസങ്ഖാതോ അധിപതി ദുഹേതുകതിഹേതുകേസു ചിത്തുപ്പാദേസു ഛന്ദാദീനം അഞ്ഞതരം ജേട്ഠകം കത്വാ ഉപ്പത്തികാലേ അത്തനാ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപസ്സ ച അധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. രൂപാവചരകുസലകിരിയസങ്ഖാതേപി ഏസേവ നയോ. അയം പന ഏകന്തേനേവ ലബ്ഭതി. ന ഹി തേ ധമ്മാ സഹജാതാധിപതിം വിനാ ഉപ്പജ്ജന്തി. അരൂപാവചരകുസലകിരിയസങ്ഖാതോ പന പഞ്ചവോകാരേ രൂപാവചരഅധിപതിസദിസോവ ചതുവോകാരേ പന സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ഞേവ അധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. തഥാ തത്ഥുപ്പന്നോ സബ്ബോപി കാമാവചരാധിപതി. അപരിയാപന്നോ കുസലതോപി വിപാകതോപി പഞ്ചവോകാരേ ഏകന്തേനേവ സമ്പയുത്തധമ്മാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപാനഞ്ച അധിപതിപച്ചയോ ഹോതി, ചതുവോകാരേ അരൂപധമ്മാനഞ്ഞേവ. അകുസലോ കാമഭവേ മിച്ഛത്തനിയതചിത്തേസു ഏകന്തേനേവ സമ്പയുത്തകാനഞ്ചേവ ചിത്തസമുട്ഠാനരൂപാനഞ്ച അധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. അനിയതോ കാമഭവരൂപഭവേസു അത്തനോ അധിപതികാലേ തേസഞ്ഞേവ. അരൂപഭവേ അരൂപധമ്മാനഞ്ഞേവ അധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. അയം താവ സഹജാതാധിപതിമ്ഹി നയോ.

    Evaṃ bhinne panettha sahajātādhipatimhi tāva kāmāvacarakusalakiriyasaṅkhāto adhipati duhetukatihetukesu cittuppādesu chandādīnaṃ aññataraṃ jeṭṭhakaṃ katvā uppattikāle attanā sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpassa ca adhipatipaccayo hoti. Rūpāvacarakusalakiriyasaṅkhātepi eseva nayo. Ayaṃ pana ekanteneva labbhati. Na hi te dhammā sahajātādhipatiṃ vinā uppajjanti. Arūpāvacarakusalakiriyasaṅkhāto pana pañcavokāre rūpāvacaraadhipatisadisova catuvokāre pana sampayuttadhammānaññeva adhipatipaccayo hoti. Tathā tatthuppanno sabbopi kāmāvacarādhipati. Apariyāpanno kusalatopi vipākatopi pañcavokāre ekanteneva sampayuttadhammānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca adhipatipaccayo hoti, catuvokāre arūpadhammānaññeva. Akusalo kāmabhave micchattaniyatacittesu ekanteneva sampayuttakānañceva cittasamuṭṭhānarūpānañca adhipatipaccayo hoti. Aniyato kāmabhavarūpabhavesu attano adhipatikāle tesaññeva. Arūpabhave arūpadhammānaññeva adhipatipaccayo hoti. Ayaṃ tāva sahajātādhipatimhi nayo.

    ആരമ്മണാധിപതിമ്ഹി പന കാമാവചരകുസലോ ആരമ്മണാധിപതി കാമാവചരകുസലസ്സ ലോഭസഹഗതാകുസലസ്സാതി ഇമേസം ദ്വിന്നം രാസീനം ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. രൂപാവചരാരൂപാവചരേപി കുസലാരമ്മണാധിപതിമ്ഹി ഏസേവ നയോ. അപരിയാപന്നകുസലോ പന ആരമ്മണാധിപതി കാമാവചരതോ ഞാണസമ്പയുത്തകുസലസ്സ ചേവ ഞാണസമ്പയുത്തകിരിയസ്സ ച ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. അകുസലോ പന ആരമ്മണാധിപതി നാമ ലോഭസഹഗതചിത്തുപ്പാദോ വുച്ചതി. സോ ലോഭസഹഗതാകുസലസ്സേവ ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. കാമാവചരോ പന വിപാകാരമ്മണാധിപതി ലോഭസഹഗതാകുസലസ്സേവ ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. തഥാ രൂപാവചരാരൂപാവചരവിപാകാരമ്മണാധിപതി. ലോകുത്തരോ പന വിപാകാരമ്മണാധിപതി കാമാവചരതോ ഞാണസമ്പയുത്തകുസലകിരിയാനഞ്ഞേവ ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. കാമാവചരാദിഭേദതോ പന തിവിധോപി കിരിയാരമ്മണാധിപതി ലോഭസഹഗതാകുസലസ്സേവ ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. ചതുസമുട്ഠാനികരൂപസങ്ഖാതോ രൂപക്ഖന്ധോ ആരമ്മണാധിപതി ലോഭസഹഗതാകുസലസ്സേവ ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതി. നിബ്ബാനം കാമാവചരതോ ഞാണസമ്പയുത്തകുസലസ്സ ഞാണസമ്പയുത്തകിരിയസ്സ ലോകുത്തരകുസലസ്സ ലോകുത്തരവിപാകസ്സ ചാതി ഇമേസം ചതുന്നം രാസീനം ആരമ്മണാധിപതിപച്ചയോ ഹോതീതി ഏവമേത്ഥ പച്ചയുപ്പന്നതോപി വിഞ്ഞാതബ്ബോ വിനിച്ഛയോതി.

    Ārammaṇādhipatimhi pana kāmāvacarakusalo ārammaṇādhipati kāmāvacarakusalassa lobhasahagatākusalassāti imesaṃ dvinnaṃ rāsīnaṃ ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Rūpāvacarārūpāvacarepi kusalārammaṇādhipatimhi eseva nayo. Apariyāpannakusalo pana ārammaṇādhipati kāmāvacarato ñāṇasampayuttakusalassa ceva ñāṇasampayuttakiriyassa ca ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Akusalo pana ārammaṇādhipati nāma lobhasahagatacittuppādo vuccati. So lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Kāmāvacaro pana vipākārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Tathā rūpāvacarārūpāvacaravipākārammaṇādhipati. Lokuttaro pana vipākārammaṇādhipati kāmāvacarato ñāṇasampayuttakusalakiriyānaññeva ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Kāmāvacarādibhedato pana tividhopi kiriyārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Catusamuṭṭhānikarūpasaṅkhāto rūpakkhandho ārammaṇādhipati lobhasahagatākusalasseva ārammaṇādhipatipaccayo hoti. Nibbānaṃ kāmāvacarato ñāṇasampayuttakusalassa ñāṇasampayuttakiriyassa lokuttarakusalassa lokuttaravipākassa cāti imesaṃ catunnaṃ rāsīnaṃ ārammaṇādhipatipaccayo hotīti evamettha paccayuppannatopi viññātabbo vinicchayoti.

    അധിപതിപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ.

    Adhipatipaccayaniddesavaṇṇanā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact