| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१२९] ९. अग्गिकभारद्वाजजातकवण्णना
[129] 9. Aggikabhāradvājajātakavaṇṇanā
नायं सिखा पुञ्ञहेतूति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो कुहकञ्ञेव भिक्खुं आरब्भ कथेसि।
Nāyaṃsikhā puññahetūti idaṃ satthā jetavane viharanto kuhakaññeva bhikkhuṃ ārabbha kathesi.
अतीतस्मिञ्हि बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो मूसिकराजा हुत्वा अरञ्ञे वसति। अथेको सिङ्गालो दवडाहे उट्ठिते पलायितुं असक्कोन्तो एकस्मिं रुक्खे सीसं आहच्च अट्ठासि। तस्स सकलसरीरे लोमानि झायिंसु, रुक्खं आहच्च ठितट्ठाने पन मत्थके चूळा विय थोकानि लोमानि अट्ठंसु। सो एकदिवसं सोण्डियं पानीयं पिवन्तो छायं ओलोकेन्तो चूळं दिस्वा ‘‘उप्पन्नं दानि मे भण्डमूल’’न्ति अरञ्ञे विचरन्तो तं मूसिकादरिं दिस्वा ‘‘इमा मूसिका वञ्चेत्वा खादिस्सामी’’ति हेट्ठा वुत्तनयेनेव अविदूरे अट्ठासि। अथ नं बोधिसत्तो गोचराय चरन्तो दिस्वा ‘‘सीलवा अय’’न्ति सञ्ञाय उपसङ्कमित्वा ‘‘त्वं किन्नामोसी’’ति पुच्छि। ‘‘अहं अग्गिकभारद्वाजो नामा’’ति। ‘‘अथ कस्मा आगतोसी’’ति? ‘‘तुम्हाकं रक्खनत्थाया’’ति। ‘‘किन्ति कत्वा अम्हे रक्खिस्ससी’’ति? ‘‘अहं अङ्गुट्ठगणनं नाम जानामि, तुम्हाकं पातोव निक्खमित्वा गोचराय गमनकाले ‘एत्तका’ति गणेत्वा पच्चागमनकालेपि गणेस्सामि, एवं सायं पातं गणेन्तो रक्खिस्सामी’’ति। ‘‘तेन हि रक्ख मातुला’’ति। सो ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छित्वा निक्खमनकाले ‘‘एको द्वे तयो’’ति गणेत्वा पच्चागमनकालेपि तथेव गणेत्वा सब्बपच्छिमं गहेत्वा खादति। सेसं पुरिमसदिसमेव।
Atītasmiñhi bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mūsikarājā hutvā araññe vasati. Atheko siṅgālo davaḍāhe uṭṭhite palāyituṃ asakkonto ekasmiṃ rukkhe sīsaṃ āhacca aṭṭhāsi. Tassa sakalasarīre lomāni jhāyiṃsu, rukkhaṃ āhacca ṭhitaṭṭhāne pana matthake cūḷā viya thokāni lomāni aṭṭhaṃsu. So ekadivasaṃ soṇḍiyaṃ pānīyaṃ pivanto chāyaṃ olokento cūḷaṃ disvā ‘‘uppannaṃ dāni me bhaṇḍamūla’’nti araññe vicaranto taṃ mūsikādariṃ disvā ‘‘imā mūsikā vañcetvā khādissāmī’’ti heṭṭhā vuttanayeneva avidūre aṭṭhāsi. Atha naṃ bodhisatto gocarāya caranto disvā ‘‘sīlavā aya’’nti saññāya upasaṅkamitvā ‘‘tvaṃ kinnāmosī’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ aggikabhāradvājo nāmā’’ti. ‘‘Atha kasmā āgatosī’’ti? ‘‘Tumhākaṃ rakkhanatthāyā’’ti. ‘‘Kinti katvā amhe rakkhissasī’’ti? ‘‘Ahaṃ aṅguṭṭhagaṇanaṃ nāma jānāmi, tumhākaṃ pātova nikkhamitvā gocarāya gamanakāle ‘ettakā’ti gaṇetvā paccāgamanakālepi gaṇessāmi, evaṃ sāyaṃ pātaṃ gaṇento rakkhissāmī’’ti. ‘‘Tena hi rakkha mātulā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā nikkhamanakāle ‘‘eko dve tayo’’ti gaṇetvā paccāgamanakālepi tatheva gaṇetvā sabbapacchimaṃ gahetvā khādati. Sesaṃ purimasadisameva.
इध पन मूसिकराजा निवत्तित्वा ठितो ‘‘भो अग्गिकभारद्वाज, नायं तव धम्मसुधम्मताय मत्थके चूळा ठपिता, कुच्छिकारणा पन ठपिता’’ति वत्वा इमं गाथमाह –
Idha pana mūsikarājā nivattitvā ṭhito ‘‘bho aggikabhāradvāja, nāyaṃ tava dhammasudhammatāya matthake cūḷā ṭhapitā, kucchikāraṇā pana ṭhapitā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
१२९.
129.
‘‘नायं सिखा पुञ्ञहेतु, घासहेतु अयं सिखा।
‘‘Nāyaṃ sikhā puññahetu, ghāsahetu ayaṃ sikhā;
नागुट्ठिगणनं याति, अलं ते होतु अग्गिका’’ति॥
Nāguṭṭhigaṇanaṃ yāti, alaṃ te hotu aggikā’’ti.
तत्थ नागुट्ठिगणनं यातीति ‘‘अङ्गुट्ठिगणना’’ति अङ्गुट्ठगणना वुच्चति, अयं मूसिकगणो अङ्गुट्ठगणनं न गच्छति न उपेति न पूरेति, परिक्खयं गच्छतीति अत्थो। अलं ते होतु अग्गिकाति सिङ्गालं नामेन आलपन्तो आह। एत्तावता ते अलं होतु, न इतो परं मूसिके खादिस्ससि । अम्हेहि वा तया सद्धिं संवासो अलं होतु, न मयं इदानि तया सद्धिं वसिस्सामातिपि अत्थो। सेसं पुरिमसदिसमेव।
Tattha nāguṭṭhigaṇanaṃ yātīti ‘‘aṅguṭṭhigaṇanā’’ti aṅguṭṭhagaṇanā vuccati, ayaṃ mūsikagaṇo aṅguṭṭhagaṇanaṃ na gacchati na upeti na pūreti, parikkhayaṃ gacchatīti attho. Alaṃ te hotu aggikāti siṅgālaṃ nāmena ālapanto āha. Ettāvatā te alaṃ hotu, na ito paraṃ mūsike khādissasi . Amhehi vā tayā saddhiṃ saṃvāso alaṃ hotu, na mayaṃ idāni tayā saddhiṃ vasissāmātipi attho. Sesaṃ purimasadisameva.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि ‘‘तदा सिङ्गालो अयं भिक्खु अहोसि, मूसिकराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā siṅgālo ayaṃ bhikkhu ahosi, mūsikarājā pana ahameva ahosi’’nti.
अग्गिकभारद्वाजजातकवण्णना नवमा।
Aggikabhāradvājajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १२९. अग्गिकभारद्वाजजातकं • 129. Aggikabhāradvājajātakaṃ
