| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
੪. ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Aggaññasuttavaṇṇanā
વਾਸੇਟ੍ਠਭਾਰਦ੍વਾਜવਣ੍ਣਨਾ
Vāseṭṭhabhāradvājavaṇṇanā
੧੧੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਮਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਾ – ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੇ ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਪਾਸਾਦੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ। ਅਤੀਤੇ ਸਤਸਹਸ੍ਸਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਯਿਕਾ ਹੋਮੀ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਾ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਦੇવੇਸੁ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਭਦ੍ਦਿਯਨਗਰੇ ਮੇਣ੍ਡਕਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਨਞ੍ਚਯਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਗੇਹੇ ਸੁਮਨਦੇવਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਜਾਤਕਾਲੇ ਤਸ੍ਸਾ વਿਸਾਖਾਤਿ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਸਾ ਯਦਾ ਭਗવਾ ਭਦ੍ਦਿਯਨਗਰਂ ਆਗਮਾਸਿ, ਤਦਾ ਪਞ੍ਚਦਾਸਿਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਠਮਦਸ੍ਸਨਮ੍ਹਿਯੇવ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ ਅਹੋਸਿ।
111.Evaṃme sutanti aggaññasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – pubbārāme migāramātupāsādeti ettha ayaṃ anupubbikathā. Atīte satasahassakappamatthake ekā upāsikā padumuttaraṃ bhagavantaṃ nimantetvā buddhappamukhassa bhikkhusatasahassassa dānaṃ datvā bhagavato pādamūle nipajjitvā ‘‘anāgate tumhādisassa buddhassa aggupaṭṭhāyikā homī’’ti patthanaṃ akāsi. Sā kappasatasahassaṃ devesu ceva manussesu ca saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle bhaddiyanagare meṇḍakaseṭṭhiputtassa dhanañcayaseṭṭhino gehe sumanadeviyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Jātakāle tassā visākhāti nāmaṃ akaṃsu. Sā yadā bhagavā bhaddiyanagaraṃ āgamāsi, tadā pañcadāsisatehi saddhiṃ bhagavato paccuggamanaṃ katvā paṭhamadassanamhiyeva sotāpannā ahosi.
ਅਪਰਭਾਗੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਮਿਗਾਰਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਣ੍ਣવਡ੍ਢਨਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਗੇਹਂ ਗਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਨਂ ਮਿਗਾਰਸੇਟ੍ਠਿ ਮਾਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਮਿਗਾਰਮਾਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਤਿਕੁਲਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯਾ ਚਸ੍ਸਾ ਪਿਤਾ ਮਹਾਲਤਾਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਂ ਨਾਮ ਕਾਰਾਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨੇ ਚਤਸ੍ਸੋ વਜਿਰਨਾਲ਼ਿਯੋ ਉਪਯੋਗਂ ਅਗਮਂਸੁ, ਮੁਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਾਦਸ ਨਾਲ਼ਿਯੋ, ਪવਾਲ਼ਸ੍ਸ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਨਾਲ਼ਿਯੋ, ਮਣੀਨਂ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸ ਨਾਲ਼ਿਯੋ। ਇਤਿ ਏਤੇਹਿ ਚ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਸਤ੍ਤਹਿ ਰਤਨੇਹਿ ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਂ ਸੀਸੇ ਪਟਿਮੁਕ੍ਕਂ ਯਾવ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਭਸ੍ਸਤਿ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਬਲਂ ਧਾਰਯਮਾਨਾવ ਨਂ ਇਤ੍ਥੀ ਧਾਰੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਸਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਯਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪਸਾਧਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨવਹਿ ਕੋਟੀਹਿ ਭਗવਤੋ વਿਹਾਰਂ ਕਾਰਯਮਾਨਾ ਕਰੀਸਮਤ੍ਤੇ ਭੂਮਿਭਾਗੇ ਪਾਸਾਦਂ ਕਾਰੇਸਿ । ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿਭੂਮਿਯਂ ਪਞ੍ਚ ਗਬ੍ਭਸਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਿਮਭੂਮਿਯਂ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਗਬ੍ਭਸਹਸ੍ਸਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਸਾ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਪਾਸਾਦੋવ ਨ ਸੋਭਤੀ’’ਤਿ ਤਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਦੁવਡ੍ਢਗੇਹਸਤਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਚੂਲ਼ਪਾਸਾਦਸਤਾਨਿ , ਪਞ੍ਚ ਦੀਘਸਾਲਸਤਾਨਿ ਚ ਕਾਰਾਪੇਸਿ। વਿਹਾਰਮਹੋ ਚਤੂਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ।
Aparabhāge sāvatthiyaṃ migāraseṭṭhiputtassa puṇṇavaḍḍhanakumārassa gehaṃ gatā. Tattha naṃ migāraseṭṭhi mātuṭṭhāne ṭhapesi. Tasmā migāramātāti vuccati. Patikulaṃ gacchantiyā cassā pitā mahālatāpiḷandhanaṃ nāma kārāpesi. Tasmiṃ piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu, muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷassa dvāvīsati nāḷiyo, maṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo. Iti etehi ca aññehi ca sattahi ratanehi niṭṭhānaṃ agamāsi. Taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati. Pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti. Sā aparabhāge dasabalassa aggupaṭṭhāyikā hutvā taṃ pasādhanaṃ vissajjetvā navahi koṭīhi bhagavato vihāraṃ kārayamānā karīsamatte bhūmibhāge pāsādaṃ kāresi . Tassa uparibhūmiyaṃ pañca gabbhasatāni honti, heṭṭhimabhūmiyaṃ pañcāti gabbhasahassappaṭimaṇḍito ahosi. Sā ‘‘suddhapāsādova na sobhatī’’ti taṃ parivāretvā pañca duvaḍḍhagehasatāni, pañca cūḷapāsādasatāni , pañca dīghasālasatāni ca kārāpesi. Vihāramaho catūhi māsehi niṭṭhānaṃ agamāsi.
ਮਾਤੁਗਾਮਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤਾਯ વਿਸਾਖਾਯ વਿਯ ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ ਧਨਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਪੁਰਿਸਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ વਿਯ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸਾਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਚਤੁਪਣ੍ਣਾਸਕੋਟਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਦਕ੍ਖਿਣਭਾਗੇ ਅਨੁਰਾਧਪੁਰਸ੍ਸ ਮਹਾવਿਹਾਰਸਦਿਸੇ ਠਾਨੇ ਜੇਤવਨਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਨਾਮ ਕਾਰੇਸਿ। વਿਸਾਖਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਪਾਚੀਨਭਾਗੇ ਉਤ੍ਤਰਦੇવਿਯਾ વਿਹਾਰਸਦਿਸੇ ਠਾਨੇ ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮਂ ਨਾਮ ਕਾਰੇਸਿ। ਭਗવਾ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕੁਲਾਨਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਇਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ વਿਹਾਰੇਸੁ ਨਿਬਦ੍ਧવਾਸਂ વਸਿ। ਏਕਂ ਅਨ੍ਤੋવਸ੍ਸਂ ਜੇਤવਨੇ વਸਤਿ, ਏਕਂ ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੇ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਪਨ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੇ વਿਹਰਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੇ ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਪਾਸਾਦੇ’’ਤਿ।
Mātugāmattabhāve ṭhitāya visākhāya viya aññissā buddhasāsane dhanapariccāgo nāma natthi, purisattabhāve ṭhitassa anāthapiṇḍikassa viya aññassāti. So hi catupaṇṇāsakoṭiyo vissajjetvā sāvatthiyā dakkhiṇabhāge anurādhapurassa mahāvihārasadise ṭhāne jetavanamahāvihāraṃ nāma kāresi. Visākhā sāvatthiyā pācīnabhāge uttaradeviyā vihārasadise ṭhāne pubbārāmaṃ nāma kāresi. Bhagavā imesaṃ dvinnaṃ kulānaṃ anukampāya sāvatthiṃ nissāya viharanto imesu dvīsu vihāresu nibaddhavāsaṃ vasi. Ekaṃ antovassaṃ jetavane vasati, ekaṃ pubbārāme. Tasmiṃ samaye pana bhagavā pubbārāme viharati. Tena vuttaṃ ‘‘pubbārāme migāramātupāsāde’’ti.
વਾਸੇਟ੍ਠਭਾਰਦ੍વਾਜਾਤਿ વਾਸੇਟ੍ਠੋ ਚ ਸਾਮਣੇਰੋ ਭਾਰਦ੍વਾਜੋ ਚ। ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਪਰਿવਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇ ਨੇવ ਤਿਤ੍ਥਿਯਪਰਿવਾਸਂ વਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਆਪਤ੍ਤਿਪਰਿવਾਸਂ। ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣવਸ੍ਸਤ੍ਤਾ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਂ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਾ વਸਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਂ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨਾ’’ਤਿ। ਉਭੋਪਿ ਹੇਤੇ ਉਦਿਚ੍ਚਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਕੋਟਿવਿਭવਾ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਗੂ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੇ વਾਸੇਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣਂ ਗਤਾ, ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਂ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨਾ ਪਰਿવਸਨ੍ਤਿ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਚਙ੍ਕਮਤੀਤਿ ਉਤ੍ਤਰਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਆਯਤਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਾਭਾਗੇ ਪਾਸਾਦਚ੍ਛਾਯਾਯਂ ਯਨ੍ਤਰਜ੍ਜੂਹਿ ਆਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨਂ ਰਤਨਸਤੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸੁવਣ੍ਣਅਗ੍ਘਿਕਂ વਿਯ ਅਨਿਲਪਥੇ વਿਧਾવਨ੍ਤੀਹਿ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਾਹਿ ਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮੀਹਿ ਸੋਭਮਾਨੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਚਙ੍ਕਮਤਿ।
Vāseṭṭhabhāradvājāti vāseṭṭho ca sāmaṇero bhāradvājo ca. Bhikkhūsu parivasantīti te neva titthiyaparivāsaṃ vasanti, na āpattiparivāsaṃ. Aparipuṇṇavassattā pana bhikkhubhāvaṃ patthayamānā vasanti. Tenevāha ‘‘bhikkhubhāvaṃ ākaṅkhamānā’’ti. Ubhopi hete udiccabrāhmaṇamahāsālakule nibbattā, cattālīsa cattālīsa koṭivibhavā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū majjhimanikāye vāseṭṭhasuttaṃ sutvā saraṇaṃ gatā, tevijjasuttaṃ sutvā pabbajitvā imasmiṃ kāle bhikkhubhāvaṃ ākaṅkhamānā parivasanti. Abbhokāse caṅkamatīti uttaradakkhiṇena āyatassa pāsādassa puratthimadisābhāge pāsādacchāyāyaṃ yantarajjūhi ākaḍḍhiyamānaṃ ratanasatubbedhaṃ suvaṇṇaagghikaṃ viya anilapathe vidhāvantīhi chabbaṇṇāhi buddharasmīhi sobhamāno aparāparaṃ caṅkamati.
੧੧੩. ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਿਂਸੂਤਿ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਓਨਤਸਰੀਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੁવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਚਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। વਾਸੇਟ੍ਠਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਸੋ ਤੇਸਂ ਪਣ੍ਡਿਤਤਰੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬਞ੍ਚ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਖ੍વਤ੍ਥਾਤਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਚ੍ਚਾਤਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਾਤਿਕਾ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੀਨਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਕੁਲੀਨਾ ਕੁਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਤੋ, ਭੋਗਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸવਿਧੇਨ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੁਨਾ ਨ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ। ਨ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਾਯ ਪਰਿਭવਕਥਾਯ ਨ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਇਮੇ ਸਾਮਣੇਰੇ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਮਾਨੋવ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਇਮੇ ਮਯਾ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਪਠਮਤਰਂ ਨ ਕਥੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਕਥਿਤੇ ਕਥਾ ਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਕਥਾਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਾਯ। ਤਗ੍ਘਾਤਿ ਏਕਂਸવਚਨੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਏਕਂਸੇਨੇવ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਰੂਪਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਰੂਪਾਯ। ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਯਾਤਿ ਯਥਾਰੁਚਿ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੂਰਿਤਾਯ। ਨੋ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਯਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਟ੍ਠਪਿਤਾਯ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤਾਯ।
113.Anucaṅkamiṃsūti añjaliṃ paggayha onatasarīrā hutvā anuvattamānā caṅkamiṃsu. Vāseṭṭhaṃ āmantesīti so tesaṃ paṇḍitataro gahetabbaṃ vissajjetabbañca jānāti, tasmā taṃ āmantesi. Tumhe khvatthāti tumhe kho attha. Brāhmaṇajaccāti, brāhmaṇajātikā. Brāhmaṇakulīnāti brāhmaṇesu kulīnā kulasampannā. Brāhmaṇakulāti brāhmaṇakulato, bhogādisampannaṃ brāhmaṇakulaṃ pahāyāti attho. Na akkosantīti dasavidhena akkosavatthunā na akkosanti. Na paribhāsantīti nānāvidhāya paribhavakathāya na paribhāsantīti attho. Iti bhagavā ‘‘brāhmaṇā ime sāmaṇere akkosanti paribhāsantī’’ti jānamānova pucchati. Kasmā? Ime mayā apucchitā paṭhamataraṃ na kathessanti, akathite kathā na samuṭṭhātīti kathāsamuṭṭhāpanatthāya. Tagghāti ekaṃsavacane nipāto, ekaṃseneva no, bhante, brāhmaṇā akkosanti paribhāsantīti vuttaṃ hoti. Attarūpāyāti attano anurūpāya. Paripuṇṇāyāti yathāruci padabyañjanāni āropetvā āropetvā paripūritāya. No aparipuṇṇāyāti antarā aṭṭhapitāya nirantaraṃ pavattāya.
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਇਮੇ ਸਾਮਣੇਰੇ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੀਤਿ? ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਤਾਯ। ਇਮੇ ਹਿ ਸਾਮਣੇਰਾ ਅਗ੍ਗਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਪੁਤ੍ਤਾ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਗੂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪਾਕਟਾ ਸਮ੍ਭਾવਿਤਾ ਤੇਸਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪੁਤ੍ਤਾ ਪਬ੍ਬਜਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ‘‘ਅਪਤਿਟ੍ਠਾ ਮਯਂ ਜਾਤਾ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਤਾਯ ਗਾਮਦ੍વਾਰੇਪਿ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇਪਿ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਮਯੋ ਭਿਨ੍ਨੋ, ਮੁਣ੍ਡਸਮਣਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਤੋ ਪਚ੍ਛਤੋ ਰਸਗਿਦ੍ਧਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਥਾ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਚੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਾਨਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਚ વਤ੍વਾ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ। ਸਾਮਣੇਰਾ ਤੇਸੁ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ਕੋਪਂ વਾ ਆਘਾਤਂ વਾ ਅਕਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ਭਗવਤਾ ਪੁਟ੍ਠਾ ‘‘ਤਗ੍ਘ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਅਥ ਨੇ ਭਗવਾ ਅਕ੍ਕੋਸਨਾਕਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ વੋਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤੇ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹਂਸੁ।
Kasmā pana brāhmaṇā ime sāmaṇere akkosantīti? Appatiṭṭhatāya. Ime hi sāmaṇerā aggabrāhmaṇānaṃ puttā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū jambudīpe brāhmaṇānaṃ antare pākaṭā sambhāvitā tesaṃ pabbajitattā aññe brāhmaṇaputtā pabbajiṃsu. Atha kho brāhmaṇā ‘‘apatiṭṭhā mayaṃ jātā’’ti imāya appatiṭṭhatāya gāmadvārepi antogāmepi te disvā ‘‘tumhehi brāhmaṇasamayo bhinno, muṇḍasamaṇakassa pacchato pacchato rasagiddhā hutvā vicarathā’’tiādīni ceva pāḷiyaṃ āgatāni ‘‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo’’tiādīni ca vatvā akkosanti. Sāmaṇerā tesu akkosantesupi kopaṃ vā āghātaṃ vā akatvā kevalaṃ bhagavatā puṭṭhā ‘‘taggha no, bhante, brāhmaṇā akkosanti paribhāsantī’’ti ārocesuṃ. Atha ne bhagavā akkosanākāraṃ pucchanto yathā kathaṃ pana voti pucchati. Te ācikkhantā brāhmaṇā bhantetiādimāhaṃsu.
ਤਤ੍ਥ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋਤਿ ਜਾਤਿਗੋਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪਨਟ੍ਠਾਨੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਾ ਅਞ੍ਞੇ વਣ੍ਣਾਤਿ ਇਤਰੇ ਤਯੋ વਣ੍ਣਾ ਹੀਨਾ ਲਾਮਕਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸੁਕ੍ਕੋਤਿ ਪਣ੍ਡਰੋ। ਕਣ੍ਹੋਤਿ ਕਾਲ਼ਕੋ। ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਜਾਤਿਗੋਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪਨਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾ। ਓਰਸਾ ਮੁਖਤੋ ਜਾਤਾਤਿ ਉਰੇ વਸਿਤ੍વਾ ਮੁਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ, ਉਰੇ ਕਤ੍વਾ ਸਂવਡ੍ਢਿਤਾਤਿ વਾ ਓਰਸਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਤੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਦਾਯਾਦਾ। ਹੀਨਮਤ੍ਥ વਣ੍ਣਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤਾਤਿ ਹੀਨਂ વਣ੍ਣਂ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤਾ ਅਤ੍ਥ। ਮੁਣ੍ਡਕੇ ਸਮਣਕੇਤਿ ਨਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨ੍ਤਾ વਦਨ੍ਤਿ, ਨ ਮੁਣ੍ਡਕਮਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਸਮਣਮਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਇਬ੍ਭੇਤਿ ਗਹਪਤਿਕੇ। ਕਣ੍ਹੇਤਿ ਕਾਲ਼ਕੇ। ਬਨ੍ਧੂਤਿ ਮਾਰਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧੁਭੂਤੇ ਮਾਰਪਕ੍ਖਿਕੇ। ਪਾਦਾਪਚ੍ਚੇਤਿ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪਾਦਾਨਂ ਅਪਚ੍ਚਭੂਤੇ ਪਾਦਤੋ ਜਾਤੇਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Tattha seṭṭho vaṇṇoti jātigottādīnaṃ paññāpanaṭṭhāne brāhmaṇova seṭṭhoti dassenti. Hīnā aññe vaṇṇāti itare tayo vaṇṇā hīnā lāmakāti vadanti. Sukkoti paṇḍaro. Kaṇhoti kāḷako. Sujjhantīti jātigottādīnaṃ paññāpanaṭṭhāne sujjhanti. Brahmuno puttāti mahābrahmuno puttā. Orasā mukhato jātāti ure vasitvā mukhato nikkhantā, ure katvā saṃvaḍḍhitāti vā orasā. Brahmajāti brahmato nibbattā. Brahmanimmitāti brahmunā nimmitā. Brahmadāyādāti brahmuno dāyādā. Hīnamattha vaṇṇaṃ ajjhupagatāti hīnaṃ vaṇṇaṃ ajjhupagatā attha. Muṇḍakesamaṇaketi nindantā jigucchantā vadanti, na muṇḍakamattañceva samaṇamattañca sandhāya. Ibbheti gahapatike. Kaṇheti kāḷake. Bandhūti mārassa bandhubhūte mārapakkhike. Pādāpacceti mahābrahmuno pādānaṃ apaccabhūte pādato jāteti adhippāyo.
੧੧੪. ‘‘ਤਗ੍ਘ વੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪੋਰਾਣਂ ਅਸ੍ਸਰਨ੍ਤਾ ਏવਮਾਹਂਸੂ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਸਾਮਿવਚਨਂ વਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੋਰਾਣਨ੍ਤਿ ਪੋਰਾਣਕਂ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਂ ਲੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਚਰਿਯવਂਸਂ। ਅਸ੍ਸਰਨ੍ਤਾਤਿ ਅਸ੍ਸਰਮਾਨਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਏਕਂਸੇਨ વੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪੋਰਾਣਂ ਲੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ। ‘‘ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਤੇਸਂ ਲਦ੍ਧਿਭਿਨ੍ਦਨਤ੍ਥਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਪੁਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ ਆવਾਹવਿવਾਹવਸੇਨ ਕੁਲਂ ਆਨੀਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯੋ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਖੋ ਪਨੇਤਾ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਉਤੁਨਿਯੋਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਞ੍ਜਾਤਪੁਪ੍ਫਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਬ੍ਭਿਨਿਯੋਤਿ ਸਞ੍ਜਾਤਗਬ੍ਭਾ। વਿਜਾਯਮਾਨਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਜਨਯਮਾਨਾ। ਪਾਯਮਾਨਾਤਿ ਦਾਰਕੇ ਥਞ੍ਞਂ ਪਾਯਨ੍ਤਿਯੋ। ਯੋਨਿਜਾવ ਸਮਾਨਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀਨਂ ਪਸ੍ਸਾવਮਗ੍ਗੇਨ ਜਾਤਾ ਸਮਾਨਾ। ਏવਮਾਹਂਸੂਤਿ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ? ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’ਤਿ। ਯਦਿ ਪਨ ਨੇਸਂ ਤਂ ਸਚ੍ਚવਚਨਂ ਸਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀਨਂ ਕੁਚ੍ਛਿ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਸ੍ਸ ਉਰੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀਨਂ ਪਸ੍ਸਾવਮਗ੍ਗੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਮੁਖਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੇ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮੂਨਞ੍ਚੇવ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ।
114. ‘‘Taggha vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā porāṇaṃ assarantā evamāhaṃsū’’ti ettha voti nipātamattaṃ, sāmivacanaṃ vā, tumhākaṃ brāhmaṇāti attho. Porāṇanti porāṇakaṃ aggaññaṃ lokuppatticariyavaṃsaṃ. Assarantāti assaramānā. Idaṃ vuttaṃ hoti, ekaṃsena vo, vāseṭṭha, brāhmaṇā porāṇaṃ lokuppattiṃ ananussarantā ajānantā evaṃ vadantīti. ‘‘Dissanti kho panā’’ti evamādi tesaṃ laddhibhindanatthāya vuttaṃ. Tattha brāhmaṇiyoti brāhmaṇānaṃ puttappaṭilābhatthāya āvāhavivāhavasena kulaṃ ānītā brāhmaṇiyo dissanti. Tā kho panetā aparena samayena utuniyopi honti, sañjātapupphāti attho. Gabbhiniyoti sañjātagabbhā. Vijāyamānāti puttadhītaro janayamānā. Pāyamānāti dārake thaññaṃ pāyantiyo. Yonijāva samānāti brāhmaṇīnaṃ passāvamaggena jātā samānā. Evamāhaṃsūti evaṃ vadanti. Kathaṃ? ‘‘Brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’ti. Yadi pana nesaṃ taṃ saccavacanaṃ siyā, brāhmaṇīnaṃ kucchi mahābrahmassa uro bhaveyya, brāhmaṇīnaṃ passāvamaggo mahābrahmuno mukhaṃ bhaveyya, na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘te ca brahmūnañceva abbhācikkhantī’’tiādi.
ਚਤੁવਣ੍ਣਸੁਦ੍ਧਿવਣ੍ਣਨਾ
Catuvaṇṇasuddhivaṇṇanā
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਮਯਂ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਉਰੇ વਸਿਤ੍વਾ ਮੁਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਮਾ ਲਭਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਇਮਂ ਮੁਖਚ੍ਛੇਦਕવਾਦਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ વਣ੍ਣਾ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨ੍ਤਾવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, વਾਸੇਟ੍ਠ, વਣ੍ਣਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਕੁਸਲਸਙ੍ਖਾਤਾਤਿ ਅਕੁਸਲਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਾ ਅਕੁਸਲਕੋਟ੍ਠਾਸਭੂਤਾ વਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਨ ਅਲਮਰਿਯਾਤਿ ਅਰਿਯਭਾવੇ ਅਸਮਤ੍ਥਾ। ਕਣ੍ਹਾਤਿ ਪਕਤਿਕਾਲ਼ਕਾ। ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਾਤਿ વਿਪਾਕੋਪਿ ਨੇਸਂ ਕਣ੍ਹੋ ਦੁਕ੍ਖੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖਤ੍ਤਿਯੇਪਿ ਤੇਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਮ੍ਹਿਪਿ ਤੇ। ਏਕਚ੍ਚੇਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ।
Ettāvatā ‘‘mayaṃ mahābrahmuno ure vasitvā mukhato nikkhantāti vattuṃ mā labhantū’’ti imaṃ mukhacchedakavādaṃ vatvā puna cattāropi vaṇṇā kusale dhamme samādāya vattantāva sujjhantīti dassanatthaṃ cattārome, vāseṭṭha, vaṇṇātiādimāha. Akusalasaṅkhātāti akusalāti saṅkhātā akusalakoṭṭhāsabhūtā vā. Esa nayo sabbattha. Na alamariyāti ariyabhāve asamatthā. Kaṇhāti pakatikāḷakā. Kaṇhavipākāti vipākopi nesaṃ kaṇho dukkhoti attho. Khattiyepi teti khattiyamhipi te. Ekacceti ekasmiṃ. Esa nayo sabbattha.
ਸੁਕ੍ਕਾਤਿ ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸਭਾવੇਨ ਪਣ੍ਡਰਾ। ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਾਤਿ વਿਪਾਕੋਪਿ ਨੇਸਂ ਸੁਕ੍ਕੋ ਸੁਖੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sukkāti nikkilesabhāvena paṇḍarā. Sukkavipākāti vipākopi nesaṃ sukko sukhoti attho.
੧੧੬. ਉਭਯવੋਕਿਣ੍ਣੇਸੁ વਤ੍ਤਮਾਨੇਸੂਤਿ ਉਭਯੇਸੁ વੋਕਿਣ੍ਣੇਸੁ ਮਿਸ੍ਸੀਭੂਤੇਸੁ ਹੁਤ੍વਾ વਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ। ਕਤਮੇਸੁ ਉਭਯੇਸੂਤਿ? ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਞ੍ਞੁਗਰਹਿਤੇਸੁ ਚੇવ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥੇਸੁ ਚ। ਯਦੇਤ੍ਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਮਾਹਂਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਤੇਸੁ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮੇਸੁ વਤ੍ਤਮਾਨਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਯਦੇਤਂ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਂ ਨੇਸਂ વਿਞ੍ਞੂ ਨਾਨੁਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਲੋਕੇ ਪਣ੍ਡਿਤਾ, ਤੇ ਨਾਨੁਮੋਦਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਸਂਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਇਮੇਸਞ੍ਹਿ વਾਸੇਟ੍ਠਾਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ। ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ਨਾਨੁਜਾਨਨ੍ਤੀਤਿ, ਤਂ ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇ? ਯਸ੍ਮਾ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਣ੍ਣਾਨਂ ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਹਂ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ, ਤੇ ਚ ਨ ਏવਰੂਪਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਨੇਸਂ વਿਞ੍ਞੂ ਨਾਨੁਜਾਨਨ੍ਤਿ।
116.Ubhayavokiṇṇesu vattamānesūti ubhayesu vokiṇṇesu missībhūtesu hutvā vattamānesu. Katamesu ubhayesūti? Kaṇhasukkesu dhammesu viññugarahitesu ceva viññuppasatthesu ca. Yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsūti ettha etesu kaṇhasukkadhammesu vattamānāpi brāhmaṇā yadetaṃ evaṃ vadanti ‘‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo’’tiādi. Taṃ nesaṃ viññū nānujānantīti ye loke paṇḍitā, te nānumodanti, na pasaṃsantīti attho. Taṃ kissa hetu? Imesañhi vāseṭṭhātiādimhi ayaṃ saṅkhepattho. Yaṃ vuttaṃ nānujānantīti, taṃ kasmāti ce? Yasmā imesaṃ catunnaṃ vaṇṇānaṃ yo bhikkhu arahaṃ…pe… sammadaññā vimutto, so tesaṃ aggamakkhāyati, te ca na evarūpā. Tasmā nesaṃ viññū nānujānanti.
ਅਰਹਨ੍ਤਿਆਦਿਪਦੇਸੁ ਚੇਤ੍ਥ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਰਕਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਅਰਹਂ। ਆਸવਾਨਂ ਖੀਣਤ੍ਤਾ ਖੀਣਾਸવੋ । ਸਤ੍ਤ ਸੇਕ੍ਖਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਾ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਂ વਸਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਪਨ વੁਤ੍ਥવਾਸੋਤਿ વੁਸਿਤવਾ। ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਪਰਿਜਾਨਨਾਦਿਕਰਣੀਯਂ ਕਤਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਤਕਰਣੀਯੋ। ਕਿਲੇਸਭਾਰੋ ਚ ਖਨ੍ਧਭਾਰੋ ਚ ਓਹਿਤੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਓਹਿਤਭਾਰੋ। ਓਹਿਤੋਤਿ ਓਹਾਰਿਤੋ। ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਸਕੋ વਾ ਅਤ੍ਥੋ ਸਦਤ੍ਥੋ, ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਦਤ੍ਥੋ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥੋ। ਭવਸਂਯੋਜਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ, ਸਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਸਂਯੋਜਨੋ। ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਹੇਤੁਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਜਾਨਿਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਜਨੇਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਜਨੇ ਏਤਸ੍ਮਿਂ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਚੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਞ੍ਚਾਤਿ ਇਧਤ੍ਤਭਾવੇ ਚ ਪਰਤ੍ਤਭਾવੇ।
Arahantiādipadesu cettha kilesānaṃ ārakattādīhi kāraṇehi arahaṃ. Āsavānaṃ khīṇattā khīṇāsavo. Satta sekkhā puthujjanakalyāṇakā ca brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma. Ayaṃ pana vutthavāsoti vusitavā. Catūhi maggehi catūsu saccesu parijānanādikaraṇīyaṃ kataṃ assāti katakaraṇīyo. Kilesabhāro ca khandhabhāro ca ohito assāti ohitabhāro. Ohitoti ohārito. Sundaro attho, sako vā attho sadattho, anuppatto sadattho etenāti anuppattasadattho. Bhavasaṃyojanaṃ vuccati taṇhā, sā parikkhīṇā assāti parikkhīṇabhavasaṃyojano. Sammadaññā vimuttoti sammā hetunā kāraṇena jānitvā vimutto. Janetasminti jane etasmiṃ, imasmiṃ loketi attho. Diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañcāti idhattabhāve ca parattabhāve.
੧੧੭. ਅਨਨ੍ਤਰਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰવਿਰਹਿਤਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲੇਨ ਸਦਿਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨੁਯੁਤ੍ਤਾਤਿ વਸવਤ੍ਤਿਨੋ। ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਨ੍ਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕਤਰਾ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ। ਦਹਰਤਰਾ ਅਭਿવਾਦਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਮੀਚਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਤਂਤਂવਤ੍ਤਕਰਣਾਦਿ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਕਮ੍ਮਂ।
117.Anantarāti antaravirahitā, attano kulena sadisāti attho. Anuyuttāti vasavattino. Nipaccakāranti mahallakatarā nipaccakāraṃ dassenti. Daharatarā abhivādanādīni karonti. Tattha sāmīcikammanti taṃtaṃvattakaraṇādi anucchavikakammaṃ.
੧੧੮. ਨਿવਿਟ੍ਠਾਤਿ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਾ ਅਚਲਟ੍ਠਿਤਾ। ਕਸ੍ਸ ਪਨ ਏવਰੂਪਾ ਸਦ੍ਧਾ ਹੋਤੀਤਿ? ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ। ਸੋ ਹਿ ਨਿવਿਟ੍ਠਸਦ੍ਧੋ ਅਸਿਨਾ ਸੀਸੇ ਛੇਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਬੁਦ੍ਧੋਤਿ વਾ, ਧਮ੍ਮੋ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ વਾ, ਸਙ੍ਘੋ ਅਸਙ੍ਘੋਤਿ વਾ ਨ વਦਤਿ। ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਸੂਰਮ੍ਬਟ੍ਠੋ વਿਯ।
118.Niviṭṭhāti abhiniviṭṭhā acalaṭṭhitā. Kassa pana evarūpā saddhā hotīti? Sotāpannassa. So hi niviṭṭhasaddho asinā sīse chejjamānepi buddho abuddhoti vā, dhammo adhammoti vā, saṅgho asaṅghoti vā na vadati. Patiṭṭhitasaddho hoti sūrambaṭṭho viya.
