Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi

    १४. अधिट्ठानहारविभङ्गो

    14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgo

    ४६. तत्थ कतमो अधिट्ठानो हारो? ‘‘एकत्तताय धम्मा, येपि च वेमत्तताय निद्दिट्ठा’’ति।

    46. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro? ‘‘Ekattatāya dhammā, yepi ca vemattatāya niddiṭṭhā’’ti.

    ये तत्थ निद्दिट्ठा, तथा ते धारयितब्बा।

    Ye tattha niddiṭṭhā, tathā te dhārayitabbā.

    ‘‘दुक्ख’’न्ति एकत्तता। तत्थ कतमं दुक्खं? जाति दुक्खा, जरा दुक्खा, ब्याधि दुक्खो, मरणं दुक्खं, अप्पियेहि सम्पयोगो दुक्खो, पियेहि विप्पयोगो दुक्खो, यम्पिच्छं न लभति तम्पि दुक्खं, संखित्तेन पञ्‍चुपादानक्खन्धा दुक्खा, रूपा दुक्खा, वेदना दुक्खा, सञ्‍ञा दुक्खा, सङ्खारा दुक्खा, विञ्‍ञाणं दुक्खं। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Dukkha’’nti ekattatā. Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Jāti dukkhā, jarā dukkhā, byādhi dukkho, maraṇaṃ dukkhaṃ, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā, rūpā dukkhā, vedanā dukkhā, saññā dukkhā, saṅkhārā dukkhā, viññāṇaṃ dukkhaṃ. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘दुक्खसमुदयो’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो दुक्खसमुदयो? यायं तण्हा पोनोभविका 1 नन्दीरागसहगता तत्रतत्राभिनन्दिनी। सेय्यथिदं, कामतण्हा भवतण्हा विभवतण्हा। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Dukkhasamudayo’’ti ekattatā. Tattha katamo dukkhasamudayo? Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā 2 nandīrāgasahagatā tatratatrābhinandinī. Seyyathidaṃ, kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘दुक्खनिरोधो’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो दुक्खनिरोधो? यो तस्सायेव तण्हाय असेसविरागनिरोधो चागो पटिनिस्सग्गो मुत्ति अनालयो। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Dukkhanirodho’’ti ekattatā. Tattha katamo dukkhanirodho? Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’’ति एकत्तता। तत्थ कतमा दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा? अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको मग्गो। सेय्यथिदं, सम्मादिट्ठि सम्मासङ्कप्पो सम्मावाचा सम्माकम्मन्तो सम्माआजीवो सम्मावायामो सम्मासति सम्मासमाधि। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti ekattatā. Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘मग्गो’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो मग्गो? निरयगामी मग्गो तिरच्छानयोनिगामी मग्गो पेत्तिविसयगामी मग्गो असुरयोनियो 3 मग्गो सग्गगामियो मग्गो मनुस्सगामी मग्गो निब्बानगामी मग्गो। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Maggo’’ti ekattatā. Tattha katamo maggo? Nirayagāmī maggo tiracchānayonigāmī maggo pettivisayagāmī maggo asurayoniyo 4 maggo saggagāmiyo maggo manussagāmī maggo nibbānagāmī maggo. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘निरोधो’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो निरोधो? पटिसङ्खानिरोधो अप्पटिसङ्खानिरोधो अनुनयनिरोधो पटिघनिरोधो माननिरोधो मक्खनिरोधो पळासनिरोधो इस्सानिरोधो मच्छरियनिरोधो सब्बकिलेसनिरोधो। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Nirodho’’ti ekattatā. Tattha katamo nirodho? Paṭisaṅkhānirodho appaṭisaṅkhānirodho anunayanirodho paṭighanirodho mānanirodho makkhanirodho paḷāsanirodho issānirodho macchariyanirodho sabbakilesanirodho. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘रूप’’न्ति एकत्तता। तत्थ कतमं रूपं? चातुमहाभूतिकं 5 रूपं चतुन्‍नं महाभूतानं उपादाय रूपस्स पञ्‍ञत्ति। तत्थ कतमानि चत्तारि महाभूतानि? पथवीधातु 6 आपोधातु तेजोधातु वायोधातु।

    ‘‘Rūpa’’nti ekattatā. Tattha katamaṃ rūpaṃ? Cātumahābhūtikaṃ 7 rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya rūpassa paññatti. Tattha katamāni cattāri mahābhūtāni? Pathavīdhātu 8 āpodhātu tejodhātu vāyodhātu.

    ४७. द्वीहि आकारेहि धातुयो परिग्गण्हाति सङ्खेपेन च वित्थारेन च। कथं वित्थारेन धातुयो परिग्गण्हाति? वीसतिया आकारेहि पथवीधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति, द्वादसहि आकारेहि आपोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति, चतूहि आकारेहि तेजोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति, छहि आकारेहि वायोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति।

    47. Dvīhi ākārehi dhātuyo pariggaṇhāti saṅkhepena ca vitthārena ca. Kathaṃ vitthārena dhātuyo pariggaṇhāti? Vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti, dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti, catūhi ākārehi tejodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti, chahi ākārehi vāyodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.

    कतमेहि वीसतिया आकारेहि पथवीधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति? अत्थि इमस्मिं काये केसा लोमा नखा दन्ता तचो, मंसं न्हारु अट्ठि अट्ठिमिञ्‍जं 9 वक्‍कं, हदयं यकनं किलोमकं पिहकं पप्फासं, अन्तं अन्तगुणं उदरियं करीसं मत्थके मत्थलुङ्गन्ति इमेहि वीसतिया आकारेहि पथवीधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति।

    Katamehi vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco, maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ 10 vakkaṃ, hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ, antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ matthake matthaluṅganti imehi vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.

    कतमेहि द्वादसहि आकारेहि आपोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति? अत्थि इमस्मिं काये पित्तं सेम्हं पुब्बो लोहितं सेदो मेदो अस्सु वसा खेळो सिङ्घाणिका लसिका मुत्तन्ति इमेहि द्वादसहि आकारेहि आपोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति।

    Katamehi dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Atthi imasmiṃ kāye pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttanti imehi dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.

    कतमेहि चतूहि आकारेहि तेजोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति? येन च सन्तप्पति, येन च जीरीयति 11, येन च परिडय्हति, येन च असितपीतखायितसायितं सम्मा परिणामं गच्छति, इमेहि चतूहि आकारेहि तेजोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति।

    Katamehi catūhi ākārehi tejodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Yena ca santappati, yena ca jīrīyati 12, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, imehi catūhi ākārehi tejodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.

    कतमेहि छहि आकारेहि वायोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति? उद्धङ्गमा वाता, अधोगमा वाता, कुच्छिसया वाता, कोट्ठासया 13 वाता, अङ्गमङ्गानुसारिनो वाता, अस्सासो पस्सासो इति, इमेहि छहि आकारेहि वायोधातुं वित्थारेन परिग्गण्हाति।

    Katamehi chahi ākārehi vāyodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 14 vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso iti, imehi chahi ākārehi vāyodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.

    एवं इमेहि द्वाचत्तालीसाय आकारेहि वित्थारेन धातुयो सभावतो उपलक्खयन्तो तुलयन्तो परिवीमंसन्तो परियोगाहन्तो पच्‍चवेक्खन्तो न किञ्‍चि गय्हूपगं पस्सति कायं वा कायपदेसं वा, यथा चन्दनिकं पविचिनन्तो न किञ्‍चि गय्हूपगं पस्सेय्य, यथा सङ्कारट्ठानं पविचिनन्तो न किञ्‍चि गय्हूपगं पस्सेय्य, यथा वच्‍चकुटिं पविचिनन्तो न किञ्‍चि गय्हूपगं पस्सेय्य, यथा सिवथिकं 15 पविचिनन्तो न किञ्‍चि गय्हूपगं पस्सेय्य। एवमेव इमेहि द्वाचत्तालीसाय आकारेहि एवं वित्थारेन धातुयो सभावतो उपलक्खयन्तो तुलयन्तो परिवीमंसन्तो परियोगाहन्तो पच्‍चवेक्खन्तो न किञ्‍चि गय्हूपगं पस्सति कायं वा कायपदेसं वा। तेनाह भगवा या चेव खो पन अज्झत्तिका पथवीधातु 16, या च बाहिरा पथवीधातु, पथवीधातुरेवेसा। तं ‘‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्‍ञाय दट्ठब्बं, एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्‍ञाय दिस्वा पथवीधातुया निब्बिन्दति, पथवीधातुया चित्तं विराजेति। या चेव खो पन अज्झत्तिका आपोधातु, या च बाहिरा आपोधातु…पे॰… या चेव खो पन अज्झत्तिका तेजोधातु, या च बाहिरा तेजोधातु…पे॰… या चेव खो पन अज्झत्तिका वायोधातु, या च बाहिरा वायोधातु, वायोधातुरेवेसा। तं ‘‘नेतं मम, नेसोहमस्मि, न मेसो अत्ता’’ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्‍ञाय दट्ठब्बं, एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञ्‍ञाय दिस्वा वायोधातुया निब्बिन्दति, वायोधातुया चित्तं विराजेति। अयं वेमत्तता।

