Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
2. අග්ගිවච්ඡසුත්තවණ්ණනා
2. Aggivacchasuttavaṇṇanā
187. ලොකස්ස සස්සතතාපවත්තිපටික්ඛෙපවසෙන පවත්තො වාදො උච්ඡෙදවාදො එව හොතීති සස්සතග්ගාහාභාවෙ උච්ඡෙදග්ගාහභාවතො පුන පරිබ්බාජකෙන ‘‘අසස්සතො ලොකො’’ති වදන්තෙන උච්ඡෙදග්ගාහො පුච්ඡිතො, භගවතාපි සො එව පටික්ඛිත්තොති ආහ ‘‘දුතියෙ නාහං උච්ඡෙදදිට්ඨිකො’’ති. අන්තානන්තිකාදිවසෙනාති එත්ථ අන්තානන්තිකග්ගහණෙන අන්තවා ලොකො අනන්තවා ලොකොති ඉමං වාදද්වයමාහ. ආදි-සද්දෙන ‘‘තං ජීවං තං සරීර’’න්තිආදිවාදචතුක්කං සඞ්ගණ්හාති, ඉතරං පන ද්වයං සරූපෙනෙව ගහිතන්ති. පටික්ඛෙපො වෙදිතබ්බොති ‘‘තතියෙ නාහං අන්තවාදිට්ඨිකො, චතුත්ථෙ නාහං අනන්තවාදිට්ඨිකො’’ති එවමාදිනා පටික්ඛෙපො වෙදිතබ්බො. ‘‘හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති අයම්පි සස්සතවාදො, සො ච ඛො අපරන්තකප්පිකවසෙන, ‘‘සස්සතො ලොකො’’ති පන පුබ්බන්තකප්පිකවසෙනාති අයමෙතෙසං විසෙසො. ‘‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති අයම්පි උච්ඡෙදවාදො, සො ච ඛො සත්තවසෙන, ‘‘අසස්සතො ලොකො’’ති පන සත්තසඞ්ඛාරවසෙනාති වදන්ති.
187. Lokassa sassatatāpavattipaṭikkhepavasena pavatto vādo ucchedavādo eva hotīti sassataggāhābhāve ucchedaggāhabhāvato puna paribbājakena ‘‘asassato loko’’ti vadantena ucchedaggāho pucchito, bhagavatāpi so eva paṭikkhittoti āha ‘‘dutiye nāhaṃ ucchedadiṭṭhiko’’ti. Antānantikādivasenāti ettha antānantikaggahaṇena antavā loko anantavā lokoti imaṃ vādadvayamāha. Ādi-saddena ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’ntiādivādacatukkaṃ saṅgaṇhāti, itaraṃ pana dvayaṃ sarūpeneva gahitanti. Paṭikkhepo veditabboti ‘‘tatiye nāhaṃ antavādiṭṭhiko, catutthe nāhaṃ anantavādiṭṭhiko’’ti evamādinā paṭikkhepo veditabbo. ‘‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti ayampi sassatavādo, so ca kho aparantakappikavasena, ‘‘sassato loko’’ti pana pubbantakappikavasenāti ayametesaṃ viseso. ‘‘Na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti ayampi ucchedavādo, so ca kho sattavasena, ‘‘asassato loko’’ti pana sattasaṅkhāravasenāti vadanti.
189. සප්පතිභයං උප්පජ්ජනතො සහ දුක්ඛෙනාති සදුක්ඛං. තෙනාහ ‘‘කිලෙසදුක්ඛෙනා’’තිආදි. තෙසංයෙවාති කිලෙසදුක්ඛවිපාකදුක්ඛානංයෙව. සඋපඝාතකන්ති සබාධං. සඋපායාසන්ති සපරිස්සමං සඋපතාපං සපීළං. සපරිළාහන්ති සදරථං.
189. Sappatibhayaṃ uppajjanato saha dukkhenāti sadukkhaṃ. Tenāha ‘‘kilesadukkhenā’’tiādi. Tesaṃyevāti kilesadukkhavipākadukkhānaṃyeva. Saupaghātakanti sabādhaṃ. Saupāyāsanti saparissamaṃ saupatāpaṃ sapīḷaṃ. Sapariḷāhanti sadarathaṃ.
කිඤ්චි දිට්ඨිගතන්ති ඉමා තාව අට්ඨ දිට්ඨියො මා හොන්තු, අත්ථි පන, භො ගොතම, යං කිඤ්චි දිට්ඨිගතං ගහිතං. න හි තාය දිට්ඨියා විනා කඤ්චි සමයං පවත්තෙතුං යුජ්ජතීති අධිප්පායෙන පුච්ඡති. අපවිද්ධන්ති සමුච්ඡෙදප්පහානවසෙන ඡඩ්ඩිතං. පඤ්ඤාය දිට්ඨන්ති විපස්සනාපඤ්ඤාසහිතාය මග්ගපඤ්ඤාය භගවතා පටිවිද්ධං. යත්ථ උප්පජ්ජන්ති, තං සත්තං මථෙන්ති සම්මද්දන්තීති මථිතාති ආහ ‘‘මථිතානන්ති තෙසංයෙව වෙවචන’’න්ති. කඤ්චි ධම්මන්ති රූපධම්මං අරූපධම්මං වා. අනුපාදියිත්වාති අග්ගහෙත්වා.
Kiñci diṭṭhigatanti imā tāva aṭṭha diṭṭhiyo mā hontu, atthi pana, bho gotama, yaṃ kiñci diṭṭhigataṃ gahitaṃ. Na hi tāya diṭṭhiyā vinā kañci samayaṃ pavattetuṃ yujjatīti adhippāyena pucchati. Apaviddhanti samucchedappahānavasena chaḍḍitaṃ. Paññāya diṭṭhanti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya bhagavatā paṭividdhaṃ. Yattha uppajjanti, taṃ sattaṃ mathenti sammaddantīti mathitāti āha ‘‘mathitānanti tesaṃyeva vevacana’’nti. Kañci dhammanti rūpadhammaṃ arūpadhammaṃ vā. Anupādiyitvāti aggahetvā.
190. න උපෙතීති සඞ්ඛං න ගච්ඡතීති අත්ථොති ආහ ‘‘න යුජ්ජතී’’ති. අනුජානිතබ්බං සියා අනුපාදාවිමුත්තස්ස කඤ්චිපි උප්පත්තියා අභාවතො. ‘‘එවං විමුත්තචිත්තො න උපපජ්ජතී’’ති කාමඤ්චෙතං සභාවපවෙදනං පරිනිබ්බානං, එකෙ පන උච්ඡෙදවාදිනො ‘‘මයම්පි ‘සත්තො ආයතිං න උපපජ්ජතී’ති වදාම, සමණො ගොතමොපි තථා වදතී’’ති උච්ඡෙදභාවෙයෙව පතිට්ඨහිස්සන්ති, තස්මා භගවා ‘‘න උපපජ්ජතීති ඛො වච්ඡ න උපෙතී’’ති ආහ. ‘‘උපපජ්ජතී’’ති පන වුත්තෙ සස්සතමෙව ගණ්හෙය්යාති යොජනා. සෙසද්වයෙපි එසෙව නයො. අප්පතිට්ඨොති උච්ඡෙදවාදාදිවසෙන පතිට්ඨාරහිතො. අනාලම්බොති තෙසංයෙව වාදානං ඔලම්බාරම්මණස්ස අභාවෙන අනාලම්බො. සුඛපවෙසනට්ඨානන්ති තෙසඤ්ඤෙව වාදානං සුඛපවෙසනොකාසං මා ලභතූති. අනනුඤ්ඤාය ඨත්වාති ‘‘න උපපජ්ජතී’’තිආදිනා අනුජානිතබ්බාය පටිඤ්ඤාය ඨානහෙතු. අනුඤ්ඤම්පීති අනුජානිතබ්බම්පි දුතියපඤ්හං පටික්ඛිපි. පරියත්තො පන ධම්මො අත්ථතො පච්චයාකාරො එවාති ආහ ‘‘ධම්මොති පච්චයාකාරධම්මො’’ති. අඤ්ඤත්ථ පයොගෙනාති ඉමම්හා නිය්යානිකසාසනා අඤ්ඤස්මිං මිච්ඡාසමයෙ පවත්තප්පයොගෙන, අනිය්යානිකං විවිධං මිච්ඡාපටිපත්තිං පටිපජ්ජන්තෙනාති අත්ථො. ‘‘අඤ්ඤවාදියකෙනා’’තිපි පාඨො, පච්චයාකාරතො අඤ්ඤාකාරදීපකආචරියවාදං පග්ගය්හ තිට්ඨන්තෙනාති අත්ථො.
190.Na upetīti saṅkhaṃ na gacchatīti atthoti āha ‘‘na yujjatī’’ti. Anujānitabbaṃ siyā anupādāvimuttassa kañcipi uppattiyā abhāvato. ‘‘Evaṃ vimuttacitto na upapajjatī’’ti kāmañcetaṃ sabhāvapavedanaṃ parinibbānaṃ, eke pana ucchedavādino ‘‘mayampi ‘satto āyatiṃ na upapajjatī’ti vadāma, samaṇo gotamopi tathā vadatī’’ti ucchedabhāveyeva patiṭṭhahissanti, tasmā bhagavā ‘‘na upapajjatīti kho vaccha na upetī’’ti āha. ‘‘Upapajjatī’’ti pana vutte sassatameva gaṇheyyāti yojanā. Sesadvayepi eseva nayo. Appatiṭṭhoti ucchedavādādivasena patiṭṭhārahito. Anālamboti tesaṃyeva vādānaṃ olambārammaṇassa abhāvena anālambo. Sukhapavesanaṭṭhānanti tesaññeva vādānaṃ sukhapavesanokāsaṃ mā labhatūti. Ananuññāya ṭhatvāti ‘‘na upapajjatī’’tiādinā anujānitabbāya paṭiññāya ṭhānahetu. Anuññampīti anujānitabbampi dutiyapañhaṃ paṭikkhipi. Pariyatto pana dhammo atthato paccayākāro evāti āha ‘‘dhammoti paccayākāradhammo’’ti. Aññattha payogenāti imamhā niyyānikasāsanā aññasmiṃ micchāsamaye pavattappayogena, aniyyānikaṃ vividhaṃ micchāpaṭipattiṃ paṭipajjantenāti attho. ‘‘Aññavādiyakenā’’tipi pāṭho, paccayākārato aññākāradīpakaācariyavādaṃ paggayha tiṭṭhantenāti attho.
191. අප්පච්චයොති අනුපාදානො, නිරින්ධනොති අත්ථො.
191.Appaccayoti anupādāno, nirindhanoti attho.
192. යෙන රූපෙනාති යෙන භූතුපාදාදිභෙදෙන රූපධම්මෙන. තං රූපං තප්පටිබද්ධසංයොජනප්පහානෙන ඛීණාසව-තථාගතස්ස පහීනං අනුප්පත්තිධම්මතං ආපන්නං. තෙන වුත්තං පාළියං ‘‘අනුප්පාදධම්ම’’න්තිආදි. අඤ්ඤෙසං ජානනාය අභාවගුණතාය ගුණගම්භීරො. ‘‘එත්තකා ගුණා’’ති පමාණං ගණ්හිතුං න සක්කුණෙය්යො. ‘‘ඊදිසා එතස්ස ගුණා’’ති පරියොගාහිතුං අසක්කුණෙය්යතාය දුප්පරියොගාළ්හොති. දුජ්ජානොති අගාධතාය ගම්භීරො ‘‘එත්තකානි උදකළ්හකසතානී’’තිආදිනා පමෙතුං න සක්කාති අප්පමෙය්යො, තතො එව දුජ්ජානො. එවමෙවාන්ති යථා මහාසමුද්දො ගම්භීරො අප්පමෙය්යො දුජ්ජානො, එවමෙව ඛීණාසවොපි ගුණවසෙන, තස්මා අයං රූපාදිං ගහෙත්වා රූපීතිආදිවොහාරො භවෙය්ය, පරිනිබ්බුතස්ස පන තදභාවා තථා පඤ්ඤාපෙතුං න සක්කා, තතො තං ආරබ්භ උපපජ්ජතීතිආදි න යුජ්ජෙය්ය. යථා පන විජ්ජමානො එව ජාතවෙදො බ්යත්තෙන පුරිසෙන නීයමානො පුරත්ථිමාදිදිසං ගතොති වුච්චෙය්ය, න නිබ්බුතො, එවං ඛීණාසවොපීති දස්සෙන්තො ‘‘එවමෙවා’’තිආදිමාහ.
192.Yena rūpenāti yena bhūtupādādibhedena rūpadhammena. Taṃ rūpaṃ tappaṭibaddhasaṃyojanappahānena khīṇāsava-tathāgatassa pahīnaṃ anuppattidhammataṃ āpannaṃ. Tena vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘anuppādadhamma’’ntiādi. Aññesaṃ jānanāya abhāvaguṇatāya guṇagambhīro. ‘‘Ettakā guṇā’’ti pamāṇaṃ gaṇhituṃ na sakkuṇeyyo. ‘‘Īdisā etassa guṇā’’ti pariyogāhituṃ asakkuṇeyyatāya duppariyogāḷhoti. Dujjānoti agādhatāya gambhīro ‘‘ettakāni udakaḷhakasatānī’’tiādinā pametuṃ na sakkāti appameyyo, tato eva dujjāno. Evamevānti yathā mahāsamuddo gambhīro appameyyo dujjāno, evameva khīṇāsavopi guṇavasena, tasmā ayaṃ rūpādiṃ gahetvā rūpītiādivohāro bhaveyya, parinibbutassa pana tadabhāvā tathā paññāpetuṃ na sakkā, tato taṃ ārabbha upapajjatītiādi na yujjeyya. Yathā pana vijjamāno eva jātavedo byattena purisena nīyamāno puratthimādidisaṃ gatoti vucceyya, na nibbuto, evaṃ khīṇāsavopīti dassento ‘‘evamevā’’tiādimāha.
අනිච්චතාති එත්ථ අනිච්චතාගහණං අසාරනිදස්සනං. තෙන යථා සො සාලරුක්ඛො සාඛාපලාසාදිඅසාරාපගමෙන සුද්ධො සාරෙ පතිට්ඨිතො, එවමයං ධම්මවිනයො සාසවසඞ්ඛාතඅසාරවිගමෙන ලොකුත්තරධම්මසාරෙ පතිට්ඨිතොති දස්සෙති. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.
Aniccatāti ettha aniccatāgahaṇaṃ asāranidassanaṃ. Tena yathā so sālarukkho sākhāpalāsādiasārāpagamena suddho sāre patiṭṭhito, evamayaṃ dhammavinayo sāsavasaṅkhātaasāravigamena lokuttaradhammasāre patiṭṭhitoti dasseti. Sesaṃ suviññeyyameva.
අග්ගිවච්ඡසුත්තවණ්ණනාය ලීනත්ථප්පකාසනා සමත්තා.
Aggivacchasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 2. අග්ගිවච්ඡසුත්තං • 2. Aggivacchasuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්ඣිමනිකාය (අට්ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 2. අග්ගිවච්ඡසුත්තවණ්ණනා • 2. Aggivacchasuttavaṇṇanā