| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१७५] ५. आदिच्चुपट्ठानजातकवण्णना
[175] 5. Ādiccupaṭṭhānajātakavaṇṇanā
सब्बेसु किर भूतेसूति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं कुहकभिक्खुं आरब्भ कथेसि। वत्थु हेट्ठा कथितसदिसमेव।
Sabbesukira bhūtesūti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā kathitasadisameva.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो कासिरट्ठे ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो तक्कसिलायं सब्बसिप्पानि उग्गण्हित्वा इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा अभिञ्ञा च समापत्तियो च निब्बत्तेत्वा महापरिवारो गणसत्था हुत्वा हिमवन्ते वासं कप्पेसि। सो तत्थ चिरं वसित्वा लोणम्बिलसेवनत्थाय पब्बता ओरुय्ह पच्चन्ते एकं गामं निस्साय पण्णसालायं वासं उपगञ्छि। अथेको लोलमक्कटो इसिगणे भिक्खाचारं गते अस्समपदं आगन्त्वा पण्णसाला उत्तिण्णा करोति, पानीयघटेसु उदकं छड्डेति, कुण्डिकं भिन्दति, अग्गिसालायं वच्चं करोति। तापसा वस्सं वसित्वा ‘‘इदानि हिमवन्तो पुप्फफलसमिद्धो रमणीयो, तत्थेव गमिस्सामा’’ति पच्चन्तगामवासिके आपुच्छिंसु। मनुस्सा ‘‘स्वे, भन्ते, मयं भिक्खं गहेत्वा अस्समपदं आगमिस्साम, तं परिभुञ्जित्वाव गमिस्सथा’’ति वत्वा दुतियदिवसे पहूतं खादनीयभोजनीयं गहेत्वा तत्थ अगमंसु। तं दिस्वा सो मक्कटो चिन्तेसि – ‘‘कोहञ्ञं कत्वा मनुस्से आराधेत्वा मय्हम्पि खादनीयभोजनीयं आहरापेस्सामी’’ति। सो तापसचरणं चरन्तो विय सीलवा विय च हुत्वा तापसानं अविदूरे सूरियं नमस्समानो अट्ठासि। मनुस्सा तं दिस्वा ‘‘सीलवन्तानं सन्तिके वसन्ता सीलवन्ता होन्ती’’ति वत्वा पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā mahāparivāro gaṇasatthā hutvā himavante vāsaṃ kappesi. So tattha ciraṃ vasitvā loṇambilasevanatthāya pabbatā oruyha paccante ekaṃ gāmaṃ nissāya paṇṇasālāyaṃ vāsaṃ upagañchi. Atheko lolamakkaṭo isigaṇe bhikkhācāraṃ gate assamapadaṃ āgantvā paṇṇasālā uttiṇṇā karoti, pānīyaghaṭesu udakaṃ chaḍḍeti, kuṇḍikaṃ bhindati, aggisālāyaṃ vaccaṃ karoti. Tāpasā vassaṃ vasitvā ‘‘idāni himavanto pupphaphalasamiddho ramaṇīyo, tattheva gamissāmā’’ti paccantagāmavāsike āpucchiṃsu. Manussā ‘‘sve, bhante, mayaṃ bhikkhaṃ gahetvā assamapadaṃ āgamissāma, taṃ paribhuñjitvāva gamissathā’’ti vatvā dutiyadivase pahūtaṃ khādanīyabhojanīyaṃ gahetvā tattha agamaṃsu. Taṃ disvā so makkaṭo cintesi – ‘‘kohaññaṃ katvā manusse ārādhetvā mayhampi khādanīyabhojanīyaṃ āharāpessāmī’’ti. So tāpasacaraṇaṃ caranto viya sīlavā viya ca hutvā tāpasānaṃ avidūre sūriyaṃ namassamāno aṭṭhāsi. Manussā taṃ disvā ‘‘sīlavantānaṃ santike vasantā sīlavantā hontī’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
४९.
49.
‘‘सब्बेसु किर भूतेसु, सन्ति सीलसमाहिता।
‘‘Sabbesu kira bhūtesu, santi sīlasamāhitā;
पस्स साखमिगं जम्मं, आदिच्चमुपतिट्ठती’’ति॥
Passa sākhamigaṃ jammaṃ, ādiccamupatiṭṭhatī’’ti.
तत्थ सन्ति सीलसमाहिताति सीलेन समन्नागता संविज्जन्ति, सीलवन्ता च समाहिता च एकग्गचित्ता संविज्जन्तीतिपि अत्थो। जम्मन्ति लामकं। आदिच्चमुपतिट्ठतीति सूरियं नमस्समानो तिट्ठति।
Tattha santi sīlasamāhitāti sīlena samannāgatā saṃvijjanti, sīlavantā ca samāhitā ca ekaggacittā saṃvijjantītipi attho. Jammanti lāmakaṃ. Ādiccamupatiṭṭhatīti sūriyaṃ namassamāno tiṭṭhati.
एवं ते मनुस्से तस्स गुणं कथेन्ते दिस्वा बोधिसत्तो ‘‘तुम्हे इमस्स लोलमक्कटस्स सीलाचारं अजानित्वा अवत्थुस्मिंयेव पसन्ना’’ति वत्वा दुतियं गाथमाह –
Evaṃ te manusse tassa guṇaṃ kathente disvā bodhisatto ‘‘tumhe imassa lolamakkaṭassa sīlācāraṃ ajānitvā avatthusmiṃyeva pasannā’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –
५०.
50.
‘‘नास्स सीलं विजानाथ, अनञ्ञाय पसंसथ।
‘‘Nāssa sīlaṃ vijānātha, anaññāya pasaṃsatha;
अग्गिहुत्तञ्च उहन्नं, द्वे च भिन्ना कमण्डलू’’ति॥
Aggihuttañca uhannaṃ, dve ca bhinnā kamaṇḍalū’’ti.
तत्थ अनञ्ञायाति अजानित्वा। उहन्नन्ति इमिना पापमक्कटेन ऊहदं। कमण्डलूति कुण्डिका। ‘‘द्वे च कुण्डिका तेन भिन्ना’’ति एवमस्स अगुणं कथेसि।
Tattha anaññāyāti ajānitvā. Uhannanti iminā pāpamakkaṭena ūhadaṃ. Kamaṇḍalūti kuṇḍikā. ‘‘Dve ca kuṇḍikā tena bhinnā’’ti evamassa aguṇaṃ kathesi.
मनुस्सा मक्कटस्स कुहकभावं ञत्वा लेड्डुञ्च यट्ठिञ्च गहेत्वा पोथेत्वा पलापेत्वा इसिगणस्स भिक्खं अदंसु। इसयोपि हिमवन्तमेव गन्त्वा अपरिहीनज्झाना ब्रह्मलोकपरायणा अहेसुं।
Manussā makkaṭassa kuhakabhāvaṃ ñatvā leḍḍuñca yaṭṭhiñca gahetvā pothetvā palāpetvā isigaṇassa bhikkhaṃ adaṃsu. Isayopi himavantameva gantvā aparihīnajjhānā brahmalokaparāyaṇā ahesuṃ.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा मक्कटो अयं कुहको भिक्खु अहोसि, इसिगणो बुद्धपरिसा, गणसत्था पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā makkaṭo ayaṃ kuhako bhikkhu ahosi, isigaṇo buddhaparisā, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
आदिच्चुपट्ठानजातकवण्णना पञ्चमा।
Ādiccupaṭṭhānajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १७५. आदिच्चुपट्ठानजातकं • 175. Ādiccupaṭṭhānajātakaṃ