    Evaṃ imehi dvācattālīsāya ākārehi vitthārena dhātuyo sabhāvato upalakkhayanto tulayanto parivīmaṃsanto pariyogāhanto paccavekkhanto na kiñci gayhūpagaṃ passati kāyaṃ vā kāyapadesaṃ vā, yathā candanikaṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā saṅkāraṭṭhānaṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā vaccakuṭiṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā sivathikaṃ 17 pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya. Evameva imehi dvācattālīsāya ākārehi evaṃ vitthārena dhātuyo sabhāvato upalakkhayanto tulayanto parivīmaṃsanto pariyogāhanto paccavekkhanto na kiñci gayhūpagaṃ passati kāyaṃ vā kāyapadesaṃ vā. Tenāha bhagavā yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu 18, yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. Taṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ, evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu, yā ca bāhirā āpodhātu…pe… yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu, yā ca bāhirā tejodhātu…pe… yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā. Taṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ, evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti. Ayaṃ vemattatā.

    ४८. ‘‘अविज्‍जा’’ति एकत्तता। तत्थ कतमा अविज्‍जा? दुक्खे अञ्‍ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्‍ञाणं, पुब्बन्ते अञ्‍ञाणं, अपरन्ते अञ्‍ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते अञ्‍ञाणं, इदप्पच्‍चयतापटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु अञ्‍ञाणं, यं एवरूपं अञ्‍ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असल्‍लक्खणा अनुपलक्खणा अपच्‍चुपलक्खणा असमवेक्खणं 19 अपच्‍चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्‍ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्‍जा अविज्‍जोघो अविज्‍जायोगो अविज्‍जानुसयो अविज्‍जापरियुट्ठानं अविज्‍जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं। अयं वेमत्तता।

