Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / दीघनिकाय • Dīghanikāya

    ४. अग्गञ्‍ञसुत्तं

    4. Aggaññasuttaṃ

    वासेट्ठभारद्वाजा

    Vāseṭṭhabhāradvājā

    १११. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति पुब्बारामे मिगारमातुपासादे। तेन खो पन समयेन वासेट्ठभारद्वाजा भिक्खूसु परिवसन्ति भिक्खुभावं आकङ्खमाना। अथ खो भगवा सायन्हसमयं पटिसल्‍लाना वुट्ठितो पासादा ओरोहित्वा पासादपच्छायायं 1 अब्भोकासे चङ्कमति।

    111. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. Tena kho pana samayena vāseṭṭhabhāradvājā bhikkhūsu parivasanti bhikkhubhāvaṃ ākaṅkhamānā. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito pāsādā orohitvā pāsādapacchāyāyaṃ 2 abbhokāse caṅkamati.

    ११२. अद्दसा खो वासेट्ठो भगवन्तं सायन्हसमयं पटिसल्‍लाना वुट्ठितं पासादा ओरोहित्वा पासादपच्छायायं अब्भोकासे चङ्कमन्तं। दिस्वान भारद्वाजं आमन्तेसि – ‘‘अयं, आवुसो भारद्वाज, भगवा सायन्हसमयं पटिसल्‍लाना वुट्ठितो पासादा ओरोहित्वा पासादपच्छायायं अब्भोकासे चङ्कमति। आयामावुसो भारद्वाज, येन भगवा तेनुपसङ्कमिस्साम; अप्पेव नाम लभेय्याम भगवतो सन्तिका 3 धम्मिं कथं सवनाया’’ति। ‘‘एवमावुसो’’ति खो भारद्वाजो वासेट्ठस्स पच्‍चस्सोसि।

    112. Addasā kho vāseṭṭho bhagavantaṃ sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhitaṃ pāsādā orohitvā pāsādapacchāyāyaṃ abbhokāse caṅkamantaṃ. Disvāna bhāradvājaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, āvuso bhāradvāja, bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito pāsādā orohitvā pāsādapacchāyāyaṃ abbhokāse caṅkamati. Āyāmāvuso bhāradvāja, yena bhagavā tenupasaṅkamissāma; appeva nāma labheyyāma bhagavato santikā 4 dhammiṃ kathaṃ savanāyā’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho bhāradvājo vāseṭṭhassa paccassosi.

    ११३. अथ खो वासेट्ठभारद्वाजा येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा भगवन्तं चङ्कमन्तं अनुचङ्कमिंसु। अथ खो भगवा वासेट्ठं आमन्तेसि – ‘‘तुम्हे ख्वत्थ, वासेट्ठ, ब्राह्मणजच्‍चा ब्राह्मणकुलीना ब्राह्मणकुला अगारस्मा अनगारियं पब्बजिता, कच्‍चि वो, वासेट्ठ, ब्राह्मणा न अक्‍कोसन्ति न परिभासन्ती’’ति? ‘‘तग्घ नो, भन्ते, ब्राह्मणा अक्‍कोसन्ति परिभासन्ति अत्तरूपाय परिभासाय परिपुण्णाय, नो अपरिपुण्णाया’’ति। ‘‘यथा कथं पन वो, वासेट्ठ, ब्राह्मणा अक्‍कोसन्ति परिभासन्ति अत्तरूपाय परिभासाय परिपुण्णाय, नो अपरिपुण्णाया’’ति? ‘‘ब्राह्मणा, भन्ते, एवमाहंसु – ‘ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो, हीना अञ्‍ञे वण्णा 5। ब्राह्मणोव सुक्‍को वण्णो , कण्हा अञ्‍ञे वण्णा 6। ब्राह्मणाव सुज्झन्ति, नो अब्राह्मणा। ब्राह्मणाव 7 ब्रह्मुनो पुत्ता ओरसा मुखतो जाता ब्रह्मजा ब्रह्मनिम्मिता ब्रह्मदायादा। ते तुम्हे सेट्ठं वण्णं हित्वा हीनमत्थ वण्णं अज्झुपगता, यदिदं मुण्डके समणके इब्भे कण्हे बन्धुपादापच्‍चे। तयिदं न साधु, तयिदं नप्पतिरूपं, यं तुम्हे सेट्ठं वण्णं हित्वा हीनमत्थ वण्णं अज्झुपगता यदिदं मुण्डके समणके इब्भे कण्हे बन्धुपादापच्‍चे’ति। एवं खो नो, भन्ते, ब्राह्मणा अक्‍कोसन्ति परिभासन्ति अत्तरूपाय परिभासाय परिपुण्णाय, नो अपरिपुण्णाया’’ति।

    113. Atha kho vāseṭṭhabhāradvājā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā bhagavantaṃ caṅkamantaṃ anucaṅkamiṃsu. Atha kho bhagavā vāseṭṭhaṃ āmantesi – ‘‘tumhe khvattha, vāseṭṭha, brāhmaṇajaccā brāhmaṇakulīnā brāhmaṇakulā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā, kacci vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā na akkosanti na paribhāsantī’’ti? ‘‘Taggha no, bhante, brāhmaṇā akkosanti paribhāsanti attarūpāya paribhāsāya paripuṇṇāya, no aparipuṇṇāyā’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā akkosanti paribhāsanti attarūpāya paribhāsāya paripuṇṇāya, no aparipuṇṇāyā’’ti? ‘‘Brāhmaṇā, bhante, evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīnā aññe vaṇṇā 8. Brāhmaṇova sukko vaṇṇo , kaṇhā aññe vaṇṇā 9. Brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā. Brāhmaṇāva 10 brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā. Te tumhe seṭṭhaṃ vaṇṇaṃ hitvā hīnamattha vaṇṇaṃ ajjhupagatā, yadidaṃ muṇḍake samaṇake ibbhe kaṇhe bandhupādāpacce. Tayidaṃ na sādhu, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yaṃ tumhe seṭṭhaṃ vaṇṇaṃ hitvā hīnamattha vaṇṇaṃ ajjhupagatā yadidaṃ muṇḍake samaṇake ibbhe kaṇhe bandhupādāpacce’ti. Evaṃ kho no, bhante, brāhmaṇā akkosanti paribhāsanti attarūpāya paribhāsāya paripuṇṇāya, no aparipuṇṇāyā’’ti.

    ११४. ‘‘तग्घ वो, वासेट्ठ, ब्राह्मणा पोराणं अस्सरन्ता एवमाहंसु – ‘ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो, हीना अञ्‍ञे वण्णा; ब्राह्मणोव सुक्‍को वण्णो, कण्हा अञ्‍ञे वण्णा; ब्राह्मणाव सुज्झन्ति, नो अब्राह्मणा; ब्राह्मणाव ब्रह्मुनो पुत्ता ओरसा मुखतो जाता ब्रह्मजा ब्रह्मनिम्मिता ब्रह्मदायादा’ति। दिस्सन्ति खो पन, वासेट्ठ, ब्राह्मणानं ब्राह्मणियो उतुनियोपि गब्भिनियोपि विजायमानापि पायमानापि। ते च ब्राह्मणा योनिजाव समाना एवमाहंसु – ‘ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो, हीना अञ्‍ञे वण्णा; ब्राह्मणोव सुक्‍को वण्णो, कण्हा अञ्‍ञे वण्णा; ब्राह्मणाव सुज्झन्ति, नो अब्राह्मणा; ब्राह्मणाव ब्रह्मुनो पुत्ता ओरसा मुखतो जाता ब्रह्मजा ब्रह्मनिम्मिता ब्रह्मदायादा’ति। ते 11 ब्रह्मानञ्‍चेव अब्भाचिक्खन्ति, मुसा च भासन्ति, बहुञ्‍च अपुञ्‍ञं पसवन्ति।

    114. ‘‘Taggha vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā porāṇaṃ assarantā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīnā aññe vaṇṇā; brāhmaṇova sukko vaṇṇo, kaṇhā aññe vaṇṇā; brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā’ti. Dissanti kho pana, vāseṭṭha, brāhmaṇānaṃ brāhmaṇiyo utuniyopi gabbhiniyopi vijāyamānāpi pāyamānāpi. Te ca brāhmaṇā yonijāva samānā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīnā aññe vaṇṇā; brāhmaṇova sukko vaṇṇo, kaṇhā aññe vaṇṇā; brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā’ti. Te 12 brahmānañceva abbhācikkhanti, musā ca bhāsanti, bahuñca apuññaṃ pasavanti.

    चतुवण्णसुद्धि

    Catuvaṇṇasuddhi

    ११५. ‘‘चत्तारोमे, वासेट्ठ, वण्णा – खत्तिया, ब्राह्मणा, वेस्सा, सुद्दा। खत्तियोपि खो, वासेट्ठ, इधेकच्‍चो पाणातिपाती होति अदिन्‍नादायी कामेसुमिच्छाचारी मुसावादी पिसुणवाचो फरुसवाचो सम्फप्पलापी अभिज्झालु ब्यापन्‍नचित्तो मिच्छादिट्ठी। इति खो, वासेट्ठ, येमे धम्मा अकुसला अकुसलसङ्खाता सावज्‍जा सावज्‍जसङ्खाता असेवितब्बा असेवितब्बसङ्खाता नअलमरिया नअलमरियसङ्खाता कण्हा कण्हविपाका विञ्‍ञुगरहिता, खत्तियेपि ते 13 इधेकच्‍चे सन्दिस्सन्ति। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… वेस्सोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ, इधेकच्‍चो पाणातिपाती होति अदिन्‍नादायी कामेसुमिच्छाचारी मुसावादी पिसुणवाचो फरुसवाचो सम्फप्पलापी अभिज्झालु ब्यापन्‍नचित्तो मिच्छादिट्ठी। इति खो, वासेट्ठ, येमे धम्मा अकुसला अकुसलसङ्खाता…पे॰… कण्हा कण्हविपाका विञ्‍ञुगरहिता; सुद्देपि ते इधेकच्‍चे सन्दिस्सन्ति।

    115. ‘‘Cattārome, vāseṭṭha, vaṇṇā – khattiyā, brāhmaṇā, vessā, suddā. Khattiyopi kho, vāseṭṭha, idhekacco pāṇātipātī hoti adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhī. Iti kho, vāseṭṭha, yeme dhammā akusalā akusalasaṅkhātā sāvajjā sāvajjasaṅkhātā asevitabbā asevitabbasaṅkhātā naalamariyā naalamariyasaṅkhātā kaṇhā kaṇhavipākā viññugarahitā, khattiyepi te 14 idhekacce sandissanti. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha…pe… vessopi kho, vāseṭṭha…pe… suddopi kho, vāseṭṭha, idhekacco pāṇātipātī hoti adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhī. Iti kho, vāseṭṭha, yeme dhammā akusalā akusalasaṅkhātā…pe… kaṇhā kaṇhavipākā viññugarahitā; suddepi te idhekacce sandissanti.