ਸੋ ਕਿਰ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਗੇਹਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥ ਮਾਰੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਰਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧਰੂਪਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਘਰਦ੍વਾਰੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਿ। ਸੂਰਮ੍ਬਟ੍ਠੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਅਹਂ ਇਦਾਨੇવ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਆਗਤੋ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁਸਞ੍ਞਾਯ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਮਾਰੋ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਬਟ੍ਠ, ਯਂ ਤੇ ਮਯਾ ‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਥਿਤਂ, ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਥਿਤਂ। ਅਨੁਪਧਾਰੇਤ੍વਾવ ਹਿ ਮਯਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ‘ਰੂਪਂ ਨਿਚ੍ਚਂ…ਪੇ॰… વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਿਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ ਯਂ ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਨੁਪਧਾਰੇਤ੍વਾ ਅਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਥੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਦ੍ਧਾ ਅਯਂ ਮਯ੍ਹਂ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਜਨਨਤ੍ਥਂ ਮਾਰੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਨਂ ‘‘ਤ੍વਂ ਮਾਰੋਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਕਾਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ‘‘ਆਮ ਮਾਰੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ? ਤવ ਸਦ੍ਧਾਚਾਲਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਣ੍ਹ ਪਾਪਿਮ, ਤ੍વਂ ਤਾવ ਏਕੋ ਤਿਟ੍ਠ, ਤਾਦਿਸਾਨਂ ਮਾਰਾਨਂ ਸਤਮ੍ਪਿ ਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਮਮ ਸਦ੍ਧਂ ਚਾਲੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਂ, ਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਤਸਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਥਿਰਾ ਸਿਲਾਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਿਨੇਰੁ વਿਯ ਅਚਲਾ ਹੋਤਿ, ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਏਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਅਚ੍ਛਰਂ ਪਹਰਿ। ਸੋ ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ। ਏવਰੂਪਂ ਸਦ੍ਧਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਿવਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ।
So kira satthu dhammadesanaṃ sutvā sotāpanno hutvā gehaṃ agamāsi. Atha māro dvattiṃsavaralakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ buddharūpaṃ māpetvā tassa gharadvāre ṭhatvā ‘‘satthā āgato’’ti sāsanaṃ pahiṇi. Sūrambaṭṭho cintesi ‘‘ahaṃ idāneva satthu santike dhammaṃ sutvā āgato, kiṃ nu kho bhavissatī’’ti upasaṅkamitvā satthusaññāya vanditvā aṭṭhāsi. Māro āha – ‘‘ambaṭṭha, yaṃ te mayā ‘rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccanti kathitaṃ, taṃ dukkathitaṃ. Anupadhāretvāva hi mayā evaṃ vuttaṃ. Tasmā tvaṃ ‘rūpaṃ niccaṃ…pe… viññāṇaṃ nicca’nti gaṇhāhī’’ti. So cintesi – ‘‘aṭṭhānametaṃ yaṃ buddhā anupadhāretvā apaccakkhaṃ katvā kiñci katheyyuṃ, addhā ayaṃ mayhaṃ vicchindajananatthaṃ māro āgato’’ti. Tato naṃ ‘‘tvaṃ mārosī’’ti āha. So musāvādaṃ kātuṃ nāsakkhi. ‘‘Āma mārosmī’’ti paṭijānāti. ‘‘Kasmā āgatosī’’ti? Tava saddhācālanatthanti āha. ‘‘Kaṇha pāpima, tvaṃ tāva eko tiṭṭha, tādisānaṃ mārānaṃ satampi sahassampi satasahassampi mama saddhaṃ cāletuṃ asamatthaṃ, maggena āgatasaddhā nāma thirā silāpathaviyaṃ patiṭṭhitasineru viya acalā hoti, kiṃ tvaṃ etthā’’ti accharaṃ pahari. So ṭhātuṃ asakkonto tattheva antaradhāyi. Evarūpaṃ saddhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘niviṭṭhā’’ti.
ਮੂਲਜਾਤਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਤਿ ਮਗ੍ਗਮੂਲਸ੍ਸ ਸਞ੍ਜਾਤਤ੍ਤਾ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗਮੂਲੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ। ਦਲ਼੍ਹਾਤਿ ਥਿਰਾ। ਅਸਂਹਾਰਿਯਾਤਿ ਸੁਨਿਖਾਤਇਨ੍ਦਖੀਲੋ વਿਯ ਕੇਨਚਿ ਚਾਲੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਾ। ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਕਲ੍ਲਂ વਚਨਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਯੁਤ੍ਤਮੇਤਂ વਤ੍ਤੁਂ। ਕਿਨ੍ਤਿ? ‘‘ਭਗવਤੋਮ੍ਹਿ ਪੁਤ੍ਤੋ ਓਰਸੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ। ਸੋ ਹਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਰਿਯਭੂਮਿਯਂ ਜਾਤੋਤਿ ਭਗવਤੋ ਪੁਤ੍ਤੋ। ਉਰੇ વਸਿਤ੍વਾ ਮੁਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਧਮ੍ਮਘੋਸવਸੇਨ ਮਗ੍ਗਫਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਓਰਸੋ ਮੁਖਤੋ ਜਾਤੋ। ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਤੋ ਜਾਤਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇਨ ਚ ਨਿਮ੍ਮਿਤਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਜੋ ਧਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤੋ। ਨવਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਦਾਯਜ੍ਜਂ ਅਰਹਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਦਾਯਾਦੋ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੂਤਿ ਯਦੇਤਂ ‘‘ਭਗવਤੋਮ੍ਹਿ ਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਜੋ ਧਮ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਚੇ? ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹੇਤਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਧਮ੍ਮਕਾਯੋ ਇਤਿਪੀ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਤਥਾਗਤੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਕਾਯੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ? ਤਥਾਗਤੋ ਹਿ ਤੇਪਿਟਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਹਦਯੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ વਾਚਾਯ ਅਭਿਨੀਹਰਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਧਮ੍ਮਮਯਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮੋવ। ਇਤਿ ਧਮ੍ਮੋ ਕਾਯੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਧਮ੍ਮਕਾਯੋ। ਧਮ੍ਮਕਾਯਤ੍ਤਾ ਏવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯੋ। ਧਮ੍ਮੋ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਤ੍ਥੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਧਮ੍ਮਭੂਤੋਤਿ ਧਮ੍ਮਸਭਾવੋ। ਧਮ੍ਮਭੂਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੋ।
Mūlajātāpatiṭṭhitāti maggamūlassa sañjātattā tena maggamūlena patiṭṭhitā. Daḷhāti thirā. Asaṃhāriyāti sunikhātaindakhīlo viya kenaci cāletuṃ asakkuṇeyyā. Tassetaṃ kallaṃ vacanāyāti tassa ariyasāvakassa yuttametaṃ vattuṃ. Kinti? ‘‘Bhagavatomhi putto oraso’’ti evamādi. So hi bhagavantaṃ nissāya ariyabhūmiyaṃ jātoti bhagavato putto. Ure vasitvā mukhato nikkhantadhammaghosavasena maggaphalesu patiṭṭhitattā oraso mukhato jāto. Ariyadhammato jātattā ariyadhammena ca nimmitattā dhammajo dhammanimmito. Navalokuttaradhammadāyajjaṃ arahatīti dhammadāyādo. Taṃ kissa hetūti yadetaṃ ‘‘bhagavatomhi putto’’ti vatvā ‘‘dhammajo dhammanimmito’’ti vuttaṃ, taṃ kasmāti ce? Idānissa atthaṃ dassento tathāgatassa hetantiādimāha. Tattha ‘‘dhammakāyo itipī’’ti kasmā tathāgato ‘‘dhammakāyo’’ti vutto? Tathāgato hi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ hadayena cintetvā vācāya abhinīhari. Tenassa kāyo dhammamayattā dhammova. Iti dhammo kāyo assāti dhammakāyo. Dhammakāyattā eva brahmakāyo. Dhammo hi seṭṭhatthena brahmāti vuccati. Dhammabhūtoti dhammasabhāvo. Dhammabhūtattā eva brahmabhūto.
੧੧੯. ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਭਗવਾ ਸੇਟ੍ਠਚ੍ਛੇਦਕવਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਪਰੇਨਪਿ ਨਯੇਨ ਸੇਟ੍ਠਚ੍ਛੇਦਕવਾਦਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ਸਮਯੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਥਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾવ। ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਇਤ੍ਥਭਾવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤੇਧ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਨੋਮਯਾਤਿ ਤੇ ਇਧ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਮਾਨਾਪਿ ਓਪਪਾਤਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਮਨੇਨੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਤਿ ਮਨੋਮਯਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ વਿਯ ਇਧਾਪਿ ਨੇਸਂ ਪੀਤਿਯੇવ ਆਹਾਰਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਪੀਤਿਭਕ੍ਖਾ। ਏਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਸਯਂਪਭਾਦੀਨਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ।
119. Ettāvatā bhagavā seṭṭhacchedakavādaṃ dassetvā idāni aparenapi nayena seṭṭhacchedakavādameva dassetuṃ hoti kho so, vāseṭṭha, samayotiādimāha. Tattha saṃvaṭṭavivaṭṭakathā brahmajāle vitthāritāva. Itthattaṃ āgacchantīti itthabhāvaṃ manussattaṃ āgacchanti. Tedha honti manomayāti te idha manussaloke nibbattamānāpi opapātikā hutvā maneneva nibbattāti manomayā. Brahmaloke viya idhāpi nesaṃ pītiyeva āhārakiccaṃ sādhetīti pītibhakkhā. Eteneva nayena sayaṃpabhādīnipi veditabbānīti.
ਰਸਪਥવਿਪਾਤੁਭਾવવਣ੍ਣਨਾ
Rasapathavipātubhāvavaṇṇanā
੧੨੦. ਏਕੋਦਕੀਭੂਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਏਕੋਦਕਮੇવ ਭੂਤਂ। ਅਨ੍ਧਕਾਰੋਤਿ ਤਮੋ। ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿવਾਰਣੇਨ ਅਨ੍ਧਭਾવਕਰਣਂ ਬਹਲਤਮਂ। ਸਮਤਨੀਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਤ੍ਥਰਿ। ਪਯਸੋ ਤਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਖੀਰਸ੍ਸ। વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ વਣ੍ਣੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਕਣਿਕਾਰਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸੋ ਹਿਸ੍ਸਾ વਣ੍ਣੋ ਅਹੋਸਿ। ਗਨ੍ਧਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਗਨ੍ਧੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਂ વਾਯਤਿ। ਰਸਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਰਸੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਦਿਬ੍ਬੋਜਾ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਖੁਦ੍ਦਮਧੁਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਮਕ੍ਖਿਕਾਹਿ ਕਤਮਧੁਂ। ਅਨੇਲ਼ਕਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸਂ ਮਕ੍ਖਿਕਣ੍ਡਕવਿਰਹਿਤਂ। ਲੋਲਜਾਤਿਕੋਤਿ ਲੋਲਸਭਾવੋ। ਅਤੀਤਾਨਨ੍ਤਰੇਪਿ ਕਪ੍ਪੇ ਲੋਲੋਯੇવ। ਅਮ੍ਭੋਤਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਜਾਤੋ ਆਹ। ਕਿਮੇવਿਦਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વਣ੍ਣੋਪਿਸ੍ਸਾ ਮਨਾਪੋ ਗਨ੍ਧੋਪਿ, ਰਸੋ ਪਨਸ੍ਸਾ ਕੀਦਿਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋ ਤਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਲੋਭੋ, ਸੋ ਰਸਪਥવਿਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਸਾਯਿ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪੇਸਿ।
120.Ekodakībhūtanti sabbaṃ cakkavāḷaṃ ekodakameva bhūtaṃ. Andhakāroti tamo. Andhakāratimisāti cakkhuviññāṇuppattinivāraṇena andhabhāvakaraṇaṃ bahalatamaṃ. Samatanīti patiṭṭhahi samantato patthari. Payasotattassāti tattassa khīrassa. Vaṇṇasampannāti vaṇṇena sampannā. Kaṇikārapupphasadiso hissā vaṇṇo ahosi. Gandhasampannāti gandhena sampannā dibbagandhaṃ vāyati. Rasasampannāti rasena sampannā pakkhittadibbojā viya hoti. Khuddamadhunti khuddakamakkhikāhi katamadhuṃ. Aneḷakanti niddosaṃ makkhikaṇḍakavirahitaṃ. Lolajātikoti lolasabhāvo. Atītānantarepi kappe loloyeva. Ambhoti acchariyajāto āha. Kimevidaṃ bhavissatīti vaṇṇopissā manāpo gandhopi, raso panassā kīdiso bhavissatīti attho. Yo tattha uppannalobho, so rasapathaviṃ aṅguliyā sāyi, aṅguliyā gahetvā jivhagge ṭhapesi.
ਅਚ੍ਛਾਦੇਸੀਤਿ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪਿਤਮਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤ ਰਸਹਰਣੀਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਫਰਿਤ੍વਾ ਮਨਾਪਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤਣ੍ਹਾ ਚਸ੍ਸ ਓਕ੍ਕਮੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਚਸ੍ਸ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ।
Acchādesīti jivhagge ṭhapitamattā satta rasaharaṇīsahassāni pharitvā manāpā hutvā tiṭṭhati. Taṇhā cassa okkamīti tattha cassa taṇhā uppajji.
ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਦਿਪਾਤੁਭਾવવਣ੍ਣਨਾ
Candimasūriyādipātubhāvavaṇṇanā
੧੨੧. ਆਲੁਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਉਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਨ੍ਤਿ ਆਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡੇ ਪਿਣ੍ਡੇ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਤਿ ਚਨ੍ਦਿਮਾ ਚ ਸੂਰਿਯੋ ਚ। ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਨ੍ਤਿ ਪਾਤੁਭવਿਂਸੁ।
121.Āluppakārakaṃ upakkamiṃsu paribhuñjitunti ālopaṃ katvā piṇḍe piṇḍe chinditvā paribhuñjituṃ ārabhiṃsu. Candimasūriyāti candimā ca sūriyo ca. Pāturahesunti pātubhaviṃsu.
ਕੋ ਪਨ ਤੇਸਂ ਪਠਮਂ ਪਾਤੁਭવਿ, ਕੋ ਕਸ੍ਮਿਂ વਸਤਿ, ਕਸ੍ਸ ਕਿਂ ਪਮਾਣਂ, ਕੋ ਉਪਰਿ, ਕੋ ਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਕਤਿ ਨੇਸਂ વੀਥਿਯੋ, ਕਥਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਕਿਤ੍ਤਕੇ ਠਾਨੇ ਆਲੋਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ? ਉਭੋ ਏਕਤੋ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ। ਸੂਰਿਯੋ ਪਠਮਤਰਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਯਂਪਭਾਯ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇ ਭੀਤਤਸਿਤਾ ‘‘ਭਦ੍ਦਕਂ વਤਸ੍ਸ ਸਚੇ ਆਲੋਕੋ ਪਾਤੁਭવੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸੂਰਭਾવਂ ਜਨਯਮਾਨਂ ਸੂਰਿਯਮਣ੍ਡਲਂ ਉਟ੍ਠਹਿ। ਤੇਨੇવਸ੍ਸ ਸੂਰਿਯੋਤਿ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਸਂ ਆਲੋਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤੇ ਪੁਨ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇ ‘‘ਭਦ੍ਦਕਂ વਤਸ੍ਸ ਸਚੇ ਅਞ੍ਞੋ ਆਲੋਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਛਨ੍ਦਂ ਞਤ੍વਾવ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ ਉਟ੍ਠਹਿ। ਤੇਨੇવਸ੍ਸ ਚਨ੍ਦੋਤਿ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ।
Ko pana tesaṃ paṭhamaṃ pātubhavi, ko kasmiṃ vasati, kassa kiṃ pamāṇaṃ, ko upari, ko sīghaṃ gacchati, kati nesaṃ vīthiyo, kathaṃ caranti, kittake ṭhāne ālokaṃ karontīti? Ubho ekato pātubhavanti. Sūriyo paṭhamataraṃ paññāyati. Tesañhi sattānaṃ sayaṃpabhāya antarahitāya andhakāro ahosi. Te bhītatasitā ‘‘bhaddakaṃ vatassa sace āloko pātubhaveyyā’’ti cintayiṃsu. Tato mahājanassa sūrabhāvaṃ janayamānaṃ sūriyamaṇḍalaṃ uṭṭhahi. Tenevassa sūriyoti nāmaṃ ahosi. Tasmiṃ divasaṃ ālokaṃ katvā atthaṅgate puna andhakāro ahosi. Te ‘‘bhaddakaṃ vatassa sace añño āloko uppajjeyyā’’ti cintayiṃsu. Atha nesaṃ chandaṃ ñatvāva candamaṇḍalaṃ uṭṭhahi. Tenevassa candoti nāmaṃ ahosi.
ਤੇਸੁ ਚਨ੍ਦੋ ਅਨ੍ਤੋਮਣਿવਿਮਾਨੇ વਸਤਿ। ਤਂ ਬਹਿ ਰਜਤੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ । ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਸੀਤਲਮੇવ ਅਹੋਸਿ। ਸੂਰਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋਕਨਕવਿਮਾਨੇ વਸਤਿ। ਤਂ ਬਾਹਿਰਂ ਫਲਿਕਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਉਣ੍ਹਮੇવ।
Tesu cando antomaṇivimāne vasati. Taṃ bahi rajatena parikkhittaṃ . Ubhayampi sītalameva ahosi. Sūriyo antokanakavimāne vasati. Taṃ bāhiraṃ phalikaparikkhittaṃ hoti. Ubhayampi uṇhameva.
ਪਮਾਣਤੋ ਚਨ੍ਦੋ ਉਜੁਕਂ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਯੋਜਨੋ। ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਤੋ ਤੀਹਿ ਯੋਜਨੇਹਿ ਊਨਦਿਯਡ੍ਢਸਤਯੋਜਨੋ। ਸੂਰਿਯੋ ਉਜੁਕਂ ਪਞ੍ਞਾਸਯੋਜਨੋ, ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਤੋ ਦਿਯਡ੍ਢਸਤਯੋਜਨੋ।
Pamāṇato cando ujukaṃ ekūnapaññāsayojano. Parimaṇḍalato tīhi yojanehi ūnadiyaḍḍhasatayojano. Sūriyo ujukaṃ paññāsayojano, parimaṇḍalato diyaḍḍhasatayojano.
ਚਨ੍ਦੋ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਸੂਰਿਯੋ ਉਪਰਿ, ਅਨ੍ਤਰਾ ਨੇਸਂ ਯੋਜਨਂ ਹੋਤਿ। ਚਨ੍ਦਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਨ੍ਤਤੋ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਨ੍ਤਤੋ ਯੋਜਨਸਤਂ ਹੋਤਿ।
Cando heṭṭhā, sūriyo upari, antarā nesaṃ yojanaṃ hoti. Candassa heṭṭhimantato sūriyassa uparimantato yojanasataṃ hoti.
ਚਨ੍ਦੋ ਉਜੁਕਂ ਸਣਿਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਿਰਿਯਂ ਸੀਘਂ। ਦ੍વੀਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਤਾਰਕਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਚਨ੍ਦੋ ਧੇਨੁ વਿਯ વਚ੍ਛਂ ਤਂ ਤਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ। ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨਂ ਨ વਿਜਹਨ੍ਤਿ। ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਉਜੁਕਂ ਗਮਨਂ ਸੀਘਂ, ਤਿਰਿਯਂ ਗਮਨਂ ਦਨ੍ਧਂ। ਸੋ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖਉਪੋਸਥਤੋ ਪਾਟਿਪਦਦਿવਸੇ ਯੋਜਨਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ ਓਹਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਚਨ੍ਦੋ ਲੇਖਾ વਿਯ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਪਕ੍ਖਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਾਯ ਸਤਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਯਾવ ਉਪੋਸਥਦਿવਸਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਓਹਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਚਨ੍ਦੋ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ। ਪੁਨ ਪਾਟਿਪਦਦਿવਸੇ ਯੋਜਨਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਧਾવਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਦੁਤਿਯਾਯ ਸਤਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਯਾવ ਉਪੋਸਥਦਿવਸਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਧਾવਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਥ ਚਨ੍ਦੋ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਚਨ੍ਦਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਤ੍વਾ ਸੂਰਿਯੋ ਉਪਰਿ ਹੋਤਿ। ਮਹਤਿਯਾ ਪਾਤਿਯਾ ਖੁਦ੍ਦਕਭਾਜਨਂ વਿਯ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ ਪਿਧੀਯਤਿ। ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਗੇਹਚ੍ਛਾਯਾ વਿਯ ਚਨ੍ਦਸ੍ਸ ਛਾਯਾ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਸੋ ਛਾਯਾਯ ਅਪਞ੍ਞਾਯਮਾਨਾਯ ਦੂਰੇ ਠਿਤਾਨਂ ਦਿવਾ ਪਦੀਪੋ વਿਯ ਸਯਮ੍ਪਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ।
Cando ujukaṃ saṇikaṃ gacchati, tiriyaṃ sīghaṃ. Dvīsu passesu nakkhattatārakā gacchanti. Cando dhenu viya vacchaṃ taṃ taṃ nakkhattaṃ upasaṅkamati. Nakkhattāni pana attano ṭhānaṃ na vijahanti. Sūriyassa ujukaṃ gamanaṃ sīghaṃ, tiriyaṃ gamanaṃ dandhaṃ. So kāḷapakkhauposathato pāṭipadadivase yojanānaṃ satasahassaṃ candamaṇḍalaṃ ohāya gacchati. Atha cando lekhā viya paññāyati. Pakkhassa dutiyāya satasahassanti evaṃ yāva uposathadivasā satasahassaṃ satasahassaṃ ohāya gacchati. Atha cando anukkamena vaḍḍhitvā uposathadivase paripuṇṇo hoti. Puna pāṭipadadivase yojanānaṃ satasahassaṃ dhāvitvā gaṇhāti. Dutiyāya satasahassanti evaṃ yāva uposathadivasā satasahassaṃ satasahassaṃ dhāvitvā gaṇhāti. Atha cando anukkamena hāyitvā uposathadivase sabbaso na paññāyati. Candaṃ heṭṭhā katvā sūriyo upari hoti. Mahatiyā pātiyā khuddakabhājanaṃ viya candamaṇḍalaṃ pidhīyati. Majjhanhike gehacchāyā viya candassa chāyā na paññāyati. So chāyāya apaññāyamānāya dūre ṭhitānaṃ divā padīpo viya sayampi na paññāyati.
ਕਤਿ ਨੇਸਂ વੀਥਿਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਜવੀਥਿ, ਨਾਗવੀਥਿ, ਗੋવੀਥੀਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વੀਥਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਜਾਨਂ ਉਦਕਂ ਪਟਿਕੂਲਂ ਹੋਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਨਾਗਾਨਂ ਮਨਾਪਂ। ਗੁਨ੍ਨਂ ਸੀਤੁਣ੍ਹਸਮਤਾਯ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਕਾਲਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਅਜવੀਥਿਂ ਆਰੁਹਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਦੇવੋ ਏਕਬਿਨ੍ਦੁਮ੍ਪਿ ਨ વਸ੍ਸਤਿ। ਯਦਾ ਨਾਗવੀਥਿਂ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਭਿਨ੍ਨਂ વਿਯ ਨਭਂ ਪਗ੍ਘਰਤਿ। ਯਦਾ ਗੋવੀਥਿਂ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਉਤੁਸਮਤਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਛਮਾਸੇ ਸਿਨੇਰੁਤੋ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਛਮਾਸੇ ਅਨ੍ਤੋ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਆਸਾਲ਼੍ਹਮਾਸੇ ਸਿਨੇਰੁਸਮੀਪੇਨ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਪਰੇ ਦ੍વੇ ਮਾਸੇ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬਹਿ વਿਚਰਨ੍ਤਾ ਪਠਮਕਤ੍ਤਿਕਮਾਸੇ ਮਜ੍ਝੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਭਿਮੁਖਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਯੋ ਮਾਸੇ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਮੀਪੇਨ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਰਮਾਸੇ ਮਜ੍ਝੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤੋ ਦ੍વੇ ਮਾਸੇ ਸਿਨੇਰੁਭਿਮੁਖਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਆਸਾਲ਼੍ਹੇ ਸਿਨੇਰੁਸਮੀਪੇਨ ਚਰਨ੍ਤਿ।
Kati nesaṃ vīthiyoti ettha pana ajavīthi, nāgavīthi, govīthīti tisso vīthiyo honti. Tattha ajānaṃ udakaṃ paṭikūlaṃ hoti, hatthināgānaṃ manāpaṃ. Gunnaṃ sītuṇhasamatāya phāsu hoti. Tasmā yaṃ kālaṃ candimasūriyā ajavīthiṃ āruhanti, tadā devo ekabindumpi na vassati. Yadā nāgavīthiṃ ārohanti, tadā bhinnaṃ viya nabhaṃ paggharati. Yadā govīthiṃ ārohanti, tadā utusamatā sampajjati. Candimasūriyā chamāse sineruto bahi nikkhamanti, chamāse anto vicaranti. Te hi āsāḷhamāse sinerusamīpena vicaranti. Tato pare dve māse nikkhamitvā bahi vicarantā paṭhamakattikamāse majjhena gacchanti. Tato cakkavāḷābhimukhā gantvā tayo māse cakkavāḷasamīpena caritvā puna nikkhamitvā citramāse majjhena gantvā tato dve māse sinerubhimukhā pakkhanditvā puna āsāḷhe sinerusamīpena caranti.
ਕਿਤ੍ਤਕੇ ਠਾਨੇ ਆਲੋਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ? ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨ ਤੀਸੁ ਦੀਪੇਸੁ ਆਲੋਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ? ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਦੀਪੇ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਕਾਲੋ ਪੁਬ੍ਬવਿਦੇਹੇ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੂਸੁ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਕਾਲੋ, ਅਪਰਗੋਯਾਨੇ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੋ। ਪੁਬ੍ਬવਿਦੇਹਮ੍ਹਿ ਉਗ੍ਗਮਨਕਾਲੋ ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੂਸੁ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੋ, ਅਪਰਗੋਯਾਨੇ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਕਾਲੋ, ਇਧ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੋ। ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੂਸੁ ਉਗ੍ਗਮਨਕਾਲੋ ਅਪਰਗੋਯਾਨੇ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੋ, ਇਧ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਕਾਲੋ, ਪੁਬ੍ਬવਿਦੇਹੇ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੋ। ਅਪਰਗੋਯਾਨਦੀਪੇ ਉਗ੍ਗਮਨਕਾਲੋ ਇਧ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੋ, ਪੁਬ੍ਬવਿਦੇਹੇ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਕਾਲੋ, ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੂਸੁ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੋਤਿ।
Kittake ṭhāne ālokaṃ karontīti? Ekappahārena tīsu dīpesu ālokaṃ karonti. Kathaṃ? Imasmiñhi dīpe sūriyuggamanakālo pubbavidehe majjhanhiko hoti, uttarakurūsu atthaṅgamanakālo, aparagoyāne majjhimayāmo. Pubbavidehamhi uggamanakālo uttarakurūsu majjhanhiko, aparagoyāne atthaṅgamanakālo, idha majjhimayāmo. Uttarakurūsu uggamanakālo aparagoyāne majjhanhiko, idha atthaṅgamanakālo, pubbavidehe majjhimayāmo. Aparagoyānadīpe uggamanakālo idha majjhanhiko, pubbavidehe atthaṅgamanakālo, uttarakurūsu majjhimayāmoti.
ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਤਾਰਕਰੂਪਾਨੀਤਿ ਕਤ੍ਤਿਕਾਦਿਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਚੇવ ਸੇਸਤਾਰਕਰੂਪਾਨਿ ਚ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਂ। ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਤਿ ਤਤੋ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਤੋ ਯਾવ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਾ ਰਤ੍ਤਿ, ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨਤੋ ਯਾવ ਸੂਰਿਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਾ ਦਿવਾਤਿ ਏવਂ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਂਸੁ। ਅਥ ਪਞ੍ਚਦਸ ਰਤ੍ਤਿਯੋ ਅਡ੍ਢਮਾਸੋ, ਦ੍વੇ ਅਡ੍ਢਮਾਸਾ ਮਾਸੋਤਿ ਏવਂ ਮਾਸਡ੍ਢਮਾਸਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਂਸੁ। ਅਥ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸਾ ਉਤੁ, ਤਯੋ ਉਤੂ ਸਂવਚ੍ਛਰੋਤਿ ਏવਂ ਉਤੁਸਂવਚ੍ਛਰਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਂਸੁ।
Nakkhattānitārakarūpānīti kattikādinakkhattāni ceva sesatārakarūpāni ca candimasūriyehi saddhiṃyeva pāturahesuṃ. Rattindivāti tato sūriyatthaṅgamanato yāva aruṇuggamanā ratti, aruṇuggamanato yāva sūriyatthaṅgamanā divāti evaṃ rattindivā paññāyiṃsu. Atha pañcadasa rattiyo aḍḍhamāso, dve aḍḍhamāsā māsoti evaṃ māsaḍḍhamāsā paññāyiṃsu. Atha cattāro māsā utu, tayo utū saṃvaccharoti evaṃ utusaṃvaccharā paññāyiṃsu.
੧੨੨. વਣ੍ਣવੇવਣ੍ਣਤਾ ਚਾਤਿ વਣ੍ਣਸ੍ਸ વਿવਣ੍ਣਭਾવੋ। ਤੇਸਂ વਣ੍ਣਾਤਿਮਾਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਤੇਸਂ વਣ੍ਣਂ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਅਤਿਮਾਨਪਚ੍ਚਯਾ। ਮਾਨਾਤਿਮਾਨਜਾਤਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਤਿਮਾਨਸਭਾવਾਨਂ। ਰਸਾਯ ਪਥવਿਯਾਤਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਰਸਤ੍ਤਾ ਰਸਾਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਾਯ ਪਥવਿਯਾ। ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਿਂਸੂਤਿ ਅਨੁਭਾਸਿਂਸੁ। ਅਹੋ ਰਸਨ੍ਤਿ ਅਹੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਮਧੁਰਰਸਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਂ। ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਂ ਅਕ੍ਖਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਂਸਕਥਂ। ਅਨੁਸਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
122.Vaṇṇavevaṇṇatā cāti vaṇṇassa vivaṇṇabhāvo. Tesaṃ vaṇṇātimānapaccayāti tesaṃ vaṇṇaṃ ārabbha uppannaatimānapaccayā. Mānātimānajātikānanti punappunaṃ uppajjamānātimānasabhāvānaṃ. Rasāya pathaviyāti sampannarasattā rasāti laddhanāmāya pathaviyā. Anutthuniṃsūti anubhāsiṃsu. Aho rasanti aho amhākaṃ madhurarasaṃ antarahitaṃ. Aggaññaṃ akkharanti lokuppattivaṃsakathaṃ. Anusarantīti anugacchanti.
ਭੂਮਿਪਪ੍ਪਟਕਪਾਤੁਭਾવਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Bhūmipappaṭakapātubhāvādivaṇṇanā
੧੨੩. ਏવਮੇવ ਪਾਤੁਰਹੋਸੀਤਿ ਏਦਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਹਿ, ਅਨ੍ਤੋવਾਪਿਯਂ ਉਦਕੇ ਛਿਨ੍ਨੇ ਸੁਕ੍ਖਕਲਲਪਟਲਂ વਿਯ ਚ ਉਟ੍ਠਹਿ।
123.Evameva pāturahosīti ediso hutvā uṭṭhahi, antovāpiyaṃ udake chinne sukkhakalalapaṭalaṃ viya ca uṭṭhahi.
੧੨੪. ਪਦਾਲਤਾਤਿ ਏਕਾ ਮਧੁਰਰਸਾ ਭਦ੍ਦਾਲਤਾ। ਕਲਮ੍ਬੁਕਾਤਿ ਨਾਲ਼ਿਕਾ। ਅਹੁ વਤ ਨੋਤਿ ਮਧੁਰਰਸਾ વਤ ਨੋ ਪਦਾਲਤਾ ਅਹੋਸਿ। ਅਹਾਯਿ વਤ ਨੋਤਿ ਸਾ ਨੋ ਏਤਰਹਿ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਤਿ।
124.Padālatāti ekā madhurarasā bhaddālatā. Kalambukāti nāḷikā. Ahu vata noti madhurarasā vata no padālatā ahosi. Ahāyi vata noti sā no etarahi antarahitāti.
੧੨੫. ਅਕਟ੍ਠਪਾਕੋਤਿ ਅਕਟ੍ਠੇਯੇવ ਭੂਮਿਭਾਗੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਅਕਣੋਤਿ ਨਿਕ੍ਕੁਣ੍ਡਕੋ। ਅਥੁਸੋਤਿ ਨਿਤ੍ਥੁਸੋ। ਸੁਗਨ੍ਧੋਤਿ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਂ વਾਯਤਿ। ਤਣ੍ਡੁਲਪ੍ਫਲੋਤਿ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਪਣ੍ਡਰਂ ਤਣ੍ਡੁਲਮੇવ ਫਲਤਿ। ਪਕ੍ਕਂ ਪਟਿવਿਰੂਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਸਾਯਂ ਗਹਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਤੋ ਪਕ੍ਕਂ ਹੋਤਿ, ਪੁਨ વਿਰੂਲ਼੍ਹਂ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕਮੇવ ਗਹਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਨਾਪਦਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਅਲਾਯਿਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੂਨਮੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ।
125.Akaṭṭhapākoti akaṭṭheyeva bhūmibhāge uppanno. Akaṇoti nikkuṇḍako. Athusoti nitthuso. Sugandhoti dibbagandhaṃ vāyati. Taṇḍulapphaloti suparisuddhaṃ paṇḍaraṃ taṇḍulameva phalati. Pakkaṃ paṭivirūḷhanti sāyaṃ gahitaṭṭhānaṃ pāto pakkaṃ hoti, puna virūḷhaṃ paṭipākatikameva gahitaṭṭhānaṃ na paññāyati. Nāpadānaṃ paññāyatīti alāyitaṃ hutvā anūnameva paññāyati.
ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਾਦਿਪਾਤੁਭਾવવਣ੍ਣਨਾ
Itthipurisaliṅgādipātubhāvavaṇṇanā
੧੨੬. ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਚਾਤਿ ਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਕਾਲੇ ਇਤ੍ਥੀ, ਤਸ੍ਸ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਂ ਪਾਤੁਭવਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਂ। ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਨਾਮ ਹਿ ਪੁਰਿਸਤ੍ਤਭਾવਂ ਲਭਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪੁਰਿਸਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਲਭਤਿ। ਪੁਰਿਸੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਭਾવਂ ਲਭਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਲਭਤਿ। ਤਦਾ ਪਨ ਪਕਤਿਯਾ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਂ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਂ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਤਨ੍ਤਿ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾਨਂ। ਪਰਿਲ਼ਾਹੋਤਿ ਰਾਗਪਰਿਲ਼ਾਹੋ। ਸੇਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਛਾਰਿਕਂ। ਨਿਬ੍ਬੁਯ੍ਹਮਾਨਾਯਾਤਿ ਨਿਯ੍ਯਮਾਨਾਯ।
126.Itthiyā cāti yā pubbe manussakāle itthī, tassa itthiliṅgaṃ pātubhavati, pubbe purisassa purisaliṅgaṃ. Mātugāmo nāma hi purisattabhāvaṃ labhanto anupubbena purisattapaccaye dhamme pūretvā labhati. Puriso itthattabhāvaṃ labhanto kāmesumicchācāraṃ nissāya labhati. Tadā pana pakatiyā mātugāmassa itthiliṅgaṃ, purisassa purisaliṅgaṃ pāturahosi. Upanijjhāyatanti upanijjhāyantānaṃ olokentānaṃ. Pariḷāhoti rāgapariḷāho. Seṭṭhinti chārikaṃ. Nibbuyhamānāyāti niyyamānāya.
੧੨੭. ਅਧਮ੍ਮਸਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪਂਸੁਖਿਪਨਾਦਿ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸਮ੍ਮਤਂ। ਤਦੇਤਰਹਿ ਧਮ੍ਮਸਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਦਾਨਿ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸਮ੍ਮਤਂ, ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚੇਸੁ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਕਲਹਂ ਕੁਰੁਮਾਨਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ‘‘ਤ੍વਂ ਕਸ੍ਮਾ ਕਥੇਸਿ? ਯਾ ਗੋਮਯਪਿਣ੍ਡਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨਾਲਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਾਤਬ੍ਯਤਨ੍ਤਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਤਂ। ਸਨ੍ਨਿਧਿਕਾਰਕਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਧਿਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਪਦਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥਾਤਿ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਊਨਮੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਸਣ੍ਡਸਣ੍ਡਾਤਿ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਕਲਾਪਬਨ੍ਧਾ વਿਯ ਗੁਮ੍ਬਗੁਮ੍ਬਾ ਹੁਤ੍વਾ।
127.Adhammasammatanti taṃ paṃsukhipanādi adhammoti sammataṃ. Tadetarahi dhammasammatanti taṃ idāni dhammoti sammataṃ, dhammoti taṃ gahetvā vicaranti. Tathā hi ekaccesu jānapadesu kalahaṃ kurumānā itthiyo ‘‘tvaṃ kasmā kathesi? Yā gomayapiṇḍamattampi nālatthā’’ti vadanti. Pātabyatanti sevitabbataṃ. Sannidhikārakanti sannidhiṃ katvā. Apadānaṃ paññāyitthāti chinnaṭṭhānaṃ ūnameva hutvā paññāyittha. Saṇḍasaṇḍāti ekekasmiṃ ṭhāne kalāpabandhā viya gumbagumbā hutvā.
੧੨੮. ਮਰਿਯਾਦਂ ਠਪੇਯ੍ਯਾਮਾਤਿ ਸੀਮਂ ਠਪੇਯ੍ਯਾਮ। ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ। ਪਾਣਿਨਾ ਪਹਰਿਂਸੂਤਿ ਤਯੋ વਾਰੇ વਚਨਂ ਅਗਣ੍ਹਨ੍ਤਂ ਪਾਣਿਨਾ ਪਹਰਿਂਸੁ। ਤਦਗ੍ਗੇ ਖੋਤਿ ਤਂ ਅਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ।
128.Mariyādaṃṭhapeyyāmāti sīmaṃ ṭhapeyyāma. Yatra hi nāmāti yo hi nāma. Pāṇinā pahariṃsūti tayo vāre vacanaṃ agaṇhantaṃ pāṇinā pahariṃsu. Tadagge khoti taṃ aggaṃ katvā.
ਮਹਾਸਮ੍ਮਤਰਾਜવਣ੍ਣਨਾ
Mahāsammatarājavaṇṇanā
੧੩੦. ਖੀਯਿਤਬ੍ਬਂ ਖੀਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਕਾਸੇਤਬ੍ਬਂ ਪਕਾਸੇਯ੍ਯ ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਂ ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਹਾਰੇਤਬ੍ਬਂ ਹਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਨੇਸਂ ਸਤ੍ਤੋਤਿ ਯੋ ਤੇਸਂ ਸਤ੍ਤੋ। ਕੋ ਪਨ ਸੋਤਿ? ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ। ਸਾਲੀਨਂ ਭਾਗਂ ਅਨੁਪਦਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਮਯਂ ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਖੇਤ੍ਤਤੋ ਅਮ੍ਬਣਮ੍ਬਣਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਾਲਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸਾਮ, ਤਯਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜੇਟ੍ਠਕਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਾਤਿ।
130.Khīyitabbaṃ khīyeyyāti pakāsetabbaṃ pakāseyya khipitabbaṃ khipeyya, hāretabbaṃ hāreyyāti vuttaṃ hoti. Yo nesaṃ sattoti yo tesaṃ satto. Ko pana soti? Amhākaṃ bodhisatto. Sālīnaṃ bhāgaṃ anupadassāmāti mayaṃ ekekassa khettato ambaṇambaṇaṃ āharitvā tuyhaṃ sālibhāgaṃ dassāma, tayā kiñci kammaṃ na kātabbaṃ, tvaṃ amhākaṃ jeṭṭhakaṭṭhāne tiṭṭhāti.
੧੩੧. ਅਕ੍ਖਰਂ ਉਪਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾ ਸਮਞ੍ਞਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વੋਹਾਰੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋਤ੍વੇવ ਦੁਤਿਯਂ ਅਕ੍ਖਰਨ੍ਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਅਕ੍ਖਰਮੇવ, ਤੇ ਪਨਸ੍ਸ ਖੇਤ੍ਤਸਾਮਿਨੋ ਤੀਹਿ ਸਙ੍ਖੇਹਿ ਅਭਿਸੇਕਮ੍ਪਿ ਅਕਂਸੁ। ਰਞ੍ਜੇਤੀਤਿ ਸੁਖੇਤਿ ਪਿਨੇਤਿ। ਅਗ੍ਗਞ੍ਞੇਨਾਤਿ ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਞਾਤੇਨ, ਅਗ੍ਗੇ વਾ ਞਾਤੇਨ ਲੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮਯੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਅਹੋਸੀਤਿ।
131.Akkharaṃ upanibbattanti saṅkhā samaññā paññatti vohāro uppanno. Khattiyo khattiyotveva dutiyaṃ akkharanti na kevalaṃ akkharameva, te panassa khettasāmino tīhi saṅkhehi abhisekampi akaṃsu. Rañjetīti sukheti pineti. Aggaññenāti agganti ñātena, agge vā ñātena lokuppattisamaye uppannena abhinibbatti ahosīti.
ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਣ੍ਡਲਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Brāhmaṇamaṇḍalādivaṇṇanā
੧੩੨. વੀਤਙ੍ਗਾਰਾ વੀਤਧੂਮਾਤਿ ਪਚਿਤ੍વਾ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਾਭਾવਤੋ વਿਗਤਧੂਮਙ੍ਗਾਰਾ। ਪਨ੍ਨਮੁਸਲਾਤਿ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਪਚਿਤਬ੍ਬਾਭਾવਤੋ ਪਤਿਤਮੁਸਲਾ। ਘਾਸਮੇਸਮਾਨਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯવਸੇਨ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਾ। ਤਮੇਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਤੇ ਏਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ। ਅਨਭਿਸਮ੍ਭੁਣਮਾਨਾਤਿ ਅਸਹਮਾਨਾ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ। ਗਨ੍ਥੇ ਕਰੋਨ੍ਤਾਤਿ ਤਯੋ વੇਦੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਾ ਚੇવ વਾਚੇਨ੍ਤਾ ਚ। ਅਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વਸਨ੍ਤਿ, ‘‘ਅਚ੍ਛੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਏਸੇવਤ੍ਥੋ। ਹੀਨਸਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਮਨ੍ਤੇ ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ ਮਨ੍ਤੇ વਾਚੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ਇਦਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਹੀਨਸਮ੍ਮਤਂ। ਤਦੇਤਰਹਿ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੇ ਮਨ੍ਤੇ ਧਾਰੇਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇ ਮਨ੍ਤੇ વਾਚੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸੇਟ੍ਠਸਮ੍ਮਤਂ ਜਾਤਂ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸਾਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਣਸ੍ਸ।
132.Vītaṅgārāvītadhūmāti pacitvā khāditabbābhāvato vigatadhūmaṅgārā. Pannamusalāti koṭṭetvā pacitabbābhāvato patitamusalā. Ghāsamesamānāti bhikkhācariyavasena yāgubhattaṃ pariyesantā. Tamenaṃ manussā disvāti te ete manussā passitvā. Anabhisambhuṇamānāti asahamānā asakkontā. Ganthe karontāti tayo vede abhisaṅkharontā ceva vācentā ca. Acchantīti vasanti, ‘‘acchentī’’tipi pāṭho. Esevattho. Hīnasammatanti ‘‘mante dhārenti mante vācentī’’ti kho, vāseṭṭha, idaṃ tena samayena hīnasammataṃ. Tadetarahi seṭṭhasammatanti taṃ idāni ‘‘ettake mante dhārenti ettake mante vācentī’’ti seṭṭhasammataṃ jātaṃ. Brāhmaṇamaṇḍalassāti brāhmaṇagaṇassa.
੧੩੩. ਮੇਥੁਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮਾਦਾਯਾਤਿ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ। વਿਸੁਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪਯੋਜੇਸੁਨ੍ਤਿ ਗੋਰਕ੍ਖ વਾਣਿਜਕਮ੍ਮਾਦਿਕੇ વਿਸ੍ਸੁਤੇ ਉਗ੍ਗਤੇ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇ ਪਯੋਜੇਸੁਂ।
133.Methunaṃ dhammaṃ samādāyāti methunadhammaṃ samādiyitvā. Visukammantepayojesunti gorakkha vāṇijakammādike vissute uggate kammante payojesuṃ.
੧੩੪. ਸੁਦ੍ਦਾ ਸੁਦ੍ਦਾਤਿ ਤੇਨ ਲੁਦ੍ਦਾਚਾਰਕਮ੍ਮਖੁਦ੍ਦਾਚਾਰਕਮ੍ਮੁਨਾ ਸੁਦ੍ਦਂ ਸੁਦ੍ਦਂ ਲਹੁਂ ਲਹੁਂ ਕੁਚ੍ਛਿਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਹੁ ਖੋਤਿ ਹੋਤਿ ਖੋ।
134.Suddā suddāti tena luddācārakammakhuddācārakammunā suddaṃ suddaṃ lahuṃ lahuṃ kucchitaṃ gacchanti, vinassantīti attho. Ahu khoti hoti kho.
੧੩੫. ਸਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਮਾਨੋਤਿ ਨ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਪਨਮਤ੍ਤੇਨ ਸੁਜ੍ਝਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਤ੍ਤਿਯਧਮ੍ਮਂ ਨਿਨ੍ਦਮਾਨੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠ, ਚਤੂਹਿ ਮਣ੍ਡਲੇਹੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਸਮਣਮਣ੍ਡਲਂ ਨਾਮ વਿਸੁਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਤਿਯਾ ਸੁਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਮਣ੍ਡਲੇਹਿ ਸਮਣਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਮਣ੍ਡਲਾਨਿ ਸਮਣਮਣ੍ਡਲਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਅਨੁવਤ੍ਤਨ੍ਤਾਨਿ ਚ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਅਨੁવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਅਧਮ੍ਮੇਨ। ਸਮਣਮਣ੍ਡਲਞ੍ਹਿ ਆਗਮ੍ਮ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
135.Sakaṃdhammaṃ garahamānoti na setacchattaṃ ussāpanamattena sujjhituṃ sakkāti evaṃ attano khattiyadhammaṃ nindamāno. Esa nayo sabbattha. ‘‘Imehi kho, vāseṭṭha, catūhi maṇḍalehī’’ti iminā imaṃ dasseti ‘‘samaṇamaṇḍalaṃ nāma visuṃ natthi, yasmā pana na sakkā jātiyā sujjhituṃ, attano attano sammāpaṭipattiyā visuddhi hoti. Tasmā imehi catūhi maṇḍalehi samaṇamaṇḍalassa abhinibbatti hoti. Imāni maṇḍalāni samaṇamaṇḍalaṃ anuvattanti, anuvattantāni ca dhammeneva anuvattanti, no adhammena. Samaṇamaṇḍalañhi āgamma sammāpaṭipattiṃ pūretvā suddhiṃ pāpuṇantī’’ti.
ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Duccaritādikathāvaṇṇanā
੧੩੬. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਜਾਤਿਯਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾਤਿ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਹੇਤੂਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਕਮ੍ਮਹੇਤੁ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾ ਸਮਾਦਾਨਹੇਤੁ।
136. Idāni yathājātiyā na sakkā sujjhituṃ, sammāpaṭipattiyāva sujjhanti, tamatthaṃ pākaṭaṃ karonto khattiyopi kho, vāseṭṭhāti desanaṃ ārabhi. Tattha micchādiṭṭhikammasamādānahetūti micchādiṭṭhivasena samādinnakammahetu, micchādiṭṭhikammassa vā samādānahetu.
੧੩੭. ਦ੍વਯਕਾਰੀਤਿ ਕਾਲੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਰੋਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਉਭਯਕਾਰੀ। ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਹੋਤੀਤਿ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਭਯવਿਪਾਕਦਾਨਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਯੇਨ ਪਨ ਅਕੁਸਲਂ ਬਹੁਂ ਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਕੁਸਲਂ ਮਨ੍ਦਂ, ਸੋ ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲੇ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਕਾਣਮ੍ਪਿ ਕਰੋਤਿ ਖੁਜ੍ਜਮ੍ਪਿ ਪੀਠਸਪ੍ਪਿਮ੍ਪਿ। ਸੋ ਰਜ੍ਜਸ੍ਸ વਾ ਅਨਰਹੋ ਹੋਤਿ, ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਕਾਲੇ વਾ ਏવਂਭੂਤੋ ਭੋਗੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਪਰਸ੍ਸ ਮਰਣਕਾਲੇ ਦ੍વੇ ਬਲવਮਲ੍ਲਾ વਿਯ ਤੇ ਦ੍વੇਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਅਕੁਸਲਂ ਬਲવਤਰਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪੇਤਿ। ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਪવਤ੍ਤਿવੇਦਨੀਯਂ ਹੋਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਮਙ੍ਗਲਹਤ੍ਥਿਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮਙ੍ਗਲਅਸ੍ਸਂ વਾ ਮਙ੍ਗਲਉਸਭਂ વਾ। ਸੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਤਿ । ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
137.Dvayakārīti kālena kusalaṃ karoti, kālena akusalanti evaṃ ubhayakārī. Sukhadukkhappaṭisaṃvedī hotīti ekakkhaṇe ubhayavipākadānaṭṭhānaṃ nāma natthi. Yena pana akusalaṃ bahuṃ kataṃ hoti, kusalaṃ mandaṃ, so taṃ kusalaṃ nissāya khattiyakule vā brāhmaṇakule vā nibbattati. Atha naṃ akusalakammaṃ kāṇampi karoti khujjampi pīṭhasappimpi. So rajjassa vā anaraho hoti, abhisittakāle vā evaṃbhūto bhoge paribhuñjituṃ na sakkoti. Aparassa maraṇakāle dve balavamallā viya te dvepi kusalākusalakammāni upaṭṭhahanti. Tesu akusalaṃ balavataraṃ hoti, taṃ kusalaṃ paṭibāhitvā tiracchānayoniyaṃ nibbattāpeti. Kusalakammampi pavattivedanīyaṃ hoti. Tamenaṃ maṅgalahatthiṃ vā karonti maṅgalaassaṃ vā maṅgalausabhaṃ vā. So sampattiṃ anubhavati . Idaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sukhadukkhappaṭisaṃvedī hotī’’ti.
ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਭਾવਨਾવਣ੍ਣਨਾ
Bodhipakkhiyabhāvanāvaṇṇanā
੧੩੮. ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ’’ਤਿ ਆਦਿਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ, ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਨ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਾਯ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ । ਭਾવਨਮਨ੍વਾਯਾਤਿ ਭਾવਨਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤੀਤਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਚਤੁਸਚ੍ਚਂ ਖੀਣਾਸવਮੇવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸੇਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
138.Sattannaṃ bodhipakkhiyānanti ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti ādikoṭṭhāsavasena sattannaṃ, paṭipāṭiyā pana sattatiṃsāya bodhipakkhiyānaṃ dhammānaṃ . Bhāvanamanvāyāti bhāvanaṃ anugantvā, paṭipajjitvāti attho. Parinibbāyatīti kilesaparinibbānena parinibbāyati. Iti bhagavā cattāro vaṇṇe dassetvā vinivattetvā paṭividdhacatusaccaṃ khīṇāsavameva devamanussesu seṭṭhaṃ katvā dassesi.
੧੪੦. ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਲੋਕਸਮ੍ਮਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋਪਿ વਚਨਦਸ੍ਸਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮੇਸਞ੍ਹਿ વਾਸੇਟ੍ਠ ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਣ੍ਣਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾਪੇਸਾ’’ਤਿਆਦਿ ਅਮ੍ਬਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਂ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਇਮਿਨਾ ਕਥਾਮਗ੍ਗੇਨ ਸੇਟ੍ਠਚ੍ਛੇਦਕવਾਦਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ વਾਸੇਟ੍ਠਭਾਰਦ੍વਾਜਾਤਿ વਾਸੇਟ੍ਠਭਾਰਦ੍વਾਜ ਸਾਮਣੇਰਾਪਿ ਹਿ ਸਕਮਨਾ ਤੁਟ੍ਠਮਨਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਇਦਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਅਨੁਮਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
140. Idāni tamevatthaṃ lokasammatassa brahmunopi vacanadassanānusārena daḷhaṃ katvā dassento imesañhi vāseṭṭha catunnaṃ vaṇṇānantiādimāha. ‘‘Brahmunāpesā’’tiādi ambaṭṭhasutte vitthāritaṃ. Iti bhagavā ettakena iminā kathāmaggena seṭṭhacchedakavādameva dassetvā suttantaṃ vinivattetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Attamanā vāseṭṭhabhāradvājāti vāseṭṭhabhāradvāja sāmaṇerāpi hi sakamanā tuṭṭhamanā ‘‘sādhu, sādhū’’ti bhagavato bhāsitaṃ abhinandiṃsu. Idameva suttantaṃ āvajjantā anumajjantā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya
ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Aggaññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੪. ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Aggaññasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ੪. ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Aggaññasuttavaṇṇanā
