| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೮. ಆದೀನವಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
8. Ādīnavañāṇaniddesavaṇṇanā
೫೩. ಆದೀನವಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಉಪ್ಪಾದೋತಿ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ ಇಧ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಪವತ್ತನ್ತಿ ತಥಾಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ। ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಂ। ಆಯೂಹನಾತಿ ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಹೇತುಭೂತಂ ಕಮ್ಮಂ। ಪಟಿಸನ್ಧೀತಿ ಆಯತಿಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಗತೀತಿ ಯಾಯ ಗತಿಯಾ ಸಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹೋತಿ। ನಿಬ್ಬತ್ತೀತಿ ಖನ್ಧಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತನಂ। ಉಪಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ ಉಪಪನ್ನಸ್ಸ ವಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೮೯) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ವಿಪಾಕಪ್ಪವತ್ತಿ । ಜಾತೀತಿ ಜರಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ ಭವಪಚ್ಚಯಾ ಜಾತಿ। ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಯೇ ಯೇ ಖನ್ಧಾ ಪಾತುಭವನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಠಮಪಾತುಭಾವೋ ಜಾತಿ। ಜರಾತಿ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದಿಸಮ್ಮತೋ ಸನ್ತತಿಯಂ ಏಕಭವಪರಿಯಾಪನ್ನಖನ್ಧಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಪುರಾಣಭಾವೋ। ಸೋಕೋತಿ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದೀಹಿ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪೋ। ಪರಿದೇವೋತಿ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದೀಹಿ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ವಚೀಪಲಾಪೋ। ಉಪಾಯಾಸೋತಿ ಭುಸೋ ಆಯಾಸೋ, ಞಾತಿಬ್ಯಸನಾದೀಹಿ ಫುಟ್ಠಸ್ಸ ಅಧಿಮತ್ತಚೇತೋದುಕ್ಖಪ್ಪಭಾವಿತೋ ದೋಸೋಯೇವ। ಏತ್ಥ ಚ ಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಪಞ್ಚೇವ ಆದೀನವಞಾಣಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಸೇಸಾ ತೇಸಂ ವೇವಚನವಸೇನ। ‘‘ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಜಾತೀ’’ತಿ ಇದಞ್ಹಿ ದ್ವಯಂ ಉಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಚೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಚ ವೇವಚನಂ, ‘‘ಗತಿ ಉಪಪತ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ, ಜರಾದಯೋ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ। ತೇನಾಹ –
53. Ādīnavañāṇaniddese uppādoti purimakammapaccayā idha uppatti. Pavattanti tathāuppannassa pavatti. Nimittanti sabbampi saṅkhāranimittaṃ. Āyūhanāti āyatiṃ paṭisandhihetubhūtaṃ kammaṃ. Paṭisandhīti āyatiṃ uppatti. Gatīti yāya gatiyā sā paṭisandhi hoti. Nibbattīti khandhānaṃ nibbattanaṃ. Upapattīti ‘‘samāpannassa vā upapannassa vā’’ti (dha. sa. 1289) evaṃ vuttā vipākappavatti . Jātīti jarādīnaṃ paccayabhūtā bhavapaccayā jāti. Nippariyāyato tattha tattha nibbattamānānaṃ sattānaṃ ye ye khandhā pātubhavanti, tesaṃ paṭhamapātubhāvo jāti. Jarāti khaṇḍiccādisammato santatiyaṃ ekabhavapariyāpannakhandhasantānassa purāṇabhāvo. Sokoti ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa cittasantāpo. Paridevoti ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa vacīpalāpo. Upāyāsoti bhuso āyāso, ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa adhimattacetodukkhappabhāvito dosoyeva. Ettha ca uppādādayo pañceva ādīnavañāṇassa vatthuvasena vuttā, sesā tesaṃ vevacanavasena. ‘‘Nibbatti jātī’’ti idañhi dvayaṃ uppādassa ceva paṭisandhiyā ca vevacanaṃ, ‘‘gati upapattī’’ti idaṃ dvayaṃ pavattassa, jarādayo nimittassāti. Tenāha –
‘‘ಉಪ್ಪಾದಞ್ಚ ಪವತ್ತಞ್ಚ, ನಿಮಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಪಸ್ಸತಿ।
‘‘Uppādañca pavattañca, nimittaṃ dukkhanti passati;
ಆಯೂಹನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ, ಞಾಣಂ ಆದೀನವೇ ಇದ’’ನ್ತಿ॥ ಚ
Āyūhanaṃ paṭisandhiṃ, ñāṇaṃ ādīnave ida’’nti. ca
‘‘ಇದಂ ಆದೀನವೇ ಞಾಣಂ, ಪಞ್ಚಠಾನೇಸು ಜಾಯತೀ’’ತಿ॥ ಚ
‘‘Idaṃ ādīnave ñāṇaṃ, pañcaṭhānesu jāyatī’’ti. ca
ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಚ ಭಯನ್ತಿ ಇಚ್ಚೇತಸ್ಸ ವಚನಸ್ಸ ಭಯಂ ಇತೀತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ । ಭಯನ್ತಿ ಪೀಳಾಯೋಗತೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯತಾಯ ಭಯಂ। ಇತೀತಿ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಕಾರಣನಿದ್ದೇಸೋ।
Sabbapadesu ca bhayanti iccetassa vacanassa bhayaṃ itīti padacchedo . Bhayanti pīḷāyogato sappaṭibhayatāya bhayaṃ. Itīti bhayatupaṭṭhānassa kāraṇaniddeso.
ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಖೇಮನ್ತಿ ಸನ್ತಿಪದೇ ಞಾಣನ್ತಿಆದಿ ಪನ ಆದೀನವಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖಞಾಣದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಭಯತುಪಟ್ಠಾನೇನ ವಾ ಆದೀನವಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗಹದಯಾನಂ ಅಭಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ ಖೇಮಂ ನಿರಾದೀನವನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಜನನತ್ಥಮ್ಪಿ ಏತಂ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ವಾ ಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಭಯತೋ ಸೂಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖನಿನ್ನಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನವಸೇನ ಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಆದೀನವಞಾಣಸ್ಸ ಆನಿಸಂಸದಸ್ಸನತ್ಥಮ್ಪೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಅಪ್ಪವತ್ತನ್ತಿಆದಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ। ಸನ್ತಿಪದೇತಿ ಸನ್ತಿಕೋಟ್ಠಾಸೇ, ನಿಬ್ಬಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಸ್ಸವವಸೇನಾಪಿ ಹಿ ಸನ್ತಿಪದನ್ತಿ ನಾಮಮತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಞಾಣಮ್ಪಿ ‘‘ಸನ್ತಿಪದೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Anuppādo khemanti santipade ñāṇantiādi pana ādīnavañāṇassa paṭipakkhañāṇadassanatthaṃ vuttaṃ. Bhayatupaṭṭhānena vā ādīnavaṃ disvā ubbiggahadayānaṃ abhayampi atthi khemaṃ nirādīnavanti assāsajananatthampi etaṃ vuttaṃ. Yasmā vā yassa uppādādayo bhayato sūpaṭṭhitā honti, tassa tappaṭipakkhaninnaṃ cittaṃ hoti, tasmā bhayatupaṭṭhānavasena siddhassa ādīnavañāṇassa ānisaṃsadassanatthampetaṃ vuttanti veditabbaṃ. Anuppādo appavattantiādi nibbānameva. Santipadeti santikoṭṭhāse, nibbāneti attho. Anussavavasenāpi hi santipadanti nāmamattaṃ gahetvā uppannaṃ ñāṇampi ‘‘santipade ñāṇa’’nti vuttaṃ.
ಉಪ್ಪಾದೋ ಭಯಂ, ಅನುಪ್ಪಾದೋ ಖೇಮನ್ತಿಆದಿ ವಿಪಕ್ಖಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಉಭಯಂ ಸಮಾಸೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ಞಾಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಂ ಭಯಂ, ತಂ ಯಸ್ಮಾ ನಿಯಮತೋ ದುಕ್ಖಂ। ಯಞ್ಚ ದುಕ್ಖಂ, ತಂ ವಟ್ಟಾಮಿಸಲೋಕಾಮಿಸಕಿಲೇಸಾಮಿಸೇಹಿ ಅವಿಪ್ಪಮುತ್ತತ್ತಾ ಸಾಮಿಸಮೇವ। ಯಞ್ಚ ಸಾಮಿಸಂ, ತಂ ಸಙ್ಖಾರಮತ್ತಮೇವ। ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪಾದೋ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನೇ ಪಞ್ಞಾ ಆದೀನವೇ ಞಾಣನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಭಯಾಕಾರೇನ ದುಕ್ಖಾಕಾರೇನ ಸಾಮಿಸಾಕಾರೇನ ಸಙ್ಖಾರಾಕಾರೇನಾತಿ ಏವಂ ಆಕಾರನಾನತ್ತತೋ ಪವತ್ತಿವಸೇನೇತ್ಥ ನಾನತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಉಪ್ಪಾದೋ ಭಯಂ, ದುಕ್ಖಂ, ಸಾಮಿಸಂ, ಸಙ್ಖಾರಾ ಚಾತಿ ಉಪ್ಪಾದಾದಿಲಿಙ್ಗಮನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ನೇತಂ ಖೋ ಸರಣಂ ಖೇಮಂ, ನೇತಂ ಸರಣಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಪ॰ ೧೮೯) ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಲಿಙ್ಗಾಪೇಕ್ಖಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಚ ಏಕತ್ತಮನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ದುಕಮಾತಿಕಾ ೭-೮) ವಿಯ ಬಹುವಚನಂ ಕತಂ, ಉಪ್ಪಾದಾದೀನಂ ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇಕದೇಸತ್ತಾ ‘‘ಉತ್ತರೇ ಪಞ್ಚಾಲಾ, ದಕ್ಖಿಣೇ ಪಞ್ಚಾಲಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಬಹುನ್ನಂ ಏಕದೇಸೇಪಿ ಬಹುವಚನಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಖೇಮಂ ಸುಖಂ ನಿರಾಮಿಸಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ವುತ್ತಾಕಾರಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ಚತುಧಾ ವುತ್ತಂ। ದಸ ಞಾಣೇ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಆದೀನವೇ ಞಾಣಂ ಪಜಾನನ್ತೋ ಉಪ್ಪಾದಾದಿವತ್ಥುಕಾನಿ ಪಞ್ಚ, ಅನುಪ್ಪಾದಾದಿವತ್ಥುಕಾನಿ ಪಞ್ಚಾತಿ ದಸ ಞಾಣೇ ಪಜಾನಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಕುಸಲತಾತಿ ಆದೀನವಞಾಣಸ್ಸ ಚೇವ ಸನ್ತಿಪದಞಾಣಸ್ಸ ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಕುಸಲತಾಯ। ನಾನಾದಿಟ್ಠೀಸು ನ ಕಮ್ಪತೀತಿ ಪರಮದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾಸು ದಿಟ್ಠೀಸು ನ ವೇಧತೀತಿ।
Uppādobhayaṃ, anuppādo khemantiādi vipakkhapaṭipakkhavasena ubhayaṃ samāsetvā uppajjamānaṃ ñāṇaṃ gahetvā vuttaṃ. Ettha ca yaṃ bhayaṃ, taṃ yasmā niyamato dukkhaṃ. Yañca dukkhaṃ, taṃ vaṭṭāmisalokāmisakilesāmisehi avippamuttattā sāmisameva. Yañca sāmisaṃ, taṃ saṅkhāramattameva. Tasmā uppādo dukkhanti bhayatupaṭṭhāne paññā ādīnave ñāṇantiādi vuttaṃ. Evaṃ santepi bhayākārena dukkhākārena sāmisākārena saṅkhārākārenāti evaṃ ākāranānattato pavattivasenettha nānattaṃ veditabbaṃ. Uppādo bhayaṃ, dukkhaṃ, sāmisaṃ, saṅkhārā cāti uppādādiliṅgamanapekkhitvā ‘‘netaṃ kho saraṇaṃ khemaṃ, netaṃ saraṇamuttama’’ntiādīsu (dha. pa. 189) viya attano liṅgāpekkhameva vuttaṃ. Saṅkhārāti ca ekattamanapekkhitvā ‘‘appaccayā dhammā, asaṅkhatā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. dukamātikā 7-8) viya bahuvacanaṃ kataṃ, uppādādīnaṃ vā saṅkhārekadesattā ‘‘uttare pañcālā, dakkhiṇe pañcālā’’tiādīsu viya bahunnaṃ ekadesepi bahuvacanaṃ katanti veditabbaṃ. Khemaṃ sukhaṃ nirāmisaṃ nibbānanti nibbānameva vuttākārānaṃ paṭipakkhavasena catudhā vuttaṃ. Dasa ñāṇe pajānātīti ādīnave ñāṇaṃ pajānanto uppādādivatthukāni pañca, anuppādādivatthukāni pañcāti dasa ñāṇe pajānāti paṭivijjhati sacchikaroti. Dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatāti ādīnavañāṇassa ceva santipadañāṇassa cāti imesaṃ dvinnaṃ ñāṇānaṃ kusalatāya. Nānādiṭṭhīsu na kampatīti paramadiṭṭhadhammanibbānādivasena pavattāsu diṭṭhīsu na vedhatīti.
ಆದೀನವಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ādīnavañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೮. ಆದೀನವಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 8. Ādīnavañāṇaniddeso
