Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ၅. ပဉ္စမဝဂ္ဂော

    5. Pañcamavaggo

    ၁. အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    1. Aggappasādasuttavaṇṇanā

    ၉၀. ပဉ္စမဝဂ္ဂသ္သ ပဌမေ အဂ္ဂပ္ပသာဒာတိ ဧတ္ထ အယံ အဂ္ဂသဒ္ဒော အာဒိကောဋိကောဋ္ဌာသသေဋ္ဌေသု ဒိသ္သတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ, သမ္မ ဒောဝာရိက, အာဝရာမိ ဒ္ဝာရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီနံ (မ. နိ. ၂.၇၀)။ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပာဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ (ဒီ. နိ. ၁.၂၅၀; ပာရာ. ၁၅) စ အာဒီသု အာဒိမ္ဟိ ဒိသ္သတိ။ ‘‘တေနေဝ အင္ဂုလဂ္ဂေန တံ အင္ဂုလဂ္ဂံ ပရာမသေယ္ယ (ကထာ. ၄၄၁)။ ဥစ္ဆဂ္ဂံ ဝေဠဂ္ဂ’’န္တိ စ အာဒီသု ကောဋိယံ။ ‘‘အမ္ဗိလဂ္ဂံ ဝာ မဓုရဂ္ဂံ ဝာ တိတ္တကဂ္ဂံ ဝာ (သံ. နိ. ၅.၃၇၄)။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟာရဂ္ဂေန ဝာ ပရိဝေဏဂ္ဂေန ဝာ ဘာဇေတု’’န္တိ (စူဠဝ. ၃၁၈) စ အာဒီသု ကောဋ္ဌာသေ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဂ္ဂော စ သေဋ္ဌော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ (အ. နိ. ၄.၉၅)။ အဂ္ဂောဟမသ္မိ လောကသ္သာ’’တိ စ အာဒီသု (ဒီ. နိ. ၂.၃၁; မ. နိ. ၃.၂၀၇) သေဋ္ဌေ။ သ္ဝာယမိဓာပိ သေဋ္ဌေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဂ္ဂေသု သေဋ္ဌေသု ပသာဒာ, အဂ္ဂဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာ ဝာ ပသာဒာ အဂ္ဂပ္ပသာဒာတိ အတ္ထော။

    90. Pañcamavaggassa paṭhame aggappasādāti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. Tathā hesa ‘‘ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīnaṃ (ma. ni. 2.70). Ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti (dī. ni. 1.250; pārā. 15) ca ādīsu ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya (kathā. 441). Ucchaggaṃ veḷagga’’nti ca ādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374). Anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’nti (cūḷava. 318) ca ādīsu koṭṭhāse. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ aggo ca seṭṭho ca uttamo ca pavaro ca (a. ni. 4.95). Aggohamasmi lokassā’’ti ca ādīsu (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207) seṭṭhe. Svāyamidhāpi seṭṭheyeva daṭṭhabbo. Tasmā aggesu seṭṭhesu pasādā, aggabhūtā seṭṭhabhūtā vā pasādā aggappasādāti attho.

    ပုရိမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ အဂ္ဂသဒ္ဒေန ဗုဒ္ဓာဒိရတနတ္တယံ ဝုစ္စတိ။ တေသု ဘဂဝာ တာဝ အသဒိသဋ္ဌေန, ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေန, အသမသမဋ္ဌေန စ အဂ္ဂော။ သော ဟိ မဟာဘိနီဟာရံ ဒသန္နံ ပာရမီနံ ပဝိစယဉ္စ အာဒိံ ကတ္ဝာ တေဟိ ဗောဓိသမ္ဘာရဂုဏေဟိ စေဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ စ သေသဇနေဟိ အသဒိသောတိ အသဒိသဋ္ဌေန အဂ္ဂော။ ယေ စသ္သ ဂုဏာ မဟာကရုဏာဒယော, တေ သေသသတ္တာနံ ဂုဏေဟိ ဝိသိဋ္ဌာတိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌဋ္ဌေနပိ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမတာယ အဂ္ဂော။ ယေ ပန ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ သဗ္ဗသတ္တေဟိ အသမာ, တေဟိ သဒ္ဓိံ အယမေဝ ရူပကာယဂုဏေဟိ စေဝ ဓမ္မကာယဂုဏေဟိ စ သမောတိ အသမသမဋ္ဌေနပိ အဂ္ဂော။ တထာ ဒုလ္လဘပာတုဘာဝတော အစ္ဆရိယမနုသ္သဘာဝတော ဗဟုဇနဟိတသုခာဝဟတော အဒုတိယအသဟာယာဒိဘာဝတော စ ဘဂဝာ လောကေ အဂ္ဂောတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

    Purimasmiñca atthe aggasaddena buddhādiratanattayaṃ vuccati. Tesu bhagavā tāva asadisaṭṭhena, guṇavisiṭṭhaṭṭhena, asamasamaṭṭhena ca aggo. So hi mahābhinīhāraṃ dasannaṃ pāramīnaṃ pavicayañca ādiṃ katvā tehi bodhisambhāraguṇehi ceva buddhaguṇehi ca sesajanehi asadisoti asadisaṭṭhena aggo. Ye cassa guṇā mahākaruṇādayo, te sesasattānaṃ guṇehi visiṭṭhāti guṇavisiṭṭhaṭṭhenapi sabbasattuttamatāya aggo. Ye pana purimakā sammāsambuddhā sabbasattehi asamā, tehi saddhiṃ ayameva rūpakāyaguṇehi ceva dhammakāyaguṇehi ca samoti asamasamaṭṭhenapi aggo. Tathā dullabhapātubhāvato acchariyamanussabhāvato bahujanahitasukhāvahato adutiyaasahāyādibhāvato ca bhagavā loke aggoti vuccati. Yathāha –

    ‘‘ဧကပုဂ္ဂလသ္သ , ဘိက္ခဝေ, ပာတုဘာဝော ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ, ကတမသ္သ ဧကပုဂ္ဂလသ္သ? တထာဂတသ္သ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။

    ‘‘Ekapuggalassa , bhikkhave, pātubhāvo dullabho lokasmiṃ, katamassa ekapuggalassa? Tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa.

    ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော , ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုသ္သော။

    ‘‘Ekapuggalo , bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso.

    ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇန။ပေ.။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။

    ‘‘Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujana…pe… sammāsambuddho.

    ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အဒုတိယော အသဟာယော အပ္ပဋိမော အပ္ပဋိသမော အပ္ပဋိဘာဂော အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော အသမော အသမသမော ဒ္ဝိပဒာနံ အဂ္ဂော။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၇၀-၁၇၂, ၁၇၄)။

    ‘‘Ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati, adutiyo asahāyo appaṭimo appaṭisamo appaṭibhāgo appaṭipuggalo asamo asamasamo dvipadānaṃ aggo. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.170-172, 174).

    ဓမ္မသင္ဃာပိ အညဓမ္မသင္ဃေဟိ အသဒိသဋ္ဌေန ဝိသိဋ္ဌဂုဏတာယ ဒုလ္လဘပာတုဘာဝာဒိနာ စ အဂ္ဂာ။ တထာ ဟိ တေသံ သ္ဝာက္ခာတတာဒိသုပ္ပဋိပန္နတာဒိဂုဏဝိသေသေဟိ အညဓမ္မသင္ဃာ သဒိသာ အပ္ပတရနိဟီနာ ဝာ နတ္ထိ, ကုတော သေဋ္ဌာ။ သယမေဝ စ ပန တေဟိ ဝိသိဋ္ဌဂုဏတာယ သေဋ္ဌာ။ တထာ ဒုလ္လဘုပ္ပာဒအစ္ဆရိယဘာဝဗဟုဇနဟိတသုခာဝဟာ အဒုတိယအသဟာယာဒိသဘာဝာ စ တေ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ဘဂဝာ ဒုလ္လဘပာတုဘာဝော, တဒဂ္ဂေန ဓမ္မသင္ဃာပီတိ။ အစ္ဆရိယာဒိဘာဝေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ အဂ္ဂေသု သေဋ္ဌေသု ဥတ္တမေသု ပဝရေသု ဂုဏဝိသိဋ္ဌေသု ပသာဒာတိ အဂ္ဂပ္ပသာဒာ

    Dhammasaṅghāpi aññadhammasaṅghehi asadisaṭṭhena visiṭṭhaguṇatāya dullabhapātubhāvādinā ca aggā. Tathā hi tesaṃ svākkhātatādisuppaṭipannatādiguṇavisesehi aññadhammasaṅghā sadisā appataranihīnā vā natthi, kuto seṭṭhā. Sayameva ca pana tehi visiṭṭhaguṇatāya seṭṭhā. Tathā dullabhuppādaacchariyabhāvabahujanahitasukhāvahā adutiyaasahāyādisabhāvā ca te. Yadaggena hi bhagavā dullabhapātubhāvo, tadaggena dhammasaṅghāpīti. Acchariyādibhāvepi eseva nayo. Evaṃ aggesu seṭṭhesu uttamesu pavaresu guṇavisiṭṭhesu pasādāti aggappasādā.

    ဒုတိယသ္မိံ ပန အတ္ထေ ယထာဝုတ္တေသု အဂ္ဂေသု ဗုဒ္ဓာဒီသု ဥပ္ပတ္တိယာ အဂ္ဂဘူတာ ပသာဒာ အဂ္ဂပ္ပသာဒာ။ ယေ ပန အရိယမဂ္ဂေန အာဂတာ အဝေစ္စပ္ပသာဒာ, တေ ဧကန္တေနေဝ အဂ္ဂဘူတာ ပသာဒာတိ အဂ္ဂပ္ပသာဒာ။ ယထာဟ ‘‘ဣဓ , ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိအာဒိ (သံ. နိ. ၅.၁၀၂၇)။ အဂ္ဂဝိပာကတ္တာပိ စေတေ အဂ္ဂပ္ပသာဒာ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ ‘‘အဂ္ဂေ ခော ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂော ဝိပာကော’’တိ။

    Dutiyasmiṃ pana atthe yathāvuttesu aggesu buddhādīsu uppattiyā aggabhūtā pasādā aggappasādā. Ye pana ariyamaggena āgatā aveccappasādā, te ekanteneva aggabhūtā pasādāti aggappasādā. Yathāha ‘‘idha , bhikkhave, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hotī’’tiādi (saṃ. ni. 5.1027). Aggavipākattāpi cete aggappasādā. Vuttañhi ‘‘agge kho pana pasannānaṃ aggo vipāko’’ti.

    ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ သတ္တာတိ ပာဏိနော။ အပဒာတိ အပာဒကာ။ ဒ္ဝိပဒာတိ ဒ္ဝိပာဒကာ။ သေသပဒဒ္ဝယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝာ-သဒ္ဒော သမုစ္စယတ္ထော, န ဝိကပ္ပတ္ထော။ ယထာ ‘‘အနုပ္ပန္နော ဝာ ကာမာသဝော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဥပ္ပန္နော ဝာ ကာမာသဝော ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၁၇) ဧတ္ထ အနုပ္ပန္နော စ ဥပ္ပန္နော စာတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ‘‘ဘူတာနံ ဝာ သတ္တာနံ ဌိတိယာ သမ္ဘဝေသီနံ ဝာ အနုဂ္ဂဟာယာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၄၀၂; သံ. နိ. ၂.၁၂) ဧတ္ထ ဘူတာနဉ္စ သမ္ဘဝေသီနဉ္စာတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ‘‘အဂ္ဂိတော ဝာ ဥဒကတော ဝာ မိထုဘေဒတော ဝာ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၁၅၂; ဥဒာ. ၇၆; မဟာဝ. ၂၈၆) ဧတ္ထ အဂ္ဂိတော စ ဥဒကတော စ မိထုဘေဒတော စာတိ အတ္ထော, ဧဝံ ‘‘အပဒာ ဝာ။ပေ.။ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ အပဒာ စ ဒ္ဝိပဒာ စာတိ သမ္ပိဏ္ဍနဝသေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝာ-သဒ္ဒော သမုစ္စယတ္ထော, န ဝိကပ္ပတ္ထော’’တိ။

    Yāvatāti yattakā. Sattāti pāṇino. Apadāti apādakā. Dvipadāti dvipādakā. Sesapadadvayepi eseva nayo. Vā-saddo samuccayattho, na vikappattho. Yathā ‘‘anuppanno vā kāmāsavo uppajjati, uppanno vā kāmāsavo pavaḍḍhatī’’ti (ma. ni. 1.17) ettha anuppanno ca uppanno cāti attho. Yathā ca ‘‘bhūtānaṃ vā sattānaṃ ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā anuggahāyā’’ti (ma. ni. 1.402; saṃ. ni. 2.12) ettha bhūtānañca sambhavesīnañcāti attho. Yathā ca ‘‘aggito vā udakato vā mithubhedato vā’’ti (dī. ni. 2.152; udā. 76; mahāva. 286) ettha aggito ca udakato ca mithubhedato cāti attho, evaṃ ‘‘apadā vā…pe… aggamakkhāyatī’’ti etthāpi apadā ca dvipadā cāti sampiṇḍanavasena attho daṭṭhabbo. Tena vuttaṃ ‘‘vā-saddo samuccayattho, na vikappattho’’ti.

    ရူပိနောတိ ရူပဝန္တော။ န ရူပိနောတိ အရူပိနော။ သညိနောတိ သညာဝန္တော။ န သညိနောတိ အသညိနော။ နေဝသညိနာသညိနော နာမ ဘဝဂ္ဂပရိယာပန္နာ။ ဧတ္တာဝတာ စ ကာမဘဝော, ရူပဘဝော, အရူပဘဝော, ဧကဝောကာရဘဝော, စတုဝောကာရဘဝော, ပဉ္စဝောကာရဘဝော, သညီဘဝော, အသညီဘဝော, နေဝသညီနာသညီဘဝောတိ နဝဝိဓေပိ ဘဝေ သတ္တေ အနဝသေသတော ပရိယာဒိယိတ္ဝာ ဒသ္သေသိ ဓမ္မရာဇာ။ ဧတ္ထ ဟိ ရူပိဂ္ဂဟဏေန ကာမဘဝော ရူပဘဝော ပဉ္စဝောကာရဘဝော ဧကဝောကာရဘဝော စ ဒသ္သိတော, အရူပိဂ္ဂဟဏေန အရူပဘဝော စတုဝောကာရဘဝော စ ဒသ္သိတော။ သညီဘဝာဒယော ပန သရူပေနေဝ ဒသ္သိတာ။ အပဒာဒိဂ္ဂဟဏေန ကာမဘဝပဉ္စဝောကာရဘဝသညီဘဝာနံ ဧကဒေသော ဒသ္သိတောတိ။

    Rūpinoti rūpavanto. Na rūpinoti arūpino. Saññinoti saññāvanto. Na saññinoti asaññino. Nevasaññināsaññino nāma bhavaggapariyāpannā. Ettāvatā ca kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo, ekavokārabhavo, catuvokārabhavo, pañcavokārabhavo, saññībhavo, asaññībhavo, nevasaññīnāsaññībhavoti navavidhepi bhave satte anavasesato pariyādiyitvā dassesi dhammarājā. Ettha hi rūpiggahaṇena kāmabhavo rūpabhavo pañcavokārabhavo ekavokārabhavo ca dassito, arūpiggahaṇena arūpabhavo catuvokārabhavo ca dassito. Saññībhavādayo pana sarūpeneva dassitā. Apadādiggahaṇena kāmabhavapañcavokārabhavasaññībhavānaṃ ekadeso dassitoti.

    ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ အဒုတိယသုတ္တေ ‘‘ဒ္ဝိပဒာနံ အဂ္ဂော’’တိ ဒ္ဝိပဒာနံ ဂဟဏမေဝ အကတ္ဝာ အပဒာဒိဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဒုတိယသုတ္တေ တာဝ သေဋ္ဌတရဝသေန ဒ္ဝိပဒဂ္ဂဟဏမေဝ ကတံ။ ဣမသ္မိဉ္ဟိ လောကေ သေဋ္ဌော နာမ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အပဒစတုပ္ပဒဗဟုပ္ပဒေသု န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဒ္ဝိပဒေသုယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကတရေသု ဒ္ဝိပဒေသု? မနုသ္သေသု စေဝ ဒေဝေသု စ။ မနုသ္သေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သကလလောကံ ဝသေ ဝတ္တေတုံ သမတ္ထော ဗုဒ္ဓော ဟုတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အင္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘တိသဟသ္သိမဟာသဟသ္သိလောကဓာတုံ ဝသေ ဝတ္တေတုံ သမတ္ထော’’တိ (အ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၁.၁၇၄) ဝုတ္တံ။ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုံ ဝသေ ဝတ္တနကော မဟာဗ္ရဟ္မာ ဟုတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သော တသ္သ ကပ္ပိယကာရကော ဝာ အာရာမိကော ဝာ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ တတောပိ သေဋ္ဌတရဝသေနေသ ‘‘ဒ္ဝိပဒာနံ အဂ္ဂော’’တိ တတ္ထ ဝုတ္တော, ဣဓ ပန အနဝသေသပရိယာဒာနဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ယာဝတ္တကာ ဟိ သတ္တာ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နာ အပဒာ ဝာ။ပေ.။ နေဝသညီနာသညိနော ဝာ, တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ။ နိဒ္ဓာရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ, မကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အဂ္ဂော အက္ခာယတီတိ ပဒဝိဘာဂော။

    Kasmā panettha yathā adutiyasutte ‘‘dvipadānaṃ aggo’’ti dvipadānaṃ gahaṇameva akatvā apadādiggahaṇaṃ katanti? Vuccate – adutiyasutte tāva seṭṭhataravasena dvipadaggahaṇameva kataṃ. Imasmiñhi loke seṭṭho nāma uppajjamāno apadacatuppadabahuppadesu na uppajjati, dvipadesuyeva uppajjati. Kataresu dvipadesu? Manussesu ceva devesu ca. Manussesu uppajjamāno sakalalokaṃ vase vattetuṃ samattho buddho hutvā uppajjati. Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘tisahassimahāsahassilokadhātuṃ vase vattetuṃ samattho’’ti (a. ni. aṭṭha. 1.1.174) vuttaṃ. Devesu uppajjamāno dasasahassilokadhātuṃ vase vattanako mahābrahmā hutvā uppajjati, so tassa kappiyakārako vā ārāmiko vā sampajjati. Iti tatopi seṭṭhataravasenesa ‘‘dvipadānaṃ aggo’’ti tattha vutto, idha pana anavasesapariyādānavasena evaṃ vuttaṃ. Yāvattakā hi sattā attabhāvapariyāpannā apadā vā…pe… nevasaññīnāsaññino vā, tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatīti. Niddhāraṇe cetaṃ sāmivacanaṃ, makāro padasandhikaro. Aggo akkhāyatīti padavibhāgo.

    အဂ္ဂော ဝိပာကော ဟောတီတိ အဂ္ဂေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာနံ ယော ပသာဒော, သော အဂ္ဂော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော ကောဋိဘူတော ဝာ, တသ္မာ တသ္သ ဝိပာကောပိ အဂ္ဂော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော ကောဋိဘူတော ဥဠာရတမော ပဏီတတမော ဟောတိ။ သော ပန ပသာဒော ဒုဝိဓော လောကိယလောကုတ္တရဘေဒတော။ တေသု လောကိယသ္သ တာဝ –

    Aggo vipāko hotīti agge sammāsambuddhe pasannānaṃ yo pasādo, so aggo seṭṭho uttamo koṭibhūto vā, tasmā tassa vipākopi aggo seṭṭho uttamo koṭibhūto uḷāratamo paṇītatamo hoti. So pana pasādo duvidho lokiyalokuttarabhedato. Tesu lokiyassa tāva –

    ‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိသ္သန္တိ အပာယဘူမိံ။

    ‘‘Ye keci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse, na te gamissanti apāyabhūmiṃ;

    ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေသ္သန္တိ။ (ဒီ. နိ. ၂.၃၃၂; သံ. နိ. ၁.၃၇)။

    Pahāya mānusaṃ dehaṃ, devakāyaṃ paripūressanti. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);

    ‘‘ဗုဒ္ဓောတိ ကိတ္တယန္တသ္သ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ။

    ‘‘Buddhoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti;

    ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ၊ ကသိဏေနပိ ဇမ္ဗုဒီပသ္သ။

    Varameva hi sā pīti, kasiṇenapi jambudīpassa.

    ‘‘သတံ ဟတ္ထီ သတံ အသ္သာ၊ သတံ အသ္သတရီ ရထာ။

    ‘‘Sataṃ hatthī sataṃ assā, sataṃ assatarī rathā;

    သတံ ကညာသဟသ္သာနိ၊ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ။

    Sataṃ kaññāsahassāni, āmukkamaṇikuṇḍalā;

    ဧကသ္သ ပဒဝီတိဟာရသ္သ၊ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ’’။ (သံ. နိ. ၁.၂၄၂; စူဠဝ. ၃၀၅)။

    Ekassa padavītihārassa, kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ’’. (saṃ. ni. 1.242; cūḷava. 305);

    ‘‘သာဓု ခော, ဒေဝာနမိန္ဒ, ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနံ ဟောတိ, ဗုဒ္ဓံ သရဏဂမနဟေတု ခော, ဒေဝာနမိန္ဒ, ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ တေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏ္ဟန္တိ – ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ, ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန, ဒိဗ္ဗေန သုခေန, ဒိဗ္ဗေန ယသေန, ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယ္ယေန, ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ သဒ္ဒေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ရသေဟိ, ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၃၄၁) –

    ‘‘Sādhu kho, devānaminda, buddhaṃ saraṇagamanaṃ hoti, buddhaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti. Te aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhanti – dibbena āyunā, dibbena vaṇṇena, dibbena sukhena, dibbena yasena, dibbena ādhipateyyena, dibbehi rūpehi, dibbehi saddehi, dibbehi gandhehi, dibbehi rasehi, dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –

    ဧဝမာဒီနံ သုတ္တပဒာနံ ဝသေန ပသာဒသ္သ ဖလဝိသေသယောဂော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ သော အပာယဒုက္ခဝိနိဝတ္တနေန သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိဘဝေသု သုခဝိပာကဒာယကောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ လောကုတ္တရော ပန သာမညဖလဝိပာကဒာယကော ဝဋ္ဋဒုက္ခဝိနိဝတ္တကော စ။ သဗ္ဗောပိ စာယံ ပသာဒော ပရမ္ပရာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဝိနိဝတ္တေတိယေဝ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Evamādīnaṃ suttapadānaṃ vasena pasādassa phalavisesayogo veditabbo. Tasmā so apāyadukkhavinivattanena saddhiṃ sampattibhavesu sukhavipākadāyakoti daṭṭhabbo. Lokuttaro pana sāmaññaphalavipākadāyako vaṭṭadukkhavinivattako ca. Sabbopi cāyaṃ pasādo paramparāya vaṭṭadukkhaṃ vinivattetiyeva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ယသ္မိံ , ဘိက္ခဝေ, သမယေ အရိယသာဝကော အတ္တနော သဒ္ဓံ အနုသ္သရတိ, နေဝသ္သ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ, န ဒောသပရိယုဋ္ဌိတံ, န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ, ဥဇုဂတမေဝသ္သ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဇုဂတစိတ္တသ္သ ပာမောဇ္ဇံ ဇာယတိ, ပမုဒိတသ္သ ပီတိ ဇာယတိ။ပေ.။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဇာနာတီ’’တိ (အ. နိ. ၆.၁၀; ၂၆)။

    ‘‘Yasmiṃ , bhikkhave, samaye ariyasāvako attano saddhaṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, na dosapariyuṭṭhitaṃ, na mohapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hoti, ujugatamevassa tasmiṃ samaye cittaṃ hoti. Ujugatacittassa pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti (a. ni. 6.10; 26).

    ဓမ္မာတိ သဘာဝဓမ္မာ။ သင္ခတာတိ သမေစ္စ သမ္ဘုယ္ယ ပစ္စယေဟိ ကတာတိ သင္ခတာ, သပ္ပစ္စယဓမ္မာ။ ဟေတူဟိ ပစ္စယေဟိ စ န ကေဟိစိ ကတာတိ အသင္ခတာ, အပ္ပစ္စယနိဗ္ဗာနံ။ သင္ခတာနံ ပဋိယောဂိဘာဝေန ‘‘အသင္ခတာ’’တိ ပုထုဝစနံ။ ဝိရာဂော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ တေသံ သင္ခတာသင္ခတဓမ္မာနံ ယော ဝိရာဂသင္ခာတော အသင္ခတဓမ္မော, သော သဘာဝေနေဝ သဏ္ဟသုခုမဘာဝတော သန္တတရပဏီတတရဘာဝတော ဂမ္ဘီရာဒိဘာဝတော မဒနိမ္မဒနာဒိဘာဝတော စ အဂ္ဂံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ပဝရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိဒန္တိ နိပာတော, ယော အယန္တိ အတ္ထော။ မဒနိမ္မဒနောတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ နိဗ္ဗာနဝေဝစနာနိယေဝ။ တထာ ဟိ တံ အာဂမ္မ မာနမဒပုရိသမဒာဒိကော သဗ္ဗော မဒော နိမ္မဒီယတိ ပမဒ္ဒီယတိ, ကာမပိပာသာဒိကာ သဗ္ဗာ ပိပာသာ ဝိနီယတိ, ကာမာလယာဒိကာ သဗ္ဗေပိ အာလယာ သမုဂ္ဃာတီယန္တိ, သဗ္ဗေပိ ကမ္မဝဋ္ဋကိလေသဝဋ္ဋဝိပာကဝဋ္ဋာ ဥပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ, အဋ္ဌသတဘေဒာ သဗ္ဗာပိ တဏ္ဟာ ခီယတိ, သဗ္ဗေပိ ကိလေသာ ဝိရဇ္ဇန္တိ, သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ, တသ္မာ မဒနိမ္မဒနော။ပေ.။ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ယာ ပနေသာ တဏ္ဟာ ဘဝေန ဘဝံ, ဖလေန ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတ္ဝာ ဝာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဝာနံ ဧတ္ထ နတ္ထိ, ဧတသ္မိံ ဝာ အဓိဂတေ အရိယပုဂ္ဂလသ္သ န ဟောတီတိ နိဗ္ဗာနံ

    Dhammāti sabhāvadhammā. Saṅkhatāti samecca sambhuyya paccayehi katāti saṅkhatā, sappaccayadhammā. Hetūhi paccayehi ca na kehici katāti asaṅkhatā, appaccayanibbānaṃ. Saṅkhatānaṃ paṭiyogibhāvena ‘‘asaṅkhatā’’ti puthuvacanaṃ. Virāgo tesaṃ aggamakkhāyatīti tesaṃ saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ yo virāgasaṅkhāto asaṅkhatadhammo, so sabhāveneva saṇhasukhumabhāvato santatarapaṇītatarabhāvato gambhīrādibhāvato madanimmadanādibhāvato ca aggaṃ seṭṭhaṃ uttamaṃ pavaranti vuccati. Yadidanti nipāto, yo ayanti attho. Madanimmadanotiādīni sabbāni nibbānavevacanāniyeva. Tathā hi taṃ āgamma mānamadapurisamadādiko sabbo mado nimmadīyati pamaddīyati, kāmapipāsādikā sabbā pipāsā vinīyati, kāmālayādikā sabbepi ālayā samugghātīyanti, sabbepi kammavaṭṭakilesavaṭṭavipākavaṭṭā upacchijjanti, aṭṭhasatabhedā sabbāpi taṇhā khīyati, sabbepi kilesā virajjanti, sabbaṃ dukkhaṃ nirujjhati, tasmā madanimmadano…pe… nirodhoti vuccati. Yā panesā taṇhā bhavena bhavaṃ, phalena kammaṃ vinati saṃsibbatīti katvā vānanti vuccati. Taṃ vānaṃ ettha natthi, etasmiṃ vā adhigate ariyapuggalassa na hotīti nibbānaṃ.

    အဂ္ဂော ဝိပာကော ဟောတီတိ ဧတ္ထာပိ –

    Aggo vipāko hotīti etthāpi –

    ‘‘ယေ ကေစိ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာသေ။ပေ.။။ (ဒီ. နိ. ၂.၃၃၂; သံ. နိ. ၁.၃၇)။

    ‘‘Ye keci dhammaṃ saraṇaṃ gatāse…pe…. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);

    ‘‘ဓမ္မောတိ ကိတ္တယန္တသ္သ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ။ပေ.။။

    ‘‘Dhammoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti…pe….

    ‘‘သာဓု ခော, ဒေဝာနမိန္ဒ, ဓမ္မံ သရဏဂမနံ ဟောတိ။ ဓမ္မံ သရဏဂမနဟေတု ခော, ဒေဝာနမိန္ဒ, ဧဝမိဓေကစ္စေ။ပေ.။ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၃၄၁) –

    ‘‘Sādhu kho, devānaminda, dhammaṃ saraṇagamanaṃ hoti. Dhammaṃ saraṇagamanahetu kho, devānaminda, evamidhekacce…pe… dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –

    ဧဝမာဒီနံ သုတ္တပဒာနံ ဝသေန ဓမ္မေ ပသာဒသ္သ ဖလဝိသေသယောဂော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝမေတ္ထ အသင္ခတဓမ္မဝသေနေဝ အဂ္ဂဘာဝော အာဂတော, သဗ္ဗသင္ခတနိသ္သရဏဒသ္သနတ္ထံ အရိယမဂ္ဂဝသေနပိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတေဝ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Evamādīnaṃ suttapadānaṃ vasena dhamme pasādassa phalavisesayogo veditabbo. Evamettha asaṅkhatadhammavaseneva aggabhāvo āgato, sabbasaṅkhatanissaraṇadassanatthaṃ ariyamaggavasenapi ayamattho labbhateva. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ယာဝတာ , ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ သင္ခတာ, အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ. နိ. ၄.၃၄)။

    ‘‘Yāvatā , bhikkhave, dhammā saṅkhatā, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (a. ni. 4.34).

    ‘‘မဂ္ဂာနဋ္ဌင္ဂိကော သေဋ္ဌော’’တိ စ။ (ဓ. ပ. ၂၇၃)။

    ‘‘Maggānaṭṭhaṅgiko seṭṭho’’ti ca. (Dha. pa. 273).

    သင္ဃာ ဝာ ဂဏာ ဝာတိ ဇနသမူဟသင္ခာတာ ယာဝတာ လောကေ သင္ဃာ ဝာ ဂဏာ ဝာ။ တထာဂတသာဝကသင္ဃောတိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟသင္ခာတော ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတော တထာဂတသ္သ သာဝကသင္ဃော။ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ အတ္တနော သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိအာဒိဂုဏဝိသေသေန တေသံ သင္ဃာနံ အဂ္ဂော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော ပဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ ယဒိဒန္တိ ယာနိ ဣမာနိ။ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂာနီတိ ယုဂဠဝသေန ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ပဌမဖလဋ္ဌောတိ ဣဒမေကံ ယုဂဠံ, ယာဝ စတုတ္ထမဂ္ဂဋ္ဌော စတုတ္ထဖလဋ္ဌောတိ ဣဒမေကံ ယုဂဠန္တိ ဧဝံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂာနိ။ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာတိ ပုရိသပုဂ္ဂလဝသေန ဧကော ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော ဧကော ပဌမဖလဋ္ဌောတိ ဣမိနာ နယေန အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ။ ဧတ္ထ စ ပုရိသောတိ ဝာ ပုဂ္ဂလောတိ ဝာ ဧကတ္ထာနိ ဧတာနိ ပဒာနိ, ဝေနေယ္ယဝသေန ပနေဝံ ဝုတ္တံ။ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃောတိ ယာနိမာနိ ယုဂဝသေန စတ္တာရိ ပုရိသယုဂာနိ, ပာဋေက္ကတော အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ, ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃော။

