| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi |
14. අධිට්‌ඨානහාරවිභඞ්‌ගො
14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgo
46. තත්‌ථ කතමො අධිට්‌ඨානො හාරො? ‘‘එකත්‌තතාය ධම්‌මා, යෙපි ච වෙමත්‌තතාය නිද්‌දිට්‌ඨා’’ති.
46. Tattha katamo adhiṭṭhāno hāro? ‘‘Ekattatāya dhammā, yepi ca vemattatāya niddiṭṭhā’’ti.
යෙ තත්‌ථ නිද්‌දිට්‌ඨා, තථා තෙ ධාරයිතබ්‌බා.
Ye tattha niddiṭṭhā, tathā te dhārayitabbā.
‘‘දුක්‌ඛ’’න්‌ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමං දුක්‌ඛං? ජාති දුක්‌ඛා, ජරා දුක්‌ඛා, බ්‍යාධි දුක්‌ඛො, මරණං දුක්‌ඛං, අප්‌පියෙහි සම්‌පයොගො දුක්‌ඛො, පියෙහි විප්‌පයොගො දුක්‌ඛො, යම්‌පිච්‌ඡං න ලභති තම්‌පි දුක්‌ඛං, සංඛිත්‌තෙන පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධා දුක්‌ඛා, රූපා දුක්‌ඛා, වෙදනා දුක්‌ඛා, සඤ්‌ඤා දුක්‌ඛා, සඞ්‌ඛාරා දුක්‌ඛා, විඤ්‌ඤාණං දුක්‌ඛං. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Dukkha’’nti ekattatā. Tattha katamaṃ dukkhaṃ? Jāti dukkhā, jarā dukkhā, byādhi dukkho, maraṇaṃ dukkhaṃ, appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ, saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā, rūpā dukkhā, vedanā dukkhā, saññā dukkhā, saṅkhārā dukkhā, viññāṇaṃ dukkhaṃ. Ayaṃ vemattatā.
‘‘දුක්‌ඛසමුදයො’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො දුක්‌ඛසමුදයො? යායං තණ්‌හා පොනොභවිකා 1 නන්‌දීරාගසහගතා තත්‍රතත්‍රාභිනන්‌දිනී. සෙය්‍යථිදං, කාමතණ්‌හා භවතණ්‌හා විභවතණ්‌හා. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Dukkhasamudayo’’ti ekattatā. Tattha katamo dukkhasamudayo? Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā 2 nandīrāgasahagatā tatratatrābhinandinī. Seyyathidaṃ, kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Ayaṃ vemattatā.
‘‘දුක්‌ඛනිරොධො’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො දුක්‌ඛනිරොධො? යො තස්‌සායෙව තණ්‌හාය අසෙසවිරාගනිරොධො චාගො පටිනිස්‌සග්‌ගො මුත්‌ති අනාලයො. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Dukkhanirodho’’ti ekattatā. Tattha katamo dukkhanirodho? Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo. Ayaṃ vemattatā.
‘‘දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමා දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා? අයමෙව අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො. සෙය්‍යථිදං, සම්‌මාදිට්‌ඨි සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො සම්‌මාවාචා සම්‌මාකම්‌මන්‌තො සම්‌මාආජීවො සම්‌මාවායාමො සම්‌මාසති සම්‌මාසමාධි. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti ekattatā. Tattha katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. Ayaṃ vemattatā.
‘‘මග්‌ගො’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො මග්‌ගො? නිරයගාමී මග්‌ගො තිරච්‌ඡානයොනිගාමී මග්‌ගො පෙත්‌තිවිසයගාමී මග්‌ගො අසුරයොනියො 3 මග්‌ගො සග්‌ගගාමියො මග්‌ගො මනුස්‌සගාමී මග්‌ගො නිබ්‌බානගාමී මග්‌ගො. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Maggo’’ti ekattatā. Tattha katamo maggo? Nirayagāmī maggo tiracchānayonigāmī maggo pettivisayagāmī maggo asurayoniyo 4 maggo saggagāmiyo maggo manussagāmī maggo nibbānagāmī maggo. Ayaṃ vemattatā.