    48. ‘‘Avijjā’’ti ekattatā. Tattha katamā avijjā? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asallakkhaṇā anupalakkhaṇā apaccupalakkhaṇā asamavekkhaṇaṃ 20 apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘विज्‍जा’’ति एकत्तता। तत्थ कतमा विज्‍जा? दुक्खे ञाणं, दुक्खसमुदये ञाणं, दुक्खनिरोधे ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं, पुब्बन्ते ञाणं, अपरन्ते ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते ञाणं, इदप्पच्‍चयतापटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु ञाणं, या एवरूपा पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो संलक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या 21 चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Vijjā’’ti ekattatā. Tattha katamā vijjā? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo saṃlakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā 22 cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘समापत्ती’’ति एकत्तता। तत्थ कतमा समापत्ति? सञ्‍ञासमापत्ति असञ्‍ञासमापत्ति, नेवसञ्‍ञानासञ्‍ञासमापत्ति। विभूतसञ्‍ञासमापत्ति निरोधसमापत्तीति। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Samāpattī’’ti ekattatā. Tattha katamā samāpatti? Saññāsamāpatti asaññāsamāpatti, nevasaññānāsaññāsamāpatti. Vibhūtasaññāsamāpatti nirodhasamāpattīti. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘झायी’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो झायी? अत्थि सेक्खो झायी, अत्थि असेक्खो झायी, नेवसेक्खनासेक्खो झायी, आजानियो झायी, अस्सखलुङ्को झायी, दिट्ठुत्तरो झायी, तण्हुत्तरो झायी, पञ्‍ञुत्तरो झायी। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Jhāyī’’ti ekattatā. Tattha katamo jhāyī? Atthi sekkho jhāyī, atthi asekkho jhāyī, nevasekkhanāsekkho jhāyī, ājāniyo jhāyī, assakhaluṅko jhāyī, diṭṭhuttaro jhāyī, taṇhuttaro jhāyī, paññuttaro jhāyī. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘समाधी’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो समाधि? सरणो समाधि, अरणो समाधि, सवेरो समाधि, अवेरो समाधि, सब्यापज्‍जो 23 समाधि, अब्यापज्‍जो समाधि, सप्पीतिको समाधि, निप्पीतिको समाधि, सामिसो समाधि, निरामिसो समाधि, ससङ्खारो समाधि, असङ्खारो समाधि, एकंसभावितो समाधि, उभयंसभावितो समाधि, उभयतो भावितभावनो समाधि, सवितक्‍कसविचारो समाधि, अवितक्‍कविचारमत्तो समाधि, अवितक्‍कअविचारो समाधि, हानभागियो समाधि, ठितिभागियो समाधि, विसेसभागियो समाधि, निब्बेधभागियो समाधि, लोकियो समाधि, लोकुत्तरो समाधि, मिच्छासमाधि, सम्मासमाधि। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Samādhī’’ti ekattatā. Tattha katamo samādhi? Saraṇo samādhi, araṇo samādhi, savero samādhi, avero samādhi, sabyāpajjo 24 samādhi, abyāpajjo samādhi, sappītiko samādhi, nippītiko samādhi, sāmiso samādhi, nirāmiso samādhi, sasaṅkhāro samādhi, asaṅkhāro samādhi, ekaṃsabhāvito samādhi, ubhayaṃsabhāvito samādhi, ubhayato bhāvitabhāvano samādhi, savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi, hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi, lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi, micchāsamādhi, sammāsamādhi. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘पटिपदा’’ति एकत्तता। तत्थ कतमा पटिपदा? आगाळ्हपटिपदा 25, निज्झामपटिपदा, मज्झिमपटिपदा, अक्खमा पटिपदा, खमा पटिपदा, समा पटिपदा, दमा पटिपदा , दुक्खा पटिपदा दन्धाभिञ्‍ञा, दुक्खा पटिपदा खिप्पाभिञ्‍ञा, सुखा पटिपदा दन्धाभिञ्‍ञा, सुखा पटिपदा खिप्पाभिञ्‍ञाति। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Paṭipadā’’ti ekattatā. Tattha katamā paṭipadā? Āgāḷhapaṭipadā 26, nijjhāmapaṭipadā, majjhimapaṭipadā, akkhamā paṭipadā, khamā paṭipadā, samā paṭipadā, damā paṭipadā , dukkhā paṭipadā dandhābhiññā, dukkhā paṭipadā khippābhiññā, sukhā paṭipadā dandhābhiññā, sukhā paṭipadā khippābhiññāti. Ayaṃ vemattatā.

    ‘‘कायो’’ति एकत्तता। तत्थ कतमो कायो? नामकायो रूपकायो च। तत्थ कतमो रूपकायो? केसा लोमा नखा दन्ता तचो मंसं न्हारु 27 अट्ठि अट्ठिमिञ्‍जं वक्‍कं हदयं यकनं किलोमकं पिहकं पप्फासं अन्तं अन्तगुणं उदरियं करीसं पित्तं सेम्हं पुब्बो लोहितं सेदो मेदो अस्सु वसा खेळो सिङ्घाणिका लसिका मुत्तं मत्थलुङ्गन्ति – अयं रूपकायो। नामकायो नाम वेदना सञ्‍ञा चेतना चित्तं फस्सो मनसिकारोति – अयं नामकायोति। अयं वेमत्तता।

    ‘‘Kāyo’’ti ekattatā. Tattha katamo kāyo? Nāmakāyo rūpakāyo ca. Tattha katamo rūpakāyo? Kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru 28 aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ matthaluṅganti – ayaṃ rūpakāyo. Nāmakāyo nāma vedanā saññā cetanā cittaṃ phasso manasikāroti – ayaṃ nāmakāyoti. Ayaṃ vemattatā.

