| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
២. អាហារវគ្គោ
2. Āhāravaggo
១. អាហារសុត្តវណ្ណនា
1. Āhārasuttavaṇṇanā
១១. អាហារវគ្គស្ស បឋមេ អាហារាតិ បច្ចយា។ បច្ចយា ហិ អាហរន្តិ អត្តនោ ផលំ, តស្មា អាហារាតិ វុច្ចន្តិ។ ភូតានំ វា សត្តានន្តិអាទីសុ ភូតាតិ ជាតា និព្ពត្តា។ សម្ភវេសិនោតិ យេ សម្ភវំ ជាតិំ និព្ពត្តិំ ឯសន្តិ គវេសន្តិ។ តត្ថ ចតូសុ យោនីសុ អណ្ឌជជលាពុជា សត្តា យាវ អណ្ឌកោសំ វត្ថិកោសញ្ច ន ភិន្ទន្តិ, តាវ សម្ភវេសិនោ នាម, អណ្ឌកោសំ វត្ថិកោសញ្ច ភិន្ទិត្វា ពហិ និក្ខន្តា ភូតា នាម។ សំសេទជា ឱបបាតិកា ច បឋមចិត្តក្ខណេ សម្ភវេសិនោ នាម, ទុតិយចិត្តក្ខណតោ បភុតិ ភូតា នាម។ យេន វា ឥរិយាបថេន ជាយន្តិ, យាវ តតោ អញ្ញំ ន បាបុណន្តិ, តាវ សម្ភវេសិនោ នាម, តតោ បរំ ភូតា នាម។ អថ វា ភូតាតិ ជាតា អភិនិព្ពត្តា, យេ ភូតា អភិនិព្ពត្តាយេវ, ន បុន ភវិស្សន្តីតិ សង្ខំ គច្ឆន្តិ, តេសំ ខីណាសវានំ ឯតំ អធិវចនំ។ សម្ភវមេសន្តីតិ សម្ភវេសិនោ។ អប្បហីនភវសំយោជនត្តា អាយតិម្បិ សម្ភវំ ឯសន្តានំ សេក្ខបុថុជ្ជនានមេតំ អធិវចនំ។ ឯវំ សព្ពថាបិ ឥមេហិ ទ្វីហិ បទេហិ សព្ពសត្តេ បរិយាទិយតិ។ វាសទ្ទោ ចេត្ថ សម្បិណ្ឌនត្ថោ, តស្មា ភូតានញ្ច សម្ភវេសីនញ្ចាតិ អយមត្ថោ វេទិតព្ពោ។
11. Āhāravaggassa paṭhame āhārāti paccayā. Paccayā hi āharanti attano phalaṃ, tasmā āhārāti vuccanti. Bhūtānaṃ vā sattānantiādīsu bhūtāti jātā nibbattā. Sambhavesinoti ye sambhavaṃ jātiṃ nibbattiṃ esanti gavesanti. Tattha catūsu yonīsu aṇḍajajalābujā sattā yāva aṇḍakosaṃ vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesino nāma, aṇḍakosaṃ vatthikosañca bhinditvā bahi nikkhantā bhūtā nāma. Saṃsedajā opapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesino nāma, dutiyacittakkhaṇato pabhuti bhūtā nāma. Yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesino nāma, tato paraṃ bhūtā nāma. Atha vā bhūtāti jātā abhinibbattā, ye bhūtā abhinibbattāyeva, na puna bhavissantīti saṅkhaṃ gacchanti, tesaṃ khīṇāsavānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Sambhavamesantīti sambhavesino. Appahīnabhavasaṃyojanattā āyatimpi sambhavaṃ esantānaṃ sekkhaputhujjanānametaṃ adhivacanaṃ. Evaṃ sabbathāpi imehi dvīhi padehi sabbasatte pariyādiyati. Vāsaddo cettha sampiṇḍanattho, tasmā bhūtānañca sambhavesīnañcāti ayamattho veditabbo.
ឋិតិយាតិ ឋិតត្ថំ។ អនុគ្គហាយាតិ អនុគ្គហត្ថំ។ វចនភេទោយេវ ចេស, អត្ថោ បន ទ្វិន្នម្បិ បទានំ ឯកោយេវ។ អថ វា ឋិតិយាតិ តស្ស តស្ស សត្តស្ស ឧប្បន្នធម្មានំ អនុប្បពន្ធវសេន អវិច្ឆេទាយ។ អនុគ្គហាយាតិ អនុប្បន្នានំ ឧប្បាទាយ។ ឧភោបិ ចេតានិ ‘‘ភូតានំ វា ឋិតិយា ចេវ អនុគ្គហាយ ច, សម្ភវេសីនំ វា ឋិតិយា ចេវ អនុគ្គហាយ ចា’’តិ ឯវំ ឧភយត្ថ ទដ្ឋព្ពានីតិ។
Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ. Anuggahāyāti anuggahatthaṃ. Vacanabhedoyeva cesa, attho pana dvinnampi padānaṃ ekoyeva. Atha vā ṭhitiyāti tassa tassa sattassa uppannadhammānaṃ anuppabandhavasena avicchedāya. Anuggahāyāti anuppannānaṃ uppādāya. Ubhopi cetāni ‘‘bhūtānaṃ vā ṭhitiyā ceva anuggahāya ca, sambhavesīnaṃ vā ṭhitiyā ceva anuggahāya cā’’ti evaṃ ubhayattha daṭṭhabbānīti.
