| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
೪. ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
4. Aggaññasuttavaṇṇanā
ವಾಸೇಟ್ಠಭಾರದ್ವಾಜವಣ್ಣನಾ
Vāseṭṭhabhāradvājavaṇṇanā
೧೧೧. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ। ಅತೀತೇ ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಮತ್ಥಕೇ ಏಕಾ ಉಪಾಸಿಕಾ ಪದುಮುತ್ತರಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಅನಾಗತೇ ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹೋಮೀ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಅಕಾಸಿ। ಸಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚೇವ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಭದ್ದಿಯನಗರೇ ಮೇಣ್ಡಕಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಧನಞ್ಚಯಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹೇ ಸುಮನದೇವಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಜಾತಕಾಲೇ ತಸ್ಸಾ ವಿಸಾಖಾತಿ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಾ ಯದಾ ಭಗವಾ ಭದ್ದಿಯನಗರಂ ಆಗಮಾಸಿ, ತದಾ ಪಞ್ಚದಾಸಿಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಂ ಕತ್ವಾ ಪಠಮದಸ್ಸನಮ್ಹಿಯೇವ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಅಹೋಸಿ।
111.Evaṃme sutanti aggaññasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – pubbārāme migāramātupāsādeti ettha ayaṃ anupubbikathā. Atīte satasahassakappamatthake ekā upāsikā padumuttaraṃ bhagavantaṃ nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusatasahassassa dānaṃ datvā bhagavato pādamūle nipajjitvā ‘‘anāgate tumhādisassa buddhassa aggupaṭṭhāyikā homī’’ti patthanaṃ akāsi. Sā kappasatasahassaṃ devesu ceva manussesu ca saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañcayaseṭṭhino gehe sumanadeviyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātakāle tassā visākhāti nāmaṃ akaṃsu. Sā yadā bhagavā bhaddiyanagaraṃ āgamāsi, tadā pañcadāsisatehi saddhiṃ bhagavato paccuggamanaṃ katvā paṭhamadassanamhiyeva sotāpannā ahosi.
ಅಪರಭಾಗೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪುಣ್ಣವಡ್ಢನಕುಮಾರಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಾ। ತತ್ಥ ನಂ ಮಿಗಾರಸೇಟ್ಠಿ ಮಾತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಮಿಗಾರಮಾತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪತಿಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಚಸ್ಸಾ ಪಿತಾ ಮಹಾಲತಾಪಿಳನ್ಧನಂ ನಾಮ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಳನ್ಧನೇ ಚತಸ್ಸೋ ವಜಿರನಾಳಿಯೋ ಉಪಯೋಗಂ ಅಗಮಂಸು, ಮುತ್ತಾನಂ ಏಕಾದಸ ನಾಳಿಯೋ, ಪವಾಳಸ್ಸ ದ್ವಾವೀಸತಿ ನಾಳಿಯೋ, ಮಣೀನಂ ತೇತ್ತಿಂಸ ನಾಳಿಯೋ। ಇತಿ ಏತೇಹಿ ಚ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಂ ಸೀಸೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕಂ ಯಾವ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಭಸ್ಸತಿ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹತ್ಥೀನಂ ಬಲಂ ಧಾರಯಮಾನಾವ ನಂ ಇತ್ಥೀ ಧಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸಾ ಅಪರಭಾಗೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಯಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತಂ ಪಸಾಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನವಹಿ ಕೋಟೀಹಿ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕಾರಯಮಾನಾ ಕರೀಸಮತ್ತೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಪಾಸಾದಂ ಕಾರೇಸಿ । ತಸ್ಸ ಉಪರಿಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಗಬ್ಭಸತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಭೂಮಿಯಂ ಪಞ್ಚಾತಿ ಗಬ್ಭಸಹಸ್ಸಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಾ ‘‘ಸುದ್ಧಪಾಸಾದೋವ ನ ಸೋಭತೀ’’ತಿ ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ದುವಡ್ಢಗೇಹಸತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಚೂಳಪಾಸಾದಸತಾನಿ , ಪಞ್ಚ ದೀಘಸಾಲಸತಾನಿ ಚ ಕಾರಾಪೇಸಿ। ವಿಹಾರಮಹೋ ಚತೂಹಿ ಮಾಸೇಹಿ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
Aparabhāge sāvatthiyaṃ migāraseṭṭhiputtassa puṇṇavaḍḍhanakumārassa gehaṃ gatā. Tattha naṃ migāraseṭṭhi mātuṭṭhāne ṭhapesi. Tasmā migāramātāti vuccati. Patikulaṃ gacchantiyā cassā pitā mahālatāpiḷandhanaṃ nāma kārāpesi. Tasmiṃ piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu, muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷassa dvāvīsati nāḷiyo, maṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo. Iti etehi ca aññehi ca sattahi ratanehi niṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati. Pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti. Sā aparabhāge dasabalassa aggupaṭṭhāyikā hutvā taṃ pasādhanaṃ vissajjetvā navahi koṭīhi bhagavato vihāraṃ kārayamānā karīsamatte bhūmibhāge pāsādaṃ kāresi . Tassa uparibhūmiyaṃ pañca gabbhasatāni honti, heṭṭhimabhūmiyaṃ pañcāti gabbhasahassappaṭimaṇḍito ahosi. Sā ‘‘suddhapāsādova na sobhatī’’ti taṃ parivāretvā pañca duvaḍḍhagehasatāni, pañca cūḷapāsādasatāni , pañca dīghasālasatāni ca kārāpesi. Vihāramaho catūhi māsehi niṭṭhānaṃ agamāsi.
ಮಾತುಗಾಮತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಾಯ ವಿಸಾಖಾಯ ವಿಯ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಧನಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಪುರಿಸತ್ತಭಾವೇ ಠಿತಸ್ಸ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ವಿಯ ಅಞ್ಞಸ್ಸಾತಿ। ಸೋ ಹಿ ಚತುಪಣ್ಣಾಸಕೋಟಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ದಕ್ಖಿಣಭಾಗೇ ಅನುರಾಧಪುರಸ್ಸ ಮಹಾವಿಹಾರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಜೇತವನಮಹಾವಿಹಾರಂ ನಾಮ ಕಾರೇಸಿ। ವಿಸಾಖಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಪಾಚೀನಭಾಗೇ ಉತ್ತರದೇವಿಯಾ ವಿಹಾರಸದಿಸೇ ಠಾನೇ ಪುಬ್ಬಾರಾಮಂ ನಾಮ ಕಾರೇಸಿ। ಭಗವಾ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಲಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ವಿಹಾರೇಸು ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸಿ। ಏಕಂ ಅನ್ತೋವಸ್ಸಂ ಜೇತವನೇ ವಸತಿ, ಏಕಂ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪನ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೇ’’ತಿ।
Mātugāmattabhāve ṭhitāya visākhāya viya aññissā buddhasāsane dhanapariccāgo nāma natthi, purisattabhāve ṭhitassa anāthapiṇḍikassa viya aññassāti. So hi catupaṇṇāsakoṭiyo vissajjetvā sāvatthiyā dakkhiṇabhāge anurādhapurassa mahāvihārasadise ṭhāne jetavanamahāvihāraṃ nāma kāresi. Visākhā sāvatthiyā pācīnabhāge uttaradeviyā vihārasadise ṭhāne pubbārāmaṃ nāma kāresi. Bhagavā imesaṃ dvinnaṃ kulānaṃ anukampāya sāvatthiṃ nissāya viharanto imesu dvīsu vihāresu nibaddhavāsaṃ vasi. Ekaṃ antovassaṃ jetavane vasati, ekaṃ pubbārāme. Tasmiṃ samaye pana bhagavā pubbārāme viharati. Tena vuttaṃ ‘‘pubbārāme migāramātupāsāde’’ti.
ವಾಸೇಟ್ಠಭಾರದ್ವಾಜಾತಿ ವಾಸೇಟ್ಠೋ ಚ ಸಾಮಣೇರೋ ಭಾರದ್ವಾಜೋ ಚ। ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪರಿವಸನ್ತೀತಿ ತೇ ನೇವ ತಿತ್ಥಿಯಪರಿವಾಸಂ ವಸನ್ತಿ, ನ ಆಪತ್ತಿಪರಿವಾಸಂ। ಅಪರಿಪುಣ್ಣವಸ್ಸತ್ತಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಾ ವಸನ್ತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ’’ತಿ। ಉಭೋಪಿ ಹೇತೇ ಉದಿಚ್ಚಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಚತ್ತಾಲೀಸ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಕೋಟಿವಿಭವಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ವಾಸೇಟ್ಠಸುತ್ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸರಣಂ ಗತಾ, ತೇವಿಜ್ಜಸುತ್ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ ಪರಿವಸನ್ತಿ। ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಚಙ್ಕಮತೀತಿ ಉತ್ತರದಕ್ಖಿಣೇನ ಆಯತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಸ್ಸ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಾಭಾಗೇ ಪಾಸಾದಚ್ಛಾಯಾಯಂ ಯನ್ತರಜ್ಜೂಹಿ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನಂ ರತನಸತುಬ್ಬೇಧಂ ಸುವಣ್ಣಅಗ್ಘಿಕಂ ವಿಯ ಅನಿಲಪಥೇ ವಿಧಾವನ್ತೀಹಿ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾಹಿ ಬುದ್ಧರಸ್ಮೀಹಿ ಸೋಭಮಾನೋ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮತಿ।
Vāseṭṭhabhāradvājāti vāseṭṭho ca sāmaṇero bhāradvājo ca. Bhikkhūsu parivasantīti te neva titthiyaparivāsaṃ vasanti, na āpattiparivāsaṃ. Aparipuṇṇavassattā pana bhikkhubhāvaṃ patthayamānā vasanti. Tenevāha ‘‘bhikkhubhāvaṃ ākaṅkhamānā’’ti. Ubhopi hete udiccabrāhmaṇamahāsālakule nibbattā, cattālīsa cattālīsa koṭivibhavā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū majjhimanikāye vāseṭṭhasuttaṃ sutvā saraṇaṃ gatā, tevijjasuttaṃ sutvā pabbajitvā imasmiṃ kāle bhikkhubhāvaṃ ākaṅkhamānā parivasanti. Abbhokāse caṅkamatīti uttaradakkhiṇena āyatassa pāsādassa puratthimadisābhāge pāsādacchāyāyaṃ yantarajjūhi ākaḍḍhiyamānaṃ ratanasatubbedhaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya anilapathe vidhāvantīhi chabbaṇṇāhi buddharasmīhi sobhamāno aparāparaṃ caṅkamati.
೧೧೩. ಅನುಚಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಓನತಸರೀರಾ ಹುತ್ವಾ ಅನುವತ್ತಮಾನಾ ಚಙ್ಕಮಿಂಸು। ವಾಸೇಟ್ಠಂ ಆಮನ್ತೇಸೀತಿ ಸೋ ತೇಸಂ ಪಣ್ಡಿತತರೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ತುಮ್ಹೇ ಖ್ವತ್ಥಾತಿ ತುಮ್ಹೇ ಖೋ ಅತ್ಥ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಚ್ಚಾತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಕಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೀನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ಕುಲೀನಾ ಕುಲಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲತೋ, ಭೋಗಾದಿಸಮ್ಪನ್ನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀತಿ ದಸವಿಧೇನ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥುನಾ ನ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ। ನ ಪರಿಭಾಸನ್ತೀತಿ ನಾನಾವಿಧಾಯ ಪರಿಭವಕಥಾಯ ನ ಪರಿಭಾಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಇಮೇ ಸಾಮಣೇರೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತೀ’’ತಿ ಜಾನಮಾನೋವ ಪುಚ್ಛತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಇಮೇ ಮಯಾ ಅಪುಚ್ಛಿತಾ ಪಠಮತರಂ ನ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಕಥಿತೇ ಕಥಾ ನ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಾಯ। ತಗ್ಘಾತಿ ಏಕಂಸವಚನೇ ನಿಪಾತೋ, ಏಕಂಸೇನೇವ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅತ್ತರೂಪಾಯಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಾಯ। ಪರಿಪುಣ್ಣಾಯಾತಿ ಯಥಾರುಚಿ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪರಿಪೂರಿತಾಯ। ನೋ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾಯಾತಿ ಅನ್ತರಾ ಅಟ್ಠಪಿತಾಯ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತಾಯ।
113.Anucaṅkamiṃsūti añjaliṃ paggayha onatasarīrā hutvā anuvattamānā caṅkamiṃsu. Vāseṭṭhaṃ āmantesīti so tesaṃ paṇḍitataro gahetabbaṃ vissajjetabbañca jānāti, tasmā taṃ āmantesi. Tumhe khvatthāti tumhe kho attha. Brāhmaṇajaccāti, brāhmaṇajātikā. Brāhmaṇakulīnāti brāhmaṇesu kulīnā kulasampannā. Brāhmaṇakulāti brāhmaṇakulato, bhogādisampannaṃ brāhmaṇakulaṃ pahāyāti attho. Na akkosantīti dasavidhena akkosavatthunā na akkosanti. Na paribhāsantīti nānāvidhāya paribhavakathāya na paribhāsantīti attho. Iti bhagavā ‘‘brāhmaṇā ime sāmaṇere akkosanti paribhāsantī’’ti jānamānova pucchati. Kasmā? Ime mayā apucchitā paṭhamataraṃ na kathessanti, akathite kathā na samuṭṭhātīti kathāsamuṭṭhāpanatthāya. Tagghāti ekaṃsavacane nipāto, ekaṃseneva no, bhante, brāhmaṇā akkosanti paribhāsantīti vuttaṃ hoti. Attarūpāyāti attano anurūpāya. Paripuṇṇāyāti yathāruci padabyañjanāni āropetvā āropetvā paripūritāya. No aparipuṇṇāyāti antarā aṭṭhapitāya nirantaraṃ pavattāya.
ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಇಮೇ ಸಾಮಣೇರೇ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೀತಿ? ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠತಾಯ। ಇಮೇ ಹಿ ಸಾಮಣೇರಾ ಅಗ್ಗಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುತ್ತಾ ತಿಣ್ಣಂ ವೇದಾನಂ ಪಾರಗೂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಅನ್ತರೇ ಪಾಕಟಾ ಸಮ್ಭಾವಿತಾ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಅಞ್ಞೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪುತ್ತಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ಅಥ ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಅಪತಿಟ್ಠಾ ಮಯಂ ಜಾತಾ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠತಾಯ ಗಾಮದ್ವಾರೇಪಿ ಅನ್ತೋಗಾಮೇಪಿ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಮಯೋ ಭಿನ್ನೋ, ಮುಣ್ಡಸಮಣಕಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ರಸಗಿದ್ಧಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರಥಾ’’ತಿಆದೀನಿ ಚೇವ ಪಾಳಿಯಂ ಆಗತಾನಿ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಚ ವತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ। ಸಾಮಣೇರಾ ತೇಸು ಅಕ್ಕೋಸನ್ತೇಸುಪಿ ಕೋಪಂ ವಾ ಆಘಾತಂ ವಾ ಅಕತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಭಗವತಾ ಪುಟ್ಠಾ ‘‘ತಗ್ಘ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಿ ಪರಿಭಾಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಅಥ ನೇ ಭಗವಾ ಅಕ್ಕೋಸನಾಕಾರಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ವೋತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತೇ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹಂಸು।
Kasmā pana brāhmaṇā ime sāmaṇere akkosantīti? Appatiṭṭhatāya. Ime hi sāmaṇerā aggabrāhmaṇānaṃ puttā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū jambudīpe brāhmaṇānaṃ antare pākaṭā sambhāvitā tesaṃ pabbajitattā aññe brāhmaṇaputtā pabbajiṃsu. Atha kho brāhmaṇā ‘‘apatiṭṭhā mayaṃ jātā’’ti imāya appatiṭṭhatāya gāmadvārepi antogāmepi te disvā ‘‘tumhehi brāhmaṇasamayo bhinno, muṇḍasamaṇakassa pacchato pacchato rasagiddhā hutvā vicarathā’’tiādīni ceva pāḷiyaṃ āgatāni ‘‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo’’tiādīni ca vatvā akkosanti. Sāmaṇerā tesu akkosantesupi kopaṃ vā āghātaṃ vā akatvā kevalaṃ bhagavatā puṭṭhā ‘‘taggha no, bhante, brāhmaṇā akkosanti paribhāsantī’’ti ārocesuṃ. Atha ne bhagavā akkosanākāraṃ pucchanto yathā kathaṃ pana voti pucchati. Te ācikkhantā brāhmaṇā bhantetiādimāhaṃsu.
ತತ್ಥ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತಾದೀನಂ ಪಞ್ಞಾಪನಟ್ಠಾನೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಹೀನಾ ಅಞ್ಞೇ ವಣ್ಣಾತಿ ಇತರೇ ತಯೋ ವಣ್ಣಾ ಹೀನಾ ಲಾಮಕಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಸುಕ್ಕೋತಿ ಪಣ್ಡರೋ। ಕಣ್ಹೋತಿ ಕಾಳಕೋ। ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಜಾತಿಗೋತ್ತಾದೀನಂ ಪಞ್ಞಾಪನಟ್ಠಾನೇ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ। ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪುತ್ತಾತಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪುತ್ತಾ। ಓರಸಾ ಮುಖತೋ ಜಾತಾತಿ ಉರೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಉರೇ ಕತ್ವಾ ಸಂವಡ್ಢಿತಾತಿ ವಾ ಓರಸಾ। ಬ್ರಹ್ಮಜಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಬ್ರಹ್ಮನಿಮ್ಮಿತಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ನಿಮ್ಮಿತಾ। ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ದಾಯಾದಾ। ಹೀನಮತ್ಥ ವಣ್ಣಂ ಅಜ್ಝುಪಗತಾತಿ ಹೀನಂ ವಣ್ಣಂ ಅಜ್ಝುಪಗತಾ ಅತ್ಥ। ಮುಣ್ಡಕೇ ಸಮಣಕೇತಿ ನಿನ್ದನ್ತಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ ವದನ್ತಿ, ನ ಮುಣ್ಡಕಮತ್ತಞ್ಚೇವ ಸಮಣಮತ್ತಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ। ಇಬ್ಭೇತಿ ಗಹಪತಿಕೇ। ಕಣ್ಹೇತಿ ಕಾಳಕೇ। ಬನ್ಧೂತಿ ಮಾರಸ್ಸ ಬನ್ಧುಭೂತೇ ಮಾರಪಕ್ಖಿಕೇ। ಪಾದಾಪಚ್ಚೇತಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪಾದಾನಂ ಅಪಚ್ಚಭೂತೇ ಪಾದತೋ ಜಾತೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Tattha seṭṭho vaṇṇoti jātigottādīnaṃ paññāpanaṭṭhāne brāhmaṇova seṭṭhoti dassenti. Hīnā aññe vaṇṇāti itare tayo vaṇṇā hīnā lāmakāti vadanti. Sukkoti paṇḍaro. Kaṇhoti kāḷako. Sujjhantīti jātigottādīnaṃ paññāpanaṭṭhāne sujjhanti. Brahmuno puttāti mahābrahmuno puttā. Orasā mukhato jātāti ure vasitvā mukhato nikkhantā, ure katvā saṃvaḍḍhitāti vā orasā. Brahmajāti brahmato nibbattā. Brahmanimmitāti brahmunā nimmitā. Brahmadāyādāti brahmuno dāyādā. Hīnamattha vaṇṇaṃ ajjhupagatāti hīnaṃ vaṇṇaṃ ajjhupagatā attha. Muṇḍakesamaṇaketi nindantā jigucchantā vadanti, na muṇḍakamattañceva samaṇamattañca sandhāya. Ibbheti gahapatike. Kaṇheti kāḷake. Bandhūti mārassa bandhubhūte mārapakkhike. Pādāpacceti mahābrahmuno pādānaṃ apaccabhūte pādato jāteti adhippāyo.
೧೧೪. ‘‘ತಗ್ಘ ವೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪೋರಾಣಂ ಅಸ್ಸರನ್ತಾ ಏವಮಾಹಂಸೂ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಸಾಮಿವಚನಂ ವಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೋರಾಣನ್ತಿ ಪೋರಾಣಕಂ ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ಲೋಕುಪ್ಪತ್ತಿಚರಿಯವಂಸಂ। ಅಸ್ಸರನ್ತಾತಿ ಅಸ್ಸರಮಾನಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏಕಂಸೇನ ವೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪೋರಾಣಂ ಲೋಕುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಅನನುಸ್ಸರನ್ತಾ ಅಜಾನನ್ತಾ ಏವಂ ವದನ್ತೀತಿ। ‘‘ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಖೋ ಪನಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿಭಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯೋತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪುತ್ತಪ್ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ ಆವಾಹವಿವಾಹವಸೇನ ಕುಲಂ ಆನೀತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯೋ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತಾ ಖೋ ಪನೇತಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಉತುನಿಯೋಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸಞ್ಜಾತಪುಪ್ಫಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗಬ್ಭಿನಿಯೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಗಬ್ಭಾ। ವಿಜಾಯಮಾನಾತಿ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಜನಯಮಾನಾ। ಪಾಯಮಾನಾತಿ ದಾರಕೇ ಥಞ್ಞಂ ಪಾಯನ್ತಿಯೋ। ಯೋನಿಜಾವ ಸಮಾನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀನಂ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೇನ ಜಾತಾ ಸಮಾನಾ। ಏವಮಾಹಂಸೂತಿ ಏವಂ ವದನ್ತಿ। ಕಥಂ? ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’ತಿ। ಯದಿ ಪನ ನೇಸಂ ತಂ ಸಚ್ಚವಚನಂ ಸಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀನಂ ಕುಚ್ಛಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಸ್ಸ ಉರೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀನಂ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗೋ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಮುಖಂ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಖೋ ಪನೇತಂ ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇ ಚ ಬ್ರಹ್ಮೂನಞ್ಚೇವ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ।
114. ‘‘Taggha vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā porāṇaṃ assarantā evamāhaṃsū’’ti ettha voti nipātamattaṃ, sāmivacanaṃ vā, tumhākaṃ brāhmaṇāti attho. Porāṇanti porāṇakaṃ aggaññaṃ lokuppatticariyavaṃsaṃ. Assarantāti assaramānā. Idaṃ vuttaṃ hoti, ekaṃsena vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā porāṇaṃ lokuppattiṃ ananussarantā ajānantā evaṃ vadantīti. ‘‘Dissanti kho panā’’ti evamādi tesaṃ laddhibhindanatthāya vuttaṃ. Tattha brāhmaṇiyoti brāhmaṇānaṃ puttappaṭilābhatthāya āvāhavivāhavasena kulaṃ ānītā brāhmaṇiyo dissanti. Tā kho panetā aparena samayena utuniyopi honti, sañjātapupphāti attho. Gabbhiniyoti sañjātagabbhā. Vijāyamānāti puttadhītaro janayamānā. Pāyamānāti dārake thaññaṃ pāyantiyo. Yonijāva samānāti brāhmaṇīnaṃ passāvamaggena jātā samānā. Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti. Kathaṃ? ‘‘Brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’ti. Yadi pana nesaṃ taṃ saccavacanaṃ siyā, brāhmaṇīnaṃ kucchi mahābrahmassa uro bhaveyya, brāhmaṇīnaṃ passāvamaggo mahābrahmuno mukhaṃ bhaveyya, na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘te ca brahmūnañceva abbhācikkhantī’’tiādi.
ಚತುವಣ್ಣಸುದ್ಧಿವಣ್ಣನಾ
Catuvaṇṇasuddhivaṇṇanā
ಏತ್ತಾವತಾ ‘‘ಮಯಂ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಉರೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾತಿ ವತ್ತುಂ ಮಾ ಲಭನ್ತೂ’’ತಿ ಇಮಂ ಮುಖಚ್ಛೇದಕವಾದಂ ವತ್ವಾ ಪುನ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವಣ್ಣಾ ಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತನ್ತಾವ ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ವಣ್ಣಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಕುಸಲಸಙ್ಖಾತಾತಿ ಅಕುಸಲಾತಿ ಸಙ್ಖಾತಾ ಅಕುಸಲಕೋಟ್ಠಾಸಭೂತಾ ವಾ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ನ ಅಲಮರಿಯಾತಿ ಅರಿಯಭಾವೇ ಅಸಮತ್ಥಾ। ಕಣ್ಹಾತಿ ಪಕತಿಕಾಳಕಾ। ಕಣ್ಹವಿಪಾಕಾತಿ ವಿಪಾಕೋಪಿ ನೇಸಂ ಕಣ್ಹೋ ದುಕ್ಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಖತ್ತಿಯೇಪಿ ತೇತಿ ಖತ್ತಿಯಮ್ಹಿಪಿ ತೇ। ಏಕಚ್ಚೇತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
Ettāvatā ‘‘mayaṃ mahābrahmuno ure vasitvā mukhato nikkhantāti vattuṃ mā labhantū’’ti imaṃ mukhacchedakavādaṃ vatvā puna cattāropi vaṇṇā kusale dhamme samādāya vattantāva sujjhantīti dassanatthaṃ cattārome, vāseṭṭha, vaṇṇātiādimāha. Akusalasaṅkhātāti akusalāti saṅkhātā akusalakoṭṭhāsabhūtā vā. Esa nayo sabbattha. Na alamariyāti ariyabhāve asamatthā. Kaṇhāti pakatikāḷakā. Kaṇhavipākāti vipākopi nesaṃ kaṇho dukkhoti attho. Khattiyepi teti khattiyamhipi te. Ekacceti ekasmiṃ. Esa nayo sabbattha.
ಸುಕ್ಕಾತಿ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಭಾವೇನ ಪಣ್ಡರಾ। ಸುಕ್ಕವಿಪಾಕಾತಿ ವಿಪಾಕೋಪಿ ನೇಸಂ ಸುಕ್ಕೋ ಸುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sukkāti nikkilesabhāvena paṇḍarā. Sukkavipākāti vipākopi nesaṃ sukko sukhoti attho.
೧೧೬. ಉಭಯವೋಕಿಣ್ಣೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸೂತಿ ಉಭಯೇಸು ವೋಕಿಣ್ಣೇಸು ಮಿಸ್ಸೀಭೂತೇಸು ಹುತ್ವಾ ವತ್ತಮಾನೇಸು। ಕತಮೇಸು ಉಭಯೇಸೂತಿ? ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ವಿಞ್ಞುಗರಹಿತೇಸು ಚೇವ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥೇಸು ಚ। ಯದೇತ್ಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಏವಮಾಹಂಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಏತೇಸು ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಧಮ್ಮೇಸು ವತ್ತಮಾನಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಯದೇತಂ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ’’ತಿಆದಿ। ತಂ ನೇಸಂ ವಿಞ್ಞೂ ನಾನುಜಾನನ್ತೀತಿ ಯೇ ಲೋಕೇ ಪಣ್ಡಿತಾ, ತೇ ನಾನುಮೋದನ್ತಿ, ನ ಪಸಂಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ವಾಸೇಟ್ಠಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ಯಂ ವುತ್ತಂ ನಾನುಜಾನನ್ತೀತಿ, ತಂ ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಯಸ್ಮಾ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹಂ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತೋ, ಸೋ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತಿ, ತೇ ಚ ನ ಏವರೂಪಾ। ತಸ್ಮಾ ನೇಸಂ ವಿಞ್ಞೂ ನಾನುಜಾನನ್ತಿ।
116.Ubhayavokiṇṇesu vattamānesūti ubhayesu vokiṇṇesu missībhūtesu hutvā vattamānesu. Katamesu ubhayesūti? Kaṇhasukkesu dhammesu viññugarahitesu ceva viññuppasatthesu ca. Yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsūti ettha etesu kaṇhasukkadhammesu vattamānāpi brāhmaṇā yadetaṃ evaṃ vadanti ‘‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo’’tiādi. Taṃ nesaṃ viññū nānujānantīti ye loke paṇḍitā, te nānumodanti, na pasaṃsantīti attho. Taṃ kissa hetu? Imesañhi vāseṭṭhātiādimhi ayaṃ saṅkhepattho. Yaṃ vuttaṃ nānujānantīti, taṃ kasmāti ce? Yasmā imesaṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ yo bhikkhu arahaṃ…pe… sammadaññā vimutto, so tesaṃ aggamakkhāyati, te ca na evarūpā. Tasmā nesaṃ viññū nānujānanti.
ಅರಹನ್ತಿಆದಿಪದೇಸು ಚೇತ್ಥ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಆರಕತ್ತಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅರಹಂ। ಆಸವಾನಂ ಖೀಣತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವೋ । ಸತ್ತ ಸೇಕ್ಖಾ ಪುಥುಜ್ಜನಕಲ್ಯಾಣಕಾ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ ವಸನ್ತಿ ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ವುತ್ಥವಾಸೋತಿ ವುಸಿತವಾ। ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಚತೂಸು ಸಚ್ಚೇಸು ಪರಿಜಾನನಾದಿಕರಣೀಯಂ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕತಕರಣೀಯೋ। ಕಿಲೇಸಭಾರೋ ಚ ಖನ್ಧಭಾರೋ ಚ ಓಹಿತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಓಹಿತಭಾರೋ। ಓಹಿತೋತಿ ಓಹಾರಿತೋ। ಸುನ್ದರೋ ಅತ್ಥೋ, ಸಕೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಸದತ್ಥೋ, ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಸದತ್ಥೋ ಏತೇನಾತಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತಸದತ್ಥೋ। ಭವಸಂಯೋಜನಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಣ್ಹಾ, ಸಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೀಣಭವಸಂಯೋಜನೋ। ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಹೇತುನಾ ಕಾರಣೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತೋ। ಜನೇತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಜನೇ ಏತಸ್ಮಿಂ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠೇ ಚೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯಞ್ಚಾತಿ ಇಧತ್ತಭಾವೇ ಚ ಪರತ್ತಭಾವೇ।
Arahantiādipadesu cettha kilesānaṃ ārakattādīhi kāraṇehi arahaṃ. Āsavānaṃ khīṇattā khīṇāsavo. Satta sekkhā puthujjanakalyāṇakā ca brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma. Ayaṃ pana vutthavāsoti vusitavā. Catūhi maggehi catūsu saccesu parijānanādikaraṇīyaṃ kataṃ assāti katakaraṇīyo. Kilesabhāro ca khandhabhāro ca ohito assāti ohitabhāro. Ohitoti ohārito. Sundaro attho, sako vā attho sadattho, anuppatto sadattho etenāti anuppattasadattho. Bhavasaṃyojanaṃ vuccati taṇhā, sā parikkhīṇā assāti parikkhīṇabhavasaṃyojano. Sammadaññā vimuttoti sammā hetunā kāraṇena jānitvā vimutto. Janetasminti jane etasmiṃ, imasmiṃ loketi attho. Diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañcāti idhattabhāve ca parattabhāve.
೧೧೭. ಅನನ್ತರಾತಿ ಅನ್ತರವಿರಹಿತಾ, ಅತ್ತನೋ ಕುಲೇನ ಸದಿಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುಯುತ್ತಾತಿ ವಸವತ್ತಿನೋ। ನಿಪಚ್ಚಕಾರನ್ತಿ ಮಹಲ್ಲಕತರಾ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ದಹರತರಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಂತಂವತ್ತಕರಣಾದಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಕಮ್ಮಂ।
117.Anantarāti antaravirahitā, attano kulena sadisāti attho. Anuyuttāti vasavattino. Nipaccakāranti mahallakatarā nipaccakāraṃ dassenti. Daharatarā abhivādanādīni karonti. Tattha sāmīcikammanti taṃtaṃvattakaraṇādi anucchavikakammaṃ.
೧೧೮. ನಿವಿಟ್ಠಾತಿ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಾ ಅಚಲಟ್ಠಿತಾ। ಕಸ್ಸ ಪನ ಏವರೂಪಾ ಸದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ? ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ। ಸೋ ಹಿ ನಿವಿಟ್ಠಸದ್ಧೋ ಅಸಿನಾ ಸೀಸೇ ಛೇಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಬುದ್ಧೋ ಅಬುದ್ಧೋತಿ ವಾ, ಧಮ್ಮೋ ಅಧಮ್ಮೋತಿ ವಾ, ಸಙ್ಘೋ ಅಸಙ್ಘೋತಿ ವಾ ನ ವದತಿ। ಪತಿಟ್ಠಿತಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋ ವಿಯ।
118.Niviṭṭhāti abhiniviṭṭhā acalaṭṭhitā. Kassa pana evarūpā saddhā hotīti? Sotāpannassa. So hi niviṭṭhasaddho asinā sīse chejjamānepi buddho abuddhoti vā, dhammo adhammoti vā, saṅgho asaṅghoti vā na vadati. Patiṭṭhitasaddho hoti sūrambaṭṭho viya.
ಸೋ ಕಿರ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ಮಾರೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸವರಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಬುದ್ಧರೂಪಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಘರದ್ವಾರೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಆಗತೋ’’ತಿ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿ। ಸೂರಮ್ಬಟ್ಠೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಹಂ ಇದಾನೇವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸತ್ಥುಸಞ್ಞಾಯ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಮಾರೋ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಬಟ್ಠ, ಯಂ ತೇ ಮಯಾ ‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚಂ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಕಥಿತಂ, ತಂ ದುಕ್ಕಥಿತಂ। ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾವ ಹಿ ಮಯಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ‘ರೂಪಂ ನಿಚ್ಚಂ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನಿಚ್ಚ’ನ್ತಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಯಂ ಬುದ್ಧಾ ಅನುಪಧಾರೇತ್ವಾ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಯ್ಯುಂ, ಅದ್ಧಾ ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಜನನತ್ಥಂ ಮಾರೋ ಆಗತೋ’’ತಿ। ತತೋ ನಂ ‘‘ತ್ವಂ ಮಾರೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಮುಸಾವಾದಂ ಕಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ‘‘ಆಮ ಮಾರೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ? ತವ ಸದ್ಧಾಚಾಲನತ್ಥನ್ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಣ್ಹ ಪಾಪಿಮ, ತ್ವಂ ತಾವ ಏಕೋ ತಿಟ್ಠ, ತಾದಿಸಾನಂ ಮಾರಾನಂ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಮಮ ಸದ್ಧಂ ಚಾಲೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಂ, ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತಸದ್ಧಾ ನಾಮ ಥಿರಾ ಸಿಲಾಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಸಿನೇರು ವಿಯ ಅಚಲಾ ಹೋತಿ, ಕಿಂ ತ್ವಂ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಅಚ್ಛರಂ ಪಹರಿ। ಸೋ ಠಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ಏವರೂಪಂ ಸದ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿವಿಟ್ಠಾ’’ತಿ।
So kira satthu dhammadesanaṃ sutvā sotāpanno hutvā gehaṃ agamāsi. Atha māro dvattiṃsavaralakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ buddharūpaṃ māpetvā tassa gharadvāre ṭhatvā ‘‘satthā āgato’’ti sāsanaṃ pahiṇi. Sūrambaṭṭho cintesi ‘‘ahaṃ idāneva satthu santike dhammaṃ sutvā āgato, kiṃ nu kho bhavissatī’’ti upasaṅkamitvā satthusaññāya vanditvā aṭṭhāsi. Māro āha – ‘‘ambaṭṭha, yaṃ te mayā ‘rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccanti kathitaṃ, taṃ dukkathitaṃ. Anupadhāretvāva hi mayā evaṃ vuttaṃ. Tasmā tvaṃ ‘rūpaṃ niccaṃ…pe… viññāṇaṃ nicca’nti gaṇhāhī’’ti. So cintesi – ‘‘aṭṭhānametaṃ yaṃ buddhā anupadhāretvā apaccakkhaṃ katvā kiñci katheyyuṃ, addhā ayaṃ mayhaṃ vicchindajananatthaṃ māro āgato’’ti. Tato naṃ ‘‘tvaṃ mārosī’’ti āha. So musāvādaṃ kātuṃ nāsakkhi. ‘‘Āma mārosmī’’ti paṭijānāti. ‘‘Kasmā āgatosī’’ti? Tava saddhācālanatthanti āha. ‘‘Kaṇha pāpima, tvaṃ tāva eko tiṭṭha, tādisānaṃ mārānaṃ satampi sahassampi satasahassampi mama saddhaṃ cāletuṃ asamatthaṃ, maggena āgatasaddhā nāma thirā silāpathaviyaṃ patiṭṭhitasineru viya acalā hoti, kiṃ tvaṃ etthā’’ti accharaṃ pahari. So ṭhātuṃ asakkonto tattheva antaradhāyi. Evarūpaṃ saddhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘niviṭṭhā’’ti.
ಮೂಲಜಾತಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಮಗ್ಗಮೂಲಸ್ಸ ಸಞ್ಜಾತತ್ತಾ ತೇನ ಮಗ್ಗಮೂಲೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ। ದಳ್ಹಾತಿ ಥಿರಾ। ಅಸಂಹಾರಿಯಾತಿ ಸುನಿಖಾತಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಕೇನಚಿ ಚಾಲೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಾ। ತಸ್ಸೇತಂ ಕಲ್ಲಂ ವಚನಾಯಾತಿ ತಸ್ಸ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಯುತ್ತಮೇತಂ ವತ್ತುಂ। ಕಿನ್ತಿ? ‘‘ಭಗವತೋಮ್ಹಿ ಪುತ್ತೋ ಓರಸೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ। ಸೋ ಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅರಿಯಭೂಮಿಯಂ ಜಾತೋತಿ ಭಗವತೋ ಪುತ್ತೋ। ಉರೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಧಮ್ಮಘೋಸವಸೇನ ಮಗ್ಗಫಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ಓರಸೋ ಮುಖತೋ ಜಾತೋ। ಅರಿಯಧಮ್ಮತೋ ಜಾತತ್ತಾ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇನ ಚ ನಿಮ್ಮಿತತ್ತಾ ಧಮ್ಮಜೋ ಧಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ। ನವಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮದಾಯಜ್ಜಂ ಅರಹತೀತಿ ಧಮ್ಮದಾಯಾದೋ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಯದೇತಂ ‘‘ಭಗವತೋಮ್ಹಿ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಜೋ ಧಮ್ಮನಿಮ್ಮಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಇದಾನಿಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಹೇತನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ‘‘ಧಮ್ಮಕಾಯೋ ಇತಿಪೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ತಥಾಗತೋ ‘‘ಧಮ್ಮಕಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ? ತಥಾಗತೋ ಹಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಹದಯೇನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಾಚಾಯ ಅಭಿನೀಹರಿ। ತೇನಸ್ಸ ಕಾಯೋ ಧಮ್ಮಮಯತ್ತಾ ಧಮ್ಮೋವ। ಇತಿ ಧಮ್ಮೋ ಕಾಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಕಾಯೋ। ಧಮ್ಮಕಾಯತ್ತಾ ಏವ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯೋ। ಧಮ್ಮೋ ಹಿ ಸೇಟ್ಠತ್ಥೇನ ಬ್ರಹ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಧಮ್ಮಭೂತೋತಿ ಧಮ್ಮಸಭಾವೋ। ಧಮ್ಮಭೂತತ್ತಾ ಏವ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋ।
Mūlajātāpatiṭṭhitāti maggamūlassa sañjātattā tena maggamūlena patiṭṭhitā. Daḷhāti thirā. Asaṃhāriyāti sunikhātaindakhīlo viya kenaci cāletuṃ asakkuṇeyyā. Tassetaṃ kallaṃ vacanāyāti tassa ariyasāvakassa yuttametaṃ vattuṃ. Kinti? ‘‘Bhagavatomhi putto oraso’’ti evamādi. So hi bhagavantaṃ nissāya ariyabhūmiyaṃ jātoti bhagavato putto. Ure vasitvā mukhato nikkhantadhammaghosavasena maggaphalesu patiṭṭhitattā oraso mukhato jāto. Ariyadhammato jātattā ariyadhammena ca nimmitattā dhammajo dhammanimmito. Navalokuttaradhammadāyajjaṃ arahatīti dhammadāyādo. Taṃ kissa hetūti yadetaṃ ‘‘bhagavatomhi putto’’ti vatvā ‘‘dhammajo dhammanimmito’’ti vuttaṃ, taṃ kasmāti ce? Idānissa atthaṃ dassento tathāgatassa hetantiādimāha. Tattha ‘‘dhammakāyo itipī’’ti kasmā tathāgato ‘‘dhammakāyo’’ti vutto? Tathāgato hi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ hadayena cintetvā vācāya abhinīhari. Tenassa kāyo dhammamayattā dhammova. Iti dhammo kāyo assāti dhammakāyo. Dhammakāyattā eva brahmakāyo. Dhammo hi seṭṭhatthena brahmāti vuccati. Dhammabhūtoti dhammasabhāvo. Dhammabhūtattā eva brahmabhūto.
೧೧೯. ಏತ್ತಾವತಾ ಭಗವಾ ಸೇಟ್ಠಚ್ಛೇದಕವಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಪರೇನಪಿ ನಯೇನ ಸೇಟ್ಠಚ್ಛೇದಕವಾದಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ಹೋತಿ ಖೋ ಸೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ಸಮಯೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಂವಟ್ಟವಿವಟ್ಟಕಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾವ। ಇತ್ಥತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಇತ್ಥಭಾವಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇಧ ಹೋನ್ತಿ ಮನೋಮಯಾತಿ ತೇ ಇಧ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾಪಿ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ಮನೇನೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ ಮನೋಮಯಾ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ವಿಯ ಇಧಾಪಿ ನೇಸಂ ಪೀತಿಯೇವ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತೀತಿ ಪೀತಿಭಕ್ಖಾ। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಸಯಂಪಭಾದೀನಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ।
119. Ettāvatā bhagavā seṭṭhacchedakavādaṃ dassetvā idāni aparenapi nayena seṭṭhacchedakavādameva dassetuṃ hoti kho so, vāseṭṭha, samayotiādimāha. Tattha saṃvaṭṭavivaṭṭakathā brahmajāle vitthāritāva. Itthattaṃ āgacchantīti itthabhāvaṃ manussattaṃ āgacchanti. Tedha honti manomayāti te idha manussaloke nibbattamānāpi opapātikā hutvā maneneva nibbattāti manomayā. Brahmaloke viya idhāpi nesaṃ pītiyeva āhārakiccaṃ sādhetīti pītibhakkhā. Eteneva nayena sayaṃpabhādīnipi veditabbānīti.
ರಸಪಥವಿಪಾತುಭಾವವಣ್ಣನಾ
Rasapathavipātubhāvavaṇṇanā
೧೨೦. ಏಕೋದಕೀಭೂತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಏಕೋದಕಮೇವ ಭೂತಂ। ಅನ್ಧಕಾರೋತಿ ತಮೋ। ಅನ್ಧಕಾರತಿಮಿಸಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿನಿವಾರಣೇನ ಅನ್ಧಭಾವಕರಣಂ ಬಹಲತಮಂ। ಸಮತನೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿ ಸಮನ್ತತೋ ಪತ್ಥರಿ। ಪಯಸೋ ತತ್ತಸ್ಸಾತಿ ತತ್ತಸ್ಸ ಖೀರಸ್ಸ। ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ವಣ್ಣೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಸದಿಸೋ ಹಿಸ್ಸಾ ವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಗನ್ಧಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ಗನ್ಧೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಂ ವಾಯತಿ। ರಸಸಮ್ಪನ್ನಾತಿ ರಸೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತದಿಬ್ಬೋಜಾ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಖುದ್ದಮಧುನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಹಿ ಕತಮಧುಂ। ಅನೇಳಕನ್ತಿ ನಿದ್ದೋಸಂ ಮಕ್ಖಿಕಣ್ಡಕವಿರಹಿತಂ। ಲೋಲಜಾತಿಕೋತಿ ಲೋಲಸಭಾವೋ। ಅತೀತಾನನ್ತರೇಪಿ ಕಪ್ಪೇ ಲೋಲೋಯೇವ। ಅಮ್ಭೋತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಜಾತೋ ಆಹ। ಕಿಮೇವಿದಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವಣ್ಣೋಪಿಸ್ಸಾ ಮನಾಪೋ ಗನ್ಧೋಪಿ, ರಸೋ ಪನಸ್ಸಾ ಕೀದಿಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ತತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಲೋಭೋ, ಸೋ ರಸಪಥವಿಂ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಸಾಯಿ, ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪೇಸಿ।
120.Ekodakībhūtanti sabbaṃ cakkavāḷaṃ ekodakameva bhūtaṃ. Andhakāroti tamo. Andhakāratimisāti cakkhuviññāṇuppattinivāraṇena andhabhāvakaraṇaṃ bahalatamaṃ. Samatanīti patiṭṭhahi samantato patthari. Payasotattassāti tattassa khīrassa. Vaṇṇasampannāti vaṇṇena sampannā. Kaṇikārapupphasadiso hissā vaṇṇo ahosi. Gandhasampannāti gandhena sampannā dibbagandhaṃ vāyati. Rasasampannāti rasena sampannā pakkhittadibbojā viya hoti. Khuddamadhunti khuddakamakkhikāhi katamadhuṃ. Aneḷakanti niddosaṃ makkhikaṇḍakavirahitaṃ. Lolajātikoti lolasabhāvo. Atītānantarepi kappe loloyeva. Ambhoti acchariyajāto āha. Kimevidaṃ bhavissatīti vaṇṇopissā manāpo gandhopi, raso panassā kīdiso bhavissatīti attho. Yo tattha uppannalobho, so rasapathaviṃ aṅguliyā sāyi, aṅguliyā gahetvā jivhagge ṭhapesi.
ಅಚ್ಛಾದೇಸೀತಿ ಜಿವ್ಹಗ್ಗೇ ಠಪಿತಮತ್ತಾ ಸತ್ತ ರಸಹರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಫರಿತ್ವಾ ಮನಾಪಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ತಣ್ಹಾ ಚಸ್ಸ ಓಕ್ಕಮೀತಿ ತತ್ಥ ಚಸ್ಸ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ।
Acchādesīti jivhagge ṭhapitamattā satta rasaharaṇīsahassāni pharitvā manāpā hutvā tiṭṭhati. Taṇhā cassa okkamīti tattha cassa taṇhā uppajji.
ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾದಿಪಾತುಭಾವವಣ್ಣನಾ
Candimasūriyādipātubhāvavaṇṇanā
೧೨೧. ಆಲುಪ್ಪಕಾರಕಂ ಉಪಕ್ಕಮಿಂಸು ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುನ್ತಿ ಆಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡೇ ಪಿಣ್ಡೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಆರಭಿಂಸು। ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾತಿ ಚನ್ದಿಮಾ ಚ ಸೂರಿಯೋ ಚ। ಪಾತುರಹೇಸುನ್ತಿ ಪಾತುಭವಿಂಸು।
121.Āluppakārakaṃ upakkamiṃsu paribhuñjitunti ālopaṃ katvā piṇḍe piṇḍe chinditvā paribhuñjituṃ ārabhiṃsu. Candimasūriyāti candimā ca sūriyo ca. Pāturahesunti pātubhaviṃsu.
ಕೋ ಪನ ತೇಸಂ ಪಠಮಂ ಪಾತುಭವಿ, ಕೋ ಕಸ್ಮಿಂ ವಸತಿ, ಕಸ್ಸ ಕಿಂ ಪಮಾಣಂ, ಕೋ ಉಪರಿ, ಕೋ ಸೀಘಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಕತಿ ನೇಸಂ ವೀಥಿಯೋ, ಕಥಂ ಚರನ್ತಿ, ಕಿತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಆಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ? ಉಭೋ ಏಕತೋ ಪಾತುಭವನ್ತಿ। ಸೂರಿಯೋ ಪಠಮತರಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಸಯಂಪಭಾಯ ಅನ್ತರಹಿತಾಯ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಭೀತತಸಿತಾ ‘‘ಭದ್ದಕಂ ವತಸ್ಸ ಸಚೇ ಆಲೋಕೋ ಪಾತುಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು। ತತೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸೂರಭಾವಂ ಜನಯಮಾನಂ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಉಟ್ಠಹಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಸೂರಿಯೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸಂ ಆಲೋಕಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಙ್ಗತೇ ಪುನ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ‘‘ಭದ್ದಕಂ ವತಸ್ಸ ಸಚೇ ಅಞ್ಞೋ ಆಲೋಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಛನ್ದಂ ಞತ್ವಾವ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಉಟ್ಠಹಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಚನ್ದೋತಿ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ।
Ko pana tesaṃ paṭhamaṃ pātubhavi, ko kasmiṃ vasati, kassa kiṃ pamāṇaṃ, ko upari, ko sīghaṃ gacchati, kati nesaṃ vīthiyo, kathaṃ caranti, kittake ṭhāne ālokaṃ karontīti? Ubho ekato pātubhavanti. Sūriyo paṭhamataraṃ paññāyati. Tesañhi sattānaṃ sayaṃpabhāya antarahitāya andhakāro ahosi. Te bhītatasitā ‘‘bhaddakaṃ vatassa sace āloko pātubhaveyyā’’ti cintayiṃsu. Tato mahājanassa sūrabhāvaṃ janayamānaṃ sūriyamaṇḍalaṃ uṭṭhahi. Tenevassa sūriyoti nāmaṃ ahosi. Tasmiṃ divasaṃ ālokaṃ katvā atthaṅgate puna andhakāro ahosi. Te ‘‘bhaddakaṃ vatassa sace añño āloko uppajjeyyā’’ti cintayiṃsu. Atha nesaṃ chandaṃ ñatvāva candamaṇḍalaṃ uṭṭhahi. Tenevassa candoti nāmaṃ ahosi.
ತೇಸು ಚನ್ದೋ ಅನ್ತೋಮಣಿವಿಮಾನೇ ವಸತಿ। ತಂ ಬಹಿ ರಜತೇನ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ । ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸೀತಲಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ಸೂರಿಯೋ ಅನ್ತೋಕನಕವಿಮಾನೇ ವಸತಿ। ತಂ ಬಾಹಿರಂ ಫಲಿಕಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಉಣ್ಹಮೇವ।
Tesu cando antomaṇivimāne vasati. Taṃ bahi rajatena parikkhittaṃ . Ubhayampi sītalameva ahosi. Sūriyo antokanakavimāne vasati. Taṃ bāhiraṃ phalikaparikkhittaṃ hoti. Ubhayampi uṇhameva.
ಪಮಾಣತೋ ಚನ್ದೋ ಉಜುಕಂ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸಯೋಜನೋ। ಪರಿಮಣ್ಡಲತೋ ತೀಹಿ ಯೋಜನೇಹಿ ಊನದಿಯಡ್ಢಸತಯೋಜನೋ। ಸೂರಿಯೋ ಉಜುಕಂ ಪಞ್ಞಾಸಯೋಜನೋ, ಪರಿಮಣ್ಡಲತೋ ದಿಯಡ್ಢಸತಯೋಜನೋ।
Pamāṇato cando ujukaṃ ekūnapaññāsayojano. Parimaṇḍalato tīhi yojanehi ūnadiyaḍḍhasatayojano. Sūriyo ujukaṃ paññāsayojano, parimaṇḍalato diyaḍḍhasatayojano.
ಚನ್ದೋ ಹೇಟ್ಠಾ, ಸೂರಿಯೋ ಉಪರಿ, ಅನ್ತರಾ ನೇಸಂ ಯೋಜನಂ ಹೋತಿ। ಚನ್ದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉಪರಿಮನ್ತತೋ ಯೋಜನಸತಂ ಹೋತಿ।
Cando heṭṭhā, sūriyo upari, antarā nesaṃ yojanaṃ hoti. Candassa heṭṭhimantato sūriyassa uparimantato yojanasataṃ hoti.
ಚನ್ದೋ ಉಜುಕಂ ಸಣಿಕಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಿರಿಯಂ ಸೀಘಂ। ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ನಕ್ಖತ್ತತಾರಕಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಚನ್ದೋ ಧೇನು ವಿಯ ವಚ್ಛಂ ತಂ ತಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ। ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಠಾನಂ ನ ವಿಜಹನ್ತಿ। ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉಜುಕಂ ಗಮನಂ ಸೀಘಂ, ತಿರಿಯಂ ಗಮನಂ ದನ್ಧಂ। ಸೋ ಕಾಳಪಕ್ಖಉಪೋಸಥತೋ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಯೋಜನಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ಚನ್ದೋ ಲೇಖಾ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಪಕ್ಖಸ್ಸ ದುತಿಯಾಯ ಸತಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಏವಂ ಯಾವ ಉಪೋಸಥದಿವಸಾ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಓಹಾಯ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥ ಚನ್ದೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಹೋತಿ। ಪುನ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಯೋಜನಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಧಾವಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದುತಿಯಾಯ ಸತಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ಏವಂ ಯಾವ ಉಪೋಸಥದಿವಸಾ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಧಾವಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಥ ಚನ್ದೋ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಹಾಯಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಸೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಚನ್ದಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಸೂರಿಯೋ ಉಪರಿ ಹೋತಿ। ಮಹತಿಯಾ ಪಾತಿಯಾ ಖುದ್ದಕಭಾಜನಂ ವಿಯ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಪಿಧೀಯತಿ। ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಗೇಹಚ್ಛಾಯಾ ವಿಯ ಚನ್ದಸ್ಸ ಛಾಯಾ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಸೋ ಛಾಯಾಯ ಅಪಞ್ಞಾಯಮಾನಾಯ ದೂರೇ ಠಿತಾನಂ ದಿವಾ ಪದೀಪೋ ವಿಯ ಸಯಮ್ಪಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ।
Cando ujukaṃ saṇikaṃ gacchati, tiriyaṃ sīghaṃ. Dvīsu passesu nakkhattatārakā gacchanti. Cando dhenu viya vacchaṃ taṃ taṃ nakkhattaṃ upasaṅkamati. Nakkhattāni pana attano ṭhānaṃ na vijahanti. Sūriyassa ujukaṃ gamanaṃ sīghaṃ, tiriyaṃ gamanaṃ dandhaṃ. So kāḷapakkhauposathato pāṭipadadivase yojanānaṃ satasahassaṃ candamaṇḍalaṃ ohāya gacchati. Atha cando lekhā viya paññāyati. Pakkhassa dutiyāya satasahassanti evaṃ yāva uposathadivasā satasahassaṃ satasahassaṃ ohāya gacchati. Atha cando anukkamena vaḍḍhitvā uposathadivase paripuṇṇo hoti. Puna pāṭipadadivase yojanānaṃ satasahassaṃ dhāvitvā gaṇhāti. Dutiyāya satasahassanti evaṃ yāva uposathadivasā satasahassaṃ satasahassaṃ dhāvitvā gaṇhāti. Atha cando anukkamena hāyitvā uposathadivase sabbaso na paññāyati. Candaṃ heṭṭhā katvā sūriyo upari hoti. Mahatiyā pātiyā khuddakabhājanaṃ viya candamaṇḍalaṃ pidhīyati. Majjhanhike gehacchāyā viya candassa chāyā na paññāyati. So chāyāya apaññāyamānāya dūre ṭhitānaṃ divā padīpo viya sayampi na paññāyati.
ಕತಿ ನೇಸಂ ವೀಥಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಅಜವೀಥಿ, ನಾಗವೀಥಿ, ಗೋವೀಥೀತಿ ತಿಸ್ಸೋ ವೀಥಿಯೋ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅಜಾನಂ ಉದಕಂ ಪಟಿಕೂಲಂ ಹೋತಿ, ಹತ್ಥಿನಾಗಾನಂ ಮನಾಪಂ। ಗುನ್ನಂ ಸೀತುಣ್ಹಸಮತಾಯ ಫಾಸು ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಕಾಲಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಅಜವೀಥಿಂ ಆರುಹನ್ತಿ, ತದಾ ದೇವೋ ಏಕಬಿನ್ದುಮ್ಪಿ ನ ವಸ್ಸತಿ। ಯದಾ ನಾಗವೀಥಿಂ ಆರೋಹನ್ತಿ, ತದಾ ಭಿನ್ನಂ ವಿಯ ನಭಂ ಪಗ್ಘರತಿ। ಯದಾ ಗೋವೀಥಿಂ ಆರೋಹನ್ತಿ, ತದಾ ಉತುಸಮತಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಛಮಾಸೇ ಸಿನೇರುತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ಛಮಾಸೇ ಅನ್ತೋ ವಿಚರನ್ತಿ। ತೇ ಹಿ ಆಸಾಳ್ಹಮಾಸೇ ಸಿನೇರುಸಮೀಪೇನ ವಿಚರನ್ತಿ। ತತೋ ಪರೇ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ವಿಚರನ್ತಾ ಪಠಮಕತ್ತಿಕಮಾಸೇ ಮಜ್ಝೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತೋ ಚಕ್ಕವಾಳಾಭಿಮುಖಾ ಗನ್ತ್ವಾ ತಯೋ ಮಾಸೇ ಚಕ್ಕವಾಳಸಮೀಪೇನ ಚರಿತ್ವಾ ಪುನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚಿತ್ರಮಾಸೇ ಮಜ್ಝೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ದ್ವೇ ಮಾಸೇ ಸಿನೇರುಭಿಮುಖಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಪುನ ಆಸಾಳ್ಹೇ ಸಿನೇರುಸಮೀಪೇನ ಚರನ್ತಿ।
Kati nesaṃ vīthiyoti ettha pana ajavīthi, nāgavīthi, govīthīti tisso vīthiyo honti. Tattha ajānaṃ udakaṃ paṭikūlaṃ hoti, hatthināgānaṃ manāpaṃ. Gunnaṃ sītuṇhasamatāya phāsu hoti. Tasmā yaṃ kālaṃ candimasūriyā ajavīthiṃ āruhanti, tadā devo ekabindumpi na vassati. Yadā nāgavīthiṃ ārohanti, tadā bhinnaṃ viya nabhaṃ paggharati. Yadā govīthiṃ ārohanti, tadā utusamatā sampajjati. Candimasūriyā chamāse sineruto bahi nikkhamanti, chamāse anto vicaranti. Te hi āsāḷhamāse sinerusamīpena vicaranti. Tato pare dve māse nikkhamitvā bahi vicarantā paṭhamakattikamāse majjhena gacchanti. Tato cakkavāḷābhimukhā gantvā tayo māse cakkavāḷasamīpena caritvā puna nikkhamitvā citramāse majjhena gantvā tato dve māse sinerubhimukhā pakkhanditvā puna āsāḷhe sinerusamīpena caranti.
ಕಿತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಆಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ? ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಆಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಕಥಂ? ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದೀಪೇ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಕಾಲೋ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ ಹೋತಿ, ಉತ್ತರಕುರೂಸು ಅತ್ಥಙ್ಗಮನಕಾಲೋ, ಅಪರಗೋಯಾನೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೋ। ಪುಬ್ಬವಿದೇಹಮ್ಹಿ ಉಗ್ಗಮನಕಾಲೋ ಉತ್ತರಕುರೂಸು ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ, ಅಪರಗೋಯಾನೇ ಅತ್ಥಙ್ಗಮನಕಾಲೋ, ಇಧ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೋ। ಉತ್ತರಕುರೂಸು ಉಗ್ಗಮನಕಾಲೋ ಅಪರಗೋಯಾನೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ, ಇಧ ಅತ್ಥಙ್ಗಮನಕಾಲೋ, ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೇ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೋ। ಅಪರಗೋಯಾನದೀಪೇ ಉಗ್ಗಮನಕಾಲೋ ಇಧ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೋ, ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೇ ಅತ್ಥಙ್ಗಮನಕಾಲೋ, ಉತ್ತರಕುರೂಸು ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೋತಿ।
Kittake ṭhāne ālokaṃ karontīti? Ekappahārena tīsu dīpesu ālokaṃ karonti. Kathaṃ? Imasmiñhi dīpe sūriyuggamanakālo pubbavidehe majjhanhiko hoti, uttarakurūsu atthaṅgamanakālo, aparagoyāne majjhimayāmo. Pubbavidehamhi uggamanakālo uttarakurūsu majjhanhiko, aparagoyāne atthaṅgamanakālo, idha majjhimayāmo. Uttarakurūsu uggamanakālo aparagoyāne majjhanhiko, idha atthaṅgamanakālo, pubbavidehe majjhimayāmo. Aparagoyānadīpe uggamanakālo idha majjhanhiko, pubbavidehe atthaṅgamanakālo, uttarakurūsu majjhimayāmoti.
ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ತಾರಕರೂಪಾನೀತಿ ಕತ್ತಿಕಾದಿನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಚೇವ ಸೇಸತಾರಕರೂಪಾನಿ ಚ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಾತುರಹೇಸುಂ। ರತ್ತಿನ್ದಿವಾತಿ ತತೋ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ರತ್ತಿ, ಅರುಣುಗ್ಗಮನತೋ ಯಾವ ಸೂರಿಯತ್ಥಙ್ಗಮನಾ ದಿವಾತಿ ಏವಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು। ಅಥ ಪಞ್ಚದಸ ರತ್ತಿಯೋ ಅಡ್ಢಮಾಸೋ, ದ್ವೇ ಅಡ್ಢಮಾಸಾ ಮಾಸೋತಿ ಏವಂ ಮಾಸಡ್ಢಮಾಸಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು। ಅಥ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸಾ ಉತು, ತಯೋ ಉತೂ ಸಂವಚ್ಛರೋತಿ ಏವಂ ಉತುಸಂವಚ್ಛರಾ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು।
Nakkhattānitārakarūpānīti kattikādinakkhattāni ceva sesatārakarūpāni ca candimasūriyehi saddhiṃyeva pāturahesuṃ. Rattindivāti tato sūriyatthaṅgamanato yāva aruṇuggamanā ratti, aruṇuggamanato yāva sūriyatthaṅgamanā divāti evaṃ rattindivā paññāyiṃsu. Atha pañcadasa rattiyo aḍḍhamāso, dve aḍḍhamāsā māsoti evaṃ māsaḍḍhamāsā paññāyiṃsu. Atha cattāro māsā utu, tayo utū saṃvaccharoti evaṃ utusaṃvaccharā paññāyiṃsu.
೧೨೨. ವಣ್ಣವೇವಣ್ಣತಾ ಚಾತಿ ವಣ್ಣಸ್ಸ ವಿವಣ್ಣಭಾವೋ। ತೇಸಂ ವಣ್ಣಾತಿಮಾನಪಚ್ಚಯಾತಿ ತೇಸಂ ವಣ್ಣಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಅತಿಮಾನಪಚ್ಚಯಾ। ಮಾನಾತಿಮಾನಜಾತಿಕಾನನ್ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾತಿಮಾನಸಭಾವಾನಂ। ರಸಾಯ ಪಥವಿಯಾತಿ ಸಮ್ಪನ್ನರಸತ್ತಾ ರಸಾತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾಯ ಪಥವಿಯಾ। ಅನುತ್ಥುನಿಂಸೂತಿ ಅನುಭಾಸಿಂಸು। ಅಹೋ ರಸನ್ತಿ ಅಹೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಧುರರಸಂ ಅನ್ತರಹಿತಂ। ಅಗ್ಗಞ್ಞಂ ಅಕ್ಖರನ್ತಿ ಲೋಕುಪ್ಪತ್ತಿವಂಸಕಥಂ। ಅನುಸರನ್ತೀತಿ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತಿ।
122.Vaṇṇavevaṇṇatā cāti vaṇṇassa vivaṇṇabhāvo. Tesaṃ vaṇṇātimānapaccayāti tesaṃ vaṇṇaṃ ārabbha uppannaatimānapaccayā. Mānātimānajātikānanti punappunaṃ uppajjamānātimānasabhāvānaṃ. Rasāya pathaviyāti sampannarasattā rasāti laddhanāmāya pathaviyā. Anutthuniṃsūti anubhāsiṃsu. Aho rasanti aho amhākaṃ madhurarasaṃ antarahitaṃ. Aggaññaṃ akkharanti lokuppattivaṃsakathaṃ. Anusarantīti anugacchanti.
ಭೂಮಿಪಪ್ಪಟಕಪಾತುಭಾವಾದಿವಣ್ಣನಾ
Bhūmipappaṭakapātubhāvādivaṇṇanā
೧೨೩. ಏವಮೇವ ಪಾತುರಹೋಸೀತಿ ಏದಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹಿ, ಅನ್ತೋವಾಪಿಯಂ ಉದಕೇ ಛಿನ್ನೇ ಸುಕ್ಖಕಲಲಪಟಲಂ ವಿಯ ಚ ಉಟ್ಠಹಿ।
123.Evameva pāturahosīti ediso hutvā uṭṭhahi, antovāpiyaṃ udake chinne sukkhakalalapaṭalaṃ viya ca uṭṭhahi.
೧೨೪. ಪದಾಲತಾತಿ ಏಕಾ ಮಧುರರಸಾ ಭದ್ದಾಲತಾ। ಕಲಮ್ಬುಕಾತಿ ನಾಳಿಕಾ। ಅಹು ವತ ನೋತಿ ಮಧುರರಸಾ ವತ ನೋ ಪದಾಲತಾ ಅಹೋಸಿ। ಅಹಾಯಿ ವತ ನೋತಿ ಸಾ ನೋ ಏತರಹಿ ಅನ್ತರಹಿತಾತಿ।
124.Padālatāti ekā madhurarasā bhaddālatā. Kalambukāti nāḷikā. Ahu vata noti madhurarasā vata no padālatā ahosi. Ahāyi vata noti sā no etarahi antarahitāti.
೧೨೫. ಅಕಟ್ಠಪಾಕೋತಿ ಅಕಟ್ಠೇಯೇವ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಅಕಣೋತಿ ನಿಕ್ಕುಣ್ಡಕೋ। ಅಥುಸೋತಿ ನಿತ್ಥುಸೋ। ಸುಗನ್ಧೋತಿ ದಿಬ್ಬಗನ್ಧಂ ವಾಯತಿ। ತಣ್ಡುಲಪ್ಫಲೋತಿ ಸುಪರಿಸುದ್ಧಂ ಪಣ್ಡರಂ ತಣ್ಡುಲಮೇವ ಫಲತಿ। ಪಕ್ಕಂ ಪಟಿವಿರೂಳ್ಹನ್ತಿ ಸಾಯಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ಪಾತೋ ಪಕ್ಕಂ ಹೋತಿ, ಪುನ ವಿರೂಳ್ಹಂ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಮೇವ ಗಹಿತಟ್ಠಾನಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ನಾಪದಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅಲಾಯಿತಂ ಹುತ್ವಾ ಅನೂನಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ।
125.Akaṭṭhapākoti akaṭṭheyeva bhūmibhāge uppanno. Akaṇoti nikkuṇḍako. Athusoti nitthuso. Sugandhoti dibbagandhaṃ vāyati. Taṇḍulapphaloti suparisuddhaṃ paṇḍaraṃ taṇḍulameva phalati. Pakkaṃ paṭivirūḷhanti sāyaṃ gahitaṭṭhānaṃ pāto pakkaṃ hoti, puna virūḷhaṃ paṭipākatikameva gahitaṭṭhānaṃ na paññāyati. Nāpadānaṃ paññāyatīti alāyitaṃ hutvā anūnameva paññāyati.
ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಾದಿಪಾತುಭಾವವಣ್ಣನಾ
Itthipurisaliṅgādipātubhāvavaṇṇanā
೧೨೬. ಇತ್ಥಿಯಾ ಚಾತಿ ಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ ಇತ್ಥೀ, ತಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುಭವತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ। ಮಾತುಗಾಮೋ ನಾಮ ಹಿ ಪುರಿಸತ್ತಭಾವಂ ಲಭನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪುರಿಸತ್ತಪಚ್ಚಯೇ ಧಮ್ಮೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ಲಭತಿ। ಪುರಿಸೋ ಇತ್ಥತ್ತಭಾವಂ ಲಭನ್ತೋ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲಭತಿ। ತದಾ ಪನ ಪಕತಿಯಾ ಮಾತುಗಾಮಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ, ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಂ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಉಪನಿಜ್ಝಾಯತನ್ತಿ ಉಪನಿಜ್ಝಾಯನ್ತಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ। ಪರಿಳಾಹೋತಿ ರಾಗಪರಿಳಾಹೋ। ಸೇಟ್ಠಿನ್ತಿ ಛಾರಿಕಂ। ನಿಬ್ಬುಯ್ಹಮಾನಾಯಾತಿ ನಿಯ್ಯಮಾನಾಯ।
126.Itthiyā cāti yā pubbe manussakāle itthī, tassa itthiliṅgaṃ pātubhavati, pubbe purisassa purisaliṅgaṃ. Mātugāmo nāma hi purisattabhāvaṃ labhanto anupubbena purisattapaccaye dhamme pūretvā labhati. Puriso itthattabhāvaṃ labhanto kāmesumicchācāraṃ nissāya labhati. Tadā pana pakatiyā mātugāmassa itthiliṅgaṃ, purisassa purisaliṅgaṃ pāturahosi. Upanijjhāyatanti upanijjhāyantānaṃ olokentānaṃ. Pariḷāhoti rāgapariḷāho. Seṭṭhinti chārikaṃ. Nibbuyhamānāyāti niyyamānāya.
೧೨೭. ಅಧಮ್ಮಸಮ್ಮತನ್ತಿ ತಂ ಪಂಸುಖಿಪನಾದಿ ಅಧಮ್ಮೋತಿ ಸಮ್ಮತಂ। ತದೇತರಹಿ ಧಮ್ಮಸಮ್ಮತನ್ತಿ ತಂ ಇದಾನಿ ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಮ್ಮತಂ, ಧಮ್ಮೋತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಏಕಚ್ಚೇಸು ಜಾನಪದೇಸು ಕಲಹಂ ಕುರುಮಾನಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ‘‘ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಸಿ? ಯಾ ಗೋಮಯಪಿಣ್ಡಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಲತ್ಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಾತಬ್ಯತನ್ತಿ ಸೇವಿತಬ್ಬತಂ। ಸನ್ನಿಧಿಕಾರಕನ್ತಿ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಕತ್ವಾ। ಅಪದಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥಾತಿ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಊನಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ಸಣ್ಡಸಣ್ಡಾತಿ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಲಾಪಬನ್ಧಾ ವಿಯ ಗುಮ್ಬಗುಮ್ಬಾ ಹುತ್ವಾ।
127.Adhammasammatanti taṃ paṃsukhipanādi adhammoti sammataṃ. Tadetarahi dhammasammatanti taṃ idāni dhammoti sammataṃ, dhammoti taṃ gahetvā vicaranti. Tathā hi ekaccesu jānapadesu kalahaṃ kurumānā itthiyo ‘‘tvaṃ kasmā kathesi? Yā gomayapiṇḍamattampi nālatthā’’ti vadanti. Pātabyatanti sevitabbataṃ. Sannidhikārakanti sannidhiṃ katvā. Apadānaṃ paññāyitthāti chinnaṭṭhānaṃ ūnameva hutvā paññāyittha. Saṇḍasaṇḍāti ekekasmiṃ ṭhāne kalāpabandhā viya gumbagumbā hutvā.
೧೨೮. ಮರಿಯಾದಂ ಠಪೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ಸೀಮಂ ಠಪೇಯ್ಯಾಮ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋ ಹಿ ನಾಮ। ಪಾಣಿನಾ ಪಹರಿಂಸೂತಿ ತಯೋ ವಾರೇ ವಚನಂ ಅಗಣ್ಹನ್ತಂ ಪಾಣಿನಾ ಪಹರಿಂಸು। ತದಗ್ಗೇ ಖೋತಿ ತಂ ಅಗ್ಗಂ ಕತ್ವಾ।
128.Mariyādaṃṭhapeyyāmāti sīmaṃ ṭhapeyyāma. Yatra hi nāmāti yo hi nāma. Pāṇinā pahariṃsūti tayo vāre vacanaṃ agaṇhantaṃ pāṇinā pahariṃsu. Tadagge khoti taṃ aggaṃ katvā.
ಮಹಾಸಮ್ಮತರಾಜವಣ್ಣನಾ
Mahāsammatarājavaṇṇanā
೧೩೦. ಖೀಯಿತಬ್ಬಂ ಖೀಯೇಯ್ಯಾತಿ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬಂ ಪಕಾಸೇಯ್ಯ ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಹಾರೇತಬ್ಬಂ ಹಾರೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯೋ ನೇಸಂ ಸತ್ತೋತಿ ಯೋ ತೇಸಂ ಸತ್ತೋ। ಕೋ ಪನ ಸೋತಿ? ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಸಾಲೀನಂ ಭಾಗಂ ಅನುಪದಸ್ಸಾಮಾತಿ ಮಯಂ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಖೇತ್ತತೋ ಅಮ್ಬಣಮ್ಬಣಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತುಯ್ಹಂ ಸಾಲಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತಯಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜೇಟ್ಠಕಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠಾತಿ।
130.Khīyitabbaṃ khīyeyyāti pakāsetabbaṃ pakāseyya khipitabbaṃ khipeyya, hāretabbaṃ hāreyyāti vuttaṃ hoti. Yo nesaṃ sattoti yo tesaṃ satto. Ko pana soti? Amhākaṃ bodhisatto. Sālīnaṃ bhāgaṃ anupadassāmāti mayaṃ ekekassa khettato ambaṇambaṇaṃ āharitvā tuyhaṃ sālibhāgaṃ dassāma, tayā kiñci kammaṃ na kātabbaṃ, tvaṃ amhākaṃ jeṭṭhakaṭṭhāne tiṭṭhāti.
೧೩೧. ಅಕ್ಖರಂ ಉಪನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾ ಸಮಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ವೋಹಾರೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಖತ್ತಿಯೋ ಖತ್ತಿಯೋತ್ವೇವ ದುತಿಯಂ ಅಕ್ಖರನ್ತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಅಕ್ಖರಮೇವ, ತೇ ಪನಸ್ಸ ಖೇತ್ತಸಾಮಿನೋ ತೀಹಿ ಸಙ್ಖೇಹಿ ಅಭಿಸೇಕಮ್ಪಿ ಅಕಂಸು। ರಞ್ಜೇತೀತಿ ಸುಖೇತಿ ಪಿನೇತಿ। ಅಗ್ಗಞ್ಞೇನಾತಿ ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಞಾತೇನ, ಅಗ್ಗೇ ವಾ ಞಾತೇನ ಲೋಕುಪ್ಪತ್ತಿಸಮಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇನ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಅಹೋಸೀತಿ।
131.Akkharaṃ upanibbattanti saṅkhā samaññā paññatti vohāro uppanno. Khattiyo khattiyotveva dutiyaṃ akkharanti na kevalaṃ akkharameva, te panassa khettasāmino tīhi saṅkhehi abhisekampi akaṃsu. Rañjetīti sukheti pineti. Aggaññenāti agganti ñātena, agge vā ñātena lokuppattisamaye uppannena abhinibbatti ahosīti.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಣ್ಡಲಾದಿವಣ್ಣನಾ
Brāhmaṇamaṇḍalādivaṇṇanā
೧೩೨. ವೀತಙ್ಗಾರಾ ವೀತಧೂಮಾತಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಖಾದಿತಬ್ಬಾಭಾವತೋ ವಿಗತಧೂಮಙ್ಗಾರಾ। ಪನ್ನಮುಸಲಾತಿ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪಚಿತಬ್ಬಾಭಾವತೋ ಪತಿತಮುಸಲಾ। ಘಾಸಮೇಸಮಾನಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯವಸೇನ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ। ತಮೇನಂ ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾತಿ ತೇ ಏತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ। ಅನಭಿಸಮ್ಭುಣಮಾನಾತಿ ಅಸಹಮಾನಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ। ಗನ್ಥೇ ಕರೋನ್ತಾತಿ ತಯೋ ವೇದೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತಾ ಚೇವ ವಾಚೇನ್ತಾ ಚ। ಅಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಸನ್ತಿ, ‘‘ಅಚ್ಛೇನ್ತೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಏಸೇವತ್ಥೋ। ಹೀನಸಮ್ಮತನ್ತಿ ‘‘ಮನ್ತೇ ಧಾರೇನ್ತಿ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇನ್ತೀ’’ತಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ಇದಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಹೀನಸಮ್ಮತಂ। ತದೇತರಹಿ ಸೇಟ್ಠಸಮ್ಮತನ್ತಿ ತಂ ಇದಾನಿ ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಮನ್ತೇ ಧಾರೇನ್ತಿ ಏತ್ತಕೇ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇನ್ತೀ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಸಮ್ಮತಂ ಜಾತಂ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಣ್ಡಲಸ್ಸಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಣಸ್ಸ।
132.Vītaṅgārāvītadhūmāti pacitvā khāditabbābhāvato vigatadhūmaṅgārā. Pannamusalāti koṭṭetvā pacitabbābhāvato patitamusalā. Ghāsamesamānāti bhikkhācariyavasena yāgubhattaṃ pariyesantā. Tamenaṃ manussā disvāti te ete manussā passitvā. Anabhisambhuṇamānāti asahamānā asakkontā. Ganthe karontāti tayo vede abhisaṅkharontā ceva vācentā ca. Acchantīti vasanti, ‘‘acchentī’’tipi pāṭho. Esevattho. Hīnasammatanti ‘‘mante dhārenti mante vācentī’’ti kho, vāseṭṭha, idaṃ tena samayena hīnasammataṃ. Tadetarahi seṭṭhasammatanti taṃ idāni ‘‘ettake mante dhārenti ettake mante vācentī’’ti seṭṭhasammataṃ jātaṃ. Brāhmaṇamaṇḍalassāti brāhmaṇagaṇassa.
೧೩೩. ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಂ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ। ವಿಸುಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜೇಸುನ್ತಿ ಗೋರಕ್ಖ ವಾಣಿಜಕಮ್ಮಾದಿಕೇ ವಿಸ್ಸುತೇ ಉಗ್ಗತೇ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಪಯೋಜೇಸುಂ।
133.Methunaṃ dhammaṃ samādāyāti methunadhammaṃ samādiyitvā. Visukammantepayojesunti gorakkha vāṇijakammādike vissute uggate kammante payojesuṃ.
೧೩೪. ಸುದ್ದಾ ಸುದ್ದಾತಿ ತೇನ ಲುದ್ದಾಚಾರಕಮ್ಮಖುದ್ದಾಚಾರಕಮ್ಮುನಾ ಸುದ್ದಂ ಸುದ್ದಂ ಲಹುಂ ಲಹುಂ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಹು ಖೋತಿ ಹೋತಿ ಖೋ।
134.Suddā suddāti tena luddācārakammakhuddācārakammunā suddaṃ suddaṃ lahuṃ lahuṃ kucchitaṃ gacchanti, vinassantīti attho. Ahu khoti hoti kho.
೧೩೫. ಸಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಗರಹಮಾನೋತಿ ನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪನಮತ್ತೇನ ಸುಜ್ಝಿತುಂ ಸಕ್ಕಾತಿ ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಖತ್ತಿಯಧಮ್ಮಂ ನಿನ್ದಮಾನೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ‘‘ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠ, ಚತೂಹಿ ಮಣ್ಡಲೇಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಇಮಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಸಮಣಮಣ್ಡಲಂ ನಾಮ ವಿಸುಂ ನತ್ಥಿ, ಯಸ್ಮಾ ಪನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾತಿಯಾ ಸುಜ್ಝಿತುಂ, ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಿಸುದ್ಧಿ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಮಣ್ಡಲೇಹಿ ಸಮಣಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಇಮಾನಿ ಮಣ್ಡಲಾನಿ ಸಮಣಮಣ್ಡಲಂ ಅನುವತ್ತನ್ತಿ, ಅನುವತ್ತನ್ತಾನಿ ಚ ಧಮ್ಮೇನೇವ ಅನುವತ್ತನ್ತಿ, ನೋ ಅಧಮ್ಮೇನ। ಸಮಣಮಣ್ಡಲಞ್ಹಿ ಆಗಮ್ಮ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತೀ’’ತಿ।
135.Sakaṃdhammaṃ garahamānoti na setacchattaṃ ussāpanamattena sujjhituṃ sakkāti evaṃ attano khattiyadhammaṃ nindamāno. Esa nayo sabbattha. ‘‘Imehi kho, vāseṭṭha, catūhi maṇḍalehī’’ti iminā imaṃ dasseti ‘‘samaṇamaṇḍalaṃ nāma visuṃ natthi, yasmā pana na sakkā jātiyā sujjhituṃ, attano attano sammāpaṭipattiyā visuddhi hoti. Tasmā imehi catūhi maṇḍalehi samaṇamaṇḍalassa abhinibbatti hoti. Imāni maṇḍalāni samaṇamaṇḍalaṃ anuvattanti, anuvattantāni ca dhammeneva anuvattanti, no adhammena. Samaṇamaṇḍalañhi āgamma sammāpaṭipattiṃ pūretvā suddhiṃ pāpuṇantī’’ti.
ದುಚ್ಚರಿತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Duccaritādikathāvaṇṇanā
೧೩೬. ಇದಾನಿ ಯಥಾಜಾತಿಯಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸುಜ್ಝಿತುಂ, ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾವ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ, ತಮತ್ಥಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಖತ್ತಿಯೋಪಿ ಖೋ, ವಾಸೇಟ್ಠಾತಿ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಹೇತೂತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಸಮಾದಿನ್ನಕಮ್ಮಹೇತು, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಸಮಾದಾನಹೇತು।
136. Idāni yathājātiyā na sakkā sujjhituṃ, sammāpaṭipattiyāva sujjhanti, tamatthaṃ pākaṭaṃ karonto khattiyopi kho, vāseṭṭhāti desanaṃ ārabhi. Tattha micchādiṭṭhikammasamādānahetūti micchādiṭṭhivasena samādinnakammahetu, micchādiṭṭhikammassa vā samādānahetu.
೧೩೭. ದ್ವಯಕಾರೀತಿ ಕಾಲೇನ ಕುಸಲಂ ಕರೋತಿ, ಕಾಲೇನ ಅಕುಸಲನ್ತಿ ಏವಂ ಉಭಯಕಾರೀ। ಸುಖದುಕ್ಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಹೋತೀತಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಭಯವಿಪಾಕದಾನಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯೇನ ಪನ ಅಕುಸಲಂ ಬಹುಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಕುಸಲಂ ಮನ್ದಂ, ಸೋ ತಂ ಕುಸಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಅಥ ನಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಕಾಣಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ ಖುಜ್ಜಮ್ಪಿ ಪೀಠಸಪ್ಪಿಮ್ಪಿ। ಸೋ ರಜ್ಜಸ್ಸ ವಾ ಅನರಹೋ ಹೋತಿ, ಅಭಿಸಿತ್ತಕಾಲೇ ವಾ ಏವಂಭೂತೋ ಭೋಗೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಪರಸ್ಸ ಮರಣಕಾಲೇ ದ್ವೇ ಬಲವಮಲ್ಲಾ ವಿಯ ತೇ ದ್ವೇಪಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ತೇಸು ಅಕುಸಲಂ ಬಲವತರಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಕುಸಲಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇತಿ। ಕುಸಲಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ಪವತ್ತಿವೇದನೀಯಂ ಹೋತಿ। ತಮೇನಂ ಮಙ್ಗಲಹತ್ಥಿಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ಮಙ್ಗಲಅಸ್ಸಂ ವಾ ಮಙ್ಗಲಉಸಭಂ ವಾ। ಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವತಿ । ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸುಖದುಕ್ಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಹೋತೀ’’ತಿ।
137.Dvayakārīti kālena kusalaṃ karoti, kālena akusalanti evaṃ ubhayakārī. Sukhadukkhappaṭisaṃvedī hotīti ekakkhaṇe ubhayavipākadānaṭṭhānaṃ nāma natthi. Yena pana akusalaṃ bahuṃ kataṃ hoti, kusalaṃ mandaṃ, so taṃ kusalaṃ nissāya khattiyakule vā brāhmaṇakule vā nibbattati. Atha naṃ akusalakammaṃ kāṇampi karoti khujjampi pīṭhasappimpi. So rajjassa vā anaraho hoti, abhisittakāle vā evaṃbhūto bhoge paribhuñjituṃ na sakkoti. Aparassa maraṇakāle dve balavamallā viya te dvepi kusalākusalakammāni upaṭṭhahanti. Tesu akusalaṃ balavataraṃ hoti, taṃ kusalaṃ paṭibāhitvā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpeti. Kusalakammampi pavattivedanīyaṃ hoti. Tamenaṃ maṅgalahatthiṃ vā karonti maṅgalaassaṃ vā maṅgalausabhaṃ vā. So sampattiṃ anubhavati . Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sukhadukkhappaṭisaṃvedī hotī’’ti.
ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಭಾವನಾವಣ್ಣನಾ
Bodhipakkhiyabhāvanāvaṇṇanā
೧೩೮. ಸತ್ತನ್ನಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನನ್ತಿ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ’’ತಿ ಆದಿಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಸತ್ತನ್ನಂ, ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಪನ ಸತ್ತತಿಂಸಾಯ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ । ಭಾವನಮನ್ವಾಯಾತಿ ಭಾವನಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ, ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಚತುಸಚ್ಚಂ ಖೀಣಾಸವಮೇವ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸೇಟ್ಠಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ।
138.Sattannaṃ bodhipakkhiyānanti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti ādikoṭṭhāsavasena sattannaṃ, paṭipāṭiyā pana sattatiṃsāya bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ . Bhāvanamanvāyāti bhāvanaṃ anugantvā, paṭipajjitvāti attho. Parinibbāyatīti kilesaparinibbānena parinibbāyati. Iti bhagavā cattāro vaṇṇe dassetvā vinivattetvā paṭividdhacatusaccaṃ khīṇāsavameva devamanussesu seṭṭhaṃ katvā dassesi.
೧೪೦. ಇದಾನಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ಲೋಕಸಮ್ಮತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋಪಿ ವಚನದಸ್ಸನಾನುಸಾರೇನ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಇಮೇಸಞ್ಹಿ ವಾಸೇಟ್ಠ ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನಾಪೇಸಾ’’ತಿಆದಿ ಅಮ್ಬಟ್ಠಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಏತ್ತಕೇನ ಇಮಿನಾ ಕಥಾಮಗ್ಗೇನ ಸೇಟ್ಠಚ್ಛೇದಕವಾದಮೇವ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಂ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅತ್ತಮನಾ ವಾಸೇಟ್ಠಭಾರದ್ವಾಜಾತಿ ವಾಸೇಟ್ಠಭಾರದ್ವಾಜ ಸಾಮಣೇರಾಪಿ ಹಿ ಸಕಮನಾ ತುಟ್ಠಮನಾ ‘‘ಸಾಧು, ಸಾಧೂ’’ತಿ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿಂಸು। ಇದಮೇವ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಆವಜ್ಜನ್ತಾ ಅನುಮಜ್ಜನ್ತಾ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
140. Idāni tamevatthaṃ lokasammatassa brahmunopi vacanadassanānusārena daḷhaṃ katvā dassento imesañhi vāseṭṭha catunnaṃ vaṇṇānantiādimāha. ‘‘Brahmunāpesā’’tiādi ambaṭṭhasutte vitthāritaṃ. Iti bhagavā ettakena iminā kathāmaggena seṭṭhacchedakavādameva dassetvā suttantaṃ vinivattetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Attamanā vāseṭṭhabhāradvājāti vāseṭṭhabhāradvāja sāmaṇerāpi hi sakamanā tuṭṭhamanā ‘‘sādhu, sādhū’’ti bhagavato bhāsitaṃ abhinandiṃsu. Idameva suttantaṃ āvajjantā anumajjantā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Aggaññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೪. ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತಂ • 4. Aggaññasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೪. ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 4. Aggaññasuttavaṇṇanā