    एवं यो धम्मो यस्स धम्मस्स समानभावो, सो धम्मो तस्स धम्मस्स एकत्तताय एकी भवति। येन येन वा पन विलक्खणो, तेन तेन वेमत्तं गच्छति। एवं सुत्ते वा वेय्याकरणे वा गाथायं वा पुच्छितेन वीमंसयितब्बं, किं एकत्तताय पुच्छति, उदाहु वेमत्ततायाति। यदि एकत्तताय पुच्छितं, एकत्तताय विसज्‍जयितब्बं। यदि वेमत्तताय पुच्छितं, वेमत्तताय विसज्‍जयितब्बं। यदि सत्ताधिट्ठानेन पुच्छितं, सत्ताधिट्ठानेन विसज्‍जयितब्बं। यदि धम्माधिट्ठानेन पुच्छितं, धम्माधिट्ठानेन विसज्‍जयितब्बं। यथा यथा वा पन पुच्छितं, तथा तथा विसज्‍जयितब्बं। तेनाह आयस्मा महाकच्‍चायनो ‘‘एकत्तताय धम्मा’’ति।

    Evaṃ yo dhammo yassa dhammassa samānabhāvo, so dhammo tassa dhammassa ekattatāya ekī bhavati. Yena yena vā pana vilakkhaṇo, tena tena vemattaṃ gacchati. Evaṃ sutte vā veyyākaraṇe vā gāthāyaṃ vā pucchitena vīmaṃsayitabbaṃ, kiṃ ekattatāya pucchati, udāhu vemattatāyāti. Yadi ekattatāya pucchitaṃ, ekattatāya visajjayitabbaṃ. Yadi vemattatāya pucchitaṃ, vemattatāya visajjayitabbaṃ. Yadi sattādhiṭṭhānena pucchitaṃ, sattādhiṭṭhānena visajjayitabbaṃ. Yadi dhammādhiṭṭhānena pucchitaṃ, dhammādhiṭṭhānena visajjayitabbaṃ. Yathā yathā vā pana pucchitaṃ, tathā tathā visajjayitabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ekattatāya dhammā’’ti.

    नियुत्तो अधिट्ठानो हारो।

    Niyutto adhiṭṭhāno hāro.




    Next: १५. परिक्खारहारविभङ्गो • 15. Parikkhārahāravibhaṅgo




    Footnotes:
    1. पोनोब्भविका (क॰)
    2. ponobbhavikā (ka.)
    3. असुरयोनिगामियो (सी॰), असुरयोनिगामीनियो (क॰)
    4. asurayonigāmiyo (sī.), asurayonigāmīniyo (ka.)
    5. चातुम्महाभूतिकं (सी॰)
    6. पठवीधातु (सी॰)
    7. cātummahābhūtikaṃ (sī.)
    8. paṭhavīdhātu (sī.)
    9. अट्ठिमिञ्‍जा (सी॰)
    10. aṭṭhimiñjā (sī.)
    11. जीरति (सी॰), जीरयति (क॰), पस्स म॰ नि॰ ३.३५१
    12. jīrati (sī.), jīrayati (ka.), passa ma. ni. 3.351
    13. कोट्ठसया (सी॰)
    14. koṭṭhasayā (sī.)
    15. सीवथिकं (सी॰)
    16. नेवेसाहं (सी॰ क॰) पस्स म॰ नि॰ ३.३४९
    17. sīvathikaṃ (sī.)
    18. nevesāhaṃ (sī. ka.) passa ma. ni. 3.349
    19. असमवेक्खनं (क॰)
    20. asamavekkhanaṃ (ka.)
    21. वेभव्या (सी॰)
    22. vebhavyā (sī.)
    23. सब्यापज्झो (सी॰)
    24. sabyāpajjho (sī.)
    25. आगळ्हा पटिपदा (सी॰) अट्ठकथा ओलोकेतब्बा
    26. āgaḷhā paṭipadā (sī.) aṭṭhakathā oloketabbā
    27. नहारु (सी॰)
    28. nahāru (sī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / १४. अधिट्ठानहारविभङ्गवण्णना • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिप्पकरण-टीका • Nettippakaraṇa-ṭīkā / १४. अधिट्ठानहारविभङ्गवण्णना • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / खुद्दकनिकाय (टीका) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī / १४. अधिट्ठानहारविभङ्गविभावना • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact