Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā
೫೪. ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಯ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಗಯಾಯಂ ವಿಹರತಿ ಗಯಾಸೀಸೇತಿ ಗಯಾನಾಮಿಕಾಯ ನದಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಭವತ್ತಾ ಗಾಮೋ ಗಯಾ ನಾಮ, ತಸ್ಸಂ ಗಯಾಯಂ ವಿಹರತಿ। ಸಮೀಪತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ಗಯಾಗಾಮಸ್ಸ ಹಿ ಅವಿದೂರೇ ಗಯಾತಿ ಏಕಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀಪಿ ಅತ್ಥಿ ನದೀಪಿ ಗಯಾಸೀಸನಾಮಕೋ ಹತ್ಥಿಕುಮ್ಭಸದಿಸೋ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೋಪಿ। ಯತ್ಥ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಓಕಾಸೋ ಪಹೋತಿ, ಭಗವಾ ತತ್ಥ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಯಾಸೀಸೇ’’ತಿ, ಗಯಾಗಾಮಸ್ಸ ಆಸನ್ನೇ ಗಯಾಸೀಸನಾಮಕೇ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ವಿಹರತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ತೇಸಂ ಸಪ್ಪಾಯಧಮ್ಮದೇಸನಂ ವಿಚಿನಿತ್ವಾ ತಂ ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಭಗವಾ ಹಿ ತಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಂ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಂ ಆದಾಯ ಗಯಾಸೀಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇನ ಪರಿವಾರಿತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಕತರಾ ನು ಖೋ ಏತೇಸಂ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇ ಸಾಯಂ ಪಾತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಪರಿಚರನ್ತಿ, ಇಮೇಸಂ ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ಆದಿತ್ತಾನಿ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾನಿ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಇಮೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಮಕಾಸಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ತಥಾ ದೇಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆದಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಇಮಂ ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯಂ ಅಭಾಸಿ।
54. Idāni tassa bhikkhusahassassa ādittapariyāyadesanāya arahattappattiṃ dassetuṃ ‘‘atha khobhagavā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha gayāyaṃ viharati gayāsīseti gayānāmikāya nadiyā avidūre bhavattā gāmo gayā nāma, tassaṃ gayāyaṃ viharati. Samīpatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Gayāgāmassa hi avidūre gayāti ekā pokkharaṇīpi atthi nadīpi gayāsīsanāmako hatthikumbhasadiso piṭṭhipāsāṇopi. Yattha bhikkhusahassassa okāso pahoti, bhagavā tattha viharati. Tena vuttaṃ ‘‘gayāsīse’’ti, gayāgāmassa āsanne gayāsīsanāmake piṭṭhipāsāṇe viharatīti vuttaṃ hoti. Bhikkhū āmantesīti tesaṃ sappāyadhammadesanaṃ vicinitvā taṃ desessāmīti āmantesi. Bhagavā hi taṃ iddhimayapattacīvaradharaṃ samaṇasahassaṃ ādāya gayāsīsaṃ gantvā tena parivārito nisīditvā ‘‘katarā nu kho etesaṃ dhammakathā sappāyā’’ti cintento ‘‘ime sāyaṃ pātaṃ aggiṃ paricaranti, imesaṃ dvādasāyatanāni ādittāni sampajjalitāni viya katvā dassessāmi, evaṃ ime arahattaṃ pāpuṇituṃ sakkhissantī’’ti sanniṭṭhānamakāsi. Atha nesaṃ tathā desetuṃ ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, āditta’’ntiādinā imaṃ ādittapariyāyaṃ abhāsi.
ತತ್ಥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೪.೨೩) ಸಬ್ಬಂ ನಾಮ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಸಬ್ಬಸಬ್ಬಂ ಆಯತನಸಬ್ಬಂ ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಂ ಪದೇಸಸಬ್ಬನ್ತಿ। ತತ್ಥ –
Tattha (saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.23) sabbaṃ nāma catubbidhaṃ sabbasabbaṃ āyatanasabbaṃ sakkāyasabbaṃ padesasabbanti. Tattha –
‘‘ನ ತಸ್ಸ ಅದ್ದಿಟ್ಠಮಿಧತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ।
‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci;
ಅಥೋ ಅವಿಞ್ಞಾತಮಜಾನಿತಬ್ಬಂ।
Atho aviññātamajānitabbaṃ;
ಸಬ್ಬಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಿ ಯದತ್ಥಿ ನೇಯ್ಯಂ।
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ;
ತಥಾಗತೋ ತೇನ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖೂ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೫೬; ಚೂಳನಿ॰ ಧೋತಕಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೩೨; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೨೧) –
Tathāgato tena samantacakkhū’’ti (mahāni. 156; cūḷani. dhotakamāṇavapucchāniddesa 32; paṭi. ma. 1.121) –
ಇದಂ ಸಬ್ಬಸಬ್ಬಂ ನಾಮ। ‘‘ಸಬ್ಬಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ಸುಣಾಥಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೨೩) ಇದಂ ಆಯತನಸಬ್ಬಂ ನಾಮ। ‘‘ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಮೂಲಪರಿಯಾಯಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧) ಇದಂ ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಂ ನಾಮ। ‘‘ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ವಾ ಪಠಮಸಮನ್ನಾಹಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚಿತ್ತಂ ಮನೋ ಮಾನಸಂ ತಜ್ಜಾ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂ’’ತಿ ಇದಂ ಪದೇಸಸಬ್ಬಂ ನಾಮ। ಇತಿ ಪಞ್ಚಾರಮ್ಮಣಮತ್ತಂ ಪದೇಸಸಬ್ಬಂ, ತೇಭೂಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಂ, ಚತುಭೂಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಆಯತನಸಬ್ಬಂ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನೇಯ್ಯಂ ಸಬ್ಬಸಬ್ಬಂ। ಪದೇಸಸಬ್ಬಂ ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ ತಸ್ಸ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮೇಸುಪಿ ಏಕದೇಸಸ್ಸ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನತೋ। ಸಕ್ಕಾಯಸಬ್ಬಂ ಆಯತನಸಬ್ಬಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನಂ ಅಸಙ್ಗಣ್ಹನತೋ। ಆಯತನಸಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಸಬ್ಬಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಆಯತನಸಬ್ಬೇನ ಚತುಭೂಮಕಧಮ್ಮಾವ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ , ನ ಲಕ್ಖಣಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸುತ್ತೇ ಆಯತನಸಬ್ಬಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತತ್ಥಾಪಿ ಇಧ ವಿಪಸ್ಸನುಪಗಧಮ್ಮಾವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ।
Idaṃ sabbasabbaṃ nāma. ‘‘Sabbaṃ vo, bhikkhave, desessāmi, taṃ suṇāthā’’ti (saṃ. ni. 4.23) idaṃ āyatanasabbaṃ nāma. ‘‘Sabbadhammamūlapariyāyaṃ vo, bhikkhave, desessāmī’’ti (ma. ni. 1.1) idaṃ sakkāyasabbaṃ nāma. ‘‘Sabbadhammesu vā paṭhamasamannāhāro uppajjati cittaṃ mano mānasaṃ tajjā manoviññāṇadhātū’’ti idaṃ padesasabbaṃ nāma. Iti pañcārammaṇamattaṃ padesasabbaṃ, tebhūmakā dhammā sakkāyasabbaṃ, catubhūmakā dhammā āyatanasabbaṃ, yaṃ kiñci neyyaṃ sabbasabbaṃ. Padesasabbaṃ sakkāyasabbaṃ na pāpuṇāti tassa tebhūmakadhammesupi ekadesassa asaṅgaṇhanato. Sakkāyasabbaṃ āyatanasabbaṃ na pāpuṇāti lokuttaradhammānaṃ asaṅgaṇhanato. Āyatanasabbaṃ sabbasabbaṃ na pāpuṇāti. Kasmā? Yasmā āyatanasabbena catubhūmakadhammāva pariggahitā , na lakkhaṇapaññattiyoti. Imasmiṃ pana sutte āyatanasabbaṃ adhippetaṃ, tatthāpi idha vipassanupagadhammāva gahetabbā.
ಚಕ್ಖೂತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೯೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೪.೧) ದ್ವೇ ಚಕ್ಖೂನಿ ಞಾಣಚಕ್ಖು ಚೇವ ಮಂಸಚಕ್ಖು ಚ। ತತ್ಥ ಞಾಣಚಕ್ಖು ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು ಧಮ್ಮಚಕ್ಖು ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖೂತಿ। ತೇಸು ಬುದ್ಧಚಕ್ಖು ನಾಮ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಞ್ಚೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಞಾಣಞ್ಚ, ಯಂ ‘‘ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೬೯; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೩) ಆಗತಂ। ಧಮ್ಮಚಕ್ಖು ನಾಮ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ತೀಣಿ ಚ ಫಲಾನಿ, ಯಂ ‘‘ವಿರಜಂ ವೀತಮಲಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೫೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧) ಆಗತಂ। ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ನಾಮ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ, ಯಂ ‘‘ಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖೂ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೭೦; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೨) ಆಗತಂ। ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು ನಾಮ ಆಲೋಕವಡ್ಢನೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಞಾಣಂ, ಯಂ ‘‘ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೪೮, ೨೮೪) ಆಗತಂ। ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ನಾಮ ಚತುಸಚ್ಚಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ, ಯಂ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಉದಪಾದೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಮಹಾವ॰ ೧೫) ಆಗತಂ। ಮಂಸಚಕ್ಖುಪಿ ದುವಿಧಂ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖು ಪಸಾದಚಕ್ಖೂತಿ। ತೇಸು ಯ್ವಾಯಂ ಅಕ್ಖಿಕೂಪಕೇ ಅಕ್ಖಿಪಟಲೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತೋ ಮಂಸಪಿಣ್ಡೋ, ಯತ್ಥ ಚತಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸೋಜಾ ಸಮ್ಭವೋ ಜೀವಿತಂ ಭಾವೋ ಚಕ್ಖುಪ್ಪಸಾದೋ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ತೇರಸ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನ ಚತಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸೋಜಾ ಸಮ್ಭವೋತಿ ಇಮೇ ನವ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಛತ್ತಿಂಸ, ಜೀವಿತಂ ಭಾವೋ ಚಕ್ಖುಪ್ಪಸಾದೋ ಕಾಯಪ್ಪಸಾದೋತಿ ಇಮೇ ಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಾ ತಾವ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಂ ಸಸಮ್ಭಾರಚಕ್ಖು ನಾಮ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸೇತಮಣ್ಡಲಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇನ ಕಣ್ಹಮಣ್ಡಲೇನ ಪರಿವಾರಿತೇ ದಿಟ್ಠಿಮಣ್ಡಲೇ ಸನ್ನಿವಿಟ್ಠಂ ರೂಪದಸ್ಸನಸಮತ್ಥಂ ಪಸಾದಮತ್ತಂ, ಇದಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖು ನಾಮ। ತಸ್ಸ ತತೋ ಪರೇಸಞ್ಚ ಸೋತಾದೀನಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೨.೪೩೬) ವುತ್ತಾವ।
Cakkhūti (dha. sa. aṭṭha. 596; saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.1) dve cakkhūni ñāṇacakkhu ceva maṃsacakkhu ca. Tattha ñāṇacakkhu pañcavidhaṃ buddhacakkhu dhammacakkhu samantacakkhu dibbacakkhu paññācakkhūti. Tesu buddhacakkhu nāma āsayānusayañāṇañceva indriyaparopariyattañāṇañca, yaṃ ‘‘buddhacakkhunā lokaṃ volokento’’ti (dī. ni. 2.69; ma. ni. 1.283) āgataṃ. Dhammacakkhu nāma heṭṭhimā tayo maggā tīṇi ca phalāni, yaṃ ‘‘virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ti (dī. ni. 1.355; saṃ. ni. 5.1081) āgataṃ. Samantacakkhu nāma sabbaññutaññāṇaṃ, yaṃ ‘‘pāsādamāruyha samantacakkhū’’ti (dī. ni. 2.70; ma. ni. 1.282) āgataṃ. Dibbacakkhu nāma ālokavaḍḍhanena uppannañāṇaṃ, yaṃ ‘‘dibbena cakkhunā visuddhenā’’ti (ma. ni. 1.148, 284) āgataṃ. Paññācakkhu nāma catusaccaparicchedakañāṇaṃ, yaṃ ‘‘cakkhuṃ udapādī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) āgataṃ. Maṃsacakkhupi duvidhaṃ sasambhāracakkhu pasādacakkhūti. Tesu yvāyaṃ akkhikūpake akkhipaṭalehi parivārito maṃsapiṇḍo, yattha catasso dhātuyo vaṇṇagandharasojā sambhavo jīvitaṃ bhāvo cakkhuppasādo kāyappasādoti saṅkhepato terasa sambhārā honti, vitthārato pana catasso dhātuyo vaṇṇagandharasojā sambhavoti ime nava catusamuṭṭhānavasena chattiṃsa, jīvitaṃ bhāvo cakkhuppasādo kāyappasādoti ime kammasamuṭṭhānā tāva cattāroti cattālīsa sambhārā honti, idaṃ sasambhāracakkhu nāma. Yaṃ panettha setamaṇḍalaparicchinnena kaṇhamaṇḍalena parivārite diṭṭhimaṇḍale sanniviṭṭhaṃ rūpadassanasamatthaṃ pasādamattaṃ, idaṃ pasādacakkhu nāma. Tassa tato paresañca sotādīnaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 2.436) vuttāva.
ತತ್ಥ ಯದಿದಂ ಪಸಾದಚಕ್ಖು, ತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವಾ ‘‘ಚಕ್ಖು ಆದಿತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆದಿತ್ತನ್ತಿ ಪದಿತ್ತಂ, ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಂ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹಿ ಏಕಜಾಲೀಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಕ್ಖುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ವಾ ಕಾರಣಭೂತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಕಾಮಂ ರೂಪಾಲೋಕಮನಸಿಕಾರಾದಯೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಕಾರಣಂ, ತೇ ಪನ ಸಾಧಾರಣಕಾರಣಂ, ಚಕ್ಖು ಅಸಾಧಾರಣನ್ತಿ ಅಸಾಧಾರಣಕಾರಣೇನಾಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ ಯಥಾ ‘‘ಯವಙ್ಕುರೋ’’ತಿ। ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಚಕ್ಖುಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಫಸ್ಸೋ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ, ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಫಸ್ಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸೋತಸಮ್ಫಸ್ಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದಯಿತನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಮೂಲಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಸನ್ತೀರಣವೋಟ್ಠಬ್ಬನಜವನವೇದನಾ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪನ ವೇದನಾಯ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಹಿ ಸಹಜಾತಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನ, ಅಸಹಜಾತಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತೇನೇವ ‘‘ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದಯಿತಂ ಸುಖಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸೋತದ್ವಾರವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಪನ ಮನೋತಿ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ ಮನೋದ್ವಾರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಂ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಸಹಾವಜ್ಜನಕಂ ಜವನಂ। ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಭವಙ್ಗಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ವೇದಯಿತನ್ತಿ ಆವಜ್ಜನವೇದನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಜವನವೇದನಾ। ಭವಙ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪನ ವೇದನಾಯ ಗಹಣೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ಆವಜ್ಜನಂ ವಾ ಭವಙ್ಗತೋ ಅಮೋಚೇತ್ವಾ ಮನೋತಿ ಸಾವಜ್ಜನಂ ಭವಙ್ಗಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಮೇವ। ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಜವನವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಭವಙ್ಗಾವಜ್ಜನಸಹಜಾತೋ ಫಸ್ಸೋ। ವೇದಯಿತನ್ತಿ ಜವನಸಹಜಾತಾ ವೇದನಾ, ಭವಙ್ಗಾವಜ್ಜನಸಹಜಾತಾಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ।
Tattha yadidaṃ pasādacakkhu, tañca gahetvā bhagavā ‘‘cakkhu āditta’’ntiādimāha. Tattha ādittanti padittaṃ, sampajjalitaṃ ekādasahi aggīhi ekajālībhūtanti attho. Cakkhusannissitaṃ viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ, cakkhussa vā kāraṇabhūtassa viññāṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ. Kāmaṃ rūpālokamanasikārādayopi tassa viññāṇassa kāraṇaṃ, te pana sādhāraṇakāraṇaṃ, cakkhu asādhāraṇanti asādhāraṇakāraṇenāyaṃ niddeso yathā ‘‘yavaṅkuro’’ti. Sotaviññāṇādīsupi eseva nayo. Cakkhusannissito phasso cakkhusamphasso, cakkhuviññāṇasampayuttaphassassetaṃ adhivacanaṃ. Sotasamphassādīsupi eseva nayo. Cakkhusamphassapaccayā uppajjativedayitanti cakkhusamphassaṃ mūlapaccayaṃ katvā uppannā sampaṭicchanasantīraṇavoṭṭhabbanajavanavedanā. Cakkhuviññāṇasampayuttāya pana vedanāya cakkhusamphassassa paccayabhāve vattabbameva natthi. Cakkhusamphasso hi sahajātāya vedanāya sahajātādivasena, asahajātāya upanissayādivasena paccayo hoti. Teneva ‘‘cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā’’ti vuttaṃ. Sotadvāravedanādīsupi eseva nayo. Ettha pana manoti bhavaṅgacittaṃ manodvārassa adhippetattā. Dhammāti dhammārammaṇaṃ. Manoviññāṇanti sahāvajjanakaṃ javanaṃ. Manosamphassoti bhavaṅgasahajāto phasso. Vedayitanti āvajjanavedanāya saddhiṃ javanavedanā. Bhavaṅgasampayuttāya pana vedanāya gahaṇe vattabbameva natthi. Āvajjanaṃ vā bhavaṅgato amocetvā manoti sāvajjanaṃ bhavaṅgaṃ daṭṭhabbaṃ. Dhammāti dhammārammaṇameva. Manoviññāṇanti javanaviññāṇaṃ. Manosamphassoti bhavaṅgāvajjanasahajāto phasso. Vedayitanti javanasahajātā vedanā, bhavaṅgāvajjanasahajātāpi vaṭṭatiyeva.
ರಾಗಗ್ಗಿನಾತಿಆದೀಸು ರಾಗೋವ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ ಅಗ್ಗೀತಿ ರಾಗಗ್ಗಿ। ರಾಗೋ ಹಿ ತಿಖಿಣಂ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸತ್ತೇ ಅನುದಹತಿ ಝಾಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಗ್ಗೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇತರೇಸುಪಿ ದ್ವೀಸು ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೦೫; ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೯೨೪) – ಏಕಾ ದಹರಭಿಕ್ಖುನೀ ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತವಿಹಾರೇ ಉಪೋಸಥಾಗಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಪಾಲರೂಪಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಠಿತಾ। ಅಥಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋ ರಾಗೋ ತಿಖಿಣತರೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಾ ತೇಜೋಧಾತು ಅತಿವಿಯ ತಿಖಿಣಭಾವೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇಹಿ ಹದಯಪದೇಸಂ ಝಾಪೇಸಿ ಯಥಾ ತಂ ಬಾಹಿರಾ ತೇಜೋಧಾತು ಸನ್ನಿಸ್ಸಯಂ, ತೇನ ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಝಾಯಿತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಗಚ್ಛಮಾನಾ ‘‘ಅಯಂ ದಹರಾ ಠಿತಾ, ಪಕ್ಕೋಸಥ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಏಕಾ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಠಿತಾಸೀ’’ತಿ ಹತ್ಥೇ ಗಣ್ಹಿ। ಗಹಿತಮತ್ತಾ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಪಪತಾ। ಇದಂ ತಾವ ರಾಗಸ್ಸ ಅನುದಹನತಾಯ ವತ್ಥು।
Rāgagginātiādīsu rāgova anudahanaṭṭhena aggīti rāgaggi. Rāgo hi tikhiṇaṃ hutvā uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā ‘‘aggī’’ti vuccati. Itaresupi dvīsu eseva nayo. Tatrimāni vatthūni (dī. ni. aṭṭha. 3.305; vibha. aṭṭha. 924) – ekā daharabhikkhunī cittalapabbatavihāre uposathāgāraṃ gantvā dvārapālarūpaṃ olokayamānā ṭhitā. Athassā anto rāgo tikhiṇataro hutvā uppanno, tasmā taṃsamuṭṭhānā tejodhātu ativiya tikhiṇabhāvena saddhiṃ attanā sahajātadhammehi hadayapadesaṃ jhāpesi yathā taṃ bāhirā tejodhātu sannissayaṃ, tena sā bhikkhunī jhāyitvā kālamakāsi. Bhikkhuniyo gacchamānā ‘‘ayaṃ daharā ṭhitā, pakkosatha na’’nti āhaṃsu. Ekā gantvā ‘‘kasmā ṭhitāsī’’ti hatthe gaṇhi. Gahitamattā parivattitvā papatā. Idaṃ tāva rāgassa anudahanatāya vatthu.
