Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဣတိဝုတ္တက-အဋ္ဌကထာ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
၄. အဂ္ဂိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
4. Aggisuttavaṇṇanā
၉၃. စတုတ္ထေ အနုဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ, ရာဂော ဧဝ အဂ္ဂိ ရာဂဂ္ဂိ။ ရာဂော ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ အနုဒဟတိ ဈာပေတိ, တသ္မာ ‘‘အဂ္ဂီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသုပိ ဒ္ဝီသု ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ယထာ အဂ္ဂိ ယဒေဝ ဣန္ဓနံ နိသ္သာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ နိဒဟတိ, မဟာပရိဠာဟော စ ဟောတိ, ဧဝမိမေပိ ရာဂာဒယော ယသ္မိံ သန္တာနေ သယံ ဥပ္ပန္နာ, တံ နိဒဟန္တိ, မဟာပရိဠာဟာ စ ဟောန္တိ ဒုန္နိဗ္ဗာပယာ။ တေသု ရာဂပရိဠာဟေန သန္တတ္တဟဒယာနံ ဣစ္ဆိတာလာဘဒုက္ခေန မရဏပ္ပတ္တာနံ သတ္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။ အယံ တာဝ ရာဂသ္သ အနုဒဟနတာ။ ဒောသသ္သ ပန အနုဒဟနတာယ ဝိသေသတော မနောပဒောသိကာ ဒေဝာ, မောဟသ္သ အနုဒဟနတာယ ခိဍ္ဍာပဒောသိကာ ဒေဝာ စ နိဒသ္သနံ။ မောဟဝသေန ဟိ တေသံ သတိသမ္မောသော ဟောတိ, တသ္မာ ခိဍ္ဍာဝသေန အာဟာရဝေလံ အတိဝတ္တေန္တာ ကာလံ ကရောန္တိ။ အယံ တာဝ ရာဂာဒီနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အနုဒဟနဘာဝော။ သမ္ပရာယိကော ပန နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဃောရတရော ဒုရဓိဝာသော စ။ အယဉ္စ အတ္ထော အာဒိတ္တပရိယာယေန ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။
93. Catutthe anudahanaṭṭhena aggi, rāgo eva aggi rāgaggi. Rāgo hi uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā ‘‘aggī’’ti vuccati. Itaresupi dvīsu eseva nayo. Tattha yathā aggi yadeva indhanaṃ nissāya uppajjati, taṃ nidahati, mahāpariḷāho ca hoti, evamimepi rāgādayo yasmiṃ santāne sayaṃ uppannā, taṃ nidahanti, mahāpariḷāhā ca honti dunnibbāpayā. Tesu rāgapariḷāhena santattahadayānaṃ icchitālābhadukkhena maraṇappattānaṃ sattānaṃ pamāṇaṃ natthi. Ayaṃ tāva rāgassa anudahanatā. Dosassa pana anudahanatāya visesato manopadosikā devā, mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā ca nidassanaṃ. Mohavasena hi tesaṃ satisammoso hoti, tasmā khiḍḍāvasena āhāravelaṃ ativattentā kālaṃ karonti. Ayaṃ tāva rāgādīnaṃ diṭṭhadhammiko anudahanabhāvo. Samparāyiko pana nirayādīsu nibbattāpanavasena ghorataro duradhivāso ca. Ayañca attho ādittapariyāyena vibhāvetabbo.
ဂာထာသု ကာမေသု မုစ္ဆိတေတိ ဝတ္ထုကာမေသု ပာတဗ္ယတာဝသေန မုစ္ဆံ ဗာလ္ယံ ပမာဒံ မိစ္ဆာစာရံ အာပန္နေ။ ဗ္ယာပန္နေတိ ဗ္ယာပန္နစိတ္တေ ဒဟတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နရေ ပာဏာတိပာတိနောတိ ဣဒံ ဒောသဂ္ဂိသ္သ။ အရိယဓမ္မေ အကောဝိဒေတိ ယေ ခန္ဓာယတနာဒီသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာယ မနသိကာရရဟိတာ အရိယဓမ္မသ္သ အကုသလာ, တေ သမ္မောဟေန အဘိဘူတာ ဝိသေသေန သမ္မူဠ္ဟာ နာမာတိ ဝုတ္တာ။ ဧတေ အဂ္ဂီ အဇာနန္တာတိ ‘‘ဧတေ ရာဂဂ္ဂိအာဒယော ဣဓ စေဝ သမ္ပရာယေ စ အနုဒဟန္တီ’’တိ အဇာနန္တ္တာအာ ပရိညာဘိသမယဝသေန ပဟာနာဘိသမယဝသေန စ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တာ။ သက္ကာယာဘိရတာတိ သက္ကာယေ ဥပာဒာနက္ခန္ဓပဉ္စကေ တဏ္ဟာဒိဋ္ဌိမာနနန္ဒနာဘိရတာ။ ဝဍ္ဎယန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနေန ဝဍ္ဎယန္တိ အာစိနန္တိ။ နိရယန္တိ အဋ္ဌဝိဓံ မဟာနိရယံ, သောဠသဝိဓံ ဥသ္သဒနိရယန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ နိရယံ။ တိရစ္ဆာနဉ္စ ယောနိယောတိ တိရစ္ဆာနယောနိယော စ။ အသုရန္တိ အသုရကာယံ ပေတ္တိဝိသယဉ္စ ဝဍ္ဎယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။
Gāthāsu kāmesu mucchiteti vatthukāmesu pātabyatāvasena mucchaṃ bālyaṃ pamādaṃ micchācāraṃ āpanne. Byāpanneti byāpannacitte dahatīti sambandho. Nare pāṇātipātinoti idaṃ dosaggissa. Ariyadhamme akovideti ye khandhāyatanādīsu sabbena sabbaṃ uggahaparipucchāya manasikārarahitā ariyadhammassa akusalā, te sammohena abhibhūtā visesena sammūḷhā nāmāti vuttā. Ete aggī ajānantāti ‘‘ete rāgaggiādayo idha ceva samparāye ca anudahantī’’ti ajānanttāā pariññābhisamayavasena pahānābhisamayavasena ca appaṭivijjhantā. Sakkāyābhiratāti sakkāye upādānakkhandhapañcake taṇhādiṭṭhimānanandanābhiratā. Vaḍḍhayantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhayanti ācinanti. Nirayanti aṭṭhavidhaṃ mahānirayaṃ, soḷasavidhaṃ ussadanirayanti sabbampi nirayaṃ. Tiracchānañca yoniyoti tiracchānayoniyo ca. Asuranti asurakāyaṃ pettivisayañca vaḍḍhayantīti sambandho.
ဧတ္တာဝတာ ရာဂဂ္ဂိအာဒီနံ ဣဓ စေဝ သမ္ပရာယေ စ အနုဒဟနဘာဝဒသ္သနမုခေန ဝဋ္ဋံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ နေသံ နိဗ္ဗာပနေန ဝိဝဋ္ဋံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယေ စ ရတ္တိန္ဒိဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယုတ္တာတိ ဘာဝနာနုယောဂဝသေန ယုတ္တာ။ ကတ္ထ? သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။ တေန အညသာသနေ ရာဂဂ္ဂိအာဒီနံ နိဗ္ဗာပနာဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ တထာ ဟိ အနညသာဓာရဏံ တေသံ နိဗ္ဗာပနဝိဓိံ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ သင္ခေပေနေဝ ဒသ္သေန္တော –
Ettāvatā rāgaggiādīnaṃ idha ceva samparāye ca anudahanabhāvadassanamukhena vaṭṭaṃ dassetvā idāni nesaṃ nibbāpanena vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘ye ca rattindivā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yuttāti bhāvanānuyogavasena yuttā. Kattha? Sammāsambuddhasāsane. Tena aññasāsane rāgaggiādīnaṃ nibbāpanābhāvaṃ dasseti. Tathā hi anaññasādhāraṇaṃ tesaṃ nibbāpanavidhiṃ asubhakammaṭṭhānaṃ saṅkhepeneva dassento –
‘‘တေ နိဗ္ဗာပေန္တိ ရာဂဂ္ဂိံ၊ နိစ္စံ အသုဘသညိနော။
‘‘Te nibbāpenti rāgaggiṃ, niccaṃ asubhasaññino;
ဒောသဂ္ဂိံ ပန မေတ္တာယ၊ နိဗ္ဗာပေန္တိ နရုတ္တမာ။
Dosaggiṃ pana mettāya, nibbāpenti naruttamā;
မောဟဂ္ဂိံ ပန ပညာယ၊ ယာယံ နိဗ္ဗေဓဂာမိနီ’’တိ။ –
Mohaggiṃ pana paññāya, yāyaṃ nibbedhagāminī’’ti. –
အာဟ ။ တတ္ထ အသုဘသညိနောတိ ဒ္ဝတ္တိံသာကာရဝသေန စေဝ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဝသေန စ အသုဘဘာဝနာနုယောဂေန အသုဘသညိနော။ မေတ္တာယာတိ ‘‘သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတ္ဝာ ဝိဟရတီ’’တိ (အ. နိ. ၃.၆၄, ၆၆) ဝုတ္တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ။ ဧတ္ထ စ အသုဘဇ္ဈာနဉ္စ ပာဒကံ ကတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိတအနာဂာမိမဂ္ဂေန ရာဂဂ္ဂိဒောသဂ္ဂီနံ နိဗ္ဗာပနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပညာယာတိ ဝိပသ္သနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ။ တေနေဝာဟ ‘‘ယာယံ နိဗ္ဗေဓဂာမိနီ’’တိ။ သာ ဟိ ကိလေသက္ခန္ဓံ ဝိနိဝိဇ္ဈန္တီ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ နိဗ္ဗေဓဂာမိနီတိ ဝုစ္စတိ။ အသေသံ ပရိနိဗ္ဗန္တီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အသေသံ ရာဂဂ္ဂိအာဒိံ နိဗ္ဗာပေတ္ဝာ သဥပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဌိတာ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ နိပကာ ပုဗ္ဗေဝ သမ္မပ္ပဓာနေန သဗ္ဗသော ကောသဇ္ဇသ္သ သုပ္ပဟီနတ္တာ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန အကိလာသုဘာဝေန စ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ စရိမကစိတ္တနိရောဓေန အနုပာဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ အသေသံ ပရိနိဗ္ဗန္တိ။ တတော စ အသေသံ နိသ္သေသံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အစ္စဂုံ အတိက္ကမံသု။
Āha . Tattha asubhasaññinoti dvattiṃsākāravasena ceva uddhumātakādivasena ca asubhabhāvanānuyogena asubhasaññino. Mettāyāti ‘‘so mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’ti (a. ni. 3.64, 66) vuttāya mettābhāvanāya. Ettha ca asubhajjhānañca pādakaṃ katvā nibbattitaanāgāmimaggena rāgaggidosaggīnaṃ nibbāpanaṃ veditabbaṃ. Paññāyāti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya. Tenevāha ‘‘yāyaṃ nibbedhagāminī’’ti. Sā hi kilesakkhandhaṃ vinivijjhantī gacchati pavattatīti nibbedhagāminīti vuccati. Asesaṃ parinibbantīti arahattamaggena asesaṃ rāgaggiādiṃ nibbāpetvā saupādisesāya nibbānadhātuyā ṭhitā paññāvepullappattiyā nipakā pubbeva sammappadhānena sabbaso kosajjassa suppahīnattā phalasamāpattisamāpajjanena akilāsubhāvena ca rattindivamatanditā carimakacittanirodhena anupādisesāya nibbānadhātuyā asesaṃ parinibbanti. Tato ca asesaṃ nissesaṃ vaṭṭadukkhaṃ accaguṃ atikkamaṃsu.
ဧဝံ ယေ ရာဂဂ္ဂိအာဒိကေ နိဗ္ဗာပေန္တိ, တေသံ အနုပာဒိသေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေဟိ ထောမေန္တော ဩသာနဂာထမာဟ။ တတ္ထ အရိယဒ္ဒသာတိ အရိယေဟိ ဗုဒ္ဓာဒီဟိ ပသ္သိတဗ္ဗံ ကိလေသေဟိ ဝာ အာရကတ္တာ အရိယံ နိဗ္ဗာနံ, အရိယံ စတုသစ္စမေဝ ဝာ ဒိဋ္ဌဝန္တောတိ အရိယဒ္ဒသာ။ ဝေဒသ္သ မဂ္ဂဉာဏသ္သ, တေန ဝာ ဝေဒေန သံသာရသ္သ ပရိယောသာနံ ဂတာတိ ဝေဒဂုနော။ သမ္မဒညာယာတိ သမ္မဒေဝ သဗ္ဗံ အာဇာနိတဗ္ဗံ ကုသလာဒိံ ခန္ဓာဒိဉ္စ ဇာနိတ္ဝာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
Evaṃ ye rāgaggiādike nibbāpenti, tesaṃ anupādisesanibbānena nibbutiṃ dassetvā idāni paṭividdhaguṇehi thomento osānagāthamāha. Tattha ariyaddasāti ariyehi buddhādīhi passitabbaṃ kilesehi vā ārakattā ariyaṃ nibbānaṃ, ariyaṃ catusaccameva vā diṭṭhavantoti ariyaddasā. Vedassa maggañāṇassa, tena vā vedena saṃsārassa pariyosānaṃ gatāti vedaguno. Sammadaññāyāti sammadeva sabbaṃ ājānitabbaṃ kusalādiṃ khandhādiñca jānitvā. Sesaṃ vuttanayameva.
စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဣတိဝုတ္တကပာဠိ • Itivuttakapāḷi / ၄. အဂ္ဂိသုတ္တံ • 4. Aggisuttaṃ