| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[४२४] ८. आदित्तजातकवण्णना
[424] 8. Ādittajātakavaṇṇanā
आदित्तस्मिन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो असदिसदानं आरब्भ कथेसि। असदिसदानं महागोविन्दसुत्तवण्णनातो (दी॰ नि॰ अट्ठ॰ २.२९६) वित्थारेत्वा कथेतब्बं। तस्स पन दिन्नदिवसतो दुतियदिवसे धम्मसभायं कथं समुट्ठापेसुं ‘‘आवुसो, कोसलराजा विचिनित्वाव , पुञ्ञक्खेत्तं ञत्वा बुद्धप्पमुखस्स अरियसङ्घस्स असदिसदानं अदासी’’ति। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘अनच्छरियं, भिक्खवे, रञ्ञो विचिनित्वा अनुत्तरे पुञ्ञक्खेत्ते दानपतिट्ठापनं, पोराणकपण्डितापि विचिनित्वाव महादानं अदंसू’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Ādittasminti idaṃ satthā jetavane viharanto asadisadānaṃ ārabbha kathesi. Asadisadānaṃ mahāgovindasuttavaṇṇanāto (dī. ni. aṭṭha. 2.296) vitthāretvā kathetabbaṃ. Tassa pana dinnadivasato dutiyadivase dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, kosalarājā vicinitvāva , puññakkhettaṃ ñatvā buddhappamukhassa ariyasaṅghassa asadisadānaṃ adāsī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘anacchariyaṃ, bhikkhave, rañño vicinitvā anuttare puññakkhette dānapatiṭṭhāpanaṃ, porāṇakapaṇḍitāpi vicinitvāva mahādānaṃ adaṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते सिविरट्ठे रोरुवनगरे रोरुवमहाराजा नाम दस राजधम्मे अकोपेत्वा चतूहि सङ्गहवत्थूहि जनं सङ्गण्हन्तो महाजनस्स मातापितुट्ठाने ठत्वा कपणद्धिकवनिब्बकयाचकादीनं महादानं पवत्तेसि। तस्स समुद्दविजया नाम अग्गमहेसी अहोसि पण्डिता ञाणसम्पन्ना। सो एकदिवसं दानग्गं ओलोकेन्तो ‘‘मय्हं दानं दुस्सीला लोलसत्ता भुञ्जन्ति, तं मं न हासेति, अहं खो पन सीलवन्तानं अग्गदक्खिणेय्यानं पच्चेकबुद्धानं दातुकामो, ते च हिमवन्तपदेसे वसन्ति, को नु खो ते निमन्तेत्वा आनेस्सति, कं पेसेस्सामी’’ति चिन्तेत्वा तमत्थं देविया आरोचेसि। अथ नं सा आह ‘‘महाराज, मा चिन्तयित्थ, अम्हाकं दातब्बदानबलेन सीलबलेन सच्चबलेन पुप्फानि पेसेत्वा पच्चेकबुद्धे निमन्तेत्वा तेसं आगतकाले सब्बपरिक्खारसम्पन्नदानं दस्सामा’’ति। राजा ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छित्वा ‘‘सकलनगरवासिनो सीलं समादियन्तू’’ति नगरे भेरिं चरापेत्वा सयम्पि सपरिजनो उपोसथङ्गानि अधिट्ठाय महादानं पवत्तेत्वा सुमनपुप्फपुण्णं सुवण्णसमुग्गं गाहापेत्वा पासादा ओरुय्ह राजङ्गणे ठत्वा पञ्चङ्गानि पथवियं पतिट्ठापेत्वा पाचीनदिसाभिमुखो वन्दित्वा ‘‘पाचीनदिसाय अरहन्ते वन्दामि, सचे अम्हाकं कोचि गुणो अत्थि, अम्हेसु अनुकम्पं कत्वा अम्हाकं भिक्खं गण्हथा’’ति वत्वा सत्त पुप्फमुट्ठियो खिपि। पाचीनदिसाय पच्चेकबुद्धानं अभावेन पुनदिवसे नागमिंसु। दुतियदिवसे दक्खिणदिसं नमस्सि, ततोपि नागता। ततियदिवसे पच्छिमदिसं नमस्सि, ततोपि नागता। चतुत्थदिवसे उत्तरदिसं नमस्सि, नमस्सित्वा च पन ‘‘उत्तरहिमवन्तपदेसवासिनो पच्चेकबुद्धा अम्हाकं भिक्खं गण्हन्तू’’ति सत्त पुप्फमुट्ठियो विस्सज्जेसि। पुप्फानि गन्त्वा नन्दमूलकपब्भारे पञ्चन्नं पच्चेकबुद्धसतानं उपरि पतिंसु।
Atīte siviraṭṭhe roruvanagare roruvamahārājā nāma dasa rājadhamme akopetvā catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgaṇhanto mahājanassa mātāpituṭṭhāne ṭhatvā kapaṇaddhikavanibbakayācakādīnaṃ mahādānaṃ pavattesi. Tassa samuddavijayā nāma aggamahesī ahosi paṇḍitā ñāṇasampannā. So ekadivasaṃ dānaggaṃ olokento ‘‘mayhaṃ dānaṃ dussīlā lolasattā bhuñjanti, taṃ maṃ na hāseti, ahaṃ kho pana sīlavantānaṃ aggadakkhiṇeyyānaṃ paccekabuddhānaṃ dātukāmo, te ca himavantapadese vasanti, ko nu kho te nimantetvā ānessati, kaṃ pesessāmī’’ti cintetvā tamatthaṃ deviyā ārocesi. Atha naṃ sā āha ‘‘mahārāja, mā cintayittha, amhākaṃ dātabbadānabalena sīlabalena saccabalena pupphāni pesetvā paccekabuddhe nimantetvā tesaṃ āgatakāle sabbaparikkhārasampannadānaṃ dassāmā’’ti. Rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā ‘‘sakalanagaravāsino sīlaṃ samādiyantū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā sayampi saparijano uposathaṅgāni adhiṭṭhāya mahādānaṃ pavattetvā sumanapupphapuṇṇaṃ suvaṇṇasamuggaṃ gāhāpetvā pāsādā oruyha rājaṅgaṇe ṭhatvā pañcaṅgāni pathaviyaṃ patiṭṭhāpetvā pācīnadisābhimukho vanditvā ‘‘pācīnadisāya arahante vandāmi, sace amhākaṃ koci guṇo atthi, amhesu anukampaṃ katvā amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā satta pupphamuṭṭhiyo khipi. Pācīnadisāya paccekabuddhānaṃ abhāvena punadivase nāgamiṃsu. Dutiyadivase dakkhiṇadisaṃ namassi, tatopi nāgatā. Tatiyadivase pacchimadisaṃ namassi, tatopi nāgatā. Catutthadivase uttaradisaṃ namassi, namassitvā ca pana ‘‘uttarahimavantapadesavāsino paccekabuddhā amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhantū’’ti satta pupphamuṭṭhiyo vissajjesi. Pupphāni gantvā nandamūlakapabbhāre pañcannaṃ paccekabuddhasatānaṃ upari patiṃsu.
ते आवज्जमाना रञ्ञा अत्तनो निमन्तितभावं ञत्वा पुनदिवसे सत्त पच्चेकबुद्धे आमन्तेत्वा ‘‘मारिसा, राजा वो निमन्तेति, तस्स सङ्गहं करोथा’’ति वदिंसु। सत्त पच्चेकबुद्धा आकासेनागन्त्वा राजद्वारे ओतरिंसु। ते दिस्वा राजा सोमनस्सजातो वन्दित्वा पासादं आरोपेत्वा महन्तं सक्कारं कत्वा दानं दत्वा भत्तकिच्चपरियोसाने पुनदिवसत्थाय पुनदिवसत्थायाति एवं छ दिवसे निमन्तेत्वा सत्तमे दिवसे सब्बपरिक्खारदानं सज्जेत्वा सत्तरतनखचितानि मञ्चपीठादीनि पञ्ञपेत्वा तिचीवरादिके सब्बसमणपरिभोगे सत्तन्नं पच्चेकबुद्धानं सन्तिके ठपेत्वा ‘‘मयं इमे परिक्खारे तुम्हाकं देमा’’ति वत्वा तेसं भत्तकिच्चपरियोसाने राजा च देवी च उभोपि नमस्समाना अट्ठंसु। अथ नेसं अनुमोदनं करोन्तो सङ्घत्थेरो द्वे गाथा अभासि –
Te āvajjamānā raññā attano nimantitabhāvaṃ ñatvā punadivase satta paccekabuddhe āmantetvā ‘‘mārisā, rājā vo nimanteti, tassa saṅgahaṃ karothā’’ti vadiṃsu. Satta paccekabuddhā ākāsenāgantvā rājadvāre otariṃsu. Te disvā rājā somanassajāto vanditvā pāsādaṃ āropetvā mahantaṃ sakkāraṃ katvā dānaṃ datvā bhattakiccapariyosāne punadivasatthāya punadivasatthāyāti evaṃ cha divase nimantetvā sattame divase sabbaparikkhāradānaṃ sajjetvā sattaratanakhacitāni mañcapīṭhādīni paññapetvā ticīvarādike sabbasamaṇaparibhoge sattannaṃ paccekabuddhānaṃ santike ṭhapetvā ‘‘mayaṃ ime parikkhāre tumhākaṃ demā’’ti vatvā tesaṃ bhattakiccapariyosāne rājā ca devī ca ubhopi namassamānā aṭṭhaṃsu. Atha nesaṃ anumodanaṃ karonto saṅghatthero dve gāthā abhāsi –
६९.
