| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៤. អគ្គបសាទសុត្តវណ្ណនា
4. Aggapasādasuttavaṇṇanā
៣៤. ចតុត្ថេ អគ្គេសុ បសាទាតិ សេដ្ឋេសុ បសាទា។ អគ្គា វា បសាទាតិ សេដ្ឋភូតា បសាទា។ សេដ្ឋវចនោ ហេត្ថ អគ្គសទ្ទោ។ បុរិមស្មិំ អត្ថវិកប្បេ អគ្គសទ្ទេន ពុទ្ធាទិរតនត្តយំ វុច្ចតិ។ តេសុ ភគវា តាវ អសទិសដ្ឋេន, គុណវិសិដ្ឋដ្ឋេន, អសមសមដ្ឋេន ច អគ្គោ។ សោ ហិ មហាភិនីហារំ ទសន្នំ បារមីនំ បវិចយញ្ច អាទិំ កត្វា ពោធិសម្ភារគុណេហិ ចេវ ពុទ្ធគុណេហិ ច បយោជនេហិ ច សេសជនេហិ អសទិសោតិ អសទិសដ្ឋេនបិ អគ្គោ។ យេ ចស្ស តេ គុណា មហាករុណាទយោ, តេហិ សេសសត្តានំ គុណេហិ វិសិដ្ឋដ្ឋេនបិ សព្ពសត្តុត្តមតាយ អគ្គោ។ យេ បន បុរិមកា សម្មាសម្ពុទ្ធា សព្ពសត្តេហិ អសមា, តេហិ សទ្ធិំ អយមេវ រូបកាយគុណេហិ ចេវ ធម្មកាយគុណេហិ ច សមោតិ អសមសមដ្ឋេនបិ អគ្គោ។ តថា ទុល្លភបាតុភាវតោ អច្ឆរិយមនុស្សភាវតោ ពហុជនហិតសុខាវហតោ អទុតិយអសហាយាទិភាវតោ ច ភគវា លោកេ អគ្គោតិ វុច្ចតិ។ យថាហ –
34. Catutthe aggesu pasādāti seṭṭhesu pasādā. Aggā vā pasādāti seṭṭhabhūtā pasādā. Seṭṭhavacano hettha aggasaddo. Purimasmiṃ atthavikappe aggasaddena buddhādiratanattayaṃ vuccati. Tesu bhagavā tāva asadisaṭṭhena, guṇavisiṭṭhaṭṭhena, asamasamaṭṭhena ca aggo. So hi mahābhinīhāraṃ dasannaṃ pāramīnaṃ pavicayañca ādiṃ katvā bodhisambhāraguṇehi ceva buddhaguṇehi ca payojanehi ca sesajanehi asadisoti asadisaṭṭhenapi aggo. Ye cassa te guṇā mahākaruṇādayo, tehi sesasattānaṃ guṇehi visiṭṭhaṭṭhenapi sabbasattuttamatāya aggo. Ye pana purimakā sammāsambuddhā sabbasattehi asamā, tehi saddhiṃ ayameva rūpakāyaguṇehi ceva dhammakāyaguṇehi ca samoti asamasamaṭṭhenapi aggo. Tathā dullabhapātubhāvato acchariyamanussabhāvato bahujanahitasukhāvahato adutiyaasahāyādibhāvato ca bhagavā loke aggoti vuccati. Yathāha –
‘‘ឯកបុគ្គលស្ស, ភិក្ខវេ, បាតុភាវោ ទុល្លភោ លោកស្មិំ។ កតមស្ស ឯកបុគ្គលស្ស? តថាគតស្ស អរហតោ សម្មាសម្មុទ្ធស្ស។ ឯកបុគ្គលោ, ភិក្ខវេ, លោកេ ឧប្បជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតិ អច្ឆរិយមនុស្សោ។ ឯកបុគ្គលោ, ភិក្ខវេ, លោកេ ឧប្បជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតិ ពហុជន…បេ.… សម្មាសម្ពុទ្ធោ។ ឯកបុគ្គលោ, ភិក្ខវេ, លោកេ ឧប្បជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតិ អទុតិយោ អសហាយោ អប្បដិមោ អប្បដិភាគោ អប្បដិបុគ្គលោ អសមោ អសមសមោ ទ្វិបទានំ អគ្គោ។ កតមោ ឯកបុគ្គលោ? តថាគតោ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ’’តិ (អ. និ. ១.១៧១-១៧៣)។
‘‘Ekapuggalassa, bhikkhave, pātubhāvo dullabho lokasmiṃ. Katamassa ekapuggalassa? Tathāgatassa arahato sammāsammuddhassa. Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujana…pe… sammāsambuddho. Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati adutiyo asahāyo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo asamo asamasamo dvipadānaṃ aggo. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.171-173).
ធម្មសង្ឃា អញ្ញធម្មសង្ឃេហិ អសទិសដ្ឋេន វិសិដ្ឋគុណតាយ ទុល្លភបាតុភាវាទិនា ច អគ្គា។ តថា ហិ តេសំ ស្វាក្ខាតតាទិសុប្បដិបន្នតាទិគុណវិសេសេហិ អញ្ញេ ធម្មសង្ឃសទិសា អប្បតរំ និហីនា វា នត្ថិ, កុតោ សេដ្ឋា។ សយមេវ តេហិ វិសិដ្ឋគុណតាយ សេដ្ឋា។ តថា ទុល្លភុប្បាទអច្ឆរិយភាវពហុជនហិតសុខាវហអទុតិយាសហាយាទិសភាវា ច តេ។ យទគ្គេន ហិ ភគវា ទុល្លភបាតុភាវោ, តទគ្គេន ធម្មសង្ឃាបីតិ។ អច្ឆរិយាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។ ឯវំ អគ្គេសុ សេដ្ឋេសុ ឧត្តមេសុ បវរេសុ គុណវិសិដ្ឋេសុ បសាទាតិ អគ្គប្បសទា។
Dhammasaṅghā aññadhammasaṅghehi asadisaṭṭhena visiṭṭhaguṇatāya dullabhapātubhāvādinā ca aggā. Tathā hi tesaṃ svākkhātatādisuppaṭipannatādiguṇavisesehi aññe dhammasaṅghasadisā appataraṃ nihīnā vā natthi, kuto seṭṭhā. Sayameva tehi visiṭṭhaguṇatāya seṭṭhā. Tathā dullabhuppādaacchariyabhāvabahujanahitasukhāvahaadutiyāsahāyādisabhāvā ca te. Yadaggena hi bhagavā dullabhapātubhāvo, tadaggena dhammasaṅghāpīti. Acchariyādīsupi eseva nayo. Evaṃ aggesu seṭṭhesu uttamesu pavaresu guṇavisiṭṭhesu pasādāti aggappasadā.
ទុតិយស្មិំ បនត្ថេ យថាវុត្តេសុ អគ្គេសុ ពុទ្ធាទីសុ ឧប្បត្តិយា អគ្គភូតា បសាទា អគ្គប្បសាទា។ យេ បន អរិយមគ្គេន អាគតា អវេច្ចប្បសាទា, តេ ឯកន្តេនេវ អគ្គភូតា បសាទាតិ អគ្គប្បសាទា។ យថាហ – ‘‘ឥធ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ ពុទ្ធេ អវេច្ចប្បសាទេន សមន្នាគតោ ហោតី’’តិអាទិ (សំ. និ. ៥.១០៣៧-១០៣៨)។ អគ្គវិបាកត្តាបិ ចេតេ អគ្គប្បសាទា។ វុត្តម្បិ ចេតំ – ‘‘អគ្គេ ខោ បន បសន្នានំ អគ្គោ វិបាកោ’’តិ (អ. និ. ៤.៣៤; ឥតិវុ. ៩០)។
Dutiyasmiṃ panatthe yathāvuttesu aggesu buddhādīsu uppattiyā aggabhūtā pasādā aggappasādā. Ye pana ariyamaggena āgatā aveccappasādā, te ekanteneva aggabhūtā pasādāti aggappasādā. Yathāha – ‘‘idha, bhikkhave, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hotī’’tiādi (saṃ. ni. 5.1037-1038). Aggavipākattāpi cete aggappasādā. Vuttampi cetaṃ – ‘‘agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90).
អបទា វាតិអាទីសុ វា-សទ្ទោ សមុច្ចយត្ថោ, ន វិកប្បត្ថោ។ យថា ‘‘អនុប្បន្នោ វា កាមាសវោ ឧប្បជ្ជតិ, ឧប្បន្នោ វា កាមាសវោ បវឌ្ឍតី’’តិ (ម. និ. ១.១៧) ឯត្ថ អនុប្បន្នោ ច ឧប្បន្នោ ចាតិ អត្ថោ។ យថា ច ‘‘ភូតានំ វា សត្តានំ ឋិតិយា សម្ភវេសីនំ វា អនុគ្គហាយា’’តិ ឯត្ថ ភូតានញ្ច សម្ភវេសីនញ្ចាតិ អត្ថោ។ យថា ច ‘‘អគ្គិតោ វា ឧទកតោ វា មិថុភេទតោ វា’’តិ (ទី. និ. ២.១៥២) ឯត្ថ អគ្គិតោ ច ឧទកតោ ច មិថុភេទតោ ចាតិ អត្ថោ, ឯវំ ‘‘អបទា វា…បេ.… អគ្គមក្ខាយតី’’តិ (អ. និ. ៤.៣៤; ឥតិវុ. ៩០) ឯត្ថាបិ អបទា ច ទ្វិបទា ចាតិ សម្បិណ្ឌនវសេន អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ តេន វុត្តំ ‘‘វា-សទ្ទោ សមុច្ចយត្ថោ, ន វិកប្បត្ថោ’’តិ។
Apadā vātiādīsu vā-saddo samuccayattho, na vikappattho. Yathā ‘‘anuppanno vā kāmāsavo uppajjati, uppanno vā kāmāsavo pavaḍḍhatī’’ti (ma. ni. 1.17) ettha anuppanno ca uppanno cāti attho. Yathā ca ‘‘bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāyā’’ti ettha bhūtānañca sambhavesīnañcāti attho. Yathā ca ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedato vā’’ti (dī. ni. 2.152) ettha aggito ca udakato ca mithubhedato cāti attho, evaṃ ‘‘apadā vā…pe… aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34; itivu. 90) etthāpi apadā ca dvipadā cāti sampiṇḍanavasena attho daṭṭhabbo. Tena vuttaṃ ‘‘vā-saddo samuccayattho, na vikappattho’’ti.
រូបិនោតិ រូបវន្តោ។ ន រូបិនោតិ អរូបិនោ។ សញ្ញិនោតិ សញ្ញវន្តោ។ ន សញ្ញិនោតិ អសញ្ញិនោ។ ‘‘អបទា វា’’តិអាទិសព្ពបទេហិ កាមភវោ, រូបភវោ, អរូបភវោ, ឯកវោការភវោ, ចតុវោការភវោ, បញ្ចវោការភវោ, សញ្ញិភវោ, អសញ្ញិភវោ, នេវសញ្ញិនាសញ្ញិភវោតិ នវវិធេបិ ភវេ សត្តេបិ អនវសេសតោ បរិយាទិយិត្វា ទស្សេតិ។ ឯត្ថ ហិ រូបិគ្គហណេន កាមភវោ, រូបភវោ, បញ្ចវោការភវោ, ឯកវោការភវោ ច ទស្សិតោ, អរូបិគ្គហណេន អរូបភវោ, ចតុវោការភវោ ច ទស្សិតោ, សញ្ញិភវាទយោ បន សរូបេនេវ ទស្សិតា។ អបទាទិគ្គហណេន កាមភវបញ្ចវោការភវសញ្ញិភវានំ ឯកទេសោវ ទស្សិតោ។
Rūpinoti rūpavanto. Na rūpinoti arūpino. Saññinoti saññavanto. Na saññinoti asaññino. ‘‘Apadā vā’’tiādisabbapadehi kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo, ekavokārabhavo, catuvokārabhavo, pañcavokārabhavo, saññibhavo, asaññibhavo, nevasaññināsaññibhavoti navavidhepi bhave sattepi anavasesato pariyādiyitvā dasseti. Ettha hi rūpiggahaṇena kāmabhavo, rūpabhavo, pañcavokārabhavo, ekavokārabhavo ca dassito, arūpiggahaṇena arūpabhavo, catuvokārabhavo ca dassito, saññibhavādayo pana sarūpeneva dassitā. Apadādiggahaṇena kāmabhavapañcavokārabhavasaññibhavānaṃ ekadesova dassito.
កស្មា បនេត្ថ យថា អទុតិយសុត្តេ ‘‘ទ្វិបទានំ អគ្គោ’’តិ ទ្វិបទា ឯវ គហិតា, ឯវំ ទ្វិបទគ្គហណមេវ អកត្វា អបទាទិគ្គហណំ កតន្តិ? វុច្ចតេ – អទុតិយសុត្តេ តាវ សេដ្ឋតរវសេន ទ្វិបទគ្គហណមេវ កតំ។ ឥមស្មិញ្ហិ លោកេ សេដ្ឋោ នាម ឧប្បជ្ជមានោ អបទចតុប្បទពហុបទេសុ ន ឧប្បជ្ជតិ, ទ្វិបទេសុយេវ ឧប្បជ្ជតិ។ កតរេសុ ទ្វិបទេសុ? មនុស្សេសុ ចេវ ទេវេសុ ច។ មនុស្សេសុ ឧប្បជ្ជមានោ សកលលោកំ វសេ វត្តេតុំ សមត្ថោ ពុទ្ធោ ហុត្វា ឧប្បជ្ជតិ, ទេវេសុ ឧប្បជ្ជមានោ ទសសហស្សិលោកធាតុំ វសេ វត្តនកោ មហាព្រហ្មា ហុត្វា ឧប្បជ្ជតិ, សោ តស្ស កប្បិយការកោ វា អារាមិកោ វា សម្បជ្ជតិ។ ឥតិ តតោបិ សេដ្ឋតរវសេនេស ទ្វិបទានំ អគ្គោតិ តត្ថ វុត្តំ។ ឥធ បន អនវសេសបរិយាទានវសេន ឯវំ វុត្តំ ‘‘យាវតា, ភិក្ខវេ, សត្តា អបទា វា…បេ.… នេវសញ្ញិនាសញ្ញិនោ វា, តថាគតោ តេសំ អគ្គមក្ខាយតី’’តិ ។ និទ្ធារណេ ចេតំ សាមិវចនំ។ ម-ការោ បទសន្ធិករោ, អគ្គោ អក្ខាយតីតិ បទវិភាគោ។ តេនេវាហ ‘‘គុណេហិ អគ្គោ’’តិអាទិ។
Kasmā panettha yathā adutiyasutte ‘‘dvipadānaṃ aggo’’ti dvipadā eva gahitā, evaṃ dvipadaggahaṇameva akatvā apadādiggahaṇaṃ katanti? Vuccate – adutiyasutte tāva seṭṭhataravasena dvipadaggahaṇameva kataṃ. Imasmiñhi loke seṭṭho nāma uppajjamāno apadacatuppadabahupadesu na uppajjati, dvipadesuyeva uppajjati. Kataresu dvipadesu? Manussesu ceva devesu ca. Manussesu uppajjamāno sakalalokaṃ vase vattetuṃ samattho buddho hutvā uppajjati, devesu uppajjamāno dasasahassilokadhātuṃ vase vattanako mahābrahmā hutvā uppajjati, so tassa kappiyakārako vā ārāmiko vā sampajjati. Iti tatopi seṭṭhataravasenesa dvipadānaṃ aggoti tattha vuttaṃ. Idha pana anavasesapariyādānavasena evaṃ vuttaṃ ‘‘yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… nevasaññināsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti . Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ. Ma-kāro padasandhikaro, aggo akkhāyatīti padavibhāgo. Tenevāha ‘‘guṇehi aggo’’tiādi.
អគ្គោ វិបាកោ ហោតីតិ អគ្គេ សម្មាសម្ពុទ្ធេ បសន្នានំ យោ បសាទោ អគ្គោ សេដ្ឋោ ឧត្តមកោដិភូតោ វា, តស្មា តស្ស វិបាកោបិ អគ្គោ សេដ្ឋោ ឧត្តមកោដិភូតោ ឧឡារតមោ បណីតតមោ ហោតិ។ សោ បន បសាទោ ទុវិធោ លោកិយលោកុត្តរភេទតោ។ តេសុ លោកិយស្ស តាវ –
Aggo vipāko hotīti agge sammāsambuddhe pasannānaṃ yo pasādo aggo seṭṭho uttamakoṭibhūto vā, tasmā tassa vipākopi aggo seṭṭho uttamakoṭibhūto uḷāratamo paṇītatamo hoti. So pana pasādo duvidho lokiyalokuttarabhedato. Tesu lokiyassa tāva –
‘‘យេ កេចិ ពុទ្ធំ សរណំ គតាសេ,
‘‘Ye keci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse,
ន តេ គមិស្សន្តិ អបាយភូមិំ;
Na te gamissanti apāyabhūmiṃ;
បហាយ មានុសំ ទេហំ,
Pahāya mānusaṃ dehaṃ,
ទេវកាយំ បរិបូរេស្សន្តិ។ (ទី. និ. ២.៣៣២; ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៩០; សំ. និ. ១.៣៧);
Devakāyaṃ paripūressanti. (dī. ni. 2.332; itivu. aṭṭha. 90; saṃ. ni. 1.37);
‘‘ពុទ្ធោតិ កិត្តយន្តស្ស, កាយេ ភវតិ យា បីតិ;
‘‘Buddhoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti;
វរមេវ ហិ សា បីតិ, កសិណេនបិ ជម្ពុទីបស្ស។ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.៦; ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៩០);
Varameva hi sā pīti, kasiṇenapi jambudīpassa. (dī. ni. aṭṭha. 1.6; itivu. aṭṭha. 90);
‘‘សតំ ហត្ថី សតំ អស្សា, សតំ អស្សតរីរថា;
‘‘Sataṃ hatthī sataṃ assā, sataṃ assatarīrathā;
សតំ កញ្ញាសហស្សានិ, អាមុក្កមណិកុណ្ឌលា;
Sataṃ kaññāsahassāni, āmukkamaṇikuṇḍalā;
ឯកស្ស បទវីតិហារស្ស, កលំ នាគ្ឃន្តិ សោឡសិំ’’។ (ចូឡវ. ៣០៥);
Ekassa padavītihārassa, kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ’’. (cūḷava. 305);
‘‘សាធុ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ពុទ្ធំ សរណគមនំ ហោតិ, ពុទ្ធំ សរណគមនហេតុ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ឯវមិធេកច្ចេ សត្តា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជន្តិ។ តេ អញ្ញេ ទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគ្គណ្ហន្តិ ទិព្ពេន អាយុនា, ទិព្ពេន វណ្ណេន, ទិព្ពេន សុខេន, ទិព្ពេន យសេន, ទិព្ពេន អាធិបតេយ្យេន, ទិព្ពេហិ រូបេហិ, ទិព្ពេហិ សទ្ទេហិ, ទិព្ពេហិ គន្ធេហិ, ទិព្ពេហិ រសេហិ, ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហី’’តិ (សំ. និ. ៤.៣៤១) –
‘‘Sādhu kho, devānaminda, buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti, buddhaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhiggaṇhanti dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena, dibbehi rūpehi, dibbehi saddehi, dibbehi gandhehi, dibbehi rasehi, dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –
ឯវមាទីនំ សុត្តបទានំ វសេន បសាទផលវិសេសយោគោ វេទិតព្ពោ, តស្មា សោ អបាយទុក្ខវិនិវត្តនេន សទ្ធិំ សម្បត្តិភវេសុ សុខវិសេសទាយកោវ ទដ្ឋព្ពោ។
Evamādīnaṃ suttapadānaṃ vasena pasādaphalavisesayogo veditabbo, tasmā so apāyadukkhavinivattanena saddhiṃ sampattibhavesu sukhavisesadāyakova daṭṭhabbo.
លោកុត្តរោ បន សាមញ្ញផលវិបាកទាយកោ វដ្ដទុក្ខវិនិវត្តកោ។ សព្ពោបិ ចាយំ បសាទោ បរម្បរាយ វដ្ដទុក្ខំ វិនិវត្តេតិយេវ។ វុត្តញ្ហេតំ –
Lokuttaro pana sāmaññaphalavipākadāyako vaṭṭadukkhavinivattako. Sabbopi cāyaṃ pasādo paramparāya vaṭṭadukkhaṃ vinivattetiyeva. Vuttañhetaṃ –
‘‘យស្មិំ សមយេ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ អត្តនោ សទ្ធំ អនុស្សរតិ, នេវស្ស តស្មិំ សមយេ រាគបរិយុដ្ឋិតំ ចិត្តំ ហោតិ, ន ទោសបរិយុដ្ឋិតំ…បេ.… ន មោហបរិយុដ្ឋិតំ ចិត្តំ ហោតិ, ឧជុគតមេវស្ស តស្មិំ សមយេ ចិត្តំ ហោតិ, ឧជុគតចិត្តស្ស បាមោជ្ជំ ជាយតិ, បមុទិតស្ស បីតិ ជាយតិ…បេ.… នាបរំ ឥត្ថត្តាយាតិ បជានាតី’’តិ។
‘‘Yasmiṃ samaye, bhikkhave, ariyasāvako attano saddhaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ…pe… na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti, ujugatacittassa pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
ធម្មាតិ សភាវធម្មា។ សង្ខតាតិ សមេច្ច សម្ភូយ បច្ចយេហិ កតាតិ សង្ខតា, សបច្ចយា ធម្មា។ ហេតូហិ បច្ចយេហិ ច ន កេហិចិ កតា សង្ខតាតិ អសង្ខតា, អបច្ចយោ និព្ពានំ។ សង្ខតានំ បរិយោសិតភាវេន ‘‘អសង្ខតា’’តិ បុថុវចនំ។ វិរាគោ តេសំ អគ្គមក្ខាយតីតិ តេសំ សង្ខតាសង្ខតធម្មានំ យោ វិរាគសង្ខាតោ អសង្ខតធម្មោ, សោ សភាវេនេវ សណ្ហសុខុមភាវតោ សន្តតរបណីតតរភាវតោ គម្ភីរាទិភាវតោ មទនិម្មទនាទិភាវតោ អគ្គំ សេដ្ឋំ ឧត្តមំ បវរន្តិ វុច្ចតិ។ យទិទន្តិ និបាតោ, យោ អយន្តិ អត្ថោ។ មទនិម្មទនោតិអាទីនិ សព្ពានិ និព្ពានវេវចនានិ។ តេនេវាហ ‘‘វិរាគោតិអាទីនិ និព្ពានស្សេវ នាមានី’’តិ។ រាគមទាទយោតិ អាទិ-សទ្ទេន មានមទបុរិសមទាទិកេ សង្គណ្ហាតិ ។ សព្ពា បិបាសាតិ កាមបិបាសាទិកា សព្ពា បិបាសា។ សព្ពេ អាលយា សមុគ្ឃាតំ គច្ឆន្តីតិ កាមាលយាទិកា សព្ពេបិ អាលយា សមុគ្ឃាតំ យន្តិ។ វដ្ដានីតិ កម្មវដ្ដវិបាកវដ្ដានិ។ តណ្ហាតិ អដ្ឋសតប្បភេទា សព្ពាបិ តណ្ហា។
Dhammāti sabhāvadhammā. Saṅkhatāti samecca sambhūya paccayehi katāti saṅkhatā, sapaccayā dhammā. Hetūhi paccayehi ca na kehici katā saṅkhatāti asaṅkhatā, apaccayo nibbānaṃ. Saṅkhatānaṃ pariyositabhāvena ‘‘asaṅkhatā’’ti puthuvacanaṃ. Virāgo tesaṃ aggamakkhāyatīti tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ yo virāgasaṅkhāto asaṅkhatadhammo, so sabhāveneva saṇhasukhumabhāvato santatarapaṇītatarabhāvato gambhīrādibhāvato madanimmadanādibhāvato aggaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaranti vuccati. Yadidanti nipāto, yo ayanti attho. Madanimmadanotiādīni sabbāni nibbānavevacanāni. Tenevāha ‘‘virāgotiādīni nibbānasseva nāmānī’’ti. Rāgamadādayoti ādi-saddena mānamadapurisamadādike saṅgaṇhāti . Sabbā pipāsāti kāmapipāsādikā sabbā pipāsā. Sabbe ālayā samugghātaṃ gacchantīti kāmālayādikā sabbepi ālayā samugghātaṃ yanti. Vaṭṭānīti kammavaṭṭavipākavaṭṭāni. Taṇhāti aṭṭhasatappabhedā sabbāpi taṇhā.
អគ្គោ វិបាកោ ហោតីតិ ឯត្ថាបិ –
Aggo vipāko hotīti etthāpi –
‘‘យេ កេចិ ធម្មំ សរណំ គតាសេ…បេ.…’’។ (ទី. និ. ២.៣៣២; សំ និ. ១.៣៧);
‘‘Ye keci dhammaṃ saraṇaṃ gatāse…pe…’’. (dī. ni. 2.332; saṃ ni. 1.37);
‘‘ធម្មោតិ កិត្តយន្តស្ស, កាយេ ភវតិ យា បីតិ…បេ.…’’។ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.៦; ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៩០);
‘‘Dhammoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti…pe…’’. (dī. ni. aṭṭha. 1.6; itivu. aṭṭha. 90);
‘‘សាធុ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ធម្មំ សរណគមនំ ហោតិ, ធម្មំ សរណគមនហេតុ ខោ, ទេវានមិន្ទ, ឯវមិធេកច្ចេ…បេ.… ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហី’’តិ (សំ. និ. ៤.៣៤១) –
‘‘Sādhu kho, devānaminda, dhammaṃ saraṇagamanaṃ hoti, dhammaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce…pe… dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –
ឯវមាទីនំ សុត្តបទានំ វសេន ធម្មេ បសាទស្ស ផលវិសេសយោគោ វេទិតព្ពោ។
Evamādīnaṃ suttapadānaṃ vasena dhamme pasādassa phalavisesayogo veditabbo.
សង្ឃា វា គណា វាតិ ជនសមូហសង្ខាតា យាវតា លោកេ សង្ឃា វា គណា វា។ តថាគតសាវកសង្ឃោតិ អដ្ឋអរិយបុគ្គលសមូហសង្ខាតោ ទិដ្ឋិសីលសាមញ្ញេន សំហតោ តថាគតស្ស សាវកសង្ឃោ។ អគ្គមក្ខាយតីតិ អត្តនោ សីលសមាធិបញ្ញាវិមុត្តិអាទិគុណវិសេសេន តេសំ សង្ឃានំ អគ្គោ សេដ្ឋោ ឧត្តមោ បវរោតិ វុច្ចតិ។ យទិទន្តិ យានិ ឥមានិ។ ចត្តារិ បុរិសយុគានិ យុគឡវសេន, បឋមមគ្គដ្ឋោ បឋមផលដ្ឋោតិ ឥទមេកំ យុគឡំ, យាវ ចតុត្ថមគ្គដ្ឋោ ចតុត្ថផលដ្ឋោតិ ឥទមេកំ យុគឡន្តិ ឯវំ ចត្តារិ បុរិសយុគានិ។ អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលាតិ បុរិសបុគ្គលវសេន ឯកោ បឋមមគ្គដ្ឋោ, ឯកោ បឋមផលដ្ឋោតិ ឥមិនា នយេន អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា។ ឯត្ថ ច បុរិសោតិ វា បុគ្គលោតិ វា ឯកត្ថានិ ឯតានិ បទានិ, វេនេយ្យវសេន បនេវំ វុត្តំ។ ឯស ភគវតោ សាវកសង្ឃោតិ យានិមានិ យុគឡវសេន ចត្តារិ យុគានិ បាដិយេក្កតោ អដ្ឋ បុរិសបុគ្គលា, ឯស ភគវតោ សាវកសង្ឃោ។ អាហុនេយ្យោតិអាទីនិ វុត្តត្ថានេវ។ ឥធាបិ –
Saṅghā vā gaṇā vāti janasamūhasaṅkhātā yāvatā loke saṅghā vā gaṇā vā. Tathāgatasāvakasaṅghoti aṭṭhaariyapuggalasamūhasaṅkhāto diṭṭhisīlasāmaññena saṃhato tathāgatassa sāvakasaṅgho. Aggamakkhāyatīti attano sīlasamādhipaññāvimuttiādiguṇavisesena tesaṃ saṅghānaṃ aggo seṭṭho uttamo pavaroti vuccati. Yadidanti yāni imāni. Cattāri purisayugāni yugaḷavasena, paṭhamamaggaṭṭho paṭhamaphalaṭṭhoti idamekaṃ yugaḷaṃ, yāva catutthamaggaṭṭho catutthaphalaṭṭhoti idamekaṃ yugaḷanti evaṃ cattāri purisayugāni. Aṭṭha purisapuggalāti purisapuggalavasena eko paṭhamamaggaṭṭho, eko paṭhamaphalaṭṭhoti iminā nayena aṭṭha purisapuggalā. Ettha ca purisoti vā puggaloti vā ekatthāni etāni padāni, veneyyavasena panevaṃ vuttaṃ. Esa bhagavato sāvakasaṅghoti yānimāni yugaḷavasena cattāri yugāni pāṭiyekkato aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho. Āhuneyyotiādīni vuttatthāneva. Idhāpi –
‘‘យេ កេចិ សង្ឃំ សរណំ គតាសេ…បេ.…’’។ (ទី. និ. ២.៣៣២; សំ. និ. ១.៣៧);
‘‘Ye keci saṅghaṃ saraṇaṃ gatāse…pe…’’. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);
‘‘សង្ឃោតិ កិត្តយន្តស្ស, កាយេ ភវតិ យា បីតិ…បេ.…’’។ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.៦; ឥតិវុ. អដ្ឋ. ៩០);
‘‘Saṅghoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti…pe…’’. (dī. ni. aṭṭha. 1.6; itivu. aṭṭha. 90);
‘‘សាធុ ខោ, ទេវានមិន្ទ, សង្ឃំ សរណគមនំ ហោតិ, សង្ឃំ សរណគមនហេតុ ខោ, ទេវានមិន្ទ…បេ.… ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហី’’តិ (សំ. និ. ៤.៣៤១) –
‘‘Sādhu kho, devānaminda, saṅghaṃ saraṇagamanaṃ hoti, saṅghaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda…pe… dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –
អាទីនំ សុត្តបទានំ វសេន សង្ឃេ បសាទស្ស ផលវិសេសយោគោ តស្ស អគ្គវិបាកតា ច វេទិតព្ពា។ តថា អនុត្តរិយបដិលាភោ សត្តមភវាទិតោ បដ្ឋាយ វដ្ដទុក្ខសមុច្ឆេទោ អនុត្តរសុខាធិគមោតិ ឯវមាទិឧឡារផលនិប្ផាទនវសេន អគ្គវិបាកតា វេទិតព្ពា។
Ādīnaṃ suttapadānaṃ vasena saṅghe pasādassa phalavisesayogo tassa aggavipākatā ca veditabbā. Tathā anuttariyapaṭilābho sattamabhavādito paṭṭhāya vaṭṭadukkhasamucchedo anuttarasukhādhigamoti evamādiuḷāraphalanipphādanavasena aggavipākatā veditabbā.
គាថាសុ អគ្គតោតិ អគ្គេ រតនត្តយេ, អគ្គភាវតោ វា បសន្នានំ។ អគ្គំ ធម្មន្តិ អគ្គសភាវំ ពុទ្ធសុពោធិំ ធម្មសុធម្មតំ សង្ឃសុប្បដិបត្តិំ, រតនត្តយស្ស អនញ្ញសាធារណំ ឧត្តមសភាវំ, ទសពលាទិស្វាក្ខាតតាទិសុប្បដិបន្នតាទិគុណសភាវំ វា។ វិជានតន្តិ វិជានន្តានំ។ ឯវំ សាធារណតោ អគ្គប្បសាទវត្ថុំ ទស្សេត្វា ឥទានិ អសាធារណតោ តំ វិភាគេន ទស្សេតុំ ‘‘អគ្គេ ពុទ្ធេ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ បសន្នានន្តិ អវេច្ចប្បសាទេន ច ឥតរប្បសាទេន ច បសន្នានំ អធិមុត្តានំ។ វិរាគូបសមេតិ វិរាគេ ឧបសមេ ច, សព្ពស្ស រាគស្ស សព្ពេសំ កិលេសានំ អច្ចន្តវិរាគហេតុភូតេ អច្ចន្តឧបសមហេតុភូតេ ចាតិ អត្ថោ។ សុខេតិ វដ្ដទុក្ខក្ខយភាវេន សង្ខារូបសមសុខភាវេន សុខេ។
Gāthāsu aggatoti agge ratanattaye, aggabhāvato vā pasannānaṃ. Aggaṃ dhammanti aggasabhāvaṃ buddhasubodhiṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ, ratanattayassa anaññasādhāraṇaṃ uttamasabhāvaṃ, dasabalādisvākkhātatādisuppaṭipannatādiguṇasabhāvaṃ vā. Vijānatanti vijānantānaṃ. Evaṃ sādhāraṇato aggappasādavatthuṃ dassetvā idāni asādhāraṇato taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘agge buddhe’’tiādi vuttaṃ. Tattha pasannānanti aveccappasādena ca itarappasādena ca pasannānaṃ adhimuttānaṃ. Virāgūpasameti virāge upasame ca, sabbassa rāgassa sabbesaṃ kilesānaṃ accantavirāgahetubhūte accantaupasamahetubhūte cāti attho. Sukheti vaṭṭadukkhakkhayabhāvena saṅkhārūpasamasukhabhāvena sukhe.
អគ្គស្មិំ ទានំ ទទតន្តិ អគ្គេ រតនត្តយេ ទានំ ទទន្តានំ ទេយ្យធម្មំ បរិច្ចជន្តានំ។ តត្ថ ធរមានំ ភគវន្តំ ចតូហិ បច្ចយេហិ ឧបដ្ឋហន្តា បូជេន្តា សក្ករោន្តា, បរិនិព្ពុតំ ភគវន្តំ ឧទ្ទិស្ស ធាតុចេតិយាទិកេ ឧបដ្ឋហន្តា បូជេន្តា សក្ករោន្តា ពុទ្ធេ ទានំ ទទន្តិ នាម។ ‘‘ធម្មំ បូជេស្សាមា’’តិ ធម្មធរេ បុគ្គលេ ចតូហិ បច្ចយេហិ ឧបដ្ឋហន្តា បូជេន្តា សក្ករោន្តា ធម្មញ្ច ចិរដ្ឋិតិកំ ករោន្តា ធម្មេ ទានំ ទទន្តិ នាម។ តថា អរិយសង្ឃំ ចតូហិ បច្ចយេហិ ឧបដ្ឋហន្តា បូជេន្តា សក្ករោន្តា តំ ឧទ្ទិស្ស ឥតរស្មិម្បិ តថា បដិបជ្ជន្តា សង្ឃេ ទានំ ទទន្តិ នាម។ អគ្គំ បុញ្ញំ បវឌ្ឍតីតិ ឯវំ រតនត្តយេ បសន្នេន ចេតសា ឧឡារំ បរិច្ចាគំ ឧឡារញ្ច បូជាសក្ការំ បវត្តេន្តានំ ទិវសេ ទិវសេ អគ្គំ ឧឡារំ កុសលំ ឧបចីយតិ។ ឥទានិ តស្ស បុញ្ញស្ស អគ្គវិបាកតាយ អគ្គភាវំ ទស្សេតុំ ‘‘អគ្គំ អាយូ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ អាយូតិ ទិព្ពំ វា មានុសំ វា អគ្គំ ឧឡារំ បរមំ អាយុ បវឌ្ឍតិ ឧបរូបរិ ព្រូហតិ។ វណ្ណោតិ រូបសម្បទា។ យសោតិ បរិវារសម្បទា។ កិត្តីតិ ថុតិឃោសោ។ សុខន្តិ កាយិកំ ចេតសិកញ្ច សុខំ។ ពលន្តិ កាយពលញ្ចេវ ញាណពលញ្ច។
Aggasmiṃ dānaṃ dadatanti agge ratanattaye dānaṃ dadantānaṃ deyyadhammaṃ pariccajantānaṃ. Tattha dharamānaṃ bhagavantaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā, parinibbutaṃ bhagavantaṃ uddissa dhātucetiyādike upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā buddhe dānaṃ dadanti nāma. ‘‘Dhammaṃ pūjessāmā’’ti dhammadhare puggale catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā dhammañca ciraṭṭhitikaṃ karontā dhamme dānaṃ dadanti nāma. Tathā ariyasaṅghaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā taṃ uddissa itarasmimpi tathā paṭipajjantā saṅghe dānaṃ dadanti nāma. Aggaṃ puññaṃ pavaḍḍhatīti evaṃ ratanattaye pasannena cetasā uḷāraṃ pariccāgaṃ uḷārañca pūjāsakkāraṃ pavattentānaṃ divase divase aggaṃ uḷāraṃ kusalaṃ upacīyati. Idāni tassa puññassa aggavipākatāya aggabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘aggaṃ āyū’’tiādi vuttaṃ. Tattha āyūti dibbaṃ vā mānusaṃ vā aggaṃ uḷāraṃ paramaṃ āyu pavaḍḍhati uparūpari brūhati. Vaṇṇoti rūpasampadā. Yasoti parivārasampadā. Kittīti thutighoso. Sukhanti kāyikaṃ cetasikañca sukhaṃ. Balanti kāyabalañceva ñāṇabalañca.
អគ្គស្ស រតនត្តយស្ស ទានំ ទាតា។ អថ វា អគ្គស្ស ទេយ្យធម្មស្ស ទានំ ឧឡារំ កត្វា តត្ថ បុញ្ញំ បវត្តេតា។ អគ្គធម្មសមាហិតោតិ អគ្គេន បសាទធម្មេន ទានាទិធម្មេន ច សំហិតោ សមន្នាគតោ អចលប្បសាទយុត្តោ, តស្ស វា វិបាកភូតេហិ ពហុជនស្ស បិយមនាបតាទិធម្មេហិ យុត្តោ។ អគ្គប្បត្តោ បមោទតីតិ យត្ថ យត្ថ សត្តនិកាយេ ឧប្បន្នោ, តត្ថ តត្ថ អគ្គភាវំ សេដ្ឋភាវំ អធិគតោ, អគ្គភាវំ វា លោកុត្តរមគ្គផលំ អធិគតោ បមោទតិ អភិរមតិ បរិតុស្សតីតិ។
Aggassa ratanattayassa dānaṃ dātā. Atha vā aggassa deyyadhammassa dānaṃ uḷāraṃ katvā tattha puññaṃ pavattetā. Aggadhammasamāhitoti aggena pasādadhammena dānādidhammena ca saṃhito samannāgato acalappasādayutto, tassa vā vipākabhūtehi bahujanassa piyamanāpatādidhammehi yutto. Aggappatto pamodatīti yattha yattha sattanikāye uppanno, tattha tattha aggabhāvaṃ seṭṭhabhāvaṃ adhigato, aggabhāvaṃ vā lokuttaramaggaphalaṃ adhigato pamodati abhiramati paritussatīti.
អគ្គបសាទសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Aggapasādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៤. អគ្គប្បសាទសុត្តំ • 4. Aggappasādasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៤. បសាទសុត្តវណ្ណនា • 4. Pasādasuttavaṇṇanā