‘‘නිරොධො’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො නිරොධො? පටිසඞ්‌ඛානිරොධො අප්‌පටිසඞ්‌ඛානිරොධො අනුනයනිරොධො පටිඝනිරොධො මානනිරොධො මක්‌ඛනිරොධො පළාසනිරොධො ඉස්‌සානිරොධො මච්‌ඡරියනිරොධො සබ්‌බකිලෙසනිරොධො. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Nirodho’’ti ekattatā. Tattha katamo nirodho? Paṭisaṅkhānirodho appaṭisaṅkhānirodho anunayanirodho paṭighanirodho mānanirodho makkhanirodho paḷāsanirodho issānirodho macchariyanirodho sabbakilesanirodho. Ayaṃ vemattatā.
47. ද්‌වීහි ආකාරෙහි ධාතුයො පරිග්‌ගණ්‌හාති සඞ්‌ඛෙපෙන ච විත්‌ථාරෙන ච. කථං විත්‌ථාරෙන ධාතුයො පරිග්‌ගණ්‌හාති? වීසතියා ආකාරෙහි පථවීධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති, ද්‌වාදසහි ආකාරෙහි ආපොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති, චතූහි ආකාරෙහි තෙජොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති, ඡහි ආකාරෙහි වායොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති.
47. Dvīhi ākārehi dhātuyo pariggaṇhāti saṅkhepena ca vitthārena ca. Kathaṃ vitthārena dhātuyo pariggaṇhāti? Vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti, dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti, catūhi ākārehi tejodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti, chahi ākārehi vāyodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
කතමෙහි වීසතියා ආකාරෙහි පථවීධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති? අත්‌ථි ඉමස්‌මිං කායෙ කෙසා ලොමා නඛා දන්‌තා තචො, මංසං න්‌හාරු අට්‌ඨි අට්‌ඨිමිඤ්‌ජං 9 වක්‌කං, හදයං යකනං කිලොමකං පිහකං පප්‌ඵාසං, අන්‌තං අන්‌තගුණං උදරියං කරීසං මත්‌ථකෙ මත්‌ථලුඞ්‌ගන්‌ති ඉමෙහි වීසතියා ආකාරෙහි පථවීධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති.
Katamehi vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā taco, maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ 10 vakkaṃ, hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ, antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ matthake matthaluṅganti imehi vīsatiyā ākārehi pathavīdhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
කතමෙහි ද්‌වාදසහි ආකාරෙහි ආපොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති? අත්‌ථි ඉමස්‌මිං කායෙ පිත්‌තං සෙම්‌හං පුබ්‌බො ලොහිතං සෙදො මෙදො අස්‌සු වසා ඛෙළො සිඞ්‌ඝාණිකා ලසිකා මුත්‌තන්‌ති ඉමෙහි ද්‌වාදසහි ආකාරෙහි ආපොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති.
Katamehi dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Atthi imasmiṃ kāye pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttanti imehi dvādasahi ākārehi āpodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
කතමෙහි චතූහි ආකාරෙහි තෙජොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති? යෙන ච සන්‌තප්‌පති, යෙන ච ජීරීයති 11, යෙන ච පරිඩය්‌හති, යෙන ච අසිතපීතඛායිතසායිතං සම්‌මා පරිණාමං ගච්‌ඡති, ඉමෙහි චතූහි ආකාරෙහි තෙජොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති.
Katamehi catūhi ākārehi tejodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Yena ca santappati, yena ca jīrīyati 12, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, imehi catūhi ākārehi tejodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
කතමෙහි ඡහි ආකාරෙහි වායොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති? උද්‌ධඞ්‌ගමා වාතා, අධොගමා වාතා, කුච්‌ඡිසයා වාතා, කොට්‌ඨාසයා 13 වාතා, අඞ්‌ගමඞ්‌ගානුසාරිනො වාතා, අස්‌සාසො පස්‌සාසො ඉති, ඉමෙහි ඡහි ආකාරෙහි වායොධාතුං විත්‌ථාරෙන පරිග්‌ගණ්‌හාති.