    Saṅghā vā gaṇā vāti janasamūhasaṅkhātā yāvatā loke saṅghā vā gaṇā vā. Tathāgatasāvakasaṅghoti aṭṭhaariyapuggalasamūhasaṅkhāto diṭṭhisīlasāmaññena saṃhato tathāgatassa sāvakasaṅgho. Tesaṃ aggamakkhāyatīti attano sīlasamādhipaññāvimuttiādiguṇavisesena tesaṃ saṅghānaṃ aggo seṭṭho uttamo pavaroti vuccati. Yadidanti yāni imāni. Cattāri purisayugānīti yugaḷavasena paṭhamamaggaṭṭho paṭhamaphalaṭṭhoti idamekaṃ yugaḷaṃ, yāva catutthamaggaṭṭho catutthaphalaṭṭhoti idamekaṃ yugaḷanti evaṃ cattāri purisayugāni. Aṭṭha purisapuggalāti purisapuggalavasena eko paṭhamamaggaṭṭho eko paṭhamaphalaṭṭhoti iminā nayena aṭṭha purisapuggalā. Ettha ca purisoti vā puggaloti vā ekatthāni etāni padāni, veneyyavasena panevaṃ vuttaṃ. Esa bhagavato sāvakasaṅghoti yānimāni yugavasena cattāri purisayugāni, pāṭekkato aṭṭha purisapuggalā, esa bhagavato sāvakasaṅgho.

    အာဟုနေယ္ယောတိအာဒီသု အာနေတ္ဝာ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ အာဟုနံ, ဒူရတောပိ အာဂန္တ္ဝာ သီလဝန္တေသု ဒာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ စတုန္နံ ပစ္စယာနမေတံ အဓိဝစနံ။ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏတော တံ အာဟုနံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တောတိ အာဟုနေယ္ယော။ အထ ဝာ ဒူရတောပိ အာဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယမ္ပိ ဧတ္ထ ဟုနိတဗ္ဗံ, သက္ကာဒီနမ္ပိ အာဟဝနံ အရဟတီတိ ဝာ အာဟဝနီယော။ ယော စာယံ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ အာဟဝနီယော နာမ အဂ္ဂိ, ယတ္ထ ဟုတံ မဟပ္ဖလန္တိ တေသံ လဒ္ဓိ, သော စေ ဟုတသ္သ မဟပ္ဖလတာယ အာဟဝနီယော, သင္ဃောဝ အာဟဝနီယော။ သင္ဃေ ဟုတဉ္ဟိ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ယထာဟ –

    Āhuneyyotiādīsu ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, dūratopi āgantvā sīlavantesu dātabbanti attho. Catunnaṃ paccayānametaṃ adhivacanaṃ. Mahapphalabhāvakaraṇato taṃ āhunaṃ paṭiggahetuṃ yuttoti āhuneyyo. Atha vā dūratopi āgantvā sabbaṃ sāpateyyampi ettha hunitabbaṃ, sakkādīnampi āhavanaṃ arahatīti vā āhavanīyo. Yo cāyaṃ brāhmaṇānaṃ āhavanīyo nāma aggi, yattha hutaṃ mahapphalanti tesaṃ laddhi, so ce hutassa mahapphalatāya āhavanīyo, saṅghova āhavanīyo. Saṅghe hutañhi mahapphalaṃ hoti. Yathāha –

    ‘‘ယော စ ဝသ္သသတံ ဇန္တု၊ အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေ။

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jantu, aggiṃ paricare vane;

    ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ၊ မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ။

    Ekañca bhāvitattānaṃ, muhuttamapi pūjaye;

    သာ ဧဝ ပူဇနာ သေယ္ယော၊ ယဉ္စေ ဝသ္သသတံ ဟုတ’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၁၀၇)။

    Sā eva pūjanā seyyo, yañce vassasataṃ huta’’nti. (dha. pa. 107);

    တယိဒံ နိကာယန္တရေ ‘‘အာဟဝနီယော’’တိ ပဒံ ဣဓ ‘‘အာဟုနေယ္ယော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန အတ္ထတော ဧကံ, ဗ္ယဉ္ဇနတော ပန ကိဉ္စိမတ္တမေဝ နာနံ, တသ္မာ ဧဝမတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ။

    Tayidaṃ nikāyantare ‘‘āhavanīyo’’ti padaṃ idha ‘‘āhuneyyo’’ti iminā padena atthato ekaṃ, byañjanato pana kiñcimattameva nānaṃ, tasmā evamatthavaṇṇanā katā.

    ပာဟုနေယ္ယောတိ ဧတ္ထ ပန ပာဟုနံ ဝုစ္စတိ ဒိသာဝိဒိသတော အာဂတာနံ ပိယမနာပာနံ ဉာတိမိတ္တာနံ အတ္ထာယ သက္ကာရေန ပဋိယတ္တံ အာဂန္တုကဒာနံ, တမ္ပိ ဌပေတ္ဝာ တေ တထာရူပေ ပာဟုနကေ သင္ဃသ္သေဝ ဒာတုံ ယုတ္တံ။ တထာ ဟေသ ဧကဗုဒ္ဓန္တရေပိ ဒိသ္သတိ အဗ္ဗောကိဏ္ဏဉ္စ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော – ‘‘ပိယမနာပတ္တကရေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဧဝံ ပာဟုနမသ္သ ဒာတုံ ယုတ္တံ, ပာဟုနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တောတိ ပာဟုနေယ္ယော။ ယေသံ ပန ပာဟဝနီယောတိ ပာဠိ, တေသံ ယသ္မာ သင္ဃော ပုဗ္ဗကာရံ အရဟတိ, တသ္မာ သင္ဃော သဗ္ဗပဌမံ အာနေတ္ဝာ ဧတ္ထ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ ပာဟဝနီယော, သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဝာ အာဟဝနံ အရဟတီတိ ပာဟဝနီယော။ သ္ဝာယမိဓ တေနေဝ အတ္ထေန ပာဟုနေယ္ယောတိ ဝုစ္စတိ။

    Pāhuneyyoti ettha pana pāhunaṃ vuccati disāvidisato āgatānaṃ piyamanāpānaṃ ñātimittānaṃ atthāya sakkārena paṭiyattaṃ āgantukadānaṃ, tampi ṭhapetvā te tathārūpe pāhunake saṅghasseva dātuṃ yuttaṃ. Tathā hesa ekabuddhantarepi dissati abbokiṇṇañca. Ayaṃ panettha padattho – ‘‘piyamanāpattakarehi dhammehi samannāgato’’ti evaṃ pāhunamassa dātuṃ yuttaṃ, pāhunañca paṭiggahetuṃ yuttoti pāhuneyyo. Yesaṃ pana pāhavanīyoti pāḷi, tesaṃ yasmā saṅgho pubbakāraṃ arahati, tasmā saṅgho sabbapaṭhamaṃ ānetvā ettha hunitabbanti pāhavanīyo, sabbappakārena vā āhavanaṃ arahatīti pāhavanīyo. Svāyamidha teneva atthena pāhuneyyoti vuccati.