69.
‘‘आदित्तस्मिं अगारस्मिं, यं नीहरति भाजनं।
‘‘Ādittasmiṃ agārasmiṃ, yaṃ nīharati bhājanaṃ;
तं तस्स होति अत्थाय, नो च यं तत्थ डय्हति॥
Taṃ tassa hoti atthāya, no ca yaṃ tattha ḍayhati.
७०.
70.
‘‘एवमादीपितो लोको, जराय मरणेन च।
‘‘Evamādīpito loko, jarāya maraṇena ca;
नीहरेथेव दानेन, दिन्नं होति सुनीहत’’न्ति॥
Nīharetheva dānena, dinnaṃ hoti sunīhata’’nti.
तत्थ आदित्तस्मिन्ति तङ्खणे पज्जलिते। भाजनन्ति उपकरणं। नो च यं तत्थ डय्हतीति यं पन तत्थ डय्हति, अन्तमसो तिणसन्थारोपि, सब्बं तस्स अनुपकरणमेव होति। जराय मरणेन चाति देसनासीसमेतं, अत्थतो पनेस एकादसहि अग्गीहि आदीपितो नाम। नीहरेथेवाति ततो एकादसति अग्गीहि पज्जलितलोका दसविधदानवत्थुभेदं तं तं परिक्खारदानं चेतनाय निक्कड्ढेथेव। दिन्नं होतीति अप्पं वा बहुं वा यं दिन्नं, तदेव सुनीहतं नाम होतीति।
Tattha ādittasminti taṅkhaṇe pajjalite. Bhājananti upakaraṇaṃ. No ca yaṃ tattha ḍayhatīti yaṃ pana tattha ḍayhati, antamaso tiṇasanthāropi, sabbaṃ tassa anupakaraṇameva hoti. Jarāya maraṇena cāti desanāsīsametaṃ, atthato panesa ekādasahi aggīhi ādīpito nāma. Nīharethevāti tato ekādasati aggīhi pajjalitalokā dasavidhadānavatthubhedaṃ taṃ taṃ parikkhāradānaṃ cetanāya nikkaḍḍhetheva. Dinnaṃ hotīti appaṃ vā bahuṃ vā yaṃ dinnaṃ, tadeva sunīhataṃ nāma hotīti.
एवं सङ्घत्थेरो अनुमोदनं कत्वा ‘‘अप्पमत्तो होहि, महाराजा’’ति रञ्ञो ओवादं दत्वा आकासे उप्पतित्वा पासादकण्णिकं द्विधा कत्वा गन्त्वा नन्दमूलकपब्भारेयेव ओतरि। तस्स दिन्नपरिक्खारोपि तेनेव सद्धिं उप्पतित्वा नन्दमूलकपब्भारेयेव ओतरि। रञ्ञो च देविया च सकलसरीरं पीतिया पुण्णं अहोसि। एवं तस्मिं गते अवसेसापि –
Evaṃ saṅghatthero anumodanaṃ katvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti rañño ovādaṃ datvā ākāse uppatitvā pāsādakaṇṇikaṃ dvidhā katvā gantvā nandamūlakapabbhāreyeva otari. Tassa dinnaparikkhāropi teneva saddhiṃ uppatitvā nandamūlakapabbhāreyeva otari. Rañño ca deviyā ca sakalasarīraṃ pītiyā puṇṇaṃ ahosi. Evaṃ tasmiṃ gate avasesāpi –
७१.
71.