    ‘‘खत्तियोपि खो, वासेट्ठ, इधेकच्‍चो पाणातिपाता पटिविरतो होति, अदिन्‍नादाना पटिविरतो, कामेसुमिच्छाचारा पटिविरतो, मुसावादा पटिविरतो, पिसुणाय वाचाय पटिविरतो, फरुसाय वाचाय पटिविरतो, सम्फप्पलापा पटिविरतो, अनभिज्झालु अब्यापन्‍नचित्तो, सम्मादिट्ठी। इति खो, वासेट्ठ, येमे धम्मा कुसला कुसलसङ्खाता अनवज्‍जा अनवज्‍जसङ्खाता सेवितब्बा सेवितब्बसङ्खाता अलमरिया अलमरियसङ्खाता सुक्‍का सुक्‍कविपाका विञ्‍ञुप्पसत्था, खत्तियेपि ते इधेकच्‍चे सन्दिस्सन्ति। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… वेस्सोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ, इधेकच्‍चो पाणातिपाता पटिविरतो होति…पे॰… अनभिज्झालु , अब्यापन्‍नचित्तो, सम्मादिट्ठी। इति खो, वासेट्ठ, येमे धम्मा कुसला कुसलसङ्खाता अनवज्‍जा अनवज्‍जसङ्खाता सेवितब्बा सेवितब्बसङ्खाता अलमरिया अलमरियसङ्खाता सुक्‍का सुक्‍कविपाका विञ्‍ञुप्पसत्था; सुद्देपि ते इधेकच्‍चे सन्दिस्सन्ति।

    ‘‘Khattiyopi kho, vāseṭṭha, idhekacco pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato, kāmesumicchācārā paṭivirato, musāvādā paṭivirato, pisuṇāya vācāya paṭivirato, pharusāya vācāya paṭivirato, samphappalāpā paṭivirato, anabhijjhālu abyāpannacitto, sammādiṭṭhī. Iti kho, vāseṭṭha, yeme dhammā kusalā kusalasaṅkhātā anavajjā anavajjasaṅkhātā sevitabbā sevitabbasaṅkhātā alamariyā alamariyasaṅkhātā sukkā sukkavipākā viññuppasatthā, khattiyepi te idhekacce sandissanti. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha…pe… vessopi kho, vāseṭṭha…pe… suddopi kho, vāseṭṭha, idhekacco pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… anabhijjhālu , abyāpannacitto, sammādiṭṭhī. Iti kho, vāseṭṭha, yeme dhammā kusalā kusalasaṅkhātā anavajjā anavajjasaṅkhātā sevitabbā sevitabbasaṅkhātā alamariyā alamariyasaṅkhātā sukkā sukkavipākā viññuppasatthā; suddepi te idhekacce sandissanti.

    ११६. ‘‘इमेसु खो, वासेट्ठ, चतूसु वण्णेसु एवं उभयवोकिण्णेसु वत्तमानेसु कण्हसुक्‍केसु धम्मेसु विञ्‍ञुगरहितेसु चेव विञ्‍ञुप्पसत्थेसु च यदेत्थ ब्राह्मणा एवमाहंसु – ‘ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो, हीना अञ्‍ञे वण्णा; ब्राह्मणोव सुक्‍को वण्णो, कण्हा अञ्‍ञे वण्णा; ब्राह्मणाव सुज्झन्ति, नो अब्राह्मणा; ब्राह्मणाव ब्रह्मुनो पुत्ता ओरसा मुखतो जाता ब्रह्मजा ब्रह्मनिम्मिता ब्रह्मदायादा’ति। तं तेसं विञ्‍ञू नानुजानन्ति। तं किस्स हेतु? इमेसञ्हि, वासेट्ठ, चतुन्‍नं वण्णानं यो होति भिक्खु अरहं खीणासवो वुसितवा कतकरणीयो ओहितभारो अनुप्पत्तसदत्थो परिक्खीणभवसंयोजनो सम्मदञ्‍ञाविमुत्तो, सो नेसं अग्गमक्खायति धम्मेनेव, नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं, दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च ।

    116. ‘‘Imesu kho, vāseṭṭha, catūsu vaṇṇesu evaṃ ubhayavokiṇṇesu vattamānesu kaṇhasukkesu dhammesu viññugarahitesu ceva viññuppasatthesu ca yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīnā aññe vaṇṇā; brāhmaṇova sukko vaṇṇo, kaṇhā aññe vaṇṇā; brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā’ti. Taṃ tesaṃ viññū nānujānanti. Taṃ kissa hetu? Imesañhi, vāseṭṭha, catunnaṃ vaṇṇānaṃ yo hoti bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññāvimutto, so nesaṃ aggamakkhāyati dhammeneva, no adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ, diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca .

    ११७. ‘‘तदमिनापेतं, वासेट्ठ, परियायेन वेदितब्बं, यथा धम्मोव सेट्ठो जनेतस्मिं, दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    117. ‘‘Tadamināpetaṃ, vāseṭṭha, pariyāyena veditabbaṃ, yathā dhammova seṭṭho janetasmiṃ, diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    ‘‘जानाति खो 15, वासेट्ठ, राजा पसेनदि कोसलो – ‘समणो गोतमो अनन्तरा 16 सक्यकुला पब्बजितो’ति। सक्या खो पन, वासेट्ठ, रञ्‍ञो पसेनदिस्स कोसलस्स अनुयुत्ता 17 भवन्ति। करोन्ति खो, वासेट्ठ, सक्या रञ्‍ञे पसेनदिम्हि कोसले निपच्‍चकारं अभिवादनं पच्‍चुट्ठानं अञ्‍जलिकम्मं सामीचिकम्मं। इति खो, वासेट्ठ, यं करोन्ति सक्या रञ्‍ञे पसेनदिम्हि कोसले निपच्‍चकारं अभिवादनं पच्‍चुट्ठानं अञ्‍जलिकम्मं सामीचिकम्मं, करोति तं राजा पसेनदि कोसलो तथागते निपच्‍चकारं अभिवादनं पच्‍चुट्ठानं अञ्‍जलिकम्मं सामीचिकम्मं, न नं 18 ‘सुजातो समणो गोतमो, दुज्‍जातोहमस्मि। बलवा समणो गोतमो, दुब्बलोहमस्मि। पासादिको समणो गोतमो, दुब्बण्णोहमस्मि। महेसक्खो समणो गोतमो, अप्पेसक्खोहमस्मी’ति। अथ खो नं धम्मंयेव सक्‍करोन्तो धम्मं गरुं करोन्तो धम्मं मानेन्तो धम्मं पूजेन्तो धम्मं अपचायमानो एवं राजा पसेनदि कोसलो तथागते निपच्‍चकारं करोति, अभिवादनं पच्‍चुट्ठानं अञ्‍जलिकम्मं सामीचिकम्मं। इमिनापि खो एतं, वासेट्ठ, परियायेन वेदितब्बं, यथा धम्मोव सेट्ठो जनेतस्मिं, दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    ‘‘Jānāti kho 19, vāseṭṭha, rājā pasenadi kosalo – ‘samaṇo gotamo anantarā 20 sakyakulā pabbajito’ti. Sakyā kho pana, vāseṭṭha, rañño pasenadissa kosalassa anuyuttā 21 bhavanti. Karonti kho, vāseṭṭha, sakyā raññe pasenadimhi kosale nipaccakāraṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ. Iti kho, vāseṭṭha, yaṃ karonti sakyā raññe pasenadimhi kosale nipaccakāraṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ, karoti taṃ rājā pasenadi kosalo tathāgate nipaccakāraṃ abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ, na naṃ 22 ‘sujāto samaṇo gotamo, dujjātohamasmi. Balavā samaṇo gotamo, dubbalohamasmi. Pāsādiko samaṇo gotamo, dubbaṇṇohamasmi. Mahesakkho samaṇo gotamo, appesakkhohamasmī’ti. Atha kho naṃ dhammaṃyeva sakkaronto dhammaṃ garuṃ karonto dhammaṃ mānento dhammaṃ pūjento dhammaṃ apacāyamāno evaṃ rājā pasenadi kosalo tathāgate nipaccakāraṃ karoti, abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ. Imināpi kho etaṃ, vāseṭṭha, pariyāyena veditabbaṃ, yathā dhammova seṭṭho janetasmiṃ, diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    ११८. ‘‘तुम्हे ख्वत्थ, वासेट्ठ, नानाजच्‍चा नानानामा नानागोत्ता नानाकुला अगारस्मा अनगारियं पब्बजिता। ‘के तुम्हे’ति – पुट्ठा समाना ‘समणा सक्यपुत्तियाम्हा’ति – पटिजानाथ। यस्स खो पनस्स, वासेट्ठ, तथागते सद्धा निविट्ठा मूलजाता पतिट्ठिता दळ्हा असंहारिया समणेन वा ब्राह्मणेन वा देवेन वा मारेन वा ब्रह्मुना वा केनचि वा लोकस्मिं, तस्सेतं कल्‍लं वचनाय – ‘भगवतोम्हि पुत्तो ओरसो मुखतो जातो धम्मजो धम्मनिम्मितो धम्मदायादो’ति। तं किस्स हेतु? तथागतस्स हेतं, वासेट्ठ, अधिवचनं ‘धम्मकायो’ इतिपि, ‘ब्रह्मकायो’ इतिपि, ‘धम्मभूतो’ इतिपि, ‘ब्रह्मभूतो’ इतिपि।

    118. ‘‘Tumhe khvattha, vāseṭṭha, nānājaccā nānānāmā nānāgottā nānākulā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā. ‘Ke tumhe’ti – puṭṭhā samānā ‘samaṇā sakyaputtiyāmhā’ti – paṭijānātha. Yassa kho panassa, vāseṭṭha, tathāgate saddhā niviṭṭhā mūlajātā patiṭṭhitā daḷhā asaṃhāriyā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ, tassetaṃ kallaṃ vacanāya – ‘bhagavatomhi putto oraso mukhato jāto dhammajo dhammanimmito dhammadāyādo’ti. Taṃ kissa hetu? Tathāgatassa hetaṃ, vāseṭṭha, adhivacanaṃ ‘dhammakāyo’ itipi, ‘brahmakāyo’ itipi, ‘dhammabhūto’ itipi, ‘brahmabhūto’ itipi.

    ११९. ‘‘होति खो सो, वासेट्ठ, समयो यं कदाचि करहचि दीघस्स अद्धुनो अच्‍चयेन अयं लोको संवट्टति। संवट्टमाने लोके येभुय्येन सत्ता आभस्सरसंवत्तनिका होन्ति। ते तत्थ होन्ति मनोमया पीतिभक्खा सयंपभा अन्तलिक्खचरा सुभट्ठायिनो चिरं दीघमद्धानं तिट्ठन्ति।

    119. ‘‘Hoti kho so, vāseṭṭha, samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena ayaṃ loko saṃvaṭṭati. Saṃvaṭṭamāne loke yebhuyyena sattā ābhassarasaṃvattanikā honti. Te tattha honti manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā antalikkhacarā subhaṭṭhāyino ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti.