    ‘‘ဒက္ခိဏာ’’တိ ပရလောကံ သဒ္ဒဟိတ္ဝာ ဒာတဗ္ဗဒာနံ, တံ ဒက္ခိဏံ အရဟတိ ဒက္ခိဏာယ ဝာ ဟိတော မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ဝိသောဓနတောတိ ဒက္ခိဏေယ္ယော။ ဥဘော ဟတ္ထေ သိရသိ ပတိဋ္ဌပေတ္ဝာ သဗ္ဗလောကေန ကရိယမာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ အရဟတီတိ အဉ္ဇလိကရဏီယောအနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကသ္သာတိ သဗ္ဗလောကသ္သ အသဒိသံ ပုညဝိရူဟနဋ္ဌာနံ။ ယထာ ဟိ ရတ္တသာလီနံ ဝာ ယဝာနံ ဝာ ဝိရူဟနဋ္ဌာနံ ‘‘ရတ္တသာလိက္ခေတ္တံ ယဝက္ခေတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ သင္ဃော သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ ပုညဝိရူဟနဋ္ဌာနံ။ သင္ဃံ နိသ္သာယ ဟိ လောကသ္သ နာနပ္ပကာရဟိတသုခနိဗ္ဗတ္တကာနိ ပုညာနိ ဝိရူဟန္တိ, တသ္မာ သင္ဃော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကသ္သ။ ဣဓာပိ –

    ‘‘Dakkhiṇā’’ti paralokaṃ saddahitvā dātabbadānaṃ, taṃ dakkhiṇaṃ arahati dakkhiṇāya vā hito mahapphalabhāvakaraṇena visodhanatoti dakkhiṇeyyo. Ubho hatthe sirasi patiṭṭhapetvā sabbalokena kariyamānaṃ añjalikammaṃ arahatīti añjalikaraṇīyo. Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassāti sabbalokassa asadisaṃ puññavirūhanaṭṭhānaṃ. Yathā hi rattasālīnaṃ vā yavānaṃ vā virūhanaṭṭhānaṃ ‘‘rattasālikkhettaṃ yavakkhetta’’nti vuccati, evaṃ saṅgho sadevakassa lokassa puññavirūhanaṭṭhānaṃ. Saṅghaṃ nissāya hi lokassa nānappakārahitasukhanibbattakāni puññāni virūhanti, tasmā saṅgho anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. Idhāpi –

    ‘‘ယေ ကေစိ သင္ဃံ သရဏံ ဂတာသေ။ပေ.။။ (ဒီ. နိ. ၂.၃၃၂; သံ. နိ. ၁.၃၇)။

    ‘‘Ye keci saṅghaṃ saraṇaṃ gatāse…pe…. (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37);

    ‘‘သင္ဃောတိ ကိတ္တယန္တသ္သ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ။ပေ.။’’။

    ‘‘Saṅghoti kittayantassa, kāye bhavati yā pīti…pe…’’.

    ‘‘သာဓု ခော, ဒေဝာနမိန္ဒ, သင္ဃံ သရဏဂမနံ ဟောတိ, သင္ဃံ သရဏဂမနဟေတု ခော ဒေဝာနမိန္ဒ။ပေ.။ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟီ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၃၄၁) –

    ‘‘Sādhu kho, devānaminda, saṅghaṃ saraṇagamanaṃ hoti, saṅghaṃ saraṇagamanahetu kho devānaminda…pe… dibbehi phoṭṭhabbehī’’ti (saṃ. ni. 4.341) –

    အာဒီနံ သုတ္တပဒာနံ ဝသေန သင္ဃေ ပသာဒသ္သ ဖလဝိသေသယောဂော, တေနသ္သ အဂ္ဂတာ အဂ္ဂဝိပာကတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ အနုတ္တရိယပဋိလာဘော သတ္တမဘဝာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခသမုစ္ဆေဒော အနုတ္တရသုခာဓိဂမောတိ ဧဝမာဒိဥဠာရဖလနိပ္ဖာဒနဝသေန အဂ္ဂဝိပာကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Ādīnaṃ suttapadānaṃ vasena saṅghe pasādassa phalavisesayogo, tenassa aggatā aggavipākatā ca veditabbā. Tathā anuttariyapaṭilābho sattamabhavādito paṭṭhāya vaṭṭadukkhasamucchedo anuttarasukhādhigamoti evamādiuḷāraphalanipphādanavasena aggavipākatā veditabbā.

    ဂာထာသု အဂ္ဂတောတိ အဂ္ဂေ ရတနတ္တယေ, အဂ္ဂဘာဝတော ဝာ ပသန္နာနံ။ အဂ္ဂံ ဓမ္မန္တိ အဂ္ဂသဘာဝံ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ ဓမ္မသုဓမ္မတံ သင္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိံ ရတနတ္တယသ္သ အနညသာဓာရဏံ ဥတ္တမသဘာဝံ , ဒသဗလာဒိသ္ဝာက္ခာတတာဒိသုပ္ပဋိပန္နတာဒိဂုဏသဘာဝံ ဝာ ဝိဇာနတံ ဝိဇာနန္တာနံ။ ဧဝံ သာဓာရဏတော အဂ္ဂပ္ပသာဒဝတ္ထုံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အသာဓာရဏတော တံ ဝိဘာဂေန ဒသ္သေတုံ ‘‘အဂ္ဂေ ဗုဒ္ဓေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပသန္နာနန္တိ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန ဣတရပ္ပသာဒေန စ ပသန္နာနံ အဓိမုတ္တာနံ။ ဝိရာဂူပသမေတိ ဝိရာဂေ ဥပသမေ စ, သဗ္ဗသ္သ ရာဂသ္သ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ အစ္စန္တဝိရာဂဟေတုဘူတေ အစ္စန္တဥပသမဟေတုဘူတေ စာတိ အတ္ထော။ သုခေတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခက္ခယဘာဝေန သင္ခာရူပသမသုခဘာဝေန စ သုခေ။

    Gāthāsu aggatoti agge ratanattaye, aggabhāvato vā pasannānaṃ. Aggaṃ dhammanti aggasabhāvaṃ buddhasubuddhataṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ ratanattayassa anaññasādhāraṇaṃ uttamasabhāvaṃ , dasabalādisvākkhātatādisuppaṭipannatādiguṇasabhāvaṃ vā vijānataṃ vijānantānaṃ. Evaṃ sādhāraṇato aggappasādavatthuṃ dassetvā idāni asādhāraṇato taṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘agge buddhe’’tiādi vuttaṃ. Tattha pasannānanti aveccappasādena itarappasādena ca pasannānaṃ adhimuttānaṃ. Virāgūpasameti virāge upasame ca, sabbassa rāgassa sabbesaṃ kilesānaṃ accantavirāgahetubhūte accantaupasamahetubhūte cāti attho. Sukheti vaṭṭadukkhakkhayabhāvena saṅkhārūpasamasukhabhāvena ca sukhe.