‘‘यो धम्मलद्धस्स ददाति दानं, उट्ठानवीरियाधिगतस्स जन्तु।
‘‘Yo dhammaladdhassa dadāti dānaṃ, uṭṭhānavīriyādhigatassa jantu;
अतिक्कम्म सो वेतरणिं यमस्स, दिब्बानि ठानानि उपेति मच्चो॥
Atikkamma so vetaraṇiṃ yamassa, dibbāni ṭhānāni upeti macco.
७२.
72.
‘‘दानञ्च युद्धञ्च समानमाहु, अप्पापि सन्ता बहुके जिनन्ति।
‘‘Dānañca yuddhañca samānamāhu, appāpi santā bahuke jinanti;
अप्पम्पि चे सद्दहानो ददाति, तेनेव सो होति सुखी परत्थ॥
Appampi ce saddahāno dadāti, teneva so hoti sukhī parattha.
७३.
73.
‘‘विचेय्य दानं सुगतप्पसत्थं, ये दक्खिणेय्या इध जीवलोके।
‘‘Viceyya dānaṃ sugatappasatthaṃ, ye dakkhiṇeyyā idha jīvaloke;
एतेसु दिन्नानि महप्फलानि, बीजानि वुत्तानि यथा सुखेत्ते॥
Etesu dinnāni mahapphalāni, bījāni vuttāni yathā sukhette.
७४.
74.
‘‘यो पाणभूतानि अहेठयं चरं, परूपवादा न करोति पापं।
‘‘Yo pāṇabhūtāni aheṭhayaṃ caraṃ, parūpavādā na karoti pāpaṃ;
भीरुं पसंसन्ति न तत्थ सूरं, भया हि सन्तो न करोन्ति पापं॥
Bhīruṃ pasaṃsanti na tattha sūraṃ, bhayā hi santo na karonti pāpaṃ.
७५.
75.
‘‘हीनेन ब्रह्मचरियेन, खत्तिये उपपज्जति।
‘‘Hīnena brahmacariyena, khattiye upapajjati;
मज्झिमेन च देवत्तं, उत्तमेन विसुज्झति॥
Majjhimena ca devattaṃ, uttamena visujjhati.
७६.
76.
‘‘अद्धा हि दानं बहुधा पसत्थं, दाना च खो धम्मपदंव सेय्यो।
‘‘Addhā hi dānaṃ bahudhā pasatthaṃ, dānā ca kho dhammapadaṃva seyyo;
पुब्बेव हि पुब्बतरेव सन्तो, निब्बानमेवज्झगमुं सपञ्ञा’’ति॥ –
Pubbeva hi pubbatareva santo, nibbānamevajjhagamuṃ sapaññā’’ti. –
एवमेकेकाय गाथाय अनुमोदनं कत्वा तथेव अगमिंसु सद्धिं परिक्खारेहि।
Evamekekāya gāthāya anumodanaṃ katvā tatheva agamiṃsu saddhiṃ parikkhārehi.
तत्थ धम्मलद्धस्साति खीणासवं आदिं कत्वा याव सुक्खविपस्सकयोगावचरो पुग्गलो धम्मस्स लद्धत्ता धम्मलद्धो नाम। स्वेव उट्ठानवीरियेन तस्स धम्मस्स अधिगतत्ता उट्ठानवीरियाधिगतो नाम। तस्स पुग्गलस्स यो जन्तु ददाति दानन्ति अत्थो, धम्मेन लद्धस्स उट्ठानसङ्खातेन वीरियेन अधिगतस्स देय्यधम्मस्स अग्गं गहेत्वा यो जन्तु सीलवन्तेसु दानं ददातीतिपि अत्थो। उपयोगत्थे वा सामिवचनं कत्वापेत्थ अत्थो वेदितब्बो। वेतरणिन्ति देसनासीसमेतं, अट्ठ महानिरये सोळस च उस्सदे अतिक्कमित्वाति अत्थो। दिब्बानि ठानानि उपेतीति देवलोके उप्पज्जति।
Tattha dhammaladdhassāti khīṇāsavaṃ ādiṃ katvā yāva sukkhavipassakayogāvacaro puggalo dhammassa laddhattā dhammaladdho nāma. Sveva uṭṭhānavīriyena tassa dhammassa adhigatattā uṭṭhānavīriyādhigato nāma. Tassa puggalassa yo jantu dadāti dānanti attho, dhammena laddhassa uṭṭhānasaṅkhātena vīriyena adhigatassa deyyadhammassa aggaṃ gahetvā yo jantu sīlavantesu dānaṃ dadātītipi attho. Upayogatthe vā sāmivacanaṃ katvāpettha attho veditabbo. Vetaraṇinti desanāsīsametaṃ, aṭṭha mahāniraye soḷasa ca ussade atikkamitvāti attho. Dibbāni ṭhānāni upetīti devaloke uppajjati.
समानमाहूति सदिसं वदन्ति। खयभीरुकस्स हि दानं नत्थि, भयभीरुकस्स युद्धं नत्थि। जीविते आलयं विजहित्वा युज्जन्तोव युज्झितुं सक्कोति, भोगेसु आलयं विजहित्वा दायको दातुं सक्कोति, तेनेव तं उभयं ‘‘समान’’न्ति वदन्ति। अप्पापि सन्ताति थोकापि समाना परिच्चत्तजीविता बहुके जिनन्ति, एवमेव अप्पापि मुञ्चचेतना बहुम्पि मच्छेरचित्तं लोभादिं वा किलेसगहनं जिनाति। अप्पम्पि चेति थोकम्पि चे देय्यधम्मं कम्मञ्च फलञ्च सद्दहन्तो देति। तेनेव सोति तेन परित्तदेय्यधम्मवत्थुकेन परित्तकेनापि चागेन सो परत्थ सुखी होति, महाराजाति।
Samānamāhūti sadisaṃ vadanti. Khayabhīrukassa hi dānaṃ natthi, bhayabhīrukassa yuddhaṃ natthi. Jīvite ālayaṃ vijahitvā yujjantova yujjhituṃ sakkoti, bhogesu ālayaṃ vijahitvā dāyako dātuṃ sakkoti, teneva taṃ ubhayaṃ ‘‘samāna’’nti vadanti. Appāpi santāti thokāpi samānā pariccattajīvitā bahuke jinanti, evameva appāpi muñcacetanā bahumpi maccheracittaṃ lobhādiṃ vā kilesagahanaṃ jināti. Appampi ceti thokampi ce deyyadhammaṃ kammañca phalañca saddahanto deti. Teneva soti tena parittadeyyadhammavatthukena parittakenāpi cāgena so parattha sukhī hoti, mahārājāti.
विचेय्य दानन्ति दक्खिणञ्च दक्खिणेय्यञ्च विचिनित्वा दिन्नदानं। तत्थ यं वा तं वा अदत्वा अग्गं पणीतं देय्यधम्मं विचिनित्वा ददन्तो दक्खिणं विचिनाति नाम, येसं तेसं वा अदत्वा सीलादिगुणसम्पन्ने विचिनित्वा तेसं ददन्तो दक्खिणेय्यं विचिनाति नाम। सुगतप्पसत्थन्ति एवरूपं दानं बुद्धेहि पसत्थं। तत्थ दक्खिणेय्यविचिननं दस्सेतुं ‘‘ये दक्खिणेय्या’’तिआदि वुत्तं। तत्थ दक्खिणेय्याति दक्खिणाय अनुच्छविका बुद्धादयो।
Viceyya dānanti dakkhiṇañca dakkhiṇeyyañca vicinitvā dinnadānaṃ. Tattha yaṃ vā taṃ vā adatvā aggaṃ paṇītaṃ deyyadhammaṃ vicinitvā dadanto dakkhiṇaṃ vicināti nāma, yesaṃ tesaṃ vā adatvā sīlādiguṇasampanne vicinitvā tesaṃ dadanto dakkhiṇeyyaṃ vicināti nāma. Sugatappasatthanti evarūpaṃ dānaṃ buddhehi pasatthaṃ. Tattha dakkhiṇeyyavicinanaṃ dassetuṃ ‘‘ye dakkhiṇeyyā’’tiādi vuttaṃ. Tattha dakkhiṇeyyāti dakkhiṇāya anucchavikā buddhādayo.
पाणभूतानीति पाणसङ्खातानि भूतानि। अहेठयं चरन्ति कारुञ्ञेन अविहेठयन्तो चरमानो। परूपवादाति परूपवादभयेन पापं न करोति। भीरुन्ति उपवादभीरुकं। न तत्थ सूरन्ति यो पन अयोनिसोमनसिकारेन तस्मिं उपवादे सूरो होति, तं पण्डिता नप्पसंसन्ति। भया हीति उपवादभयेन हि पण्डिता पापं न करोन्ति।
Pāṇabhūtānīti pāṇasaṅkhātāni bhūtāni. Aheṭhayaṃ caranti kāruññena aviheṭhayanto caramāno. Parūpavādāti parūpavādabhayena pāpaṃ na karoti. Bhīrunti upavādabhīrukaṃ. Na tattha sūranti yo pana ayonisomanasikārena tasmiṃ upavāde sūro hoti, taṃ paṇḍitā nappasaṃsanti. Bhayā hīti upavādabhayena hi paṇḍitā pāpaṃ na karonti.
हीनेन ब्रह्मचरियेनाति बाहिरतित्थायतने ताव मेथुनविरतिसीलमत्तकं हीनं ब्रह्मचरियं नाम, तेन खत्तियकुले उप्पज्जति। झानस्स उपचारमत्तं मज्झिमं, तेन देवलोके उप्पज्जति। अट्ठ समापत्तियो उत्तमं, तेन ब्रह्मलोके उप्पज्जन्तो विसुज्झति नाम। सासने पन सीलवन्तस्सेव एकं देवनिकायं पणिधाय ब्रह्मचरियं हीनं नाम, परिसुद्धसीलस्सेव समापत्तिनिब्बत्तनं मज्झिमं नाम, परिसुद्धसीले ठत्वा विपस्सनं वड्ढेत्वा अरहत्तुप्पत्ति उत्तमं नाम।
Hīnena brahmacariyenāti bāhiratitthāyatane tāva methunaviratisīlamattakaṃ hīnaṃ brahmacariyaṃ nāma, tena khattiyakule uppajjati. Jhānassa upacāramattaṃ majjhimaṃ, tena devaloke uppajjati. Aṭṭha samāpattiyo uttamaṃ, tena brahmaloke uppajjanto visujjhati nāma. Sāsane pana sīlavantasseva ekaṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ hīnaṃ nāma, parisuddhasīlasseva samāpattinibbattanaṃ majjhimaṃ nāma, parisuddhasīle ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattuppatti uttamaṃ nāma.
ओसानगाथाय अयमत्थो – महाराज, किञ्चापि एकंसेनेव दानं बहुधा पसत्थं वण्णितं, दानतो पन समथविपस्सनासङ्खातं निब्बानसङ्खातञ्च धम्मकोट्ठासभूतं धम्मपदमेव उत्तरितरं। किंकारणा? पुब्बेव हि इमस्मिं कप्पे कस्सपदसबलादयो पुब्बतरेव वेस्सभूदसबलादयो सन्तो सप्पुरिसा सपञ्ञा समथविपस्सनं भावेत्वा निब्बानमेव अज्झगमुं अधिगताति।
Osānagāthāya ayamattho – mahārāja, kiñcāpi ekaṃseneva dānaṃ bahudhā pasatthaṃ vaṇṇitaṃ, dānato pana samathavipassanāsaṅkhātaṃ nibbānasaṅkhātañca dhammakoṭṭhāsabhūtaṃ dhammapadameva uttaritaraṃ. Kiṃkāraṇā? Pubbeva hi imasmiṃ kappe kassapadasabalādayo pubbatareva vessabhūdasabalādayo santo sappurisā sapaññā samathavipassanaṃ bhāvetvā nibbānameva ajjhagamuṃ adhigatāti.
एवं सत्त पच्चेकबुद्धा अनुमोदनाय रञ्ञो अमतमहानिब्बानं वण्णेत्वा राजानं अप्पमादेन ओवदित्वा वुत्तनयेनेव अत्तनो वसनट्ठानमेव गता। राजापि सद्धिं अग्गमहेसिया दानं दत्वा यावजीवं ठत्वा ततो चवित्वा सग्गपुरं पूरेसि।
Evaṃ satta paccekabuddhā anumodanāya rañño amatamahānibbānaṃ vaṇṇetvā rājānaṃ appamādena ovaditvā vuttanayeneva attano vasanaṭṭhānameva gatā. Rājāpi saddhiṃ aggamahesiyā dānaṃ datvā yāvajīvaṃ ṭhatvā tato cavitvā saggapuraṃ pūresi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा ‘‘एवं पुब्बेपि पण्डिता विचेय्य दानं अदंसू’’ति वत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा पच्चेकबुद्धा परिनिब्बायिंसु, समुद्दविजया राहुलमाता अहोसि, रोरुवमहाराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘evaṃ pubbepi paṇḍitā viceyya dānaṃ adaṃsū’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā paccekabuddhā parinibbāyiṃsu, samuddavijayā rāhulamātā ahosi, roruvamahārājā pana ahameva ahosi’’nti.
आदित्तजातकवण्णना अट्ठमा।
Ādittajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ४२४. आदित्तजातकं • 424. Ādittajātakaṃ