    ‘‘होति खो सो, वासेट्ठ, समयो यं कदाचि करहचि दीघस्स अद्धुनो अच्‍चयेन अयं लोको विवट्टति। विवट्टमाने लोके येभुय्येन सत्ता आभस्सरकाया चवित्वा इत्थत्तं आगच्छन्ति। तेध होन्ति मनोमया पीतिभक्खा सयंपभा अन्तलिक्खचरा सुभट्ठायिनो चिरं दीघमद्धानं तिट्ठन्ति।

    ‘‘Hoti kho so, vāseṭṭha, samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena ayaṃ loko vivaṭṭati. Vivaṭṭamāne loke yebhuyyena sattā ābhassarakāyā cavitvā itthattaṃ āgacchanti. Tedha honti manomayā pītibhakkhā sayaṃpabhā antalikkhacarā subhaṭṭhāyino ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti.

    रसपथविपातुभावो

    Rasapathavipātubhāvo

    १२०. ‘‘एकोदकीभूतं खो पन, वासेट्ठ, तेन समयेन होति अन्धकारो अन्धकारतिमिसा । न चन्दिमसूरिया पञ्‍ञायन्ति, न नक्खत्तानि तारकरूपानि पञ्‍ञायन्ति, न रत्तिन्दिवा पञ्‍ञायन्ति, न मासड्ढमासा पञ्‍ञायन्ति, न उतुसंवच्छरा पञ्‍ञायन्ति , न इत्थिपुमा पञ्‍ञायन्ति, सत्ता सत्तात्वेव सङ्ख्यं गच्छन्ति। अथ खो तेसं, वासेट्ठ, सत्तानं कदाचि करहचि दीघस्स अद्धुनो अच्‍चयेन रसपथवी उदकस्मिं समतनि 23; सेय्यथापि नाम पयसो तत्तस्स 24 निब्बायमानस्स उपरि सन्तानकं होति, एवमेव पातुरहोसि। सा अहोसि वण्णसम्पन्‍ना गन्धसम्पन्‍ना रससम्पन्‍ना, सेय्यथापि नाम सम्पन्‍नं वा सप्पि सम्पन्‍नं वा नवनीतं एवंवण्णा अहोसि। सेय्यथापि नाम खुद्दमधुं 25 अनेळकं 26, एवमस्सादा अहोसि। अथ खो, वासेट्ठ, अञ्‍ञतरो सत्तो लोलजातिको – ‘अम्भो, किमेविदं भविस्सती’ति रसपथविं अङ्गुलिया सायि। तस्स रसपथविं अङ्गुलिया सायतो अच्छादेसि, तण्हा चस्स ओक्‍कमि। अञ्‍ञेपि खो, वासेट्ठ, सत्ता तस्स सत्तस्स दिट्ठानुगतिं आपज्‍जमाना रसपथविं अङ्गुलिया सायिंसु। तेसं रसपथविं अङ्गुलिया सायतं अच्छादेसि, तण्हा च तेसं ओक्‍कमि।

    120. ‘‘Ekodakībhūtaṃ kho pana, vāseṭṭha, tena samayena hoti andhakāro andhakāratimisā . Na candimasūriyā paññāyanti, na nakkhattāni tārakarūpāni paññāyanti, na rattindivā paññāyanti, na māsaḍḍhamāsā paññāyanti, na utusaṃvaccharā paññāyanti , na itthipumā paññāyanti, sattā sattātveva saṅkhyaṃ gacchanti. Atha kho tesaṃ, vāseṭṭha, sattānaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena rasapathavī udakasmiṃ samatani 27; seyyathāpi nāma payaso tattassa 28 nibbāyamānassa upari santānakaṃ hoti, evameva pāturahosi. Sā ahosi vaṇṇasampannā gandhasampannā rasasampannā, seyyathāpi nāma sampannaṃ vā sappi sampannaṃ vā navanītaṃ evaṃvaṇṇā ahosi. Seyyathāpi nāma khuddamadhuṃ 29 aneḷakaṃ 30, evamassādā ahosi. Atha kho, vāseṭṭha, aññataro satto lolajātiko – ‘ambho, kimevidaṃ bhavissatī’ti rasapathaviṃ aṅguliyā sāyi. Tassa rasapathaviṃ aṅguliyā sāyato acchādesi, taṇhā cassa okkami. Aññepi kho, vāseṭṭha, sattā tassa sattassa diṭṭhānugatiṃ āpajjamānā rasapathaviṃ aṅguliyā sāyiṃsu. Tesaṃ rasapathaviṃ aṅguliyā sāyataṃ acchādesi, taṇhā ca tesaṃ okkami.

    चन्दिमसूरियादिपातुभावो

    Candimasūriyādipātubhāvo

    १२१. ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता रसपथविं हत्थेहि आलुप्पकारकं उपक्‍कमिंसु परिभुञ्‍जितुं। यतो खो ते 31, वासेट्ठ, सत्ता रसपथविं हत्थेहि आलुप्पकारकं उपक्‍कमिंसु परिभुञ्‍जितुं। अथ तेसं सत्तानं सयंपभा अन्तरधायि। सयंपभाय अन्तरहिताय चन्दिमसूरिया पातुरहेसुं। चन्दिमसूरियेसु पातुभूतेसु नक्खत्तानि तारकरूपानि पातुरहेसुं। नक्खत्तेसु तारकरूपेसु पातुभूतेसु रत्तिन्दिवा पञ्‍ञायिंसु। रत्तिन्दिवेसु पञ्‍ञायमानेसु मासड्ढमासा पञ्‍ञायिंसु। मासड्ढमासेसु पञ्‍ञायमानेसु उतुसंवच्छरा पञ्‍ञायिंसु। एत्तावता खो , वासेट्ठ, अयं लोको पुन विवट्टो होति।

    121. ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā rasapathaviṃ hatthehi āluppakārakaṃ upakkamiṃsu paribhuñjituṃ. Yato kho te 32, vāseṭṭha, sattā rasapathaviṃ hatthehi āluppakārakaṃ upakkamiṃsu paribhuñjituṃ. Atha tesaṃ sattānaṃ sayaṃpabhā antaradhāyi. Sayaṃpabhāya antarahitāya candimasūriyā pāturahesuṃ. Candimasūriyesu pātubhūtesu nakkhattāni tārakarūpāni pāturahesuṃ. Nakkhattesu tārakarūpesu pātubhūtesu rattindivā paññāyiṃsu. Rattindivesu paññāyamānesu māsaḍḍhamāsā paññāyiṃsu. Māsaḍḍhamāsesu paññāyamānesu utusaṃvaccharā paññāyiṃsu. Ettāvatā kho , vāseṭṭha, ayaṃ loko puna vivaṭṭo hoti.

    १२२. ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता रसपथविं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा 33 तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु। यथा यथा खो ते, वासेट्ठ, सत्ता रसपथविं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु, तथा तथा तेसं सत्तानं (रसपथविं परिभुञ्‍जन्तानं) 34 खरत्तञ्‍चेव कायस्मिं ओक्‍कमि, वण्णवेवण्णता 35 च पञ्‍ञायित्थ। एकिदं सत्ता वण्णवन्तो होन्ति, एकिदं सत्ता दुब्बण्णा। तत्थ ये ते सत्ता वण्णवन्तो, ते दुब्बण्णे सत्ते अतिमञ्‍ञन्ति – ‘मयमेतेहि वण्णवन्ततरा, अम्हेहेते दुब्बण्णतरा’ति। तेसं वण्णातिमानपच्‍चया मानातिमानजातिकानं रसपथवी अन्तरधायि। रसाय पथविया अन्तरहिताय सन्‍निपतिंसु। सन्‍निपतित्वा अनुत्थुनिंसु – ‘अहो रसं, अहो रस’न्ति! तदेतरहिपि मनुस्सा कञ्‍चिदेव सुरसं 36 लभित्वा एवमाहंसु – ‘अहो रसं, अहो रस’न्ति! तदेव पोराणं अग्गञ्‍ञं अक्खरं अनुसरन्ति, न त्वेवस्स अत्थं आजानन्ति।

    122. ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā rasapathaviṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā 37 tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu. Yathā yathā kho te, vāseṭṭha, sattā rasapathaviṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu, tathā tathā tesaṃ sattānaṃ (rasapathaviṃ paribhuñjantānaṃ) 38 kharattañceva kāyasmiṃ okkami, vaṇṇavevaṇṇatā 39 ca paññāyittha. Ekidaṃ sattā vaṇṇavanto honti, ekidaṃ sattā dubbaṇṇā. Tattha ye te sattā vaṇṇavanto, te dubbaṇṇe satte atimaññanti – ‘mayametehi vaṇṇavantatarā, amhehete dubbaṇṇatarā’ti. Tesaṃ vaṇṇātimānapaccayā mānātimānajātikānaṃ rasapathavī antaradhāyi. Rasāya pathaviyā antarahitāya sannipatiṃsu. Sannipatitvā anutthuniṃsu – ‘aho rasaṃ, aho rasa’nti! Tadetarahipi manussā kañcideva surasaṃ 40 labhitvā evamāhaṃsu – ‘aho rasaṃ, aho rasa’nti! Tadeva porāṇaṃ aggaññaṃ akkharaṃ anusaranti, na tvevassa atthaṃ ājānanti.

    भूमिपप्पटकपातुभावो

    Bhūmipappaṭakapātubhāvo

    १२३. ‘‘अथ खो तेसं, वासेट्ठ, सत्तानं रसाय पथविया अन्तरहिताय भूमिपप्पटको पातुरहोसि। सेय्यथापि नाम अहिच्छत्तको, एवमेव पातुरहोसि। सो अहोसि वण्णसम्पन्‍नो गन्धसम्पन्‍नो रससम्पन्‍नो, सेय्यथापि नाम सम्पन्‍नं वा सप्पि सम्पन्‍नं वा नवनीतं एवंवण्णो अहोसि। सेय्यथापि नाम खुद्दमधुं अनेळकं, एवमस्सादो अहोसि।

    123. ‘‘Atha kho tesaṃ, vāseṭṭha, sattānaṃ rasāya pathaviyā antarahitāya bhūmipappaṭako pāturahosi. Seyyathāpi nāma ahicchattako, evameva pāturahosi. So ahosi vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno, seyyathāpi nāma sampannaṃ vā sappi sampannaṃ vā navanītaṃ evaṃvaṇṇo ahosi. Seyyathāpi nāma khuddamadhuṃ aneḷakaṃ, evamassādo ahosi.

    ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता भूमिपप्पटकं उपक्‍कमिंसु परिभुञ्‍जितुं। ते तं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु। यथा यथा खो ते, वासेट्ठ, सत्ता भूमिपप्पटकं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु, तथा तथा तेसं सत्तानं भिय्योसो मत्ताय खरत्तञ्‍चेव कायस्मिं ओक्‍कमि, वण्णवेवण्णता च पञ्‍ञायित्थ। एकिदं सत्ता वण्णवन्तो होन्ति, एकिदं सत्ता दुब्बण्णा। तत्थ ये ते सत्ता वण्णवन्तो, ते दुब्बण्णे सत्ते अतिमञ्‍ञन्ति – ‘मयमेतेहि वण्णवन्ततरा, अम्हेहेते दुब्बण्णतरा’ति। तेसं वण्णातिमानपच्‍चया मानातिमानजातिकानं भूमिपप्पटको अन्तरधायि।

    ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā bhūmipappaṭakaṃ upakkamiṃsu paribhuñjituṃ. Te taṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu. Yathā yathā kho te, vāseṭṭha, sattā bhūmipappaṭakaṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu, tathā tathā tesaṃ sattānaṃ bhiyyoso mattāya kharattañceva kāyasmiṃ okkami, vaṇṇavevaṇṇatā ca paññāyittha. Ekidaṃ sattā vaṇṇavanto honti, ekidaṃ sattā dubbaṇṇā. Tattha ye te sattā vaṇṇavanto, te dubbaṇṇe satte atimaññanti – ‘mayametehi vaṇṇavantatarā, amhehete dubbaṇṇatarā’ti. Tesaṃ vaṇṇātimānapaccayā mānātimānajātikānaṃ bhūmipappaṭako antaradhāyi.

    पदालतापातुभावो

    Padālatāpātubhāvo

    १२४. ‘‘भूमिपप्पटके अन्तरहिते पदालता 41 पातुरहोसि, सेय्यथापि नाम कलम्बुका 42, एवमेव पातुरहोसि। सा अहोसि वण्णसम्पन्‍ना गन्धसम्पन्‍ना रससम्पन्‍ना, सेय्यथापि नाम सम्पन्‍नं वा सप्पि सम्पन्‍नं वा नवनीतं एवंवण्णा अहोसि। सेय्यथापि नाम खुद्दमधुं अनेळकं, एवमस्सादा अहोसि।

    124. ‘‘Bhūmipappaṭake antarahite padālatā 43 pāturahosi, seyyathāpi nāma kalambukā 44, evameva pāturahosi. Sā ahosi vaṇṇasampannā gandhasampannā rasasampannā, seyyathāpi nāma sampannaṃ vā sappi sampannaṃ vā navanītaṃ evaṃvaṇṇā ahosi. Seyyathāpi nāma khuddamadhuṃ aneḷakaṃ, evamassādā ahosi.

    ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता पदालतं उपक्‍कमिंसु परिभुञ्‍जितुं। ते तं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु। यथा यथा खो ते, वासेट्ठ, सत्ता पदालतं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु, तथा तथा तेसं सत्तानं भिय्योसोमत्ताय खरत्तञ्‍चेव कायस्मिं ओक्‍कमि, वण्णवेवण्णता च पञ्‍ञायित्थ। एकिदं सत्ता वण्णवन्तो होन्ति, एकिदं सत्ता दुब्बण्णा। तत्थ ये ते सत्ता वण्णवन्तो, ते दुब्बण्णे सत्ते अतिमञ्‍ञन्ति – ‘मयमेतेहि वण्णवन्ततरा, अम्हेहेते दुब्बण्णतरा’ति। तेसं वण्णातिमानपच्‍चया मानातिमानजातिकानं पदालता अन्तरधायि।

    ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā padālataṃ upakkamiṃsu paribhuñjituṃ. Te taṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu. Yathā yathā kho te, vāseṭṭha, sattā padālataṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu, tathā tathā tesaṃ sattānaṃ bhiyyosomattāya kharattañceva kāyasmiṃ okkami, vaṇṇavevaṇṇatā ca paññāyittha. Ekidaṃ sattā vaṇṇavanto honti, ekidaṃ sattā dubbaṇṇā. Tattha ye te sattā vaṇṇavanto, te dubbaṇṇe satte atimaññanti – ‘mayametehi vaṇṇavantatarā, amhehete dubbaṇṇatarā’ti. Tesaṃ vaṇṇātimānapaccayā mānātimānajātikānaṃ padālatā antaradhāyi.

    ‘‘पदालताय अन्तरहिताय सन्‍निपतिंसु। सन्‍निपतित्वा अनुत्थुनिंसु – ‘अहु वत नो, अहायि वत नो पदालता’ति! तदेतरहिपि मनुस्सा केनचि 45 दुक्खधम्मेन फुट्ठा एवमाहंसु – ‘अहु वत नो, अहायि वत नो’ति! तदेव पोराणं अग्गञ्‍ञं अक्खरं अनुसरन्ति, न त्वेवस्स अत्थं आजानन्ति।

    ‘‘Padālatāya antarahitāya sannipatiṃsu. Sannipatitvā anutthuniṃsu – ‘ahu vata no, ahāyi vata no padālatā’ti! Tadetarahipi manussā kenaci 46 dukkhadhammena phuṭṭhā evamāhaṃsu – ‘ahu vata no, ahāyi vata no’ti! Tadeva porāṇaṃ aggaññaṃ akkharaṃ anusaranti, na tvevassa atthaṃ ājānanti.

    अकट्ठपाकसालिपातुभावो

    Akaṭṭhapākasālipātubhāvo

    १२५. ‘‘अथ खो तेसं, वासेट्ठ, सत्तानं पदालताय अन्तरहिताय अकट्ठपाको सालि पातुरहोसि अकणो अथुसो सुद्धो सुगन्धो तण्डुलप्फलो। यं तं सायं सायमासाय आहरन्ति, पातो तं होति पक्‍कं पटिविरूळ्हं। यं तं पातो पातरासाय आहरन्ति, सायं तं होति पक्‍कं पटिविरूळ्हं; नापदानं पञ्‍ञायति। अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता अकट्ठपाकं सालिं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु।

    125. ‘‘Atha kho tesaṃ, vāseṭṭha, sattānaṃ padālatāya antarahitāya akaṭṭhapāko sāli pāturahosi akaṇo athuso suddho sugandho taṇḍulapphalo. Yaṃ taṃ sāyaṃ sāyamāsāya āharanti, pāto taṃ hoti pakkaṃ paṭivirūḷhaṃ. Yaṃ taṃ pāto pātarāsāya āharanti, sāyaṃ taṃ hoti pakkaṃ paṭivirūḷhaṃ; nāpadānaṃ paññāyati. Atha kho te, vāseṭṭha, sattā akaṭṭhapākaṃ sāliṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu.

    इत्थिपुरिसलिङ्गपातुभावो

    Itthipurisaliṅgapātubhāvo

    १२६. ‘‘यथा यथा खो ते, वासेट्ठ, सत्ता अकट्ठपाकं सालिं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठंसु, तथा तथा तेसं सत्तानं भिय्योसोमत्ताय खरत्तञ्‍चेव कायस्मिं ओक्‍कमि, वण्णवेवण्णता च पञ्‍ञायित्थ, इत्थिया च इत्थिलिङ्गं पातुरहोसि पुरिसस्स च पुरिसलिङ्गं। इत्थी च पुरिसं अतिवेलं उपनिज्झायति पुरिसो च इत्थिं। तेसं अतिवेलं अञ्‍ञमञ्‍ञं उपनिज्झायतं सारागो उदपादि, परिळाहो कायस्मिं ओक्‍कमि। ते परिळाहपच्‍चया मेथुनं धम्मं पटिसेविंसु।

    126. ‘‘Yathā yathā kho te, vāseṭṭha, sattā akaṭṭhapākaṃ sāliṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhaṃsu, tathā tathā tesaṃ sattānaṃ bhiyyosomattāya kharattañceva kāyasmiṃ okkami, vaṇṇavevaṇṇatā ca paññāyittha, itthiyā ca itthiliṅgaṃ pāturahosi purisassa ca purisaliṅgaṃ. Itthī ca purisaṃ ativelaṃ upanijjhāyati puriso ca itthiṃ. Tesaṃ ativelaṃ aññamaññaṃ upanijjhāyataṃ sārāgo udapādi, pariḷāho kāyasmiṃ okkami. Te pariḷāhapaccayā methunaṃ dhammaṃ paṭiseviṃsu.

    ‘‘ये खो पन ते, वासेट्ठ, तेन समयेन सत्ता पस्सन्ति मेथुनं धम्मं पटिसेवन्ते, अञ्‍ञे पंसुं खिपन्ति, अञ्‍ञे सेट्ठिं खिपन्ति , अञ्‍ञे गोमयं खिपन्ति – ‘नस्स असुचि 47, नस्स असुची’ति। ‘कथञ्हि नाम सत्तो सत्तस्स एवरूपं करिस्सती’ति! तदेतरहिपि मनुस्सा एकच्‍चेसु जनपदेसु वधुया निब्बुय्हमानाय 48 अञ्‍ञे पंसुं खिपन्ति, अञ्‍ञे सेट्ठिं खिपन्ति, अञ्‍ञे गोमयं खिपन्ति। तदेव पोराणं अग्गञ्‍ञं अक्खरं अनुसरन्ति, न त्वेवस्स अत्थं आजानन्ति।

    ‘‘Ye kho pana te, vāseṭṭha, tena samayena sattā passanti methunaṃ dhammaṃ paṭisevante, aññe paṃsuṃ khipanti, aññe seṭṭhiṃ khipanti , aññe gomayaṃ khipanti – ‘nassa asuci 49, nassa asucī’ti. ‘Kathañhi nāma satto sattassa evarūpaṃ karissatī’ti! Tadetarahipi manussā ekaccesu janapadesu vadhuyā nibbuyhamānāya 50 aññe paṃsuṃ khipanti, aññe seṭṭhiṃ khipanti, aññe gomayaṃ khipanti. Tadeva porāṇaṃ aggaññaṃ akkharaṃ anusaranti, na tvevassa atthaṃ ājānanti.

    मेथुनधम्मसमाचारो

    Methunadhammasamācāro

    १२७. ‘‘अधम्मसम्मतं खो पन 51, वासेट्ठ, तेन समयेन होति, तदेतरहि धम्मसम्मतं। ये खो पन, वासेट्ठ, तेन समयेन सत्ता मेथुनं धम्मं पटिसेवन्ति, ते मासम्पि द्वेमासम्पि न लभन्ति गामं वा निगमं वा पविसितुं। यतो खो ते, वासेट्ठ, सत्ता तस्मिं असद्धम्मे अतिवेलं पातब्यतं आपज्‍जिंसु। अथ अगारानि उपक्‍कमिंसु कातुं तस्सेव असद्धम्मस्स पटिच्छादनत्थं। अथ खो, वासेट्ठ, अञ्‍ञतरस्स सत्तस्स अलसजातिकस्स एतदहोसि – ‘अम्भो, किमेवाहं विहञ्‍ञामि सालिं आहरन्तो सायं सायमासाय पातो पातरासाय! यंनूनाहं सालिं आहरेय्यं सकिंदेव 52 सायपातरासाया’ति !

    127. ‘‘Adhammasammataṃ kho pana 53, vāseṭṭha, tena samayena hoti, tadetarahi dhammasammataṃ. Ye kho pana, vāseṭṭha, tena samayena sattā methunaṃ dhammaṃ paṭisevanti, te māsampi dvemāsampi na labhanti gāmaṃ vā nigamaṃ vā pavisituṃ. Yato kho te, vāseṭṭha, sattā tasmiṃ asaddhamme ativelaṃ pātabyataṃ āpajjiṃsu. Atha agārāni upakkamiṃsu kātuṃ tasseva asaddhammassa paṭicchādanatthaṃ. Atha kho, vāseṭṭha, aññatarassa sattassa alasajātikassa etadahosi – ‘ambho, kimevāhaṃ vihaññāmi sāliṃ āharanto sāyaṃ sāyamāsāya pāto pātarāsāya! Yaṃnūnāhaṃ sāliṃ āhareyyaṃ sakiṃdeva 54 sāyapātarāsāyā’ti !

    ‘‘अथ खो सो, वासेट्ठ, सत्तो सालिं आहासि सकिंदेव सायपातरासाय। अथ खो, वासेट्ठ, अञ्‍ञतरो सत्तो येन सो सत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं सत्तं एतदवोच – ‘एहि, भो सत्त, सालाहारं गमिस्सामा’ति। ‘अलं, भो सत्त, आहतो 55 मे सालि सकिंदेव सायपातरासाया’ति। अथ खो सो, वासेट्ठ, सत्तो तस्स सत्तस्स दिट्ठानुगतिं आपज्‍जमानो सालिं आहासि सकिंदेव द्वीहाय। ‘एवम्पि किर, भो, साधू’ति।

    ‘‘Atha kho so, vāseṭṭha, satto sāliṃ āhāsi sakiṃdeva sāyapātarāsāya. Atha kho, vāseṭṭha, aññataro satto yena so satto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ sattaṃ etadavoca – ‘ehi, bho satta, sālāhāraṃ gamissāmā’ti. ‘Alaṃ, bho satta, āhato 56 me sāli sakiṃdeva sāyapātarāsāyā’ti. Atha kho so, vāseṭṭha, satto tassa sattassa diṭṭhānugatiṃ āpajjamāno sāliṃ āhāsi sakiṃdeva dvīhāya. ‘Evampi kira, bho, sādhū’ti.

    ‘‘अथ खो, वासेट्ठ, अञ्‍ञतरो सत्तो येन सो सत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं सत्तं एतदवोच – ‘एहि, भो सत्त, सालाहारं गमिस्सामा’ति। ‘अलं, भो सत्त, आहतो मे सालि सकिंदेव द्वीहाया’ति। अथ खो सो, वासेट्ठ, सत्तो तस्स सत्तस्स दिट्ठानुगतिं आपज्‍जमानो सालिं आहासि सकिंदेव चतूहाय, ‘एवम्पि किर, भो, साधू’ति।

    ‘‘Atha kho, vāseṭṭha, aññataro satto yena so satto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ sattaṃ etadavoca – ‘ehi, bho satta, sālāhāraṃ gamissāmā’ti. ‘Alaṃ, bho satta, āhato me sāli sakiṃdeva dvīhāyā’ti. Atha kho so, vāseṭṭha, satto tassa sattassa diṭṭhānugatiṃ āpajjamāno sāliṃ āhāsi sakiṃdeva catūhāya, ‘evampi kira, bho, sādhū’ti.

    ‘‘अथ खो, वासेट्ठ, अञ्‍ञतरो सत्तो येन सो सत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा तं सत्तं एतदवोच – ‘एहि, भो सत्त, सालाहारं गमिस्सामा’ति। ‘अलं, भो सत्त, आहतो मे सालि सकिदेव चतूहाया’ति। अथ खो सो, वासेट्ठ, सत्तो तस्स सत्तस्स दिट्ठानुगतिं आपज्‍जमानो सालिं आहासि सकिदेव अट्ठाहाय, ‘एवम्पि किर, भो, साधू’ति।

    ‘‘Atha kho, vāseṭṭha, aññataro satto yena so satto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ sattaṃ etadavoca – ‘ehi, bho satta, sālāhāraṃ gamissāmā’ti. ‘Alaṃ, bho satta, āhato me sāli sakideva catūhāyā’ti. Atha kho so, vāseṭṭha, satto tassa sattassa diṭṭhānugatiṃ āpajjamāno sāliṃ āhāsi sakideva aṭṭhāhāya, ‘evampi kira, bho, sādhū’ti.

    ‘‘यतो खो ते, वासेट्ठ, सत्ता सन्‍निधिकारकं सालिं उपक्‍कमिंसु परिभुञ्‍जितुं। अथ कणोपि तण्डुलं परियोनन्धि, थुसोपि तण्डुलं परियोनन्धि; लूनम्पि नप्पटिविरूळ्हं , अपदानं पञ्‍ञायित्थ, सण्डसण्डा सालयो अट्ठंसु।

    ‘‘Yato kho te, vāseṭṭha, sattā sannidhikārakaṃ sāliṃ upakkamiṃsu paribhuñjituṃ. Atha kaṇopi taṇḍulaṃ pariyonandhi, thusopi taṇḍulaṃ pariyonandhi; lūnampi nappaṭivirūḷhaṃ , apadānaṃ paññāyittha, saṇḍasaṇḍā sālayo aṭṭhaṃsu.

    सालिविभागो

    Sālivibhāgo

    १२८. ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता सन्‍निपतिंसु, सन्‍निपतित्वा अनुत्थुनिंसु – ‘पापका वत, भो, धम्मा सत्तेसु पातुभूता। मयञ्हि पुब्बे मनोमया अहुम्हा पीतिभक्खा सयंपभा अन्तलिक्खचरा सुभट्ठायिनो, चिरं दीघमद्धानं अट्ठम्हा। तेसं नो अम्हाकं कदाचि करहचि दीघस्स अद्धुनो अच्‍चयेन रसपथवी उदकस्मिं समतनि। सा अहोसि वण्णसम्पन्‍ना गन्धसम्पन्‍ना रससम्पन्‍ना। ते मयं रसपथविं हत्थेहि आलुप्पकारकं उपक्‍कमिम्ह परिभुञ्‍जितुं, तेसं नो रसपथविं हत्थेहि आलुप्पकारकं उपक्‍कमतं परिभुञ्‍जितुं सयंपभा अन्तरधायि। सयंपभाय अन्तरहिताय चन्दिमसूरिया पातुरहेसुं, चन्दिमसूरियेसु पातुभूतेसु नक्खत्तानि तारकरूपानि पातुरहेसुं, नक्खत्तेसु तारकरूपेसु पातुभूतेसु रत्तिन्दिवा पञ्‍ञायिंसु, रत्तिन्दिवेसु पञ्‍ञायमानेसु मासड्ढमासा पञ्‍ञायिंसु। मासड्ढमासेसु पञ्‍ञायमानेसु उतुसंवच्छरा पञ्‍ञायिंसु। ते मयं रसपथविं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठम्हा। तेसं नो पापकानंयेव अकुसलानं धम्मानं पातुभावा रसपथवी अन्तरधायि। रसपथविया अन्तरहिताय भूमिपप्पटको पातुरहोसि। सो अहोसि वण्णसम्पन्‍नो गन्धसम्पन्‍नो रससम्पन्‍नो। ते मयं भूमिपप्पटकं उपक्‍कमिम्ह परिभुञ्‍जितुं। ते मयं तं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठम्हा। तेसं नो पापकानंयेव अकुसलानं धम्मानं पातुभावा भूमिपप्पटको अन्तरधायि। भूमिपप्पटके अन्तरहिते पदालता पातुरहोसि। सा अहोसि वण्णसम्पन्‍ना गन्धसम्पन्‍ना रससम्पन्‍ना। ते मयं पदालतं उपक्‍कमिम्ह परिभुञ्‍जितुं। ते मयं तं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठम्हा। तेसं नो पापकानंयेव अकुसलानं धम्मानं पातुभावा पदालता अन्तरधायि। पदालताय अन्तरहिताय अकट्ठपाको सालि पातुरहोसि अकणो अथुसो सुद्धो सुगन्धो तण्डुलप्फलो। यं तं सायं सायमासाय आहराम, पातो तं होति पक्‍कं पटिविरूळ्हं। यं तं पातो पातरासाय आहराम, सायं तं होति पक्‍कं पटिविरूळ्हं। नापदानं पञ्‍ञायित्थ। ते मयं अकट्ठपाकं सालिं परिभुञ्‍जन्ता तंभक्खा तदाहारा चिरं दीघमद्धानं अट्ठम्हा। तेसं नो पापकानंयेव अकुसलानं धम्मानं पातुभावा कणोपि तण्डुलं परियोनन्धि, थुसोपि तण्डुलं परियोनन्धि, लूनम्पि नप्पटिविरूळ्हं, अपदानं पञ्‍ञायित्थ, सण्डसण्डा सालयो ठिता। यंनून मयं सालिं विभजेय्याम, मरियादं ठपेय्यामा’ति! अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता सालिं विभजिंसु, मरियादं ठपेसुं।

    128. ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā sannipatiṃsu, sannipatitvā anutthuniṃsu – ‘pāpakā vata, bho, dhammā sattesu pātubhūtā. Mayañhi pubbe manomayā ahumhā pītibhakkhā sayaṃpabhā antalikkhacarā subhaṭṭhāyino, ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhamhā. Tesaṃ no amhākaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena rasapathavī udakasmiṃ samatani. Sā ahosi vaṇṇasampannā gandhasampannā rasasampannā. Te mayaṃ rasapathaviṃ hatthehi āluppakārakaṃ upakkamimha paribhuñjituṃ, tesaṃ no rasapathaviṃ hatthehi āluppakārakaṃ upakkamataṃ paribhuñjituṃ sayaṃpabhā antaradhāyi. Sayaṃpabhāya antarahitāya candimasūriyā pāturahesuṃ, candimasūriyesu pātubhūtesu nakkhattāni tārakarūpāni pāturahesuṃ, nakkhattesu tārakarūpesu pātubhūtesu rattindivā paññāyiṃsu, rattindivesu paññāyamānesu māsaḍḍhamāsā paññāyiṃsu. Māsaḍḍhamāsesu paññāyamānesu utusaṃvaccharā paññāyiṃsu. Te mayaṃ rasapathaviṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhamhā. Tesaṃ no pāpakānaṃyeva akusalānaṃ dhammānaṃ pātubhāvā rasapathavī antaradhāyi. Rasapathaviyā antarahitāya bhūmipappaṭako pāturahosi. So ahosi vaṇṇasampanno gandhasampanno rasasampanno. Te mayaṃ bhūmipappaṭakaṃ upakkamimha paribhuñjituṃ. Te mayaṃ taṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhamhā. Tesaṃ no pāpakānaṃyeva akusalānaṃ dhammānaṃ pātubhāvā bhūmipappaṭako antaradhāyi. Bhūmipappaṭake antarahite padālatā pāturahosi. Sā ahosi vaṇṇasampannā gandhasampannā rasasampannā. Te mayaṃ padālataṃ upakkamimha paribhuñjituṃ. Te mayaṃ taṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhamhā. Tesaṃ no pāpakānaṃyeva akusalānaṃ dhammānaṃ pātubhāvā padālatā antaradhāyi. Padālatāya antarahitāya akaṭṭhapāko sāli pāturahosi akaṇo athuso suddho sugandho taṇḍulapphalo. Yaṃ taṃ sāyaṃ sāyamāsāya āharāma, pāto taṃ hoti pakkaṃ paṭivirūḷhaṃ. Yaṃ taṃ pāto pātarāsāya āharāma, sāyaṃ taṃ hoti pakkaṃ paṭivirūḷhaṃ. Nāpadānaṃ paññāyittha. Te mayaṃ akaṭṭhapākaṃ sāliṃ paribhuñjantā taṃbhakkhā tadāhārā ciraṃ dīghamaddhānaṃ aṭṭhamhā. Tesaṃ no pāpakānaṃyeva akusalānaṃ dhammānaṃ pātubhāvā kaṇopi taṇḍulaṃ pariyonandhi, thusopi taṇḍulaṃ pariyonandhi, lūnampi nappaṭivirūḷhaṃ, apadānaṃ paññāyittha, saṇḍasaṇḍā sālayo ṭhitā. Yaṃnūna mayaṃ sāliṃ vibhajeyyāma, mariyādaṃ ṭhapeyyāmā’ti! Atha kho te, vāseṭṭha, sattā sāliṃ vibhajiṃsu, mariyādaṃ ṭhapesuṃ.

    १२९. ‘‘अथ खो, वासेट्ठ, अञ्‍ञतरो सत्तो लोलजातिको सकं भागं परिरक्खन्तो अञ्‍ञतरं 57 भागं अदिन्‍नं आदियित्वा परिभुञ्‍जि। तमेनं अग्गहेसुं, गहेत्वा एतदवोचुं – ‘पापकं वत, भो सत्त, करोसि, यत्र हि नाम सकं भागं परिरक्खन्तो अञ्‍ञतरं भागं अदिन्‍नं आदियित्वा परिभुञ्‍जसि। मास्सु, भो सत्त, पुनपि एवरूपमकासी’ति। ‘एवं, भो’ति खो, वासेट्ठ, सो सत्तो तेसं सत्तानं पच्‍चस्सोसि। दुतियम्पि खो, वासेट्ठ, सो सत्तो…पे॰… ततियम्पि खो, वासेट्ठ, सो सत्तो सकं भागं परिरक्खन्तो अञ्‍ञतरं भागं अदिन्‍नं आदियित्वा परिभुञ्‍जि। तमेनं अग्गहेसुं, गहेत्वा एतदवोचुं – ‘पापकं वत, भो सत्त, करोसि, यत्र हि नाम सकं भागं परिरक्खन्तो अञ्‍ञतरं भागं अदिन्‍नं आदियित्वा परिभुञ्‍जसि। मास्सु, भो सत्त, पुनपि एवरूपमकासी’ति। अञ्‍ञे पाणिना पहरिंसु, अञ्‍ञे लेड्डुना पहरिंसु, अञ्‍ञे दण्डेन पहरिंसु। तदग्गे खो, वासेट्ठ, अदिन्‍नादानं पञ्‍ञायति, गरहा पञ्‍ञायति, मुसावादो पञ्‍ञायति, दण्डादानं पञ्‍ञायति।

    129. ‘‘Atha kho, vāseṭṭha, aññataro satto lolajātiko sakaṃ bhāgaṃ parirakkhanto aññataraṃ 58 bhāgaṃ adinnaṃ ādiyitvā paribhuñji. Tamenaṃ aggahesuṃ, gahetvā etadavocuṃ – ‘pāpakaṃ vata, bho satta, karosi, yatra hi nāma sakaṃ bhāgaṃ parirakkhanto aññataraṃ bhāgaṃ adinnaṃ ādiyitvā paribhuñjasi. Māssu, bho satta, punapi evarūpamakāsī’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho, vāseṭṭha, so satto tesaṃ sattānaṃ paccassosi. Dutiyampi kho, vāseṭṭha, so satto…pe… tatiyampi kho, vāseṭṭha, so satto sakaṃ bhāgaṃ parirakkhanto aññataraṃ bhāgaṃ adinnaṃ ādiyitvā paribhuñji. Tamenaṃ aggahesuṃ, gahetvā etadavocuṃ – ‘pāpakaṃ vata, bho satta, karosi, yatra hi nāma sakaṃ bhāgaṃ parirakkhanto aññataraṃ bhāgaṃ adinnaṃ ādiyitvā paribhuñjasi. Māssu, bho satta, punapi evarūpamakāsī’ti. Aññe pāṇinā pahariṃsu, aññe leḍḍunā pahariṃsu, aññe daṇḍena pahariṃsu. Tadagge kho, vāseṭṭha, adinnādānaṃ paññāyati, garahā paññāyati, musāvādo paññāyati, daṇḍādānaṃ paññāyati.

    महासम्मतराजा

    Mahāsammatarājā

    १३०. ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता सन्‍निपतिंसु, सन्‍निपतित्वा अनुत्थुनिंसु – ‘पापका वत भो धम्मा सत्तेसु पातुभूता, यत्र हि नाम अदिन्‍नादानं पञ्‍ञायिस्सति, गरहा पञ्‍ञायिस्सति, मुसावादो पञ्‍ञायिस्सति, दण्डादानं पञ्‍ञायिस्सति। यंनून मयं एकं सत्तं सम्मन्‍नेय्याम, यो नो सम्मा खीयितब्बं खीयेय्य, सम्मा गरहितब्बं गरहेय्य, सम्मा पब्बाजेतब्बं पब्बाजेय्य। मयं पनस्स सालीनं भागं अनुप्पदस्सामा’ति।

    130. ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā sannipatiṃsu, sannipatitvā anutthuniṃsu – ‘pāpakā vata bho dhammā sattesu pātubhūtā, yatra hi nāma adinnādānaṃ paññāyissati, garahā paññāyissati, musāvādo paññāyissati, daṇḍādānaṃ paññāyissati. Yaṃnūna mayaṃ ekaṃ sattaṃ sammanneyyāma, yo no sammā khīyitabbaṃ khīyeyya, sammā garahitabbaṃ garaheyya, sammā pabbājetabbaṃ pabbājeyya. Mayaṃ panassa sālīnaṃ bhāgaṃ anuppadassāmā’ti.

    ‘‘अथ खो ते, वासेट्ठ, सत्ता यो नेसं सत्तो अभिरूपतरो च दस्सनीयतरो च पासादिकतरो च महेसक्खतरो च तं सत्तं उपसङ्कमित्वा एतदवोचुं – ‘एहि, भो सत्त, सम्मा खीयितब्बं खीय, सम्मा गरहितब्बं गरह, सम्मा पब्बाजेतब्बं पब्बाजेहि। मयं पन ते सालीनं भागं अनुप्पदस्सामा’ति। ‘एवं, भो’ति खो, वासेट्ठ, सो सत्तो तेसं सत्तानं पटिस्सुणित्वा सम्मा खीयितब्बं खीयि, सम्मा गरहितब्बं गरहि, सम्मा पब्बाजेतब्बं पब्बाजेसि। ते पनस्स सालीनं भागं अनुप्पदंसु।

    ‘‘Atha kho te, vāseṭṭha, sattā yo nesaṃ satto abhirūpataro ca dassanīyataro ca pāsādikataro ca mahesakkhataro ca taṃ sattaṃ upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘ehi, bho satta, sammā khīyitabbaṃ khīya, sammā garahitabbaṃ garaha, sammā pabbājetabbaṃ pabbājehi. Mayaṃ pana te sālīnaṃ bhāgaṃ anuppadassāmā’ti. ‘Evaṃ, bho’ti kho, vāseṭṭha, so satto tesaṃ sattānaṃ paṭissuṇitvā sammā khīyitabbaṃ khīyi, sammā garahitabbaṃ garahi, sammā pabbājetabbaṃ pabbājesi. Te panassa sālīnaṃ bhāgaṃ anuppadaṃsu.

    १३१. ‘‘महाजनसम्मतोति खो, वासेट्ठ, ‘महासम्मतो, महासम्मतो’ त्वेव पठमं अक्खरं उपनिब्बत्तं। खेत्तानं अधिपतीति खो, वासेट्ठ, ‘खत्तियो, खत्तियो’ त्वेव दुतियं अक्खरं उपनिब्बत्तं। धम्मेन परे रञ्‍जेतीति खो, वासेट्ठ, ‘राजा, राजा’ त्वेव ततियं अक्खरं उपनिब्बत्तं। इति खो, वासेट्ठ, एवमेतस्स खत्तियमण्डलस्स पोराणेन अग्गञ्‍ञेन अक्खरेन अभिनिब्बत्ति अहोसि तेसंयेव सत्तानं, अनञ्‍ञेसं। सदिसानंयेव, नो असदिसानं। धम्मेनेव, नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    131. ‘‘Mahājanasammatoti kho, vāseṭṭha, ‘mahāsammato, mahāsammato’ tveva paṭhamaṃ akkharaṃ upanibbattaṃ. Khettānaṃ adhipatīti kho, vāseṭṭha, ‘khattiyo, khattiyo’ tveva dutiyaṃ akkharaṃ upanibbattaṃ. Dhammena pare rañjetīti kho, vāseṭṭha, ‘rājā, rājā’ tveva tatiyaṃ akkharaṃ upanibbattaṃ. Iti kho, vāseṭṭha, evametassa khattiyamaṇḍalassa porāṇena aggaññena akkharena abhinibbatti ahosi tesaṃyeva sattānaṃ, anaññesaṃ. Sadisānaṃyeva, no asadisānaṃ. Dhammeneva, no adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    ब्राह्मणमण्डलं

    Brāhmaṇamaṇḍalaṃ

    १३२. ‘‘अथ खो तेसं, वासेट्ठ, सत्तानंयेव 59 एकच्‍चानं एतदहोसि – ‘पापका वत, भो, धम्मा सत्तेसु पातुभूता, यत्र हि नाम अदिन्‍नादानं पञ्‍ञायिस्सति, गरहा पञ्‍ञायिस्सति, मुसावादो पञ्‍ञायिस्सति, दण्डादानं पञ्‍ञायिस्सति, पब्बाजनं पञ्‍ञायिस्सति। यंनून मयं पापके अकुसले धम्मे वाहेय्यामा’ति। ते पापके अकुसले धम्मे वाहेसुं । पापके अकुसले धम्मे वाहेन्तीति खो, वासेट्ठ, ‘ब्राह्मणा, ब्राह्मणा’ त्वेव पठमं अक्खरं उपनिब्बत्तं। ते अरञ्‍ञायतने पण्णकुटियो करित्वा पण्णकुटीसु झायन्ति वीतङ्गारा वीतधूमा पन्‍नमुसला सायं सायमासाय पातो पातरासाय गामनिगमराजधानियो ओसरन्ति घासमेसमाना 60। ते घासं पटिलभित्वा पुनदेव अरञ्‍ञायतने पण्णकुटीसु झायन्ति। तमेनं मनुस्सा दिस्वा एवमाहंसु – ‘इमे खो, भो, सत्ता अरञ्‍ञायतने पण्णकुटियो करित्वा पण्णकुटीसु झायन्ति, वीतङ्गारा वीतधूमा पन्‍नमुसला सायं सायमासाय पातो पातरासाय गामनिगमराजधानियो ओसरन्ति घासमेसमाना। ते घासं पटिलभित्वा पुनदेव अरञ्‍ञायतने पण्णकुटीसु झायन्ती’ति, झायन्तीति खो 61, वासेट्ठ, ‘झायका, झायका’ त्वेव दुतियं अक्खरं उपनिब्बत्तं। तेसंयेव खो, वासेट्ठ, सत्तानं एकच्‍चे सत्ता अरञ्‍ञायतने पण्णकुटीसु तं झानं अनभिसम्भुणमाना 62 गामसामन्तं निगमसामन्तं ओसरित्वा गन्थे करोन्ता अच्छन्ति। तमेनं मनुस्सा दिस्वा एवमाहंसु – ‘इमे खो, भो, सत्ता अरञ्‍ञायतने पण्णकुटीसु तं झानं अनभिसम्भुणमाना गामसामन्तं निगमसामन्तं ओसरित्वा गन्थे करोन्ता अच्छन्ति, न दानिमे झायन्ती’ति। न दानिमे 63 झायन्तीति खो, वासेट्ठ, ‘अज्झायका अज्झायका’ त्वेव ततियं अक्खरं उपनिब्बत्तं। हीनसम्मतं खो पन, वासेट्ठ, तेन समयेन होति, तदेतरहि सेट्ठसम्मतं। इति खो, वासेट्ठ, एवमेतस्स ब्राह्मणमण्डलस्स पोराणेन अग्गञ्‍ञेन अक्खरेन अभिनिब्बत्ति अहोसि तेसंयेव सत्तानं , अनञ्‍ञेसं सदिसानंयेव नो असदिसानं धम्मेनेव , नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    132. ‘‘Atha kho tesaṃ, vāseṭṭha, sattānaṃyeva 64 ekaccānaṃ etadahosi – ‘pāpakā vata, bho, dhammā sattesu pātubhūtā, yatra hi nāma adinnādānaṃ paññāyissati, garahā paññāyissati, musāvādo paññāyissati, daṇḍādānaṃ paññāyissati, pabbājanaṃ paññāyissati. Yaṃnūna mayaṃ pāpake akusale dhamme vāheyyāmā’ti. Te pāpake akusale dhamme vāhesuṃ . Pāpake akusale dhamme vāhentīti kho, vāseṭṭha, ‘brāhmaṇā, brāhmaṇā’ tveva paṭhamaṃ akkharaṃ upanibbattaṃ. Te araññāyatane paṇṇakuṭiyo karitvā paṇṇakuṭīsu jhāyanti vītaṅgārā vītadhūmā pannamusalā sāyaṃ sāyamāsāya pāto pātarāsāya gāmanigamarājadhāniyo osaranti ghāsamesamānā 65. Te ghāsaṃ paṭilabhitvā punadeva araññāyatane paṇṇakuṭīsu jhāyanti. Tamenaṃ manussā disvā evamāhaṃsu – ‘ime kho, bho, sattā araññāyatane paṇṇakuṭiyo karitvā paṇṇakuṭīsu jhāyanti, vītaṅgārā vītadhūmā pannamusalā sāyaṃ sāyamāsāya pāto pātarāsāya gāmanigamarājadhāniyo osaranti ghāsamesamānā. Te ghāsaṃ paṭilabhitvā punadeva araññāyatane paṇṇakuṭīsu jhāyantī’ti, jhāyantīti kho 66, vāseṭṭha, ‘jhāyakā, jhāyakā’ tveva dutiyaṃ akkharaṃ upanibbattaṃ. Tesaṃyeva kho, vāseṭṭha, sattānaṃ ekacce sattā araññāyatane paṇṇakuṭīsu taṃ jhānaṃ anabhisambhuṇamānā 67 gāmasāmantaṃ nigamasāmantaṃ osaritvā ganthe karontā acchanti. Tamenaṃ manussā disvā evamāhaṃsu – ‘ime kho, bho, sattā araññāyatane paṇṇakuṭīsu taṃ jhānaṃ anabhisambhuṇamānā gāmasāmantaṃ nigamasāmantaṃ osaritvā ganthe karontā acchanti, na dānime jhāyantī’ti. Na dānime 68 jhāyantīti kho, vāseṭṭha, ‘ajjhāyakā ajjhāyakā’ tveva tatiyaṃ akkharaṃ upanibbattaṃ. Hīnasammataṃ kho pana, vāseṭṭha, tena samayena hoti, tadetarahi seṭṭhasammataṃ. Iti kho, vāseṭṭha, evametassa brāhmaṇamaṇḍalassa porāṇena aggaññena akkharena abhinibbatti ahosi tesaṃyeva sattānaṃ , anaññesaṃ sadisānaṃyeva no asadisānaṃ dhammeneva , no adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    वेस्समण्डलं

    Vessamaṇḍalaṃ

    १३३. ‘‘तेसंयेव खो, वासेट्ठ, सत्तानं एकच्‍चे सत्ता मेथुनं धम्मं समादाय विसुकम्मन्ते 69 पयोजेसुं। मेथुनं धम्मं समादाय विसुकम्मन्ते पयोजेन्तीति खो, वासेट्ठ, ‘वेस्सा, वेस्सा’ त्वेव अक्खरं उपनिब्बत्तं। इति खो, वासेट्ठ, एवमेतस्स वेस्समण्डलस्स पोराणेन अग्गञ्‍ञेन अक्खरेन अभिनिब्बत्ति अहोसि तेसञ्‍ञेव सत्तानं अनञ्‍ञेसं सदिसानंयेव , नो असदिसानं, धम्मेनेव नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    133. ‘‘Tesaṃyeva kho, vāseṭṭha, sattānaṃ ekacce sattā methunaṃ dhammaṃ samādāya visukammante 70 payojesuṃ. Methunaṃ dhammaṃ samādāya visukammante payojentīti kho, vāseṭṭha, ‘vessā, vessā’ tveva akkharaṃ upanibbattaṃ. Iti kho, vāseṭṭha, evametassa vessamaṇḍalassa porāṇena aggaññena akkharena abhinibbatti ahosi tesaññeva sattānaṃ anaññesaṃ sadisānaṃyeva , no asadisānaṃ, dhammeneva no adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    सुद्दमण्डलं

    Suddamaṇḍalaṃ

    १३४. ‘‘तेसञ्‍ञेव खो, वासेट्ठ, सत्तानं ये ते सत्ता अवसेसा ते लुद्दाचारा खुद्दाचारा अहेसुं। लुद्दाचारा खुद्दाचाराति खो, वासेट्ठ, ‘सुद्दा, सुद्दा’ त्वेव अक्खरं उपनिब्बत्तं। इति खो, वासेट्ठ, एवमेतस्स सुद्दमण्डलस्स पोराणेन अग्गञ्‍ञेन अक्खरेन अभिनिब्बत्ति अहोसि तेसंयेव सत्तानं अनञ्‍ञेसं, सदिसानंयेव नो असदिसानं, धम्मेनेव, नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    134. ‘‘Tesaññeva kho, vāseṭṭha, sattānaṃ ye te sattā avasesā te luddācārā khuddācārā ahesuṃ. Luddācārā khuddācārāti kho, vāseṭṭha, ‘suddā, suddā’ tveva akkharaṃ upanibbattaṃ. Iti kho, vāseṭṭha, evametassa suddamaṇḍalassa porāṇena aggaññena akkharena abhinibbatti ahosi tesaṃyeva sattānaṃ anaññesaṃ, sadisānaṃyeva no asadisānaṃ, dhammeneva, no adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    १३५. ‘‘अहु खो सो, वासेट्ठ, समयो, यं खत्तियोपि सकं धम्मं गरहमानो अगारस्मा अनगारियं पब्बजति – ‘समणो भविस्सामी’ति। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… वेस्सोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ, सकं धम्मं गरहमानो अगारस्मा अनगारियं पब्बजति – ‘समणो भविस्सामी’ति। इमेहि खो, वासेट्ठ, चतूहि मण्डलेहि समणमण्डलस्स अभिनिब्बत्ति अहोसि, तेसंयेव सत्तानं अनञ्‍ञेसं, सदिसानंयेव नो असदिसानं, धम्मेनेव नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    135. ‘‘Ahu kho so, vāseṭṭha, samayo, yaṃ khattiyopi sakaṃ dhammaṃ garahamāno agārasmā anagāriyaṃ pabbajati – ‘samaṇo bhavissāmī’ti. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha…pe… vessopi kho, vāseṭṭha…pe… suddopi kho, vāseṭṭha, sakaṃ dhammaṃ garahamāno agārasmā anagāriyaṃ pabbajati – ‘samaṇo bhavissāmī’ti. Imehi kho, vāseṭṭha, catūhi maṇḍalehi samaṇamaṇḍalassa abhinibbatti ahosi, tesaṃyeva sattānaṃ anaññesaṃ, sadisānaṃyeva no asadisānaṃ, dhammeneva no adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    दुच्‍चरितादिकथा

    Duccaritādikathā

    १३६. ‘‘खत्तियोपि खो, वासेट्ठ, कायेन दुच्‍चरितं चरित्वा वाचाय दुच्‍चरितं चरित्वा मनसा दुच्‍चरितं चरित्वा मिच्छादिट्ठिको मिच्छादिट्ठिकम्मसमादानो 71 मिच्छादिट्ठिकम्मसमादानहेतु कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जति। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… वेस्सोपि खो, वासेट्ठ… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ… समणोपि खो, वासेट्ठ, कायेन दुच्‍चरितं चरित्वा वाचाय दुच्‍चरितं चरित्वा मनसा दुच्‍चरितं चरित्वा मिच्छादिट्ठिको मिच्छादिट्ठिकम्मसमादानो मिच्छादिट्ठिकम्मसमादानहेतु कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपज्‍जति।

    136. ‘‘Khattiyopi kho, vāseṭṭha, kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā micchādiṭṭhiko micchādiṭṭhikammasamādāno 72 micchādiṭṭhikammasamādānahetu kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha…pe… vessopi kho, vāseṭṭha… suddopi kho, vāseṭṭha… samaṇopi kho, vāseṭṭha, kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā micchādiṭṭhiko micchādiṭṭhikammasamādāno micchādiṭṭhikammasamādānahetu kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.

    ‘‘खत्तियोपि खो, वासेट्ठ, कायेन सुचरितं चरित्वा वाचाय सुचरितं चरित्वा मनसा सुचरितं चरित्वा सम्मादिट्ठिको सम्मादिट्ठिकम्मसमादानो 73 सम्मादिट्ठिकम्मसमादानहेतु कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्‍जति। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… वेस्सोपि खो, वासेट्ठ… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ… समणोपि खो, वासेट्ठ, कायेन सुचरितं चरित्वा वाचाय सुचरितं चरित्वा मनसा सुचरितं चरित्वा सम्मादिट्ठिको सम्मादिट्ठिकम्मसमादानो सम्मादिट्ठिकम्मसमादानहेतु कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्‍जति।

    ‘‘Khattiyopi kho, vāseṭṭha, kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā sammādiṭṭhiko sammādiṭṭhikammasamādāno 74 sammādiṭṭhikammasamādānahetu kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha…pe… vessopi kho, vāseṭṭha… suddopi kho, vāseṭṭha… samaṇopi kho, vāseṭṭha, kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā sammādiṭṭhiko sammādiṭṭhikammasamādāno sammādiṭṭhikammasamādānahetu kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

    १३७. ‘‘खत्तियोपि खो, वासेट्ठ, कायेन द्वयकारी, वाचाय द्वयकारी, मनसा द्वयकारी, विमिस्सदिट्ठिको विमिस्सदिट्ठिकम्मसमादानो विमिस्सदिट्ठिकम्मसमादानहेतु 75 कायस्स भेदा परं मरणा सुखदुक्खप्पटिसंवेदी होति। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ …पे॰… वेस्सोपि खो, वासेट्ठ… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ… समणोपि खो, वासेट्ठ, कायेन द्वयकारी , वाचाय द्वयकारी, मनसा द्वयकारी, विमिस्सदिट्ठिको विमिस्सदिट्ठिकम्मसमादानो विमिस्सदिट्ठिकम्मसमादानहेतु कायस्स भेदा परं मरणा सुखदुक्खप्पटिसंवेदी होति।

    137. ‘‘Khattiyopi kho, vāseṭṭha, kāyena dvayakārī, vācāya dvayakārī, manasā dvayakārī, vimissadiṭṭhiko vimissadiṭṭhikammasamādāno vimissadiṭṭhikammasamādānahetu 76 kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sukhadukkhappaṭisaṃvedī hoti. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha …pe… vessopi kho, vāseṭṭha… suddopi kho, vāseṭṭha… samaṇopi kho, vāseṭṭha, kāyena dvayakārī , vācāya dvayakārī, manasā dvayakārī, vimissadiṭṭhiko vimissadiṭṭhikammasamādāno vimissadiṭṭhikammasamādānahetu kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sukhadukkhappaṭisaṃvedī hoti.

    बोधिपक्खियभावना

    Bodhipakkhiyabhāvanā

    १३८. ‘‘खत्तियोपि खो, वासेट्ठ, कायेन संवुतो वाचाय संवुतो मनसा संवुतो सत्तन्‍नं बोधिपक्खियानं धम्मानं भावनमन्वाय दिट्ठेव धम्मे परिनिब्बायति 77। ब्राह्मणोपि खो, वासेट्ठ…पे॰… वेस्सोपि खो वासेट्ठ… सुद्दोपि खो, वासेट्ठ … समणोपि खो, वासेट्ठ, कायेन संवुतो वाचाय संवुतो मनसा संवुतो सत्तन्‍नं बोधिपक्खियानं धम्मानं भावनमन्वाय दिट्ठेव धम्मे परिनिब्बायति।

    138. ‘‘Khattiyopi kho, vāseṭṭha, kāyena saṃvuto vācāya saṃvuto manasā saṃvuto sattannaṃ bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanamanvāya diṭṭheva dhamme parinibbāyati 78. Brāhmaṇopi kho, vāseṭṭha…pe… vessopi kho vāseṭṭha… suddopi kho, vāseṭṭha … samaṇopi kho, vāseṭṭha, kāyena saṃvuto vācāya saṃvuto manasā saṃvuto sattannaṃ bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ bhāvanamanvāya diṭṭheva dhamme parinibbāyati.

    १३९. ‘‘इमेसञ्हि, वासेट्ठ, चतुन्‍नं वण्णानं यो होति भिक्खु अरहं खीणासवो वुसितवा कतकरणीयो ओहितभारो अनुप्पत्तसदत्थो परिक्खीणभवसंयोजनो सम्मदञ्‍ञा विमुत्तो सो नेसं अग्गमक्खायति धम्मेनेव। नो अधम्मेन। धम्मो हि, वासेट्ठ, सेट्ठो जनेतस्मिं दिट्ठे चेव धम्मे अभिसम्परायञ्‍च।

    139. ‘‘Imesañhi, vāseṭṭha, catunnaṃ vaṇṇānaṃ yo hoti bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññā vimutto so nesaṃ aggamakkhāyati dhammeneva. No adhammena. Dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca.

    १४०. ‘‘ब्रह्मुना पेसा, वासेट्ठ, सनङ्कुमारेन गाथा भासिता –

    140. ‘‘Brahmunā pesā, vāseṭṭha, sanaṅkumārena gāthā bhāsitā –

    ‘खत्तियो सेट्ठो जनेतस्मिं, ये गोत्तपटिसारिनो।

    ‘Khattiyo seṭṭho janetasmiṃ, ye gottapaṭisārino;

    विज्‍जाचरणसम्पन्‍नो, सो सेट्ठो देवमानुसे’ति॥

    Vijjācaraṇasampanno, so seṭṭho devamānuse’ti.

    ‘‘सा खो पनेसा, वासेट्ठ, ब्रह्मुना सनङ्कुमारेन गाथा सुगीता, नो दुग्गीता। सुभासिता, नो दुब्भासिता। अत्थसंहिता, नो अनत्थसंहिता। अनुमता मया। अहम्पि, वासेट्ठ, एवं वदामि –

    ‘‘Sā kho panesā, vāseṭṭha, brahmunā sanaṅkumārena gāthā sugītā, no duggītā. Subhāsitā, no dubbhāsitā. Atthasaṃhitā, no anatthasaṃhitā. Anumatā mayā. Ahampi, vāseṭṭha, evaṃ vadāmi –

    ‘खत्तियो सेट्ठो जनेतस्मिं, ये गोत्तपटिसारिनो।

    ‘Khattiyo seṭṭho janetasmiṃ, ye gottapaṭisārino;

    विज्‍जाचरणसम्पन्‍नो, सो सेट्ठो देवमानुसे’ति॥

    Vijjācaraṇasampanno, so seṭṭho devamānuse’ti.

    इदमवोच भगवा। अत्तमना वासेट्ठभारद्वाजा भगवतो भासितं अभिनन्दुन्ति।

    Idamavoca bhagavā. Attamanā vāseṭṭhabhāradvājā bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

    अग्गञ्‍ञसुत्तं निट्ठितं चतुत्थं।

    Aggaññasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.




    Next: ५. सम्पसादनीयसुत्तं • 5. Sampasādanīyasuttaṃ




    Footnotes:
    1. पासादच्छायायं (क॰)
    2. pāsādacchāyāyaṃ (ka.)
    3. सम्मुखा (स्या॰ क॰)
    4. sammukhā (syā. ka.)
    5. हीनो अञ्‍ञो वण्णो (सी॰ पी॰ म॰ नि॰ २ मधुरसुत्त)
    6. कण्हो अञ्‍ञो वण्णो (सी॰ पी॰ म॰ नि॰ २ मधुरसुत्त)
    7. ब्राह्मणा (स्या॰)
    8. hīno añño vaṇṇo (sī. pī. ma. ni. 2 madhurasutta)
    9. kaṇho añño vaṇṇo (sī. pī. ma. ni. 2 madhurasutta)
    10. brāhmaṇā (syā.)
    11. ते च (स्या॰ क॰)
    12. te ca (syā. ka.)
    13. खो वासेट्ठ (क॰)
    14. kho vāseṭṭha (ka.)
    15. खो पन (क॰)
    16. अनुत्तरो (बहूसु)
    17. अनन्तरा अनुयन्ता (स्या॰), अनन्तरा अनुयुत्ता (क॰)
    18. ननु (बहूसु)
    19. kho pana (ka.)
    20. anuttaro (bahūsu)
    21. anantarā anuyantā (syā.), anantarā anuyuttā (ka.)
    22. nanu (bahūsu)
    23. समतानि (बहूसु)
    24. पयतत्तस्स (स्या॰)
    25. खुद्दं मधुं (क॰ सी॰)
    26. अनेलकं (सी॰ पी॰)
    27. samatāni (bahūsu)
    28. payatattassa (syā.)
    29. khuddaṃ madhuṃ (ka. sī.)
    30. anelakaṃ (sī. pī.)
    31. यतो खो (सी॰ स्या॰ पी॰)
    32. yato kho (sī. syā. pī.)
    33. तब्भक्खा (स्या॰)
    34. ( ) सी॰ स्या॰ पी॰ पोत्थकेसु नत्थि
    35. वण्णवेवज्‍जता (टीका)
    36. साधुरसं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    37. tabbhakkhā (syā.)
    38. ( ) sī. syā. pī. potthakesu natthi
    39. vaṇṇavevajjatā (ṭīkā)
    40. sādhurasaṃ (sī. syā. pī.)
    41. सद्दालता (सी॰)
    42. कलम्बका (स्या॰)
    43. saddālatā (sī.)
    44. kalambakā (syā.)
    45. केनचिदेव (सी॰ स्या॰ पी॰)
    46. kenacideva (sī. syā. pī.)
    47. वसलि (स्या॰), वसली (क॰)
    48. निवय्हमानाय, निग्गय्हमानाय (क॰)
    49. vasali (syā.), vasalī (ka.)
    50. nivayhamānāya, niggayhamānāya (ka.)
    51. अधम्मसम्मतं तं खो पन (स्या॰), अधम्मसम्मतं खो पन तं (?)
    52. सकिंदेव (क॰)
    53. adhammasammataṃ taṃ kho pana (syā.), adhammasammataṃ kho pana taṃ (?)
    54. sakiṃdeva (ka.)
    55. आहटो (स्या॰)
    56. āhaṭo (syā.)
    57. अञ्‍ञस्स (?)
    58. aññassa (?)
    59. तेसं येव खो वासेट्ठ सत्तानं (सी॰ पी॰)
    60. घासमेसना (सी॰ स्या॰ पी॰)
    61. पण्णकुटीसु झायन्ति झायन्तीति खो (सी॰ पी॰), पण्णकुटीसु झायन्तीति खो (क॰)
    62. अनभिसंभूनमाना (कत्थचि)
    63. न दानिमे झायन्ती न दानिमे (सी॰ पी॰ क॰)
    64. tesaṃ yeva kho vāseṭṭha sattānaṃ (sī. pī.)
    65. ghāsamesanā (sī. syā. pī.)
    66. paṇṇakuṭīsu jhāyanti jhāyantīti kho (sī. pī.), paṇṇakuṭīsu jhāyantīti kho (ka.)
    67. anabhisaṃbhūnamānā (katthaci)
    68. na dānime jhāyantī na dānime (sī. pī. ka.)
    69. विस्सुतकम्मन्ते (सी॰ पी॰), विस्सुकम्मन्ते (क॰ सी॰), विसुं कम्मन्ते (स्या॰ क॰)
    70. vissutakammante (sī. pī.), vissukammante (ka. sī.), visuṃ kammante (syā. ka.)
    71. इदं पदं सी॰ इपोत्थकेसु नत्थि
    72. idaṃ padaṃ sī. ipotthakesu natthi
    73. इदं पदं सी॰ पी॰ पोत्थकेसु नत्थि
    74. idaṃ padaṃ sī. pī. potthakesu natthi
    75. विमिस्सदिट्ठिको विमिस्सकम्मसमादानो विमिस्सकम्मसमादानहेतु (स्या॰), वीतिमिस्सदिट्ठिको वीतिमिस्सदिट्ठिकम्मसमादानहेतु (सी॰ पी॰)
    76. vimissadiṭṭhiko vimissakammasamādāno vimissakammasamādānahetu (syā.), vītimissadiṭṭhiko vītimissadiṭṭhikammasamādānahetu (sī. pī.)
    77. परिनिब्बाति (क॰)
    78. parinibbāti (ka.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / दीघ निकाय (अट्ठकथा) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ४. अग्गञ्‍ञसुत्तवण्णना • 4. Aggaññasuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / दीघनिकाय (टीका) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ४. अग्गञ्‍ञसुत्तवण्णना • 4. Aggaññasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact