| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๑๒๙] ๙. อคฺคิกภารทฺวาชชาตกวณฺณนา
[129] 9. Aggikabhāradvājajātakavaṇṇanā
นายํ สิขา ปุญฺญเหตูติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต กุหกเญฺญว ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ
Nāyaṃsikhā puññahetūti idaṃ satthā jetavane viharanto kuhakaññeva bhikkhuṃ ārabbha kathesi.
อตีตสฺมิญฺหิ พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต มูสิกราชา หุตฺวา อรเญฺญ วสติฯ อเถโก สิงฺคาโล ทวฑาเห อุฎฺฐิเต ปลายิตุํ อสโกฺกโนฺต เอกสฺมิํ รุเกฺข สีสํ อาหจฺจ อฎฺฐาสิฯ ตสฺส สกลสรีเร โลมานิ ฌายิํสุ, รุกฺขํ อาหจฺจ ฐิตฎฺฐาเน ปน มตฺถเก จูฬา วิย โถกานิ โลมานิ อฎฺฐํสุฯ โส เอกทิวสํ โสณฺฑิยํ ปานียํ ปิวโนฺต ฉายํ โอโลเกโนฺต จูฬํ ทิสฺวา ‘‘อุปฺปนฺนํ ทานิ เม ภณฺฑมูล’’นฺติ อรเญฺญ วิจรโนฺต ตํ มูสิกาทริํ ทิสฺวา ‘‘อิมา มูสิกา วเญฺจตฺวา ขาทิสฺสามี’’ติ เหฎฺฐา วุตฺตนเยเนว อวิทูเร อฎฺฐาสิฯ อถ นํ โพธิสโตฺต โคจราย จรโนฺต ทิสฺวา ‘‘สีลวา อย’’นฺติ สญฺญาย อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘ตฺวํ กินฺนาโมสี’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘อหํ อคฺคิกภารทฺวาโช นามา’’ติฯ ‘‘อถ กสฺมา อาคโตสี’’ติ? ‘‘ตุมฺหากํ รกฺขนตฺถายา’’ติฯ ‘‘กินฺติ กตฺวา อเมฺห รกฺขิสฺสสี’’ติ? ‘‘อหํ องฺคุฎฺฐคณนํ นาม ชานามิ, ตุมฺหากํ ปาโตว นิกฺขมิตฺวา โคจราย คมนกาเล ‘เอตฺตกา’ติ คเณตฺวา ปจฺจาคมนกาเลปิ คเณสฺสามิ, เอวํ สายํ ปาตํ คเณโนฺต รกฺขิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เตน หิ รกฺข มาตุลา’’ติฯ โส ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฎิจฺฉิตฺวา นิกฺขมนกาเล ‘‘เอโก เทฺว ตโย’’ติ คเณตฺวา ปจฺจาคมนกาเลปิ ตเถว คเณตฺวา สพฺพปจฺฉิมํ คเหตฺวา ขาทติฯ เสสํ ปุริมสทิสเมวฯ
Atītasmiñhi bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto mūsikarājā hutvā araññe vasati. Atheko siṅgālo davaḍāhe uṭṭhite palāyituṃ asakkonto ekasmiṃ rukkhe sīsaṃ āhacca aṭṭhāsi. Tassa sakalasarīre lomāni jhāyiṃsu, rukkhaṃ āhacca ṭhitaṭṭhāne pana matthake cūḷā viya thokāni lomāni aṭṭhaṃsu. So ekadivasaṃ soṇḍiyaṃ pānīyaṃ pivanto chāyaṃ olokento cūḷaṃ disvā ‘‘uppannaṃ dāni me bhaṇḍamūla’’nti araññe vicaranto taṃ mūsikādariṃ disvā ‘‘imā mūsikā vañcetvā khādissāmī’’ti heṭṭhā vuttanayeneva avidūre aṭṭhāsi. Atha naṃ bodhisatto gocarāya caranto disvā ‘‘sīlavā aya’’nti saññāya upasaṅkamitvā ‘‘tvaṃ kinnāmosī’’ti pucchi. ‘‘Ahaṃ aggikabhāradvājo nāmā’’ti. ‘‘Atha kasmā āgatosī’’ti? ‘‘Tumhākaṃ rakkhanatthāyā’’ti. ‘‘Kinti katvā amhe rakkhissasī’’ti? ‘‘Ahaṃ aṅguṭṭhagaṇanaṃ nāma jānāmi, tumhākaṃ pātova nikkhamitvā gocarāya gamanakāle ‘ettakā’ti gaṇetvā paccāgamanakālepi gaṇessāmi, evaṃ sāyaṃ pātaṃ gaṇento rakkhissāmī’’ti. ‘‘Tena hi rakkha mātulā’’ti. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā nikkhamanakāle ‘‘eko dve tayo’’ti gaṇetvā paccāgamanakālepi tatheva gaṇetvā sabbapacchimaṃ gahetvā khādati. Sesaṃ purimasadisameva.
อิธ ปน มูสิกราชา นิวตฺติตฺวา ฐิโต ‘‘โภ อคฺคิกภารทฺวาช, นายํ ตว ธมฺมสุธมฺมตาย มตฺถเก จูฬา ฐปิตา, กุจฺฉิการณา ปน ฐปิตา’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –
Idha pana mūsikarājā nivattitvā ṭhito ‘‘bho aggikabhāradvāja, nāyaṃ tava dhammasudhammatāya matthake cūḷā ṭhapitā, kucchikāraṇā pana ṭhapitā’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
๑๒๙.
129.
‘‘นายํ สิขา ปุญฺญเหตุ, ฆาสเหตุ อยํ สิขา;
‘‘Nāyaṃ sikhā puññahetu, ghāsahetu ayaṃ sikhā;
นาคุฎฺฐิคณนํ ยาติ, อลํ เต โหตุ อคฺคิกา’’ติฯ
Nāguṭṭhigaṇanaṃ yāti, alaṃ te hotu aggikā’’ti.
ตตฺถ นาคุฎฺฐิคณนํ ยาตีติ ‘‘องฺคุฎฺฐิคณนา’’ติ องฺคุฎฺฐคณนา วุจฺจติ, อยํ มูสิกคโณ องฺคุฎฺฐคณนํ น คจฺฉติ น อุเปติ น ปูเรติ, ปริกฺขยํ คจฺฉตีติ อโตฺถฯ อลํ เต โหตุ อคฺคิกาติ สิงฺคาลํ นาเมน อาลปโนฺต อาหฯ เอตฺตาวตา เต อลํ โหตุ, น อิโต ปรํ มูสิเก ขาทิสฺสสิ ฯ อเมฺหหิ วา ตยา สทฺธิํ สํวาโส อลํ โหตุ, น มยํ อิทานิ ตยา สทฺธิํ วสิสฺสามาติปิ อโตฺถฯ เสสํ ปุริมสทิสเมวฯ
Tattha nāguṭṭhigaṇanaṃ yātīti ‘‘aṅguṭṭhigaṇanā’’ti aṅguṭṭhagaṇanā vuccati, ayaṃ mūsikagaṇo aṅguṭṭhagaṇanaṃ na gacchati na upeti na pūreti, parikkhayaṃ gacchatīti attho. Alaṃ te hotu aggikāti siṅgālaṃ nāmena ālapanto āha. Ettāvatā te alaṃ hotu, na ito paraṃ mūsike khādissasi . Amhehi vā tayā saddhiṃ saṃvāso alaṃ hotu, na mayaṃ idāni tayā saddhiṃ vasissāmātipi attho. Sesaṃ purimasadisameva.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ‘‘ตทา สิงฺคาโล อยํ ภิกฺขุ อโหสิ, มูสิกราชา ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā siṅgālo ayaṃ bhikkhu ahosi, mūsikarājā pana ahameva ahosi’’nti.
อคฺคิกภารทฺวาชชาตกวณฺณนา นวมาฯ
Aggikabhāradvājajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๑๒๙. อคฺคิกภารทฺวาชชาตกํ • 129. Aggikabhāradvājajātakaṃ