Katamehi chahi ākārehi vāyodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti? Uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 14 vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso iti, imehi chahi ākārehi vāyodhātuṃ vitthārena pariggaṇhāti.
එවං ඉමෙහි ද්‌වාචත්‌තාලීසාය ආකාරෙහි විත්‌ථාරෙන ධාතුයො සභාවතො උපලක්‌ඛයන්‌තො තුලයන්‌තො පරිවීමංසන්‌තො පරියොගාහන්‌තො පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තො න කිඤ්‌චි ගය්‌හූපගං පස්‌සති කායං වා කායපදෙසං වා, යථා චන්‌දනිකං පවිචිනන්‌තො න කිඤ්‌චි ගය්‌හූපගං පස්‌සෙය්‍ය, යථා සඞ්‌කාරට්‌ඨානං පවිචිනන්‌තො න කිඤ්‌චි ගය්‌හූපගං පස්‌සෙය්‍ය, යථා වච්‌චකුටිං පවිචිනන්‌තො න කිඤ්‌චි ගය්‌හූපගං පස්‌සෙය්‍ය, යථා සිවථිකං 15 පවිචිනන්‌තො න කිඤ්‌චි ගය්‌හූපගං පස්‌සෙය්‍ය. එවමෙව ඉමෙහි ද්‌වාචත්‌තාලීසාය ආකාරෙහි එවං විත්‌ථාරෙන ධාතුයො සභාවතො උපලක්‌ඛයන්‌තො තුලයන්‌තො පරිවීමංසන්‌තො පරියොගාහන්‌තො පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තො න කිඤ්‌චි ගය්‌හූපගං පස්‌සති කායං වා කායපදෙසං වා. තෙනාහ භගවා යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා පථවීධාතු 16, යා ච බාහිරා පථවීධාතු, පථවීධාතුරෙවෙසා. තං ‘‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං, එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා පථවීධාතුයා නිබ්‌බින්‌දති, පථවීධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති. යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා ආපොධාතු, යා ච බාහිරා ආපොධාතු…පෙ.… යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා තෙජොධාතු, යා ච බාහිරා තෙජොධාතු…පෙ.… යා චෙව ඛො පන අජ්‌ඣත්‌තිකා වායොධාතු, යා ච බාහිරා වායොධාතු, වායොධාතුරෙවෙසා. තං ‘‘නෙතං මම, නෙසොහමස්‌මි, න මෙසො අත්‌තා’’ති එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දට්‌ඨබ්‌බං, එවමෙතං යථාභූතං සම්‌මප්‌පඤ්‌ඤාය දිස්‌වා වායොධාතුයා නිබ්‌බින්‌දති, වායොධාතුයා චිත්‌තං විරාජෙති. අයං වෙමත්‌තතා.
Evaṃ imehi dvācattālīsāya ākārehi vitthārena dhātuyo sabhāvato upalakkhayanto tulayanto parivīmaṃsanto pariyogāhanto paccavekkhanto na kiñci gayhūpagaṃ passati kāyaṃ vā kāyapadesaṃ vā, yathā candanikaṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā saṅkāraṭṭhānaṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā vaccakuṭiṃ pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya, yathā sivathikaṃ 17 pavicinanto na kiñci gayhūpagaṃ passeyya. Evameva imehi dvācattālīsāya ākārehi evaṃ vitthārena dhātuyo sabhāvato upalakkhayanto tulayanto parivīmaṃsanto pariyogāhanto paccavekkhanto na kiñci gayhūpagaṃ passati kāyaṃ vā kāyapadesaṃ vā. Tenāha bhagavā yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu 18, yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. Taṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ, evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu, yā ca bāhirā āpodhātu…pe… yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu, yā ca bāhirā tejodhātu…pe… yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā. Taṃ ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ, evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti. Ayaṃ vemattatā.
48. ‘‘අවිජ්‌ජා’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමා අවිජ්‌ජා? දුක්‌ඛෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ අඤ්‌ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, අපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ අඤ්‌ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතාපටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අඤ්‌ඤාණං, යං එවරූපං අඤ්‌ඤාණං අදස්‌සනං අනභිසමයො අනනුබොධො අසම්‌බොධො අප්‌පටිවෙධො අසල්‌ලක්‌ඛණා අනුපලක්‌ඛණා අපච්‌චුපලක්‌ඛණා අසමවෙක්‌ඛණං 19 අපච්‌චක්‌ඛකම්‌මං දුම්‌මෙජ්‌ඣං බාල්‍යං අසම්‌පජඤ්‌ඤං මොහො පමොහො සම්‌මොහො අවිජ්‌ජා අවිජ්‌ජොඝො අවිජ්‌ජායොගො අවිජ්‌ජානුසයො අවිජ්‌ජාපරියුට්‌ඨානං අවිජ්‌ජාලඞ්‌ගී මොහො අකුසලමූලං. අයං වෙමත්‌තතා.
48. ‘‘Avijjā’’ti ekattatā. Tattha katamā avijjā? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asallakkhaṇā anupalakkhaṇā apaccupalakkhaṇā asamavekkhaṇaṃ 20 apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ. Ayaṃ vemattatā.
‘‘විජ්‌ජා’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමා විජ්‌ජා? දුක්‌ඛෙ ඤාණං, දුක්‌ඛසමුදයෙ ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධෙ ඤාණං, දුක්‌ඛනිරොධගාමිනියා පටිපදාය ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තෙ ඤාණං, අපරන්‌තෙ ඤාණං, පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තෙ ඤාණං, ඉදප්‌පච්‌චයතාපටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු ඤාණං, යා එවරූපා පඤ්‌ඤා පජානනා විචයො පවිචයො ධම්‌මවිචයො සංලක්‌ඛණා උපලක්‌ඛණා පච්‌චුපලක්‌ඛණා පණ්‌ඩිච්‌චං කොසල්‌ලං නෙපුඤ්‌ඤං වෙභබ්‍යා 21 චින්‌තා උපපරික්‌ඛා භූරී මෙධා පරිණායිකා විපස්‌සනා සම්‌පජඤ්‌ඤං පතොදො පඤ්‌ඤා පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං පඤ්‌ඤාබලං පඤ්‌ඤාසත්‌ථං පඤ්‌ඤාපාසාදො පඤ්‌ඤාආලොකො පඤ්‌ඤාඔභාසො පඤ්‌ඤාපජ්‌ජොතො පඤ්‌ඤාරතනං අමොහො ධම්‌මවිචයො සම්‌මාදිට්‌ඨි ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො මග්‌ගඞ්‌ගං මග්‌ගපරියාපන්‌නං. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Vijjā’’ti ekattatā. Tattha katamā vijjā? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo saṃlakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā 22 cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ. Ayaṃ vemattatā.
‘‘සමාපත්‌තී’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමා සමාපත්‌ති? සඤ්‌ඤාසමාපත්‌ති අසඤ්‌ඤාසමාපත්‌ති, නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤාසමාපත්‌ති. විභූතසඤ්‌ඤාසමාපත්‌ති නිරොධසමාපත්‌තීති. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Samāpattī’’ti ekattatā. Tattha katamā samāpatti? Saññāsamāpatti asaññāsamāpatti, nevasaññānāsaññāsamāpatti. Vibhūtasaññāsamāpatti nirodhasamāpattīti. Ayaṃ vemattatā.
‘‘ඣායී’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො ඣායී? අත්‌ථි සෙක්‌ඛො ඣායී, අත්‌ථි අසෙක්‌ඛො ඣායී, නෙවසෙක්‌ඛනාසෙක්‌ඛො ඣායී, ආජානියො ඣායී, අස්‌සඛලුඞ්‌කො ඣායී, දිට්‌ඨුත්‌තරො ඣායී, තණ්‌හුත්‌තරො ඣායී, පඤ්‌ඤුත්‌තරො ඣායී. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Jhāyī’’ti ekattatā. Tattha katamo jhāyī? Atthi sekkho jhāyī, atthi asekkho jhāyī, nevasekkhanāsekkho jhāyī, ājāniyo jhāyī, assakhaluṅko jhāyī, diṭṭhuttaro jhāyī, taṇhuttaro jhāyī, paññuttaro jhāyī. Ayaṃ vemattatā.
‘‘සමාධී’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො සමාධි? සරණො සමාධි, අරණො සමාධි, සවෙරො සමාධි, අවෙරො සමාධි, සබ්‍යාපජ්‌ජො 23 සමාධි, අබ්‍යාපජ්‌ජො සමාධි, සප්‌පීතිකො සමාධි, නිප්‌පීතිකො සමාධි, සාමිසො සමාධි, නිරාමිසො සමාධි, සසඞ්‌ඛාරො සමාධි, අසඞ්‌ඛාරො සමාධි, එකංසභාවිතො සමාධි, උභයංසභාවිතො සමාධි, උභයතො භාවිතභාවනො සමාධි, සවිතක්‌කසවිචාරො සමාධි, අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තො සමාධි, අවිතක්‌කඅවිචාරො සමාධි, හානභාගියො සමාධි, ඨිතිභාගියො සමාධි, විසෙසභාගියො සමාධි, නිබ්‌බෙධභාගියො සමාධි, ලොකියො සමාධි, ලොකුත්‌තරො සමාධි, මිච්‌ඡාසමාධි, සම්‌මාසමාධි. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Samādhī’’ti ekattatā. Tattha katamo samādhi? Saraṇo samādhi, araṇo samādhi, savero samādhi, avero samādhi, sabyāpajjo 24 samādhi, abyāpajjo samādhi, sappītiko samādhi, nippītiko samādhi, sāmiso samādhi, nirāmiso samādhi, sasaṅkhāro samādhi, asaṅkhāro samādhi, ekaṃsabhāvito samādhi, ubhayaṃsabhāvito samādhi, ubhayato bhāvitabhāvano samādhi, savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi, hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi, lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi, micchāsamādhi, sammāsamādhi. Ayaṃ vemattatā.
‘‘පටිපදා’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමා පටිපදා? ආගාළ්‌හපටිපදා 25, නිජ්‌ඣාමපටිපදා, මජ්‌ඣිමපටිපදා, අක්‌ඛමා පටිපදා, ඛමා පටිපදා, සමා පටිපදා, දමා පටිපදා , දුක්‌ඛා පටිපදා දන්‌ධාභිඤ්‌ඤා, දුක්‌ඛා පටිපදා ඛිප්‌පාභිඤ්‌ඤා, සුඛා පටිපදා දන්‌ධාභිඤ්‌ඤා, සුඛා පටිපදා ඛිප්‌පාභිඤ්‌ඤාති. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Paṭipadā’’ti ekattatā. Tattha katamā paṭipadā? Āgāḷhapaṭipadā 26, nijjhāmapaṭipadā, majjhimapaṭipadā, akkhamā paṭipadā, khamā paṭipadā, samā paṭipadā, damā paṭipadā , dukkhā paṭipadā dandhābhiññā, dukkhā paṭipadā khippābhiññā, sukhā paṭipadā dandhābhiññā, sukhā paṭipadā khippābhiññāti. Ayaṃ vemattatā.
‘‘කායො’’ති එකත්‌තතා. තත්‌ථ කතමො කායො? නාමකායො රූපකායො ච. තත්‌ථ කතමො රූපකායො? කෙසා ලොමා නඛා දන්‌තා තචො මංසං න්‌හාරු 27 අට්‌ඨි අට්‌ඨිමිඤ්‌ජං වක්‌කං හදයං යකනං කිලොමකං පිහකං පප්‌ඵාසං අන්‌තං අන්‌තගුණං උදරියං කරීසං පිත්‌තං සෙම්‌හං පුබ්‌බො ලොහිතං සෙදො මෙදො අස්‌සු වසා ඛෙළො සිඞ්‌ඝාණිකා ලසිකා මුත්‌තං මත්‌ථලුඞ්‌ගන්‌ති – අයං රූපකායො. නාමකායො නාම වෙදනා සඤ්‌ඤා චෙතනා චිත්‌තං ඵස්‌සො මනසිකාරොති – අයං නාමකායොති. අයං වෙමත්‌තතා.
‘‘Kāyo’’ti ekattatā. Tattha katamo kāyo? Nāmakāyo rūpakāyo ca. Tattha katamo rūpakāyo? Kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru 28 aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ matthaluṅganti – ayaṃ rūpakāyo. Nāmakāyo nāma vedanā saññā cetanā cittaṃ phasso manasikāroti – ayaṃ nāmakāyoti. Ayaṃ vemattatā.
එවං යො ධම්‌මො යස්‌ස ධම්‌මස්‌ස සමානභාවො, සො ධම්‌මො තස්‌ස ධම්‌මස්‌ස එකත්‌තතාය එකී භවති. යෙන යෙන වා පන විලක්‌ඛණො, තෙන තෙන වෙමත්‌තං ගච්‌ඡති. එවං සුත්‌තෙ වා වෙය්‍යාකරණෙ වා ගාථායං වා පුච්‌ඡිතෙන වීමංසයිතබ්‌බං, කිං එකත්‌තතාය පුච්‌ඡති, උදාහු වෙමත්‌තතායාති. යදි එකත්‌තතාය පුච්‌ඡිතං, එකත්‌තතාය විසජ්‌ජයිතබ්‌බං. යදි වෙමත්‌තතාය පුච්‌ඡිතං, වෙමත්‌තතාය විසජ්‌ජයිතබ්‌බං. යදි සත්‌තාධිට්‌ඨානෙන පුච්‌ඡිතං, සත්‌තාධිට්‌ඨානෙන විසජ්‌ජයිතබ්‌බං. යදි ධම්‌මාධිට්‌ඨානෙන පුච්‌ඡිතං, ධම්‌මාධිට්‌ඨානෙන විසජ්‌ජයිතබ්‌බං. යථා යථා වා පන පුච්‌ඡිතං, තථා තථා විසජ්‌ජයිතබ්‌බං. තෙනාහ ආයස්‌මා මහාකච්‌චායනො ‘‘එකත්‌තතාය ධම්‌මා’’ති.
Evaṃ yo dhammo yassa dhammassa samānabhāvo, so dhammo tassa dhammassa ekattatāya ekī bhavati. Yena yena vā pana vilakkhaṇo, tena tena vemattaṃ gacchati. Evaṃ sutte vā veyyākaraṇe vā gāthāyaṃ vā pucchitena vīmaṃsayitabbaṃ, kiṃ ekattatāya pucchati, udāhu vemattatāyāti. Yadi ekattatāya pucchitaṃ, ekattatāya visajjayitabbaṃ. Yadi vemattatāya pucchitaṃ, vemattatāya visajjayitabbaṃ. Yadi sattādhiṭṭhānena pucchitaṃ, sattādhiṭṭhānena visajjayitabbaṃ. Yadi dhammādhiṭṭhānena pucchitaṃ, dhammādhiṭṭhānena visajjayitabbaṃ. Yathā yathā vā pana pucchitaṃ, tathā tathā visajjayitabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘ekattatāya dhammā’’ti.
නියුත්‌තො අධිට්‌ඨානො හාරො.
Niyutto adhiṭṭhāno hāro.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 14. අධිට්‌ඨානහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 14. අධිට්‌ඨානහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 14. අධිට්‌ඨානහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 14. Adhiṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