    အဂ္ဂသ္မိံ ဒာနံ ဒဒတန္တိ အဂ္ဂေ ရတနတ္တယေ ဒာနံ ဒေန္တာနံ ဒေယ္ယဓမ္မံ ပရိစ္စဇန္တာနံ။ တတ္ထ ဓရမာနံ ဘဂဝန္တံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ ပရိနိဗ္ဗုတဉ္စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဓာတုစေတိယာဒိကေ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ ဗုဒ္ဓေ ဒာနံ ဒဒန္တိ နာမ။ ‘‘ဓမ္မံ ပူဇေသ္သာမာ’’တိ ဓမ္မဓရေ ပုဂ္ဂလေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ ဓမ္မဉ္စ စိရဋ္ဌိတိကံ ကရောန္တာ ဓမ္မေ ဒာနံ ဒဒန္တိ နာမ။ တထာ အရိယသင္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ပူဇေန္တာ သက္ကရောန္တာ တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဣတရသ္မိမ္ပိ တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တာ သင္ဃေ ဒာနံ ဒဒန္တိ နာမ။ အဂ္ဂံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဧဝံ ရတနတ္တယေ ပသန္နေန စေတသာ ဥဠာရံ ပရိစ္စာဂံ ဥဠာရဉ္စ ပူဇာသက္ကာရံ ပဝတ္တေန္တာနံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အဂ္ဂံ ဥဠာရံ ကုသလံ ဥပစီယတိ။ ဣဒာနိ တသ္သ ပုညသ္သ အဂ္ဂဝိပာကတာယ အဂ္ဂဘာဝံ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဂ္ဂံ အာယူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဂ္ဂံ အာယူတိ ဒိဗ္ဗံ ဝာ မာနုသံ ဝာ အဂ္ဂံ ဥဠာရတမံ အာယု။ ပဝဍ္ဎတီတိ ဥပရူပရိ ဗ္ရူဟတိ။ ဝဏ္ဏောတိ ရူပသမ္ပဒာ။ ယသောတိ ပရိဝာရသမ္ပဒာ။ ကိတ္တီတိ ထုတိဃောသော။ သုခန္တိ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ သုခံ။ ဗလန္တိ ကာယဗလံ ဉာဏဗလဉ္စ။

    Aggasmiṃ dānaṃ dadatanti agge ratanattaye dānaṃ dentānaṃ deyyadhammaṃ pariccajantānaṃ. Tattha dharamānaṃ bhagavantaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā parinibbutañca bhagavantaṃ uddissa dhātucetiyādike upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā buddhe dānaṃ dadanti nāma. ‘‘Dhammaṃ pūjessāmā’’ti dhammadhare puggale catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā dhammañca ciraṭṭhitikaṃ karontā dhamme dānaṃ dadanti nāma. Tathā ariyasaṅghaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahantā pūjentā sakkarontā taṃ uddissa itarasmimpi tathā paṭipajjantā saṅghe dānaṃ dadanti nāma. Aggaṃ puññaṃ pavaḍḍhatīti evaṃ ratanattaye pasannena cetasā uḷāraṃ pariccāgaṃ uḷārañca pūjāsakkāraṃ pavattentānaṃ divase divase aggaṃ uḷāraṃ kusalaṃ upacīyati. Idāni tassa puññassa aggavipākatāya aggabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘aggaṃ āyū’’tiādi vuttaṃ. Tattha aggaṃ āyūti dibbaṃ vā mānusaṃ vā aggaṃ uḷāratamaṃ āyu. Pavaḍḍhatīti uparūpari brūhati. Vaṇṇoti rūpasampadā. Yasoti parivārasampadā. Kittīti thutighoso. Sukhanti kāyikaṃ cetasikañca sukhaṃ. Balanti kāyabalaṃ ñāṇabalañca.

    အဂ္ဂသ္သ ဒာတာတိ အဂ္ဂသ္သ ရတနတ္တယသ္သ ဒာတာ, အထ ဝာ အဂ္ဂသ္သ ဒေယ္ယဓမ္မသ္သ ဒာနံ ဥဠာရံ ကတ္ဝာ တတ္ထ ပုညံ ပဝတ္တေတာ။ အဂ္ဂဓမ္မသမာဟိတောတိ အဂ္ဂေန ပသာဒဓမ္မေန ဒာနာဒိဓမ္မေန စ သမာဟိတော သမန္နာဂတော အစလပ္ပသာဒယုတ္တော, တသ္သ ဝာ ဝိပာကဘူတေဟိ ဗဟုဇနသ္သ ပိယမနာပတာဒိဓမ္မေဟိ ယုတ္တော။ အဂ္ဂပ္ပတ္တော ပမောဒတီတိ ယတ္ထ ယတ္ထ သတ္တနိကာယေ ဥပ္ပန္နော, တတ္ထ တတ္ထ အဂ္ဂဘာဝံ သေဋ္ဌဘာဝံ အဓိဂတော, အဂ္ဂဘာဝံ ဝာ လောကုတ္တရမဂ္ဂဖလံ အဓိဂတော ပမောဒတိ အဘိရမတိ ပရိတုသ္သတီတိ။

    Aggassa dātāti aggassa ratanattayassa dātā, atha vā aggassa deyyadhammassa dānaṃ uḷāraṃ katvā tattha puññaṃ pavattetā. Aggadhammasamāhitoti aggena pasādadhammena dānādidhammena ca samāhito samannāgato acalappasādayutto, tassa vā vipākabhūtehi bahujanassa piyamanāpatādidhammehi yutto. Aggappatto pamodatīti yattha yattha sattanikāye uppanno, tattha tattha aggabhāvaṃ seṭṭhabhāvaṃ adhigato, aggabhāvaṃ vā lokuttaramaggaphalaṃ adhigato pamodati abhiramati paritussatīti.

    ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၁. အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တံ • 1. Aggappasādasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact