| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi |
अग्गासनादिअनुजाननं
Aggāsanādianujānanaṃ
३१०. अथ खो भगवा वेसालियं यथाभिरन्तं विहरित्वा येन सावत्थि तेन चारिकं पक्कामि । तेन खो पन समयेन छब्बग्गियानं भिक्खूनं अन्तेवासिका भिक्खू बुद्धप्पमुखस्स सङ्घस्स पुरतो पुरतो गन्त्वा विहारे परिग्गण्हन्ति, सेय्यायो परिग्गण्हन्ति – इदं अम्हाकं उपज्झायानं भविस्सति, इदं अम्हाकं आचरियानं भविस्सति, इदं अम्हाकं भविस्सती’’ति।
310. Atha kho bhagavā vesāliyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi . Tena kho pana samayena chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ antevāsikā bhikkhū buddhappamukhassa saṅghassa purato purato gantvā vihāre pariggaṇhanti, seyyāyo pariggaṇhanti – idaṃ amhākaṃ upajjhāyānaṃ bhavissati, idaṃ amhākaṃ ācariyānaṃ bhavissati, idaṃ amhākaṃ bhavissatī’’ti.
अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो बुद्धप्पमुखस्स सङ्घस्स पिट्ठितो पिट्ठितो गन्त्वा विहारेसु परिग्गहितेसु, सेय्यासु परिग्गहितासु, सेय्यं अलभमानो अञ्ञतरस्मिं रुक्खमूले निसीदि। अथ खो भगवा रत्तिया पच्चूससमयं पच्चुट्ठाय उक्कासि। आयस्मापि सारिपुत्तो उक्कासि। ‘‘को एत्था’’ति? ‘‘अहं, भगवा, सारिपुत्तो’’ति। ‘‘किस्स त्वं, सारिपुत्तं, इध निसिन्नो’’ति? अथ खो आयस्मा सारिपुत्तो भगवतो एतमत्थं आरोचेसि। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे भिक्खुसङ्घं सन्निपातापेत्वा भिक्खू पटिपुच्छि – ‘‘सच्चं किर, भिक्खवे, छब्बग्गियानं भिक्खूनं अन्तेवासिका भिक्खू बुद्धप्पमुखस्स सङ्घस्स पुरतो पुरतो गन्त्वा विहारे परिग्गण्हन्ति, सेय्यायो परिग्गण्हन्ति – इदं अम्हाकं उपज्झायानं भविस्सति, इदं अम्हाकं आचरियानं भविस्सति, इदं अम्हाकं भविस्सती’’ति? ‘‘सच्चं भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… ‘‘कथञ्हि नाम ते, भिक्खवे, मोघपुरिसा बुद्धप्पमुखस्स सङ्घस्स पुरतो पुरतो गन्त्वा विहारे परिग्गहेस्सन्ति, सेय्यायो परिग्गहेस्सन्ति – इदं अम्हाकं उपज्झायानं भविस्सति, इदं अम्हाकं आचरियानं भविस्सति, इदं अम्हाकं भविस्सतीति! नेतं, भिक्खवे, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘को, भिक्खवे, अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति?
Atha kho āyasmā sāriputto buddhappamukhassa saṅghassa piṭṭhito piṭṭhito gantvā vihāresu pariggahitesu, seyyāsu pariggahitāsu, seyyaṃ alabhamāno aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Atha kho bhagavā rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya ukkāsi. Āyasmāpi sāriputto ukkāsi. ‘‘Ko etthā’’ti? ‘‘Ahaṃ, bhagavā, sāriputto’’ti. ‘‘Kissa tvaṃ, sāriputtaṃ, idha nisinno’’ti? Atha kho āyasmā sāriputto bhagavato etamatthaṃ ārocesi. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā bhikkhū paṭipucchi – ‘‘saccaṃ kira, bhikkhave, chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ antevāsikā bhikkhū buddhappamukhassa saṅghassa purato purato gantvā vihāre pariggaṇhanti, seyyāyo pariggaṇhanti – idaṃ amhākaṃ upajjhāyānaṃ bhavissati, idaṃ amhākaṃ ācariyānaṃ bhavissati, idaṃ amhākaṃ bhavissatī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… ‘‘kathañhi nāma te, bhikkhave, moghapurisā buddhappamukhassa saṅghassa purato purato gantvā vihāre pariggahessanti, seyyāyo pariggahessanti – idaṃ amhākaṃ upajjhāyānaṃ bhavissati, idaṃ amhākaṃ ācariyānaṃ bhavissati, idaṃ amhākaṃ bhavissatīti! Netaṃ, bhikkhave, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘ko, bhikkhave, arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti?
एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, खत्तियकुला पब्बजितो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, ब्राह्मणकुला पब्बजितो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, गहपतिकुला पब्बजितो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, सुत्तन्तिको सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, विनयधरो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, धम्मकथिको सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, पठमस्स झानस्स लाभी सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, दुतियस्स झानस्स लाभी सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, ततियस्स झानस्स लाभी सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, चतुत्थस्स झानस्स लाभी सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, सोतापन्नो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, सकदागामी…पे॰… यो, भगवा, अनागामी…पे॰… यो, भगवा , अरहा सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, तेविज्जो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति। एकच्चे भिक्खू एवमाहंसु – ‘‘यो, भगवा, छळभिञ्ञो सो अरहति अग्गासनं अग्गोदकं अग्गपिण्ड’’न्ति।
Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, khattiyakulā pabbajito so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, brāhmaṇakulā pabbajito so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, gahapatikulā pabbajito so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, suttantiko so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, vinayadharo so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, dhammakathiko so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, paṭhamassa jhānassa lābhī so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, dutiyassa jhānassa lābhī so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, tatiyassa jhānassa lābhī so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, catutthassa jhānassa lābhī so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, sotāpanno so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, sakadāgāmī…pe… yo, bhagavā, anāgāmī…pe… yo, bhagavā , arahā so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, tevijjo so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti. Ekacce bhikkhū evamāhaṃsu – ‘‘yo, bhagavā, chaḷabhiñño so arahati aggāsanaṃ aggodakaṃ aggapiṇḍa’’nti.
३११. अथ खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘भूतपुब्बं, भिक्खवे, हिमवन्तपदेसे 1 महानिग्रोधो अहोसि। तं तयो सहाया उपनिस्साय विहरिंसु – तित्तिरो च, मक्कटो च, हत्थिनागो च। ते अञ्ञमञ्ञं अगारवा अप्पतिस्सा असभागवुत्तिका विहरन्ति। अथ खो, भिक्खवे, तेसं सहायानं एतदहोसि – ‘अहो नून मयं जानेय्याम यं अम्हाकं जातिया महन्ततरं तं मयं सक्करेय्याम गरुं करेय्याम मानेय्याम पूजेय्याम, तस्स च मयं ओवादे तिट्ठेय्यामा’ति।
311. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave, himavantapadese 2 mahānigrodho ahosi. Taṃ tayo sahāyā upanissāya vihariṃsu – tittiro ca, makkaṭo ca, hatthināgo ca. Te aññamaññaṃ agāravā appatissā asabhāgavuttikā viharanti. Atha kho, bhikkhave, tesaṃ sahāyānaṃ etadahosi – ‘aho nūna mayaṃ jāneyyāma yaṃ amhākaṃ jātiyā mahantataraṃ taṃ mayaṃ sakkareyyāma garuṃ kareyyāma māneyyāma pūjeyyāma, tassa ca mayaṃ ovāde tiṭṭheyyāmā’ti.
‘‘अथ खो, भिक्खवे, तित्तिरो च मक्कटो च हत्थिनागं पुच्छिंसु – ‘त्वं, सम्म, किं पोराणं सरसी’ति? ‘यदाहं, सम्मा, पोतो होमि, इमं निग्रोधं अन्तरा सत्थीनं 3 करित्वा अतिक्कमामि, अग्गङ्कुरकं मे उदरं छुपति। इमाहं, सम्मा, पोराणं सरामी’ति।
‘‘Atha kho, bhikkhave, tittiro ca makkaṭo ca hatthināgaṃ pucchiṃsu – ‘tvaṃ, samma, kiṃ porāṇaṃ sarasī’ti? ‘Yadāhaṃ, sammā, poto homi, imaṃ nigrodhaṃ antarā satthīnaṃ 4 karitvā atikkamāmi, aggaṅkurakaṃ me udaraṃ chupati. Imāhaṃ, sammā, porāṇaṃ sarāmī’ti.
‘‘अथ खो, भिक्खवे, तित्तिरो च हत्थिनागो च मक्कटं पुच्छिंसु – ‘त्वं, सम्म, किं पोराणं सरसी’ति? ‘यदाहं, सम्मा, छापो होमि, छमायं निसीदित्वा इमस्स निग्रोधस्स अग्गङ्कुरकं खादामि। इमाहं, सम्मा, पोराणं सरामी’ति।
‘‘Atha kho, bhikkhave, tittiro ca hatthināgo ca makkaṭaṃ pucchiṃsu – ‘tvaṃ, samma, kiṃ porāṇaṃ sarasī’ti? ‘Yadāhaṃ, sammā, chāpo homi, chamāyaṃ nisīditvā imassa nigrodhassa aggaṅkurakaṃ khādāmi. Imāhaṃ, sammā, porāṇaṃ sarāmī’ti.
‘‘अथ खो, भिक्खवे, मक्कटो च हत्थिनागो च तित्तिरं पुच्छिंसु – ‘त्वं, सम्म, किं पोराणं सरसी’ति? ‘अमुकस्मिं, सम्मा, ओकासे महानिग्रोधो अहोसि। ततो अहं फलं भक्खित्वा इमस्मिं ओकासे वच्चं अकासिं; तस्सायं निग्रोधो जातो। तदाहं, सम्मा, जातिया महन्ततरो’ति ।
‘‘Atha kho, bhikkhave, makkaṭo ca hatthināgo ca tittiraṃ pucchiṃsu – ‘tvaṃ, samma, kiṃ porāṇaṃ sarasī’ti? ‘Amukasmiṃ, sammā, okāse mahānigrodho ahosi. Tato ahaṃ phalaṃ bhakkhitvā imasmiṃ okāse vaccaṃ akāsiṃ; tassāyaṃ nigrodho jāto. Tadāhaṃ, sammā, jātiyā mahantataro’ti .
‘‘अथ खो, भिक्खवे, मक्कटो च हत्थिनागो च तित्तिरं एतदवोचुं – ‘त्वं, सम्म, अम्हाकं जातिया महन्ततरो। तं मयं सक्करिस्साम गरुं करिस्साम मानेस्साम पूजेस्साम, तुय्हञ्च मयं ओवादे पतिट्ठिस्सामा’ति। अथ खो, भिक्खवे, तित्तिरो मक्कटञ्च हत्थिनागञ्च पञ्चसु सीलेसु समादपेसि, अत्तना च पञ्चसु सीलेसु समादाय वत्तति। ते अञ्ञमञ्ञं सगारवा सप्पतिस्सा सभागवुत्तिका विहरित्वा कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपज्जिंसु। एवं खो तं, भिक्खवे, तित्तिरियं नाम ब्रह्मचरियं अहोसि।
‘‘Atha kho, bhikkhave, makkaṭo ca hatthināgo ca tittiraṃ etadavocuṃ – ‘tvaṃ, samma, amhākaṃ jātiyā mahantataro. Taṃ mayaṃ sakkarissāma garuṃ karissāma mānessāma pūjessāma, tuyhañca mayaṃ ovāde patiṭṭhissāmā’ti. Atha kho, bhikkhave, tittiro makkaṭañca hatthināgañca pañcasu sīlesu samādapesi, attanā ca pañcasu sīlesu samādāya vattati. Te aññamaññaṃ sagāravā sappatissā sabhāgavuttikā viharitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjiṃsu. Evaṃ kho taṃ, bhikkhave, tittiriyaṃ nāma brahmacariyaṃ ahosi.
दिट्ठे धम्मे च पासंसा, सम्पराये च सुग्गती’’ति॥
Diṭṭhe dhamme ca pāsaṃsā, samparāye ca suggatī’’ti.
‘‘ते हि नाम, भिक्खवे, तिरच्छानगता पाणा अञ्ञमञ्ञं सगारवा सप्पतिस्सा सभागवुत्तिका विहरिस्सन्ति। इध खो तं, भिक्खवे, सोभेथ यं तुम्हे एवं स्वाक्खाते धम्मविनये पब्बजिता समाना अञ्ञमञ्ञं अगारवा अप्पतिस्सा असभागवुत्तिका विहरेय्याथ? नेतं, भिक्खवे , अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, यथावुड्ढं अभिवादनं, पच्चुट्ठानं, अञ्जलिकम्मं, सामीचिकम्मं, अग्गासनं, अग्गोदकं, अग्गपिण्डं। न च, भिक्खवे, सङ्घिकं यथावुड्ढं पटिबाहितब्बं। यो पटिबाहेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति।
‘‘Te hi nāma, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā aññamaññaṃ sagāravā sappatissā sabhāgavuttikā viharissanti. Idha kho taṃ, bhikkhave, sobhetha yaṃ tumhe evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitā samānā aññamaññaṃ agāravā appatissā asabhāgavuttikā vihareyyātha? Netaṃ, bhikkhave , appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yathāvuḍḍhaṃ abhivādanaṃ, paccuṭṭhānaṃ, añjalikammaṃ, sāmīcikammaṃ, aggāsanaṃ, aggodakaṃ, aggapiṇḍaṃ. Na ca, bhikkhave, saṅghikaṃ yathāvuḍḍhaṃ paṭibāhitabbaṃ. Yo paṭibāheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / विहारानुजाननकथा • Vihārānujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / अग्गासनादिअनुजाननकथावण्णना • Aggāsanādianujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / विहारानुजाननकथावण्णना • Vihārānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / विहारानुजाननकथा • Vihārānujānanakathā