ದೋಸಸ್ಸ ಪನ ಅನುದಹನತಾಯ ಮನೋಪದೋಸಿಕಾ ದೇವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ತೇಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೭-೪೮) ಕಿರ ಏಕೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ‘‘ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಪರಿವಾರೋ ರಥೇನ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ। ಅಥಞ್ಞೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ತಂ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭೋ ಅಯಂ ಕಪಣೋ ಅದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ ವಿಯ ಏತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪೀತಿಯಾ ಉದ್ಧುಮಾತೋ ವಿಯ ಭಿಜ್ಜಮಾನೋ ವಿಯ ಚ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝತಿ। ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋಪಿ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಂ ಕುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಕುದ್ಧಾ ನಾಮ ಸುವಿಜಾನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕುದ್ಧಭಾವಮಸ್ಸ ಞತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಕುದ್ಧೋ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಅಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಮಯಾ ದಾನಸೀಲಾದೀನಂ ವಸೇನ ಲದ್ಧಾ, ನ ತುಯ್ಹಂ ವಸೇನಾ’’ತಿ ಪಟಿಕುಜ್ಝತಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕುದ್ಧೇ ಇತರೋ ಅಕುದ್ಧೋ ರಕ್ಖತಿ। ಕುದ್ಧಸ್ಸ ಹಿ ಸೋ ಕೋಧೋ ಇತರಸ್ಮಿಂ ಅಕುಜ್ಝನ್ತೇ ಅನುಪಾದಾನೋ ಏಕವಾರಮೇವ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅನಾಸೇವನೋ ಚಾವೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಉದಕಂ ಪತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಕುದ್ಧೋ ತಂ ಚವನತೋ ರಕ್ಖತಿ। ಉಭೋಸು ಪನ ಕುದ್ಧೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಕೋಧೋ ಇತರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸಪಿ ಕೋಧೋ ಇತರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಉಭೋ ಕನ್ದನ್ತಾನಂಯೇವ ಓರೋಧಾನಂ ಚವನ್ತಿ। ಉಭೋಸು ಹಿ ಕುದ್ಧೇಸು ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಹಿ ಪರಿವಡ್ಢನವಸೇನ ತಿಖಿಣಸಮುದಾಚಾರೋ ನಿಸ್ಸಯದಹನರಸೋ ಕೋಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಹದಯವತ್ಥುಂ ನಿದ್ದಹನ್ತೋ ಅಚ್ಚನ್ತಸುಖುಮಾಲಂ ಕರಜಕಾಯಂ ವಿನಾಸೇತಿ, ತತೋ ಸಕಲೋಪಿ ಅತ್ತಭಾವೋ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಇದಂ ದೋಸಸ್ಸ ಅನುದಹನತಾಯ ವತ್ಥು।
Dosassa pana anudahanatāya manopadosikā devā daṭṭhabbā. Tesu (dī. ni. aṭṭha. 1.47-48) kira eko devaputto ‘‘nakkhattaṃ kīḷissāmī’’ti saparivāro rathena vīthiṃ paṭipajjati. Athañño nikkhamanto taṃ purato gacchantaṃ disvā ‘‘bho ayaṃ kapaṇo adiṭṭhapubbaṃ viya etaṃ disvā pītiyā uddhumāto viya bhijjamāno viya ca gacchatī’’ti kujjhati. Purato gacchantopi nivattitvā taṃ kuddhaṃ disvā kuddhā nāma suvijānā hontīti kuddhabhāvamassa ñatvā ‘‘tvaṃ kuddho mayhaṃ kiṃ karissasi, ayaṃ sampatti mayā dānasīlādīnaṃ vasena laddhā, na tuyhaṃ vasenā’’ti paṭikujjhati. Ekasmiñhi kuddhe itaro akuddho rakkhati. Kuddhassa hi so kodho itarasmiṃ akujjhante anupādāno ekavārameva uppattiyā anāsevano cāvetuṃ na sakkoti, udakaṃ patvā aggi viya nibbāyati, tasmā akuddho taṃ cavanato rakkhati. Ubhosu pana kuddhesu ekassa kodho itarassa paccayo hoti, tassapi kodho itarassa paccayo hotīti ubho kandantānaṃyeva orodhānaṃ cavanti. Ubhosu hi kuddhesu bhiyyo bhiyyo aññamaññamhi parivaḍḍhanavasena tikhiṇasamudācāro nissayadahanaraso kodho uppajjamāno hadayavatthuṃ niddahanto accantasukhumālaṃ karajakāyaṃ vināseti, tato sakalopi attabhāvo antaradhāyati. Idaṃ dosassa anudahanatāya vatthu.
ಮೋಹಸ್ಸ ಪನ ಅನುದಹನತಾಯ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾ ದೇವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಮೋಹವಸೇನ ಹಿ ತೇಸಂ ಸತಿಸಮ್ಮೋಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಖಿಡ್ಡಾವಸೇನ ಆಹಾರಕಾಲಂ ಅತಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫-೪೬) ಕಿರ ಪುಞ್ಞವಿಸೇಸಾಧಿಗತೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿವಿಭವೇನ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳನ್ತಾ ತಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಮಹನ್ತತಾಯ ‘‘ಆಹಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಮ್ಹ, ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಮ್ಹಾ’’ತಿಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಅಥ ಏಕಾಹಾರಾತಿಕ್ಕಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನಿರನ್ತರಂ ಖಾದನ್ತಾಪಿ ಪಿವನ್ತಾಪಿ ಚವನ್ತಿಯೇವ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಮ್ಮಜತೇಜಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ। ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಹಿ ಕಮ್ಮಜತೇಜೋ ಮನ್ದೋ, ಕರಜಕಾಯೋ ಬಲವಾ। ತೇಸಂ ತೇಜಸ್ಸ ಮನ್ದತಾಯ ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಬಲವತಾಯ ಸತ್ತಾಹಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉಣ್ಹೋದಕಅಚ್ಛಯಾಗುಆದೀಹಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ಥುಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತುಂ। ದೇವಾನಂ ಪನ ತೇಜೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ ಉಳಾರಪುಞ್ಞನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಉಳಾರಗರುಸಿನಿದ್ಧಸುಧಾಹಾರಜಿರಣತೋ ಚ, ಕರಜಂ ಮನ್ದಂ ಮುದುಸುಖುಮಾಲಭಾವತೋ। ತೇನೇವ ಹಿ ಭಗವಾ ಇನ್ದಸಾಲಗುಹಾಯಂ ಪಕತಿಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ‘‘ಓಳಾರಿಕಕಾಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಏಕಂ ಆಹಾರವೇಲಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಣ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ನಾಮ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ತತ್ತಪಾಸಾಣೇ ಠಪಿತಂ ಪದುಮಂ ವಾ ಉಪ್ಪಲಂ ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಘಟಸತೇನಪಿ ಸಿಞ್ಚಿಯಮಾನಂ ಪಾಕತಿಕಂ ನ ಹೋತಿ ವಿನಸ್ಸತಿಯೇವ, ಏವಮೇವ ಪಚ್ಛಾ ನಿರನ್ತರಂ ಖಾದನ್ತಾಪಿ ಪಿವನ್ತಾಪಿ ಚವನ್ತಿಯೇವ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ।
Mohassa pana anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā daṭṭhabbā. Mohavasena hi tesaṃ satisammoso hoti, tasmā khiḍḍāvasena āhārakālaṃ ativattetvā kālaṃ karonti. Te (dī. ni. aṭṭha. 1.45-46) kira puññavisesādhigatena mahantena attano sirivibhavena nakkhattaṃ kīḷantā tāya sampattimahantatāya ‘‘āhāraṃ paribhuñjimha, na paribhuñjimhā’’tipi na jānanti. Atha ekāhārātikkamanato paṭṭhāya nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva na tiṭṭhanti. Kasmā? Kammajatejassa balavatāya. Manussānañhi kammajatejo mando, karajakāyo balavā. Tesaṃ tejassa mandatāya karajakāyassa balavatāya sattāhampi atikkamitvā uṇhodakaacchayāguādīhi sakkā vatthuṃ upatthambhetuṃ. Devānaṃ pana tejo balavā hoti uḷārapuññanibbattattā uḷāragarusiniddhasudhāhārajiraṇato ca, karajaṃ mandaṃ mudusukhumālabhāvato. Teneva hi bhagavā indasālaguhāyaṃ pakatipathaviyaṃ patiṭṭhātuṃ asakkontaṃ sakkaṃ devarājānaṃ ‘‘oḷārikakāyaṃ adhiṭṭhāhī’’ti āha, tasmā te ekaṃ āhāravelaṃ atikkamitvā saṇṭhātuṃ na sakkonti. Yathā nāma gimhānaṃ majjhanhike tattapāsāṇe ṭhapitaṃ padumaṃ vā uppalaṃ vā sāyanhasamaye ghaṭasatenapi siñciyamānaṃ pākatikaṃ na hoti vinassatiyeva, evameva pacchā nirantaraṃ khādantāpi pivantāpi cavantiyeva na tiṭṭhanti.
ಕೋ ಪನ ತೇಸಂ ಆಹಾರೋ, ಕಾ ಆಹಾರವೇಲಾತಿ? ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಕಾಮಾವಚರದೇವಾನಂ ಸುಧಾ ಆಹಾರೋ, ಸೋ ಹೇಟ್ಠಿಮೇಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮೇಹಿ ಉಪರಿಮಾನಂ ಉಪರಿಮಾನಂ ಪಣೀತತಮೋ ಹೋತಿ। ತಂ ಯಥಾಸಕಂ ದಿವಸವಸೇನ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಬಿಳಾರಪದಪ್ಪಮಾಣಂ ಸುಧಾಹಾರಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಿ। ಸೋ ಜಿವ್ಹಾಯ ಠಪಿತಮತ್ತೋ ಯಾವ ಕೇಸಗ್ಗನಖಗ್ಗಾ ಕಾಯಂ ಫರತಿ, ತೇಸಂಯೇವ ದಿವಸವಸೇನ ಸತ್ತದಿವಸಂ ಯಾಪನಸಮತ್ಥೋವ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
Ko pana tesaṃ āhāro, kā āhāravelāti? Sabbesampi kāmāvacaradevānaṃ sudhā āhāro, so heṭṭhimehi heṭṭhimehi uparimānaṃ uparimānaṃ paṇītatamo hoti. Taṃ yathāsakaṃ divasavasena divase divase bhuñjanti. Keci pana ‘‘biḷārapadappamāṇaṃ sudhāhāraṃ bhuñjanti. So jivhāya ṭhapitamatto yāva kesagganakhaggā kāyaṃ pharati, tesaṃyeva divasavasena sattadivasaṃ yāpanasamatthova hotī’’ti vadanti.
ಕೇ ಪನ ತೇ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾ ನಾಮ ದೇವಾತಿ? ಇಮೇ ನಾಮಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಚಾರಣಾ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಕಮ್ಮಜತೇಜೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ಕರಜಂ ಮನ್ದ’’ನ್ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ಪನ ಯೇ ಕೇಚಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೂಪಜೀವಿನೋ ಏವಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಏವಂ ಚವನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇಚಿ ಪನಾಹು ‘‘ನಿಮ್ಮಾನರತಿಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿನೋ ತೇ ದೇವಾ। ಖಿಡ್ಡಾಯ ಪದುಸ್ಸನಮತ್ತೇನೇವ ಹೇತೇ ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾತಿ ವುತ್ತಾ’’ತಿ। ಮನೋಪದೋಸಿಕಾ ಪನ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಖಿಡ್ಡಾಪದೋಸಿಕಾಪಿ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾಯೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ತಾವ ರಾಗಾದಯೋ ತಯೋ ಅನುದಹನಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಗ್ಗೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಜಾತಿಆದಿತ್ತಯಂ ಪನ ನಾನಪ್ಪಕಾರದುಕ್ಖವತ್ಥುಭಾವೇನ ಅನುದಹನತೋ ಅಗ್ಗಿ। ಸೋಕಾದೀನಂ ಅನುದಹನತಾ ಪಾಕಟಾಯೇವ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಕಥಿತಂ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಏಕಾದಸಹಿ ಅಗ್ಗೀಹಿ ಆದಿತ್ತಭಾವೇನ ದುಕ್ಖಮತಾಯ ದುಕ್ಖಭಾವಸ್ಸ ಕಥಿತತ್ತಾ।
Ke pana te khiḍḍāpadosikā nāma devāti? Ime nāmāti aṭṭhakathāyaṃ vicāraṇā natthi, ‘‘kammajatejo balavā hoti, karajaṃ manda’’nti avisesena vuttattā pana ye keci kabaḷīkārāhārūpajīvino evaṃ karonti, te evaṃ cavantīti veditabbā. Keci panāhu ‘‘nimmānaratiparanimmitavasavattino te devā. Khiḍḍāya padussanamatteneva hete khiḍḍāpadosikāti vuttā’’ti. Manopadosikā pana cātumahārājikāti aṭṭhakathāyameva vuttaṃ. Keci pana ‘‘khiḍḍāpadosikāpi cātumahārājikāyevā’’ti vadanti. Evaṃ tāva rāgādayo tayo anudahanaṭṭhena ‘‘aggī’’ti veditabbā. Jātiādittayaṃ pana nānappakāradukkhavatthubhāvena anudahanato aggi. Sokādīnaṃ anudahanatā pākaṭāyeva. Sesamettha vuttanayameva. Iti imasmiṃ sutte dukkhalakkhaṇaṃ kathitaṃ cakkhādīnaṃ ekādasahi aggīhi ādittabhāvena dukkhamatāya dukkhabhāvassa kathitattā.
ಆದಿತ್ತಪರಿಯಾಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ādittapariyāyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೧೨. ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾ • 12. Uruvelapāṭihāriyakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಉರುವೇಲಪಾಟಿಹಾರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Uruvelapāṭihāriyakathāvaṇṇanā