កពឡីការោ អាហារោតិ កពឡំ កត្វា អជ្ឈោហរិតព្ពកោ អាហារោ, ឱទនកុម្មាសាទិវត្ថុកាយ ឱជាយេតំ អធិវចនំ។ ឱឡារិកោ វា សុខុមោ វាតិ វត្ថុឱឡារិកតាយ ឱឡារិកោ, សុខុមតាយ សុខុមោ។ សភាវេន បន សុខុមរូបបរិយាបន្នត្តា កពឡីការោ អាហារោ សុខុមោវ ហោតិ។ សាបិ ចស្ស វត្ថុតោ ឱឡារិកតា សុខុមតា ច ឧបាទាយុបាទាយ វេទិតព្ពា។ កុម្ភីលានញ្ហិ អាហារំ ឧបាទាយ មោរានំ អាហារោ សុខុមោ។ កុម្ភីលា កិរ បាសាណេ គិលន្តិ, តេ ច នេសំ កុច្ឆិប្បត្តា វិលីយន្តិ។ មោរា សប្បវិច្ឆិកាទិបាណេ ខាទន្តិ។ មោរានំ បន អាហារំ ឧបាទាយ តរច្ឆានំ អាហារោ សុខុមោ។ តេ កិរ តិវស្សឆឌ្ឌិតានិ វិសាណានិ ចេវ អដ្ឋីនិ ច ខាទន្តិ, តានិ ច នេសំ ខេឡេន តេមិតមត្តានេវ កន្ទមូលំ វិយ មុទុកានិ ហោន្តិ។ តរច្ឆានំ អាហារំ ឧបាទាយ ហត្ថីនំ អាហារោ សុខុមោ។ តេ ហិ នានារុក្ខសាខាទយោ ខាទន្តិ។ ហត្ថីនំ អាហារតោ គវយគោកណ្ណមិគាទីនំ អាហារោ សុខុមោ។ តេ កិរ និស្សារានិ នានារុក្ខបណ្ណាទីនិ ខាទន្តិ។ តេសម្បិ អាហារតោ គុន្នំ អាហារោ សុខុមោ។ តេ អល្លសុក្ខតិណានិ ខាទន្តិ។ តេសំ អាហារតោ សសានំ អាហារោ សុខុមោ។ សសានំ អាហារតោ សកុណានំ អាហារោ សុខុមោ។ សកុណានំ អាហារតោ បច្ចន្តវាសីនំ អាហារោ សុខុមោ។ បច្ចន្តវាសីនំ អាហារតោ គាមភោជកានំ អាហារោ សុខុមោ។ គាមភោជកានំ អាហារតោ រាជរាជមហាមត្តានំ អាហារោ សុខុមោ។ តេសម្បិ អាហារតោ ចក្កវត្តិនោ អាហារោ សុខុមោ។ ចក្កវត្តិនោ អាហារតោ ភុម្មានំ ទេវានំ អាហារោ សុខុមោ។ ភុម្មានំ ទេវានំ អាហារតោ ចាតុមហារាជិកានំ។ ឯវំ យាវ បរនិម្មិតវសវត្តីនំ អាហារា វិត្ថារេតព្ពា។ តេសំ បនាហារោ សុខុមោត្វេវ និដ្ឋំ បត្តោ។
Kabaḷīkāro āhāroti kabaḷaṃ katvā ajjhoharitabbako āhāro, odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ adhivacanaṃ. Oḷāriko vā sukhumo vāti vatthuoḷārikatāya oḷāriko, sukhumatāya sukhumo. Sabhāvena pana sukhumarūpapariyāpannattā kabaḷīkāro āhāro sukhumova hoti. Sāpi cassa vatthuto oḷārikatā sukhumatā ca upādāyupādāya veditabbā. Kumbhīlānañhi āhāraṃ upādāya morānaṃ āhāro sukhumo. Kumbhīlā kira pāsāṇe gilanti, te ca nesaṃ kucchippattā vilīyanti. Morā sappavicchikādipāṇe khādanti. Morānaṃ pana āhāraṃ upādāya taracchānaṃ āhāro sukhumo. Te kira tivassachaḍḍitāni visāṇāni ceva aṭṭhīni ca khādanti, tāni ca nesaṃ kheḷena temitamattāneva kandamūlaṃ viya mudukāni honti. Taracchānaṃ āhāraṃ upādāya hatthīnaṃ āhāro sukhumo. Te hi nānārukkhasākhādayo khādanti. Hatthīnaṃ āhārato gavayagokaṇṇamigādīnaṃ āhāro sukhumo. Te kira nissārāni nānārukkhapaṇṇādīni khādanti. Tesampi āhārato gunnaṃ āhāro sukhumo. Te allasukkhatiṇāni khādanti. Tesaṃ āhārato sasānaṃ āhāro sukhumo. Sasānaṃ āhārato sakuṇānaṃ āhāro sukhumo. Sakuṇānaṃ āhārato paccantavāsīnaṃ āhāro sukhumo. Paccantavāsīnaṃ āhārato gāmabhojakānaṃ āhāro sukhumo. Gāmabhojakānaṃ āhārato rājarājamahāmattānaṃ āhāro sukhumo. Tesampi āhārato cakkavattino āhāro sukhumo. Cakkavattino āhārato bhummānaṃ devānaṃ āhāro sukhumo. Bhummānaṃ devānaṃ āhārato cātumahārājikānaṃ. Evaṃ yāva paranimmitavasavattīnaṃ āhārā vitthāretabbā. Tesaṃ panāhāro sukhumotveva niṭṭhaṃ patto.
ឯត្ថ ច ឱឡារិកេ វត្ថុស្មិំ ឱជា បរិត្តា ហោតិ ទុព្ពលា, សុខុមេ ពលវតី។ តថា ហិ ឯកបត្តបូរម្បិ យាគុំ បីតោ មុហុត្តេនេវ ជិឃច្ឆិតោ ហោតិ យំកិញ្ចិទេវ ខាទិតុកាមោ, សប្បិំ បន បសតមត្តំ បិវិត្វា ទិវសំ អភោត្តុកាមោ ហោតិ។ តត្ថ វត្ថុ កម្មជតេជសង្ខាតំ បរិស្សយំ វិនោទេតិ, ន បន សក្កោតិ បាលេតុំ។ ឱជា បន បាលេតិ, ន សក្កោតិ បរិស្សយំ វិនោទេតុំ។ ទ្វេ បន ឯកតោ ហុត្វា បរិស្សយញ្ចេវ វិនោទេន្តិ បាលេន្តិ ចាតិ។
Ettha ca oḷārike vatthusmiṃ ojā parittā hoti dubbalā, sukhume balavatī. Tathā hi ekapattapūrampi yāguṃ pīto muhutteneva jighacchito hoti yaṃkiñcideva khāditukāmo, sappiṃ pana pasatamattaṃ pivitvā divasaṃ abhottukāmo hoti. Tattha vatthu kammajatejasaṅkhātaṃ parissayaṃ vinodeti, na pana sakkoti pāletuṃ. Ojā pana pāleti, na sakkoti parissayaṃ vinodetuṃ. Dve pana ekato hutvā parissayañceva vinodenti pālenti cāti.
ផស្សោ ទុតិយោតិ ចក្ខុសម្ផស្សាទិ ឆព្ពិធោបិ ផស្សោ ឯតេសុ ចតូសុ អាហារេសុ ទុតិយោ អាហារោតិ វេទិតព្ពោ។ ទេសនានយោ ឯវ ចេស, តស្មា ឥមិនា នាម ការណេន ទុតិយោ តតិយោ ចាតិ ឥទមេត្ថ ន គវេសិតព្ពំ។ មនោសញ្ចេតនាតិ ចេតនាវ វុច្ចតិ។ វិញ្ញាណន្តិ ចិត្តំ។ ឥតិ ភគវា ឥមស្មិំ ឋានេ ឧបាទិណ្ណកអនុបាទិណ្ណកវសេន ឯករាសិំ កត្វា ចត្តារោ អាហារេ ទស្សេសិ។ កពឡីការាហារោ ហិ ឧបាទិណ្ណកោបិ អត្ថិ អនុបាទិណ្ណកោបិ, តថា ផស្សាទយោ។ តត្ថ សប្បាទីហិ គិលិតានំ មណ្ឌូកាទីនំ វសេន ឧបាទិណ្ណកកពឡីការាហារោ ទដ្ឋព្ពោ។ មណ្ឌូកាទយោ ហិ សប្បាទីហិ គិលិតា អន្តោកុច្ឆិគតាបិ កិញ្ចិ កាលំ ជីវន្តិយេវ។ តេ យាវ ឧបាទិណ្ណកបក្ខេ តិដ្ឋន្តិ, តាវ អាហារត្ថំ ន សាធេន្តិ ។ ភិជ្ជិត្វា បន អនុបាទិណ្ណកបក្ខេ ឋិតា សាធេន្តិ។ តទាបិ ឧបាទិណ្ណកាហារោតិ វុច្ចន្តីតិ។ ឥទំ បន អាចរិយានំ ន រុច្ចតីតិ អដ្ឋកថាយមេវ បដិក្ខិបិត្វា ឥទំ វុត្តំ – ឥមេសំ សត្តានំ ខាទន្តានម្បិ អខាទន្តានម្បិ ភុញ្ជន្តានម្បិ អភុញ្ជន្តានម្បិ បដិសន្ធិចិត្តេនេវ សហជាតា កម្មជា ឱជា នាម អត្ថិ, សា យាវបិ សត្តមា ទិវសា បាលេតិ, អយមេវ ឧបាទិណ្ណកកពឡីការាហារោតិ វេទិតព្ពោ។ តេភូមកវិបាកវសេន បន ឧបាទិណ្ណកផស្សាទយោ វេទិតព្ពា, តេភូមកកុសលាកុសលកិរិយវសេន អនុបាទិណ្ណកា។ លោកុត្តរា បន រុឡ្ហីវសេន កថិតាតិ។
Phasso dutiyoti cakkhusamphassādi chabbidhopi phasso etesu catūsu āhāresu dutiyo āhāroti veditabbo. Desanānayo eva cesa, tasmā iminā nāma kāraṇena dutiyo tatiyo cāti idamettha na gavesitabbaṃ. Manosañcetanāti cetanāva vuccati. Viññāṇanti cittaṃ. Iti bhagavā imasmiṃ ṭhāne upādiṇṇakaanupādiṇṇakavasena ekarāsiṃ katvā cattāro āhāre dassesi. Kabaḷīkārāhāro hi upādiṇṇakopi atthi anupādiṇṇakopi, tathā phassādayo. Tattha sappādīhi gilitānaṃ maṇḍūkādīnaṃ vasena upādiṇṇakakabaḷīkārāhāro daṭṭhabbo. Maṇḍūkādayo hi sappādīhi gilitā antokucchigatāpi kiñci kālaṃ jīvantiyeva. Te yāva upādiṇṇakapakkhe tiṭṭhanti, tāva āhāratthaṃ na sādhenti . Bhijjitvā pana anupādiṇṇakapakkhe ṭhitā sādhenti. Tadāpi upādiṇṇakāhāroti vuccantīti. Idaṃ pana ācariyānaṃ na ruccatīti aṭṭhakathāyameva paṭikkhipitvā idaṃ vuttaṃ – imesaṃ sattānaṃ khādantānampi akhādantānampi bhuñjantānampi abhuñjantānampi paṭisandhicitteneva sahajātā kammajā ojā nāma atthi, sā yāvapi sattamā divasā pāleti, ayameva upādiṇṇakakabaḷīkārāhāroti veditabbo. Tebhūmakavipākavasena pana upādiṇṇakaphassādayo veditabbā, tebhūmakakusalākusalakiriyavasena anupādiṇṇakā. Lokuttarā pana ruḷhīvasena kathitāti.
ឯត្ថាហ – ‘‘យទិ បច្ចយដ្ឋោ អាហារដ្ឋោ, អថ កស្មា អញ្ញេសុបិ សត្តានំ បច្ចយេសុ វិជ្ជមានេសុ ឥមេយេវ ចត្តារោ វុត្តា’’តិ? វុច្ចតេ – អជ្ឈត្តិកសន្តតិយា វិសេសបច្ចយត្តា។ វិសេសបច្ចយោ ហិ កពឡីការាហារភក្ខានំ សត្តានំ រូបកាយស្ស កពឡីការោ អាហារោ, នាមកាយេ វេទនាយ ផស្សោ, វិញ្ញាណស្ស មនោសញ្ចេតនា, នាមរូបស្ស វិញ្ញាណំ។ យថាហ – ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, អយំ កាយោ អាហារដ្ឋិតិកោ អាហារំ បដិច្ច តិដ្ឋតិ, អនាហារោ នោ តិដ្ឋតិ (សំ. និ. ៥.១៨៣), តថា ផស្សបច្ចយា វេទនា, សង្ខារបច្ចយា វិញ្ញាណំ, វិញ្ញាណបច្ចយា នាមរូប’’ន្តិ (សំ. និ. ២.១; វិភ. ២២៥)។
Etthāha – ‘‘yadi paccayaṭṭho āhāraṭṭho, atha kasmā aññesupi sattānaṃ paccayesu vijjamānesu imeyeva cattāro vuttā’’ti? Vuccate – ajjhattikasantatiyā visesapaccayattā. Visesapaccayo hi kabaḷīkārāhārabhakkhānaṃ sattānaṃ rūpakāyassa kabaḷīkāro āhāro, nāmakāye vedanāya phasso, viññāṇassa manosañcetanā, nāmarūpassa viññāṇaṃ. Yathāha – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, ayaṃ kāyo āhāraṭṭhitiko āhāraṃ paṭicca tiṭṭhati, anāhāro no tiṭṭhati (saṃ. ni. 5.183), tathā phassapaccayā vedanā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti (saṃ. ni. 2.1; vibha. 225).
កោ បនេត្ថ អាហារោ កិំ អាហរតីតិ? កពឡីការាហារោ ឱជដ្ឋមករូបានិ អាហរតិ ផស្សាហារោ តិស្សោ វេទនា, មនោសញ្ចេតនាហារោ តយោ ភវេ, វិញ្ញាណាហារោ បដិសន្ធិនាមរូបន្តិ។
Ko panettha āhāro kiṃ āharatīti? Kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāni āharati phassāhāro tisso vedanā, manosañcetanāhāro tayo bhave, viññāṇāhāro paṭisandhināmarūpanti.
កថំ? កពឡីការាហារោ តាវ មុខេ ឋបិតមត្តេយេវ អដ្ឋ រូបានិ សមុដ្ឋាបេតិ, ទន្តវិចុណ្ណិតំ បន អជ្ឈោហរិយមានំ ឯកេកំ សិត្ថំ អដ្ឋដ្ឋរូបានិ សមុដ្ឋាបេតិយេវ។ ឯវំ កពឡីការាហារោ ឱជដ្ឋមករូបានិ អាហរតិ។ ផស្សាហារោ បន សុខវេទនីយោ ផស្សោ ឧប្បជ្ជមានោយេវ សុខំ វេទនំ អាហរតិ, ទុក្ខវេទនីយោ ទុក្ខំ, អទុក្ខមសុខវេទនីយោ អទុក្ខមសុខន្តិ ឯវំ សព្ពថាបិ ផស្សាហារោ តិស្សោ វេទនា អាហរតិ។
Kathaṃ? Kabaḷīkārāhāro tāva mukhe ṭhapitamatteyeva aṭṭha rūpāni samuṭṭhāpeti, dantavicuṇṇitaṃ pana ajjhohariyamānaṃ ekekaṃ sitthaṃ aṭṭhaṭṭharūpāni samuṭṭhāpetiyeva. Evaṃ kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāni āharati. Phassāhāro pana sukhavedanīyo phasso uppajjamānoyeva sukhaṃ vedanaṃ āharati, dukkhavedanīyo dukkhaṃ, adukkhamasukhavedanīyo adukkhamasukhanti evaṃ sabbathāpi phassāhāro tisso vedanā āharati.
មនោសញ្ចេតនាហារោ កាមភវូបគំ កម្មំ កាមភវំ អាហរតិ, រូបារូបភវូបគានិ តំ តំ ភវំ។ ឯវំ សព្ពថាបិ មនោសញ្ចេតនាហារោ តយោ ភវេ អាហរតិ។ វិញ្ញាណាហារោ បន យេ ច បដិសន្ធិក្ខណេ តំសម្បយុត្តកា តយោ ខន្ធា, យានិ ច តិសន្តតិវសេន តិំស រូបានិ ឧប្បជ្ជន្តិ, សហជាតាទិបច្ចយនយេន តានិ អាហរតីតិ វុច្ចតិ។ ឯវំ វិញ្ញាណាហារោ បដិសន្ធិនាមរូបំ អាហរតីតិ។ ឯត្ថ ច ‘‘មនោសញ្ចេតនា តយោ ភវេ អាហរតី’’តិ សាសវកុសលាកុសលចេតនាវ វុត្តា។ ‘‘វិញ្ញាណំ បដិសន្ធិនាមរូបំ អាហរតី’’តិ បដិសន្ធិវិញ្ញាណមេវ វុត្តំ។ អវិសេសេន បន តំសម្បយុត្តតំសមុដ្ឋានធម្មានំ អាហរណតោបេតេ ‘‘អាហារា’’តិ វេទិតព្ពា។
Manosañcetanāhāro kāmabhavūpagaṃ kammaṃ kāmabhavaṃ āharati, rūpārūpabhavūpagāni taṃ taṃ bhavaṃ. Evaṃ sabbathāpi manosañcetanāhāro tayo bhave āharati. Viññāṇāhāro pana ye ca paṭisandhikkhaṇe taṃsampayuttakā tayo khandhā, yāni ca tisantativasena tiṃsa rūpāni uppajjanti, sahajātādipaccayanayena tāni āharatīti vuccati. Evaṃ viññāṇāhāro paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti. Ettha ca ‘‘manosañcetanā tayo bhave āharatī’’ti sāsavakusalākusalacetanāva vuttā. ‘‘Viññāṇaṃ paṭisandhināmarūpaṃ āharatī’’ti paṭisandhiviññāṇameva vuttaṃ. Avisesena pana taṃsampayuttataṃsamuṭṭhānadhammānaṃ āharaṇatopete ‘‘āhārā’’ti veditabbā.
ឯតេសុ ចតូសុ អាហារេសុ កពឡីការាហារោ ឧបត្ថម្ភេន្តោ អាហារកិច្ចំ សាធេតិ, ផស្សោ ផុសន្តោយេវ មនោសញ្ចេតនា អាយូហមានាវ, វិញ្ញាណំ វិជានន្តមេវ។ កថំ? កពឡីការាហារោ ហិ ឧបត្ថម្ភេន្តោយេវ កាយដ្ឋបនេន សត្តានំ ឋិតិយា ហោតិ។ កម្មជនិតោបិ ហិ អយំ កាយោ កពឡីការាហារេន ឧបត្ថទ្ធោ ទសបិ វស្សានិ វស្សសតម្បិ យាវ អាយុបរិមាណា តិដ្ឋតិ។ យថា កិំ ? យថា មាតុយា ជនិតោបិ ទារកោ ធាតិយា ថញ្ញាទីនិ បាយេត្វា បោសិយមានោ ចិរំ តិដ្ឋតិ, យថា ច ឧបត្ថម្ភេន ឧបត្ថម្ភិតំ គេហំ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
Etesu catūsu āhāresu kabaḷīkārāhāro upatthambhento āhārakiccaṃ sādheti, phasso phusantoyeva manosañcetanā āyūhamānāva, viññāṇaṃ vijānantameva. Kathaṃ? Kabaḷīkārāhāro hi upatthambhentoyeva kāyaṭṭhapanena sattānaṃ ṭhitiyā hoti. Kammajanitopi hi ayaṃ kāyo kabaḷīkārāhārena upatthaddho dasapi vassāni vassasatampi yāva āyuparimāṇā tiṭṭhati. Yathā kiṃ ? Yathā mātuyā janitopi dārako dhātiyā thaññādīni pāyetvā posiyamāno ciraṃ tiṭṭhati, yathā ca upatthambhena upatthambhitaṃ gehaṃ. Vuttampi cetaṃ –
‘‘យថា, មហារាជ, គេហេ បបតន្តេ អញ្ញេន ទារុនា ឧបត្ថម្ភិតំ សន្តំ ឯវ តំ គេហំ ន បតតិ។ ឯវមេវ ខោ, មហារាជ, អយំ កាយោ អាហារដ្ឋិតិកោ អាហារំ បដិច្ច តិដ្ឋតី’’តិ។
‘‘Yathā, mahārāja, gehe papatante aññena dārunā upatthambhitaṃ santaṃ eva taṃ gehaṃ na patati. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ kāyo āhāraṭṭhitiko āhāraṃ paṭicca tiṭṭhatī’’ti.
ឯវំ កពឡីការោ អាហារោ ឧបត្ថម្ភេន្តោ អាហារកិច្ចំ សាធេតិ។
Evaṃ kabaḷīkāro āhāro upatthambhento āhārakiccaṃ sādheti.
ឯវំ សាធេន្តោបិ ច កពឡីការោ អាហារោ ទ្វិន្នំ រូបសន្តតីនំ បច្ចយោ ហោតិ អាហារសមុដ្ឋានស្ស ច ឧបាទិណ្ណកស្ស ច។ កម្មជានំ អនុបាលកោ ហុត្វា បច្ចយោ ហោតិ, អាហារសមុដ្ឋានានំ ជនកោ ហុត្វាតិ។ ផស្សោ បន សុខាទិវត្ថុភូតំ អារម្មណំ ផុសន្តោយេវ សុខាទិវេទនាបវត្តនេន សត្តានំ ឋិតិយា ហោតិ។ មនោសញ្ចេតនា កុសលាកុសលកម្មវសេន អាយូហមានាយេវ ភវមូលនិប្ផាទនតោ សត្តានំ ឋិតិយា ហោតិ។ វិញ្ញាណំ វិជានន្តមេវ នាមរូបប្បវត្តនេន សត្តានំ ឋិតិយា ហោតីតិ។
Evaṃ sādhentopi ca kabaḷīkāro āhāro dvinnaṃ rūpasantatīnaṃ paccayo hoti āhārasamuṭṭhānassa ca upādiṇṇakassa ca. Kammajānaṃ anupālako hutvā paccayo hoti, āhārasamuṭṭhānānaṃ janako hutvāti. Phasso pana sukhādivatthubhūtaṃ ārammaṇaṃ phusantoyeva sukhādivedanāpavattanena sattānaṃ ṭhitiyā hoti. Manosañcetanā kusalākusalakammavasena āyūhamānāyeva bhavamūlanipphādanato sattānaṃ ṭhitiyā hoti. Viññāṇaṃ vijānantameva nāmarūpappavattanena sattānaṃ ṭhitiyā hotīti.
ឯវំ ឧបត្ថម្ភនាទិវសេន អាហារកិច្ចំ សាធយមានេសុ បនេតេសុ ចត្តារិ ភយានិ ទដ្ឋព្ពានិ។ សេយ្យថិទំ – កពឡីការាហារេ និកន្តិយេវ ភយំ, ផស្សេ ឧបគមនមេវ, មនោសញ្ចេតនាយ អាយូហនមេវ, វិញ្ញាណេ អភិនិបាតោយេវ ភយន្តិ។ កិំ ការណា? កពឡីការាហារេ ហិ និកន្តិំ កត្វា សីតាទីនំ បុរក្ខតា សត្តា អាហារត្ថាយ មុទ្ទាគណនាទិកម្មានិ ករោន្តា អនប្បកំ ទុក្ខំ និគច្ឆន្តិ។ ឯកច្ចេ ច ឥមស្មិំ សាសនេ បព្ពជិត្វាបិ វេជ្ជកម្មាទិកាយ អនេសនាយ អាហារំ បរិយេសន្តា ទិដ្ឋេវ ធម្មេ គារយ្ហា ហោន្តិ, សម្បរាយេបិ, ‘‘តស្ស សង្ឃាដិបិ អាទិត្តា សម្បជ្ជលិតា’’តិអាទិនា លក្ខណសំយុត្តេ (សំ. និ. ២.២១៨) វុត្តនយេន សមណបេតា ហោន្តិ។ ឥមិនា តាវ ការណេន កពឡីការេ អាហារេ និកន្តិ ឯវ ភយន្តិ វេទិតព្ពា។
Evaṃ upatthambhanādivasena āhārakiccaṃ sādhayamānesu panetesu cattāri bhayāni daṭṭhabbāni. Seyyathidaṃ – kabaḷīkārāhāre nikantiyeva bhayaṃ, phasse upagamanameva, manosañcetanāya āyūhanameva, viññāṇe abhinipātoyeva bhayanti. Kiṃ kāraṇā? Kabaḷīkārāhāre hi nikantiṃ katvā sītādīnaṃ purakkhatā sattā āhāratthāya muddāgaṇanādikammāni karontā anappakaṃ dukkhaṃ nigacchanti. Ekacce ca imasmiṃ sāsane pabbajitvāpi vejjakammādikāya anesanāya āhāraṃ pariyesantā diṭṭheva dhamme gārayhā honti, samparāyepi, ‘‘tassa saṅghāṭipi ādittā sampajjalitā’’tiādinā lakkhaṇasaṃyutte (saṃ. ni. 2.218) vuttanayena samaṇapetā honti. Iminā tāva kāraṇena kabaḷīkāre āhāre nikanti eva bhayanti veditabbā.
ផស្សំ ឧបគច្ឆន្តាបិ ផស្សស្សាទិនោ បរេសំ រក្ខិតគោបិតេសុ ទារាទីសុ ភណ្ឌេសុ អបរជ្ឈន្តិ, តេ សហ ភណ្ឌេន ភណ្ឌសាមិកា គហេត្វា ខណ្ឌាខណ្ឌិកំ វា ឆិន្ទិត្វា សង្ការកូដេ ឆឌ្ឌេន្តិ , រញ្ញោ វា និយ្យាទេន្តិ។ តតោ តេ រាជា វិវិធា កម្មការណា ការាបេតិ។ កាយស្ស ច ភេទា ទុគ្គតិ តេសំ បាដិកង្ខា ហោតិ។ ឥតិ ផស្សស្សាទមូលកំ ទិដ្ឋធម្មិកម្បិ សម្បរាយិកម្បិ ភយំ សព្ពមាគតមេវ ហោតិ។ ឥមិនា ការណេន ផស្សាហារេ ឧបគមនមេវ ភយន្តិ វេទិតព្ពំ។
Phassaṃ upagacchantāpi phassassādino paresaṃ rakkhitagopitesu dārādīsu bhaṇḍesu aparajjhanti, te saha bhaṇḍena bhaṇḍasāmikā gahetvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ vā chinditvā saṅkārakūṭe chaḍḍenti , rañño vā niyyādenti. Tato te rājā vividhā kammakāraṇā kārāpeti. Kāyassa ca bhedā duggati tesaṃ pāṭikaṅkhā hoti. Iti phassassādamūlakaṃ diṭṭhadhammikampi samparāyikampi bhayaṃ sabbamāgatameva hoti. Iminā kāraṇena phassāhāre upagamanameva bhayanti veditabbaṃ.
កុសលាកុសលកម្មាយូហនេ បន តម្មូលកំ តីសុ ភវេសុ ភយំ សព្ពំ អាគតមេវ ហោតិ។ ឥមិនា ការណេន មនោសញ្ចេតនាហារេ អាយូហនមេវ ភយន្តិ វេទិតព្ពំ។
Kusalākusalakammāyūhane pana tammūlakaṃ tīsu bhavesu bhayaṃ sabbaṃ āgatameva hoti. Iminā kāraṇena manosañcetanāhāre āyūhanameva bhayanti veditabbaṃ.
បដិសន្ធិវិញ្ញាណញ្ច យស្មិំ យស្មិំ ឋានេ អភិនិបតតិ, តស្មិំ តស្មិំ ឋានេ បដិសន្ធិនាមរូបំ គហេត្វាវ និព្ពត្តតិ។ តស្មិញ្ច និព្ពត្តេ សព្ពភយានិ និព្ពត្តានិយេវ ហោន្តិ តម្មូលកត្តាតិ ឥមិនា ការណេន វិញ្ញាណាហារេ អភិនិបាតោយេវ ភយន្តិ វេទិតព្ពោតិ។
Paṭisandhiviññāṇañca yasmiṃ yasmiṃ ṭhāne abhinipatati, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne paṭisandhināmarūpaṃ gahetvāva nibbattati. Tasmiñca nibbatte sabbabhayāni nibbattāniyeva honti tammūlakattāti iminā kāraṇena viññāṇāhāre abhinipātoyeva bhayanti veditabboti.
កិំនិទានាតិអាទីសុ និទានាទីនិ សព្ពានេវ ការណវេវចនានិ។ ការណញ្ហិ យស្មា ផលំ និទេតិ, ‘‘ហន្ទ នំ គណ្ហថា’’តិ អប្បេតិ វិយ, តស្មា និទានន្តិ វុច្ចតិ។ យស្មា តំ តតោ សមុទេតិ ជាយតិ បភវតិ, តស្មា សមុទយោ ជាតិ បភវោតិ វុច្ចតិ។ អយំ បនេត្ថ បទត្ថោ – កិំនិទានំ ឯតេសន្តិ កិំនិទានា។ កោ សមុទយោ ឯតេសន្តិ កិំសមុទយា។ កា ជាតិ ឯតេសន្តិ កិំជាតិកា។ កោ បភវោ ឯតេសន្តិ កិំបភវា។ យស្មា បន តេសំ តណ្ហា យថាវុត្តេន អត្ថេន និទានញ្ចេវ សមុទយោ ច ជាតិ ច បភវោ ច, តស្មា ‘‘តណ្ហានិទានា’’តិអាទិមាហ។ ឯវំ សព្ពបទេសុ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Kiṃnidānātiādīsu nidānādīni sabbāneva kāraṇavevacanāni. Kāraṇañhi yasmā phalaṃ nideti, ‘‘handa naṃ gaṇhathā’’ti appeti viya, tasmā nidānanti vuccati. Yasmā taṃ tato samudeti jāyati pabhavati, tasmā samudayo jāti pabhavoti vuccati. Ayaṃ panettha padattho – kiṃnidānaṃ etesanti kiṃnidānā. Ko samudayo etesanti kiṃsamudayā. Kā jāti etesanti kiṃjātikā. Ko pabhavo etesanti kiṃpabhavā. Yasmā pana tesaṃ taṇhā yathāvuttena atthena nidānañceva samudayo ca jāti ca pabhavo ca, tasmā ‘‘taṇhānidānā’’tiādimāha. Evaṃ sabbapadesu attho veditabbo.
ឯត្ថ ច ឥមេ ចត្តារោ អាហារា តណ្ហានិទានាតិ បដិសន្ធិំ អាទិំ កត្វា អត្តភាវសង្ខាតានំ អាហារានំ បុរិមតណ្ហានំ វសេន និទានំ វេទិតព្ពំ។ កថំ? បដិសន្ធិក្ខណេ តាវ បរិបុណ្ណាយតនានំ សត្តានំ សត្តសន្តតិវសេន, សេសានំ តតោ ឩនឩនសន្តតិវសេន ឧប្បន្នរូបព្ភន្តរំ ជាតា ឱជា អត្ថិ, អយំ តណ្ហានិទានោ ឧបាទិណ្ណកកពឡីការាហារោ។ បដិសន្ធិចិត្តសម្បយុត្តា បន ផស្សចេតនា សយញ្ច ចិត្តំ វិញ្ញាណន្តិ ឥមេ តណ្ហានិទានា ឧបាទិណ្ណក-ផស្សមនោសញ្ចេតនា-វិញ្ញាណាហារាតិ ឯវំ តាវ បុរិមតណ្ហានិទានា បដិសន្ធិកា អាហារា។ យថា ច បដិសន្ធិកា, ឯវំ តតោ បរំ បឋមភវង្គចិត្តក្ខណាទិនិព្ពត្តាបិ វេទិតព្ពា។
Ettha ca ime cattāro āhārā taṇhānidānāti paṭisandhiṃ ādiṃ katvā attabhāvasaṅkhātānaṃ āhārānaṃ purimataṇhānaṃ vasena nidānaṃ veditabbaṃ. Kathaṃ? Paṭisandhikkhaṇe tāva paripuṇṇāyatanānaṃ sattānaṃ sattasantativasena, sesānaṃ tato ūnaūnasantativasena uppannarūpabbhantaraṃ jātā ojā atthi, ayaṃ taṇhānidāno upādiṇṇakakabaḷīkārāhāro. Paṭisandhicittasampayuttā pana phassacetanā sayañca cittaṃ viññāṇanti ime taṇhānidānā upādiṇṇaka-phassamanosañcetanā-viññāṇāhārāti evaṃ tāva purimataṇhānidānā paṭisandhikā āhārā. Yathā ca paṭisandhikā, evaṃ tato paraṃ paṭhamabhavaṅgacittakkhaṇādinibbattāpi veditabbā.
យស្មា បន ភគវា ន កេវលំ អាហារានមេវ និទានំ ជានាតិ, អាហារនិទានភូតាយ តណ្ហាយបិ, តណ្ហាយ និទានានំ វេទនាទីនម្បិ និទានំ ជានាតិយេវ, តស្មា តណ្ហា ចាយំ, ភិក្ខវេ, កិំនិទានាតិអាទិនា នយេន វដ្ដំ ទស្សេត្វា វិវដ្ដំ ទស្សេសិ។ ឥមស្មិញ្ច បន ឋានេ ភគវា អតីតាភិមុខំ ទេសនំ កត្វា អតីតេន វដ្ដំ ទស្សេតិ។ កថំ? អាហារវសេន ហិ អយំ អត្តភាវោ គហិតោ។
Yasmā pana bhagavā na kevalaṃ āhārānameva nidānaṃ jānāti, āhāranidānabhūtāya taṇhāyapi, taṇhāya nidānānaṃ vedanādīnampi nidānaṃ jānātiyeva, tasmā taṇhā cāyaṃ, bhikkhave, kiṃnidānātiādinā nayena vaṭṭaṃ dassetvā vivaṭṭaṃ dassesi. Imasmiñca pana ṭhāne bhagavā atītābhimukhaṃ desanaṃ katvā atītena vaṭṭaṃ dasseti. Kathaṃ? Āhāravasena hi ayaṃ attabhāvo gahito.
តណ្ហាតិ ឥមស្សត្តភាវស្ស ជនកំ កម្មំ, វេទនាផស្សសឡាយតននាមរូបវិញ្ញាណានិ យស្មិំ អត្តភាវេ ឋត្វា កម្មំ អាយូហិតំ, តំ ទស្សេតុំ វុត្តានិ, អវិជ្ជាសង្ខារា តស្សត្តភាវស្ស ជនកំ កម្មំ។ ឥតិ ទ្វីសុ ឋានេសុ អត្តភាវោ, ទ្វីសុ តស្ស ជនកំ កម្មន្តិ សង្ខេបេន កម្មញ្ចេវ កម្មវិបាកញ្ចាតិ, ទ្វេបិ ធម្មេ ទស្សេន្តេន អតីតាភិមុខំ ទេសនំ កត្វា អតីតេន វដ្ដំ ទស្សិតំ។
Taṇhāti imassattabhāvassa janakaṃ kammaṃ, vedanāphassasaḷāyatananāmarūpaviññāṇāni yasmiṃ attabhāve ṭhatvā kammaṃ āyūhitaṃ, taṃ dassetuṃ vuttāni, avijjāsaṅkhārā tassattabhāvassa janakaṃ kammaṃ. Iti dvīsu ṭhānesu attabhāvo, dvīsu tassa janakaṃ kammanti saṅkhepena kammañceva kammavipākañcāti, dvepi dhamme dassentena atītābhimukhaṃ desanaṃ katvā atītena vaṭṭaṃ dassitaṃ.
តត្រាយំ ទេសនា អនាគតស្ស អទស្សិតត្តា អបរិបុណ្ណាតិ ន ទដ្ឋព្ពា។ នយតោ បន បរិបុណ្ណាត្វេវ ទដ្ឋព្ពា។ យថា ហិ ចក្ខុមា បុរិសោ ឧទកបិដ្ឋេ និបន្នំ សុំសុមារំ ទិស្វា តស្ស បរភាគំ ឱលោកេន្តោ គីវំ បស្សេយ្យ, ឱរតោ បិដ្ឋិំ, បរិយោសានេ នង្គុដ្ឋមូលំ, ហេដ្ឋា កុច្ឆិំ ឱលោកេន្តោ បន ឧទកគតំ អគ្គនង្គុដ្ឋញ្ចេវ ចត្តារោ ច ហត្ថបាទេ ន បស្សេយ្យ, សោ ន ឯត្តាវតា ‘‘អបរិបុណ្ណោ សុំសុមារោ’’តិ គណ្ហាតិ, នយតោ បន បរិបុណ្ណោត្វេវ គណ្ហាតិ, ឯវំសម្បទមិទំ វេទិតព្ពំ។
Tatrāyaṃ desanā anāgatassa adassitattā aparipuṇṇāti na daṭṭhabbā. Nayato pana paripuṇṇātveva daṭṭhabbā. Yathā hi cakkhumā puriso udakapiṭṭhe nipannaṃ suṃsumāraṃ disvā tassa parabhāgaṃ olokento gīvaṃ passeyya, orato piṭṭhiṃ, pariyosāne naṅguṭṭhamūlaṃ, heṭṭhā kucchiṃ olokento pana udakagataṃ agganaṅguṭṭhañceva cattāro ca hatthapāde na passeyya, so na ettāvatā ‘‘aparipuṇṇo suṃsumāro’’ti gaṇhāti, nayato pana paripuṇṇotveva gaṇhāti, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
ឧទកបិដ្ឋេ និបន្នសុំសុមារោ វិយ ហិ តេភូមកវដ្ដំ។ តីរេ ឋិតោ ចក្ខុមា បុរិសោ វិយ យោគាវចរោ។ តេន បុរិសេន ឧទកបិដ្ឋេ សុំសុមារស្ស ទិដ្ឋកាលោ វិយ យោគិនា អាហារវសេន ឥមស្សត្តភាវស្ស ទិដ្ឋកាលោ។ បរតោ គីវាយ ទិដ្ឋកាលោ វិយ ឥមស្សត្តភាវស្ស ជនិកាយ តណ្ហាយ ទិដ្ឋកាលោ។ បិដ្ឋិយា ទិដ្ឋកាលោ វិយ យស្មិំ អត្តភាវេ តណ្ហាសង្ខាតំ កម្មំ កតំ, វេទនាទិវសេន តស្ស ទិដ្ឋកាលោ។ នង្គុដ្ឋមូលស្ស ទិដ្ឋកាលោ វិយ តស្សត្តភាវស្ស ជនកានំ អវិជ្ជាសង្ខារានំ ទិដ្ឋកាលោ។ ហេដ្ឋា កុច្ឆិំ ឱលោកេន្តស្ស បន អគ្គនង្គុដ្ឋញ្ចេវ ចត្តារោ ច ហត្ថបាទេ អទិស្វាបិ ‘‘អបរិបុណ្ណោ សុំសុមារោ’’តិ អគហេត្វា នយតោ បរិបុណ្ណោត្វេវ គហណំ វិយ យត្ថ យត្ថ បច្ចយវដ្ដំ បាឡិយំ ន អាគតំ, តត្ថ តត្ថ ‘‘ទេសនា អបរិបុណ្ណា’’តិ អគហេត្វា នយតោ បរិបុណ្ណាត្វេវ គហណំ វេទិតព្ពំ។ តត្ថ ច អាហារតណ្ហានំ អន្តរេ ឯកោ សន្ធិ, តណ្ហាវេទនានំ អន្តរេ ឯកោ, វិញ្ញាណសង្ខារានំ អន្តរេ ឯកោតិ ឯវំ តិសន្ធិចតុសង្ខេបមេវ វដ្ដំ ទស្សិតន្តិ។ បឋមំ។
Udakapiṭṭhe nipannasuṃsumāro viya hi tebhūmakavaṭṭaṃ. Tīre ṭhito cakkhumā puriso viya yogāvacaro. Tena purisena udakapiṭṭhe suṃsumārassa diṭṭhakālo viya yoginā āhāravasena imassattabhāvassa diṭṭhakālo. Parato gīvāya diṭṭhakālo viya imassattabhāvassa janikāya taṇhāya diṭṭhakālo. Piṭṭhiyā diṭṭhakālo viya yasmiṃ attabhāve taṇhāsaṅkhātaṃ kammaṃ kataṃ, vedanādivasena tassa diṭṭhakālo. Naṅguṭṭhamūlassa diṭṭhakālo viya tassattabhāvassa janakānaṃ avijjāsaṅkhārānaṃ diṭṭhakālo. Heṭṭhā kucchiṃ olokentassa pana agganaṅguṭṭhañceva cattāro ca hatthapāde adisvāpi ‘‘aparipuṇṇo suṃsumāro’’ti agahetvā nayato paripuṇṇotveva gahaṇaṃ viya yattha yattha paccayavaṭṭaṃ pāḷiyaṃ na āgataṃ, tattha tattha ‘‘desanā aparipuṇṇā’’ti agahetvā nayato paripuṇṇātveva gahaṇaṃ veditabbaṃ. Tattha ca āhārataṇhānaṃ antare eko sandhi, taṇhāvedanānaṃ antare eko, viññāṇasaṅkhārānaṃ antare ekoti evaṃ tisandhicatusaṅkhepameva vaṭṭaṃ dassitanti. Paṭhamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. អាហារសុត្តំ • 1. Āhārasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១. អាហារសុត្តវណ្ណនា • 1. Āhārasuttavaṇṇanā
