Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
၆. သာကစ္ဆဝဂ္ဂော
6. Sākacchavaggo
၁. အာဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
1. Āhārasuttavaṇṇanā
၂၃၂. ပုရိမနယတောတိ ‘‘သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာန’’န္တိအာဒိနာ အာဂတနယတော။ ဧဝန္တိ ဣဒာနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန။ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ သတိသမ္ပဇညံ။ သတိပဓာနံ ဝာ အဘိက္ကန္တာဒီသု သတ္ထကဘာဝပရိဂ္ဂဏ္ဟကဉာဏံ သတိသမ္ပဇညံ။ တံ သဗ္ဗတ္ထ သတောကာရီဘာဝာဝဟတ္တာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဥပ္ပာဒာယ သံဝတ္တတိ။ ယထာ စ ပစ္စနီကဓမ္မပ္ပဟာနံ အနုရူပဓမ္မဒေသနာ စ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒာယ ဟောတိ, ဧဝံ သတိရဟိတပုဂ္ဂလဝဇ္ဇနာ သတောကာရီပုဂ္ဂလသေဝနာ စ တတ္ထ စ ယုတ္တပယုတ္တတာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဥပ္ပာဒာယ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ ‘‘သတိသမ္ပဇည’’န္တိအာဒိနာ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပာရိပူရီ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အရဟာဝ ‘‘သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။
232.Purimanayatoti ‘‘satisambojjhaṅgaṭṭhānīyānaṃ dhammāna’’ntiādinā āgatanayato. Evanti idāni vuccamānākārena. Sati ca sampajaññañca satisampajaññaṃ. Satipadhānaṃ vā abhikkantādīsu satthakabhāvapariggaṇhakañāṇaṃ satisampajaññaṃ. Taṃ sabbattha satokārībhāvāvahattā satisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattati. Yathā ca paccanīkadhammappahānaṃ anurūpadhammadesanā ca anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya hoti, evaṃ satirahitapuggalavajjanā satokārīpuggalasevanā ca tattha ca yuttapayuttatā satisambojjhaṅgassa uppādāya hotīti imamatthaṃ dasseti ‘‘satisampajañña’’ntiādinā. Arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hoti. Tathā hi arahāva ‘‘sativepullappatto’’ti vuccati.
ဓမ္မာနံ, ဓမ္မေသု ဝာ ဝိစယော, သော ဧဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန သမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, တသ္သ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ။ ပရိပုစ္ဆကတာတိ အာစရိယံ ပယိရုပာသိတ္ဝာ ပဉ္စပိ နိကာယေ သဟဋ္ဌကထာယ ပရိယောဂာဟေတ္ဝာ ယံ ယံ တတ္ထ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနံ, တသ္သ တသ္သ ‘‘ဣဒံ, ဘန္တေ, ကထံ ဣမသ္သ ကော အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ခန္ဓာဒီသု အတ္ထပုစ္ဆကဘာဝော။ တေနာဟ ‘‘ခန္ဓ။ပေ.။ ဗဟုလတာ’’တိ။
Dhammānaṃ, dhammesu vā vicayo, so eva heṭṭhā vuttanayena sambojjhaṅgo, tassa dhammavicayasambojjhaṅgassa. Paripucchakatāti ācariyaṃ payirupāsitvā pañcapi nikāye sahaṭṭhakathāya pariyogāhetvā yaṃ yaṃ tattha gaṇṭhiṭṭhānaṃ, tassa tassa ‘‘idaṃ, bhante, kathaṃ imassa ko attho’’ti evaṃ khandhādīsu atthapucchakabhāvo. Tenāha ‘‘khandha…pe… bahulatā’’ti.
ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာတိ စိတ္တစေတသိကာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော သရီရံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓာနိ စ စီဝရာဒီနိ ဣဓ ‘‘ဝတ္ထူနီ’’တိ အဓိပ္ပေတာနိ, တာနိ ယထာ စိတ္တသ္သ သုခာဝဟာနိ ဟောန္တိ, တထာ ကရဏံ တေသံ ဝိသဒဘာဝကရဏံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာန’’န္တိအာဒိ။ ဥသ္သန္နဒောသန္တိ ဝာတာဒိဥသ္သန္နဒောသံ။ သေဒမလမက္ခိတန္တိ သေဒေန စေဝ ဇလ္လိကာသင္ခာတေန သရီရမလေန စ မက္ခိတံ။ စ-သဒ္ဒေန အညမ္ပိ သရီရသ္သ စ စိတ္တသ္သ စ ပီဠာဝဟံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ သေနာသနံ ဝာတိ ဝာ-သဒ္ဒေန ပတ္တာဒီနံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဝိသဒေ သတိ, ဝိသယဘူတေ ဝာ။ ကထံ ဘာဝနမနုယုတ္တသ္သ တာနိ ဝိသယောတိ? အန္တရန္တရာ ပဝတ္တနကစိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တေ ဟိ စိတ္တုပ္ပာဒာ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ ဣဇ္ဈန္တိယာပိ အပရိသုဒ္ဓဘာဝာယ သံဝတ္တန္တိ။ စိတ္တစေတသိကေသု နိသ္သယာဒိပစ္စယဘူတေသု။ ဉာဏမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒော သမ္ပိဏ္ဍနေ။ တေန န ကေဝလံ တံ ဝတ္ထုယေဝ , အထ ခော တသ္မိံ အပရိသုဒ္ဓေ ဉာဏမ္ပိ အပရိသုဒ္ဓံ ဟောတီတိ နိသ္သယာပရိသုဒ္ဓိယာ နိသ္သိတာပရိသုဒ္ဓိ ဝိယ ဝိသယသ္သ အပရိသုဒ္ဓတာယ ဝိသယီနံ အပရိသုဒ္ဓိံ ဒသ္သေတိ အန္ဝယတော ဗ္ယတိရေကတော စ။
Vatthuvisadakiriyāti cittacetasikānaṃ pavattiṭṭhānabhāvato sarīraṃ tappaṭibaddhāni ca cīvarādīni idha ‘‘vatthūnī’’ti adhippetāni, tāni yathā cittassa sukhāvahāni honti, tathā karaṇaṃ tesaṃ visadabhāvakaraṇaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘ajjhattikabāhirāna’’ntiādi. Ussannadosanti vātādiussannadosaṃ. Sedamalamakkhitanti sedena ceva jallikāsaṅkhātena sarīramalena ca makkhitaṃ. Ca-saddena aññampi sarīrassa ca cittassa ca pīḷāvahaṃ saṅgaṇhāti. Senāsanaṃ vāti vā-saddena pattādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Avisade sati, visayabhūte vā. Kathaṃ bhāvanamanuyuttassa tāni visayoti? Antarantarā pavattanakacittuppādavasena evaṃ vuttaṃ. Te hi cittuppādā cittekaggatāya ijjhantiyāpi aparisuddhabhāvāya saṃvattanti. Cittacetasikesu nissayādipaccayabhūtesu. Ñāṇampīti pi-saddo sampiṇḍane. Tena na kevalaṃ taṃ vatthuyeva , atha kho tasmiṃ aparisuddhe ñāṇampi aparisuddhaṃ hotīti nissayāparisuddhiyā nissitāparisuddhi viya visayassa aparisuddhatāya visayīnaṃ aparisuddhiṃ dasseti anvayato byatirekato ca.
သမဘာဝကရဏံ ကိစ္စတော အနူနာဓိကဘာဝကရဏံ။ ယထာပစ္စယံ သဒ္ဓေယ္ယဝတ္ထုသ္မိံ အဓိမောက္ခကိစ္စသ္သ ပဋုတရဘာဝေန ပညာယ အဝိသဒတာယ ဝီရိယာဒီနဉ္စ အနုဗလပ္ပဒာနသိထိလတာဒိနာ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဗလဝံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣတရာနိ မန္ဒာနီ’’တိ။ တတောတိ တသ္မာ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသ္သ ဗလဝဘာဝတော ဣတရေသဉ္စ မန္ဒတ္တာ။ ကောသဇ္ဇပက္ခေ ပတိတုံ အဒတ္ဝာ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ ပဂ္ဂဏ္ဟနံ အနုဗလပ္ပဒာနံ ပဂ္ဂဟော, ပဂ္ဂဟကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တ္ဝာ ဌာနံ, အနိသ္သဇ္ဇနံ ဝာ ဥပဋ္ဌာနံ, ဝိက္ခေပပဋိပက္ခော။ ယေန ဝာ သမ္ပယုတ္တာ အဝိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ, သော အဝိက္ခေပော။ ရူပဂတံ ဝိယ စက္ခုနာ ယေန ယာထာဝတော ဝိသယသဘာဝံ ပသ္သတိ, တံ ဒသ္သနကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ ဗလဝတာ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယေန အဘိဘူတတ္တာ။ သဟဇာတဓမ္မေသု ဟိ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကရောန္တာနံ သဟ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ ဧကရသတာဝသေနေဝ အတ္ထသိဒ္ဓိ, န အညထာ။ တသ္မာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏဘာဝေန ပစ္စာမသတိ။ တန္တိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ။
Samabhāvakaraṇaṃ kiccato anūnādhikabhāvakaraṇaṃ. Yathāpaccayaṃ saddheyyavatthusmiṃ adhimokkhakiccassa paṭutarabhāvena paññāya avisadatāya vīriyādīnañca anubalappadānasithilatādinā saddhindriyaṃ balavaṃ hoti. Tenāha ‘‘itarāni mandānī’’ti. Tatoti tasmā saddhindriyassa balavabhāvato itaresañca mandattā. Kosajjapakkhe patituṃ adatvā sampayuttadhammānaṃ paggaṇhanaṃ anubalappadānaṃ paggaho, paggahakiccaṃ kātuṃ na sakkotīti sambandhitabbaṃ. Ārammaṇaṃ upagantvā ṭhānaṃ, anissajjanaṃ vā upaṭṭhānaṃ, vikkhepapaṭipakkho. Yena vā sampayuttā avikkhittā honti, so avikkhepo. Rūpagataṃ viya cakkhunā yena yāthāvato visayasabhāvaṃ passati, taṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti balavatā saddhindriyena abhibhūtattā. Sahajātadhammesu hi indaṭṭhaṃ karontānaṃ saha pavattamānānaṃ dhammānaṃ ekarasatāvaseneva atthasiddhi, na aññathā. Tasmāti vuttamevatthaṃ kāraṇabhāvena paccāmasati. Tanti saddhindriyaṃ.
ဓမ္မသဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေနာတိ ယသ္သ သဒ္ဓေယ္ယဝတ္ထုနော ဥဠာရတာဒိဂုဏေ အဓိမုစ္စနသ္သ သာတိသယပ္ပဝတ္တိယာ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဗလဝံ ဇာတံ, တသ္သ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နတာဒိဝိဘာဂတော ယာထာဝတော ဝီမံသနေန။ ဧဝဉ္ဟိ ဧဝံဓမ္မတာနယေန သဘာဝသရသတော ပရိဂ္ဂယ္ဟမာနေ သဝိပ္ဖာရော အဓိမောက္ခော န ဟောတိ – ‘‘အယံ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သဘာဝော’’တိ ပညာဗ္ယာပာရသ္သ သာတိသယတ္တာ။ ဓုရိယဓမ္မေသု ဟိ ယထာ သဒ္ဓာယ ဗလဝဘာဝေ ပညာယ မန္ဒဘာဝော ဟောတိ, ဧဝံ ပညာယ ဗလဝဘာဝေ သဒ္ဓာယ မန္ဒဘာဝော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တံ ဓမ္မသဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေန။ပေ.။ ဟာပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တထာ အမနသိကရဏေနာတိ ယေနာကာရေန ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တသ္သ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဗလဝံ ဇာတံ, တေနာကာရေန ဘာဝနံ နာနုယုဉ္ဇနေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဓ ဒုဝိဓေန သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသ္သ ဗလဝဘာဝော အတ္တနော ဝာ ပစ္စယဝိသေသေန ကိစ္စုတ္တရိယတော ဝီရိယာဒီနံ ဝာ မန္ဒကိစ္စတာယ။ တတ္ထ ပဌမဝိကပ္ပေ ဟာပနဝိဓိ ဒသ္သိတော, ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပန ယထာ မနသိကရောတော ဝီရိယာဒီနံ မန္ဒကိစ္စတာယ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ ဗလဝံ ဇာတံ, တထာ အမနသိကာရေန ဝီရိယာဒီနံ ပဋုတရဘာဝာဝဟေန မနသိကာရေန သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ တေဟိ သမတံ ကရောန္တေန ဟာပေတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ နယေန သေသိန္ဒ္ရိယေသုပိ ဟာပနဝိဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Dhammasabhāvapaccavekkhaṇenāti yassa saddheyyavatthuno uḷāratādiguṇe adhimuccanassa sātisayappavattiyā saddhindriyaṃ balavaṃ jātaṃ, tassa paccayapaccayuppannatādivibhāgato yāthāvato vīmaṃsanena. Evañhi evaṃdhammatānayena sabhāvasarasato pariggayhamāne savipphāro adhimokkho na hoti – ‘‘ayaṃ imesaṃ dhammānaṃ sabhāvo’’ti paññābyāpārassa sātisayattā. Dhuriyadhammesu hi yathā saddhāya balavabhāve paññāya mandabhāvo hoti, evaṃ paññāya balavabhāve saddhāya mandabhāvo hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena…pe… hāpetabba’’nti. Tathā amanasikaraṇenāti yenākārena bhāvanamanuyuñjantassa saddhindriyaṃ balavaṃ jātaṃ, tenākārena bhāvanaṃ nānuyuñjanenāti vuttaṃ hoti. Idha duvidhena saddhindriyassa balavabhāvo attano vā paccayavisesena kiccuttariyato vīriyādīnaṃ vā mandakiccatāya. Tattha paṭhamavikappe hāpanavidhi dassito, dutiyavikappe pana yathā manasikaroto vīriyādīnaṃ mandakiccatāya saddhindriyaṃ balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena vīriyādīnaṃ paṭutarabhāvāvahena manasikārena saddhindriyaṃ tehi samataṃ karontena hāpetabbaṃ. Iminā nayena sesindriyesupi hāpanavidhi veditabbo.
ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထူတိ သော ဟိ အာယသ္မာ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော တတ္ထ စ ကတာဓိကာရော သတ္ထု ရူပကာယဒသ္သနေ ပသုတော ဧဝ ဟုတ္ဝာ ဝိဟရန္တော သတ္ထာရာ – ‘‘ကိံ တေ, ဝက္ကလိ, ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန, ယော ခော, ဝက္ကလိ, ဓမ္မံ ပသ္သတိ, သော မံ ပသ္သတီ’’တိအာဒိနာ (သံ. နိ. ၃.၈၇) ဩဝဒိယမာနော ကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇိတောပိ တံ အနနုယုဉ္ဇန္တော ပဏာမိတော အတ္တာနံ ဝိနိပာတေတုံ ပပာတဋ္ဌာနံ အဘိရုဟိ။ အထ နံ သတ္ထာ ယထာနိသိန္နောဝ ဩဘာသဝိသ္သဇ္ဇနေန အတ္တာနံ ဒသ္သေတ္ဝာ –
Vakkalittheravatthūti so hi āyasmā saddhādhimutto tattha ca katādhikāro satthu rūpakāyadassane pasuto eva hutvā viharanto satthārā – ‘‘kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena, yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’’tiādinā (saṃ. ni. 3.87) ovadiyamāno kammaṭṭhāne niyojitopi taṃ ananuyuñjanto paṇāmito attānaṃ vinipātetuṃ papātaṭṭhānaṃ abhiruhi. Atha naṃ satthā yathānisinnova obhāsavissajjanena attānaṃ dassetvā –
‘‘ပာမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘Pāmojjabahulo bhikkhu, pasanno buddhasāsane;
အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင္ခာရူပသမံ သုခ’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၃၈၁) –
Adhigacche padaṃ santaṃ, saṅkhārūpasamaṃ sukha’’nti. (dha. pa. 381) –
ဂာထံ ဝတ္ဝာ ‘‘ဧဟိ, ဝက္ကလီ’’တိ အာဟ။ သော တေန ဝစနေန အမတေနေဝ အဘိသိတ္တော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဟုတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေသိ, သဒ္ဓာယ ဗဟုလဘာဝတော ဝိပသ္သနာဝီထိံ နာရောဟတိ။ တံ ဉတ္ဝာ ဘဂဝာ ဣန္ဒ္ရိယသမတ္တပဋိပာဒနာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ သောဓေတ္ဝာ အဒာသိ။ သော သတ္ထာရာ ဒိန္နနယေန ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ မဂ္ဂပဋိပာဋိယာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု စေတ္ထ နိဒသ္သန’’န္တိ။ ဧတ္ထာတိ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသ္သ အဓိမတ္တဘာဝေ သေသိန္ဒ္ရိယာနံ သကိစ္စာကရဏေ။
Gāthaṃ vatvā ‘‘ehi, vakkalī’’ti āha. So tena vacanena amateneva abhisitto haṭṭhatuṭṭho hutvā vipassanaṃ paṭṭhapesi, saddhāya bahulabhāvato vipassanāvīthiṃ nārohati. Taṃ ñatvā bhagavā indriyasamattapaṭipādanāya kammaṭṭhānaṃ sodhetvā adāsi. So satthārā dinnanayena vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ – ‘‘vakkalittheravatthu cettha nidassana’’nti. Etthāti saddhindriyassa adhimattabhāve sesindriyānaṃ sakiccākaraṇe.
ဣတရကိစ္စဘေဒန္တိ ဥပဋ္ဌာနာဒိကိစ္စဝိသေသံ။ ပသ္သဒ္ဓာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သမာဓိဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာနံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဟာပေတဗ္ဗန္တိ ယထာ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယသ္သ ဗလဝဘာဝော ဓမ္မသဘာဝပစ္စဝေက္ခဏေန ဟာယတိ, ဧဝံ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယသ္သ အဓိမတ္တတာ ပသ္သဒ္ဓိယာဒိဘာဝနာယ ဟာယတိ သမာဓိပက္ခိကတ္တာ တသ္သာ။ တထာ ဟိ သမာဓိန္ဒ္ရိယသ္သ အဓိမတ္တတံ ကောသဇ္ဇပာတတော ရက္ခန္တီ ဝီရိယာဒိဘာဝနာ ဝိယ ဝီရိယိန္ဒ္ရိယသ္သ အဓိမတ္တတံ ဥဒ္ဓစ္စပာတတော ရက္ခန္တီ ဧကံသတော ဟာပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပသ္သဒ္ဓာဒိဘာဝနာယ ဟာပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ သောဏတ္ထေရသ္သ ဝတ္ထူတိ သုကုမာရသောဏတ္ထေရသ္သ ဝတ္ထု။ သော ဟိ အာယသ္မာပိ သတ္ထု သန္တိကာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ သီတဝနေ ဝိဟရန္တော – ‘‘မမ သရီရံ သုခုမာလံ, န စ သက္ကာ သုခေနေဝ သုခံ အဓိဂန္တုံ, ကာယံ ကိလမေတ္ဝာပိ သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗော’’တိ ဌာနစင္ကမနမေဝ အဓိဋ္ဌာယ ပဓာနမနုယုဉ္ဇန္တော ပာဒတလေသု ဖောဋေသု ဥဋ္ဌိတေသုပိ ဝေဒနံ အဇ္ဈုပေက္ခိတ္ဝာ ဒဠ္ဟဝီရိယံ ကရောန္တော အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတာယ ဝိသေသံ ပဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ သတ္ထာ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဝီဏောပမောဝာဒေန ဩဝဒိတ္ဝာ ဝီရိယသမတာယောဇနဝိဓိံ ဒသ္သေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ သောဓေတ္ဝာ ဂိဇ္ဈကူဋံ ဂတော။ ထေရောပိ သတ္ထာရာ ဒိန္နနယေန ဝီရိယသမတံ ယာဇေတ္ဝာ ဘာဝေန္တော ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အရဟတ္တေဝ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သောဏတ္ထေရသ္သ ဝတ္ထု ဒသ္သေတဗ္ဗ’’န္တိ။ သေသေသုပီတိ သတိသမာဓိပညိန္ဒ္ရိယေသုပိ။
Itarakiccabhedanti upaṭṭhānādikiccavisesaṃ. Passaddhādīti ādi-saddena samādhiupekkhāsambojjhaṅgānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Hāpetabbanti yathā saddhindriyassa balavabhāvo dhammasabhāvapaccavekkhaṇena hāyati, evaṃ vīriyindriyassa adhimattatā passaddhiyādibhāvanāya hāyati samādhipakkhikattā tassā. Tathā hi samādhindriyassa adhimattataṃ kosajjapātato rakkhantī vīriyādibhāvanā viya vīriyindriyassa adhimattataṃ uddhaccapātato rakkhantī ekaṃsato hāpeti. Tena vuttaṃ ‘‘passaddhādibhāvanāya hāpetabba’’nti. Soṇattherassa vatthūti sukumārasoṇattherassa vatthu. So hi āyasmāpi satthu santikā kammaṭṭhānaṃ gahetvā sītavane viharanto – ‘‘mama sarīraṃ sukhumālaṃ, na ca sakkā sukheneva sukhaṃ adhigantuṃ, kāyaṃ kilametvāpi samaṇadhammo kātabbo’’ti ṭhānacaṅkamanameva adhiṭṭhāya padhānamanuyuñjanto pādatalesu phoṭesu uṭṭhitesupi vedanaṃ ajjhupekkhitvā daḷhavīriyaṃ karonto accāraddhavīriyatāya visesaṃ pavattetuṃ nāsakkhi. Satthā tattha gantvā vīṇopamovādena ovaditvā vīriyasamatāyojanavidhiṃ dassento kammaṭṭhānaṃ sodhetvā gijjhakūṭaṃ gato. Theropi satthārā dinnanayena vīriyasamataṃ yājetvā bhāvento vipassanaṃ ussukkāpetvā arahatteva patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ ‘‘soṇattherassa vatthu dassetabba’’nti. Sesesupīti satisamādhipaññindriyesupi.
သမတန္တိ သဒ္ဓာပညာနံ အညမညံ အနူနာဓိကဘာဝံ, တထာ သမာဓိဝီရိယာနဉ္စ။ ယထာ ဟိ သဒ္ဓာပညာနံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဓုရိယဓမ္မဘူတာနံ ကိစ္စတော အညမညနာတိဝတ္တနံ ဝိသေသတော ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ။ ယတော တေသံ သမဓုရတာယ အပ္ပနာ သမ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝံ သမာဓိဝီရိယာနံ ကောသဇ္ဇုဒ္ဓစ္စပက္ခိကာနံ သမတာယ သတိ အညမညုပတ္ထမ္ဘနတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အန္တဒ္ဝယပာတာဘာဝေန သမ္မဒေဝ အပ္ပနာ ဣဇ္ဈတီတိ။ ဗလဝသဒ္ဓောတိအာဒိ ဝုတ္တသ္သေဝ အတ္ထသ္သ ဗ္ယတိရေကမုခေန သမတ္ထနံ။ တသ္သတ္ထော – ယော ဗလဝတိယာ သဒ္ဓာယ သမန္နာဂတော အဝိသဒဉာဏော, သော မုဓပ္ပသန္နော ဟောတိ, န အဝေစ္စပ္ပသန္နော။ တထာ ဟိ သော အဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒတိ, သေယ္ယထာပိ တိတ္ထိယသာဝကာ။ ကေရာဋိကပက္ခန္တိ သာဌေယ္ယပက္ခံ ဘဇတိ။ သဒ္ဓာဟီနာယ ပညာယ အတိဓာဝန္တော ‘‘ဒေယ္ယဝတ္ထုပရိစ္စာဂေန ဝိနာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေနပိ ဒာနမယံ ပုညံ ဟောတီ’’တိအာဒီနိ ပရိကပ္ပေတိ ဟေတုပတိရူပကေဟိ ဝဉ္စိတော, ဧဝံဘူတော စ လူခတက္ကဝိလုတ္တစိတ္တော ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ နာဒိယတိ, သညတ္တိံ န ဂစ္ဆတိ။ တေနာဟ ‘‘ဘေသဇ္ဇသမုဋ္ဌိတော ဝိယ ရောဂော အတေကိစ္ဆော ဟောတီ’’တိ။ ယထာ စေတ္ထ သဒ္ဓာပညာနံ အညမညံ သမဘာဝော အတ္ထာဝဟော, ဝိသမဘာဝော အနတ္ထာဝဟော, ဧဝံ သမာဓိဝီရိယာနံ အညမညံ သမဘာဝော အတ္ထာဝဟော, ဣတရော အနတ္ထာဝဟော, တထာ သမဘာဝော အဝိက္ခေပာဝဟော, ဣတရော ဝိက္ခေပာဝဟော။ ကောသဇ္ဇံ အဘိဘဝတိ, တေန အပ္ပနံ န ပာပုဏာတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယော ဥဒ္ဓစ္စံ အဘိဘဝတီတိ ဧတ္ထာပိ။ တဒုဘယန္တိ သဒ္ဓာပညာဒ္ဝယံ သမာဓိဝီရိယဒ္ဝယဉ္စ။ သမံ ကာတဗ္ဗန္တိ သမတံ ကာတဗ္ဗံ။
Samatanti saddhāpaññānaṃ aññamaññaṃ anūnādhikabhāvaṃ, tathā samādhivīriyānañca. Yathā hi saddhāpaññānaṃ visuṃ visuṃ dhuriyadhammabhūtānaṃ kiccato aññamaññanātivattanaṃ visesato icchitabbaṃ. Yato tesaṃ samadhuratāya appanā sampajjati, evaṃ samādhivīriyānaṃ kosajjuddhaccapakkhikānaṃ samatāya sati aññamaññupatthambhanato sampayuttadhammānaṃ antadvayapātābhāvena sammadeva appanā ijjhatīti. Balavasaddhotiādi vuttasseva atthassa byatirekamukhena samatthanaṃ. Tassattho – yo balavatiyā saddhāya samannāgato avisadañāṇo, so mudhappasanno hoti, na aveccappasanno. Tathā hi so avatthusmiṃ pasīdati, seyyathāpi titthiyasāvakā. Kerāṭikapakkhanti sāṭheyyapakkhaṃ bhajati. Saddhāhīnāya paññāya atidhāvanto ‘‘deyyavatthupariccāgena vinā cittuppādamattenapi dānamayaṃ puññaṃ hotī’’tiādīni parikappeti hetupatirūpakehi vañcito, evaṃbhūto ca lūkhatakkaviluttacitto paṇḍitānaṃ vacanaṃ nādiyati, saññattiṃ na gacchati. Tenāha ‘‘bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hotī’’ti. Yathā cettha saddhāpaññānaṃ aññamaññaṃ samabhāvo atthāvaho, visamabhāvo anatthāvaho, evaṃ samādhivīriyānaṃ aññamaññaṃ samabhāvo atthāvaho, itaro anatthāvaho, tathā samabhāvo avikkhepāvaho, itaro vikkhepāvaho. Kosajjaṃ abhibhavati, tena appanaṃ na pāpuṇātīti adhippāyo. Esa nayo uddhaccaṃ abhibhavatīti etthāpi. Tadubhayanti saddhāpaññādvayaṃ samādhivīriyadvayañca. Samaṃ kātabbanti samataṃ kātabbaṃ.
သမာဓိကမ္မိကသ္သာတိ သမထကမ္မဋ္ဌာနိကသ္သ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ သန္တေ, သဒ္ဓာယ ထောကံ ဗလဝဘာဝေ သတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဒဟန္တောတိ ‘‘ပထဝီ ပထဝီတိ မနသိကာရမတ္တေန ကထံ ဈာနုပ္ပတ္တီ’’တိ အစိန္တေတ္ဝာ ‘‘အဒ္ဓာ သမ္ဗုဒ္ဓေန ဝုတ္တဝိဓိ ဣဇ္ဈတီ’’တိ သဒ္ဒဟန္တော သဒ္ဓံ ဇနေန္တော။ ဩကပ္ပေန္တောတိ အာရမ္မဏံ အနုပဝိသိတ္ဝာ ဝိယ အဓိမုစ္စနဝသေန အဝကပ္ပေန္တော ပက္ခန္ဒန္တော။ ဧကဂ္ဂတာ ဗလဝတီ ဝဋ္ဋတိ သမာဓိပဓာနတ္တာ ဈာနသ္သ။ ဥဘိန္နန္တိ သမာဓိပညာနံ။ သမာဓိကမ္မိကသ္သ သမာဓိနော အဓိမတ္တတာယ ပညာယ အဓိမတ္တတာပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ အာဟ ‘‘သမတာယပီ’’တိ, သမဘာဝေနာပီတိ အတ္ထော။ အပ္ပနာတိ လောကိယအပ္ပနာ။ တထာ ဟိ ‘‘ဟောတိယေဝာ’’တိ သာသင္ကံ ဝဒတိ, လောကုတ္တရပ္ပနာ ပန တေသံ သမဘာဝေနေဝ ဣစ္ဆိတာ။ ယထာဟ ‘‘သမထဝိပသ္သနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတီ’’တိ (အ. နိ. ၄.၁၇၀)။ ယဒိ ဝိသေသတော သဒ္ဓာပညာနံ သမာဓိဝီရိယာနဉ္စ သမာနတံ ဣစ္ဆတိ, ကထံ သတီတိ အာဟ – ‘‘သတိ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဗလဝတီ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ လီနုဒ္ဓစ္စပက္ခိကေသု ပဉ္စိန္ဒ္ရိယေသု။ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခိကေကဒေသေ ဂဏ္ဟန္တော ‘‘သဒ္ဓာဝီရိယပညာန’’န္တိ အာဟ။ အညထာ ပီတိ စ ဂဟေတဗ္ဗာ သိယာ။ တထာ ဟိ ‘‘ကောသဇ္ဇပက္ခိကေန သမာဓိနာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ, န စ ‘‘ပသ္သဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာဟီ’’တိ။ သာတိ သတိ။ သဗ္ဗေသု ရာဇကမ္မေသု နိယုတ္တောတိ သဗ္ဗကမ္မိကော။ တေနာတိ ယေန ကာရဏေန သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ, တေန အာဟ အဋ္ဌကထာယံ။ သဗ္ဗတ္ထ နိယုတ္တာ သဗ္ဗတ္ထိကာ , သဗ္ဗေန ဝာ လီနုဒ္ဓစ္စပက္ခိကေန ဗောဇ္ဈင္ဂေန အတ္ထေတဗ္ဗာ သဗ္ဗတ္ထိယာ, သဗ္ဗတ္ထိယာဝ သဗ္ဗတ္ထိကာ။ စိတ္တန္တိ ကုသလစိတ္တံ။ တသ္သ ဟိ သတိပဋိသရဏံ ပရာယဏံ အပ္ပတ္တသ္သ ပတ္တိယာ အနဓိဂတသ္သ အဓိဂမာယ။ တေနာဟ – ‘‘အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ။
Samādhikammikassāti samathakammaṭṭhānikassa. Evanti evaṃ sante, saddhāya thokaṃ balavabhāve satīti attho. Saddahantoti ‘‘pathavī pathavīti manasikāramattena kathaṃ jhānuppattī’’ti acintetvā ‘‘addhā sambuddhena vuttavidhi ijjhatī’’ti saddahanto saddhaṃ janento. Okappentoti ārammaṇaṃ anupavisitvā viya adhimuccanavasena avakappento pakkhandanto. Ekaggatā balavatī vaṭṭati samādhipadhānattā jhānassa. Ubhinnanti samādhipaññānaṃ. Samādhikammikassa samādhino adhimattatāya paññāya adhimattatāpi icchitabbāti āha ‘‘samatāyapī’’ti, samabhāvenāpīti attho. Appanāti lokiyaappanā. Tathā hi ‘‘hotiyevā’’ti sāsaṅkaṃ vadati, lokuttarappanā pana tesaṃ samabhāveneva icchitā. Yathāha ‘‘samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ bhāvetī’’ti (a. ni. 4.170). Yadi visesato saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samānataṃ icchati, kathaṃ satīti āha – ‘‘sati pana sabbattha balavatī vaṭṭatī’’ti. Sabbatthāti līnuddhaccapakkhikesu pañcindriyesu. Uddhaccapakkhikekadese gaṇhanto ‘‘saddhāvīriyapaññāna’’nti āha. Aññathā pīti ca gahetabbā siyā. Tathā hi ‘‘kosajjapakkhikena samādhinā’’icceva vuttaṃ, na ca ‘‘passaddhisamādhiupekkhāhī’’ti. Sāti sati. Sabbesu rājakammesu niyuttoti sabbakammiko. Tenāti yena kāraṇena sabbattha icchitabbā, tena āha aṭṭhakathāyaṃ. Sabbattha niyuttā sabbatthikā, sabbena vā līnuddhaccapakkhikena bojjhaṅgena atthetabbā sabbatthiyā, sabbatthiyāva sabbatthikā. Cittanti kusalacittaṃ. Tassa hi satipaṭisaraṇaṃ parāyaṇaṃ appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya. Tenāha – ‘‘ārakkhapaccupaṭṭhānā’’tiādi.
ခန္ဓာဒိဘေဒေ အနောဂာဠ္ဟပညာနန္တိ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စဝသေနပိ ခန္ဓာယတနာဒီသု အပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ။ ဗဟုသ္သုတသေဝနာ ဟိ သုတမယဉာဏာဝဟာ။ တရုဏဝိပသ္သနာသမင္ဂီပိ ဘာဝနာမယဉာဏေ ဌိတတ္တာ ဧကံသတော ပညဝာ ဧဝ နာမ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘သမပညာသ။ပေ.။ ပုဂ္ဂလသေဝနာ’’တိ။ ဉေယ္ယဓမ္မသ္သ ဂမ္ဘီရဘာဝဝသေန တပ္ပရိစ္ဆေဒကဉာဏသ္သ ဂမ္ဘီရဘာဝဂဟဏန္တိ အာဟ – ‘‘ဂမ္ဘီရေသု ခန္ဓာဒီသု ပဝတ္တာယ ဂမ္ဘီရပညာယာ’’တိ။ တဉ္ဟိ ဉေယ္ယံ တာဒိသာယ ပညာယ စရိတဗ္ဗတော ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယံ, တသ္သာ ဝာ ပညာယ တတ္ထ ပဘေဒတော ပဝတ္တိ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယာ, တသ္သာ ပစ္စဝေက္ခဏာတိ အာဟ ‘‘ဂမ္ဘီရပညာယ ပဘေဒပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ။ ယထာ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တော နာမ အရဟာ ဧဝ, ဧဝံ သော ဧဝ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တောပီတိ အာဟ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပာရိပူရီ ဟောတီ’’တိ။ ဝီရိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယောတိ။
Khandhādibhede anogāḷhapaññānanti pariyattibāhusaccavasenapi khandhāyatanādīsu appatiṭṭhitabuddhīnaṃ. Bahussutasevanā hi sutamayañāṇāvahā. Taruṇavipassanāsamaṅgīpi bhāvanāmayañāṇe ṭhitattā ekaṃsato paññavā eva nāma hotīti āha – ‘‘samapaññāsa…pe… puggalasevanā’’ti. Ñeyyadhammassa gambhīrabhāvavasena tapparicchedakañāṇassa gambhīrabhāvagahaṇanti āha – ‘‘gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāyā’’ti. Tañhi ñeyyaṃ tādisāya paññāya caritabbato gambhīrañāṇacariyaṃ, tassā vā paññāya tattha pabhedato pavatti gambhīrañāṇacariyā, tassā paccavekkhaṇāti āha ‘‘gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā’’ti. Yathā sativepullappatto nāma arahā eva, evaṃ so eva paññāvepullappattopīti āha ‘‘arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotī’’ti. Vīriyādīsupi eseva nayoti.
‘‘တတ္တံ အယောခိလံ ဟတ္ထေ ဂမေန္တီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကာရဏာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တသ္သ သဗ္ဗပဌမံ ကရောန္တီတိ ဒေဝဒူတသုတ္တာဒီသု (မ. နိ. ၃.၂၅၀), တသ္သာ အာဒိတော ဝုတ္တတ္တာ စ အာဟ – ‘‘ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကာရဏတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ။ သကဋဝဟနာဒိကာလေတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန တဒညမနုသ္သေဟိ တိရစ္ဆာနေဟိ စ ဝိဗာဓနီယကာလံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရန္တိ ဣဒံ အပရာပရံ ပေတေသု ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇနကသတ္တဝသေန ဝုတ္တံ, ဧကစ္စာနံ ဝာ ပေတာနံ, ဧကစ္စတိရစ္ဆာနာနံ ဝိယ တထာ ဒီဃာယုကတာပိ သိယာတိ တထာ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ ကာလော နာဂရာဇာ စတုန္နံ ဗုဒ္ဓာနံ ရူပဒသ္သာဝီ။
‘‘Tattaṃ ayokhilaṃ hatthe gamentī’’tiādinā vuttapañcavidhabandhanakammakāraṇā niraye nibbattasattassa sabbapaṭhamaṃ karontīti devadūtasuttādīsu (ma. ni. 3.250), tassā ādito vuttattā ca āha – ‘‘pañcavidhabandhanakammakāraṇato paṭṭhāyā’’ti. Sakaṭavahanādikāleti ādi-saddena tadaññamanussehi tiracchānehi ca vibādhanīyakālaṃ saṅgaṇhāti. Ekaṃ buddhantaranti idaṃ aparāparaṃ petesu eva uppajjanakasattavasena vuttaṃ, ekaccānaṃ vā petānaṃ, ekaccatiracchānānaṃ viya tathā dīghāyukatāpi siyāti tathā vuttaṃ. Tathā hi kālo nāgarājā catunnaṃ buddhānaṃ rūpadassāvī.
ဧဝံ အာနိသံသဒသ္သာဝိနောတိ ‘‘ဝီရိယာယတ္တော ဧဝ သကလလောကိယလောကုတ္တရဝိသေသာဓိဂမော’’တိ ဧဝံ အာနိသံသဒသ္သနသီလသ္သ။ ဂမနဝီထိန္တိ သပုဗ္ဗဘာဂံ နိဗ္ဗာနဂာမိနိံ ပဋိပဒံ။ သဟ ဝိပသ္သနာယ အရိယမဂ္ဂပဋိပာဋိ, သတ္တဝိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာ ဝာ။ သာ ဟိ ဝဋ္ဋတော နိယ္ယာနာယ ဂန္တဗ္ဗာ ပဋိပဒာတိ ကတ္ဝာ ဂမနဝီထိ နာမ။
Evaṃ ānisaṃsadassāvinoti ‘‘vīriyāyatto eva sakalalokiyalokuttaravisesādhigamo’’ti evaṃ ānisaṃsadassanasīlassa. Gamanavīthinti sapubbabhāgaṃ nibbānagāminiṃ paṭipadaṃ. Saha vipassanāya ariyamaggapaṭipāṭi, sattavisuddhiparamparā vā. Sā hi vaṭṭato niyyānāya gantabbā paṭipadāti katvā gamanavīthi nāma.
ကာယဒဠ္ဟီဗဟုလောတိ ကာယသ္သ ပောသနပသုတော။ ပိဏ္ဍန္တိ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ။ ပစ္စယဒာယကာနံ အတ္တနိ ကာရသ္သ အတ္တနော သမ္မာပဋိပတ္တိယာ မဟပ္ဖလဘာဝသ္သ ကရဏေန ပိဏ္ဍာယ ဘိက္ခာယ ပဋိပူဇနာ ပိဏ္ဍာပစာယနာ။ နီဟရန္တောတိ ပတ္တတ္ထဝိကတော နီဟရန္တော။ တံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာတိ တံ ဥပာသိကာယ ဝစနံ ပဏ္ဏသာလဒ္ဝာရေ ဌိတောဝ ပဉ္စာဘိညတာယ ဒိဗ္ဗသောတေန သုတ္ဝာတိ ဝဒန္တိ။ မနုသ္သသမ္ပတ္တိ, ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိ , အန္တေ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တီတိ တိသ္သော သမ္ပတ္တိယော။ သိတံ ကရောန္တောဝာတိ ‘‘အကိစ္ဆေနေဝ မယာ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ သမတိက္ကန္တ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခဏာဝသာနေ သဉ္ဇာတပာမောဇ္ဇဝသေန သိတံ ကရောန္တော ဧဝ။
Kāyadaḷhībahuloti kāyassa posanapasuto. Piṇḍanti raṭṭhapiṇḍaṃ. Paccayadāyakānaṃ attani kārassa attano sammāpaṭipattiyā mahapphalabhāvassa karaṇena piṇḍāya bhikkhāya paṭipūjanā piṇḍāpacāyanā. Nīharantoti pattatthavikato nīharanto. Taṃ saddaṃ sutvāti taṃ upāsikāya vacanaṃ paṇṇasāladvāre ṭhitova pañcābhiññatāya dibbasotena sutvāti vadanti. Manussasampatti, dibbasampatti , ante nibbānasampattīti tisso sampattiyo. Sitaṃ karontovāti ‘‘akiccheneva mayā vaṭṭadukkhaṃ samatikkanta’’nti paccavekkhaṇāvasāne sañjātapāmojjavasena sitaṃ karonto eva.
အလသာနံ ဘာဝနာယ နာမမတ္တမ္ပိ အဇာနန္တာနံ ကာယသ္သ ပောသနဗဟုလာနံ ယာဝဒတ္ထံ ပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သေယ္ယသုခာဒိံ အနုယုဉ္ဇန္တာနံ တိရစ္ဆာနကထိကာနံ ဒူရတောဝ ဝဇ္ဇနံ ကုသီတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ။ ‘‘ဒိဝသံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယာ’’တိအာဒိနာ ဘာဝနာရမ္ဘဝသေန အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ ဒဠ္ဟပရက္ကမာနံ ကာလေနကာလံ ဥပသင္ကမနာ အာရဒ္ဓဝီရိယပုဂ္ဂလသေဝနာ။ တေနာဟ ‘‘ကုစ္ဆိံ ပူရေတ္ဝာ’’တိအာဒိ။
Alasānaṃ bhāvanāya nāmamattampi ajānantānaṃ kāyassa posanabahulānaṃ yāvadatthaṃ paribhuñjitvā seyyasukhādiṃ anuyuñjantānaṃ tiracchānakathikānaṃ dūratova vajjanaṃ kusītapuggalaparivajjanā. ‘‘Divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’tiādinā bhāvanārambhavasena āraddhavīriyānaṃ daḷhaparakkamānaṃ kālenakālaṃ upasaṅkamanā āraddhavīriyapuggalasevanā. Tenāha ‘‘kucchiṃ pūretvā’’tiādi.
ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပန ‘‘ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ, သဗ္ရဟ္မစာရိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဣဒံ ဒ္ဝယံ န ဂဟိတံ, ‘‘ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနတာ, သမ္မပ္ပဓာနပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဣဒံ ဒ္ဝယံ ဂဟိတံ။ တတ္ထ အာနိသံသဒသ္သာဝိတာယ ဧဝ သမ္မပ္ပဓာနပစ္စဝေက္ခဏာ ဂဟိတာ လောကိယလောကုတ္တရဝိသေသာဓိဂမသ္သ ဝီရိယာယတ္တတာဒသ္သနဘာဝတော။ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနံ တဒဓိမုတ္တတာယ ဂဟိတံ, ဝီရိယုပ္ပာဒနေ ယုတ္တပယုတ္တသ္သ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနံ အတ္ထတော သိဒ္ဓမေဝ။ တတ္ထ ထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနံ ကုသီတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇန-အာရဒ္ဓဝီရိယပုဂ္ဂလ-သေဝန- တဒဓိမုတ္တတာပဋိပက္ခဝိဓမန-ပစ္စယူပသံဟာရဝသေန, အပာယဘယပစ္စဝေက္ခဏာဒယော သမုတ္တေဇနဝသေန ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဥပ္ပာဒကာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
Visuddhimagge pana ‘‘jātimahattapaccavekkhaṇā, sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇā’’ti idaṃ dvayaṃ na gahitaṃ, ‘‘thinamiddhavinodanatā, sammappadhānapaccavekkhaṇā’’ti idaṃ dvayaṃ gahitaṃ. Tattha ānisaṃsadassāvitāya eva sammappadhānapaccavekkhaṇā gahitā lokiyalokuttaravisesādhigamassa vīriyāyattatādassanabhāvato. Thinamiddhavinodanaṃ tadadhimuttatāya gahitaṃ, vīriyuppādane yuttapayuttassa thinamiddhavinodanaṃ atthato siddhameva. Tattha thinamiddhavinodanaṃ kusītapuggalaparivajjana-āraddhavīriyapuggala-sevana- tadadhimuttatāpaṭipakkhavidhamana-paccayūpasaṃhāravasena, apāyabhayapaccavekkhaṇādayo samuttejanavasena vīriyasambojjhaṅgassa uppādakāti daṭṭhabbā.
ဗုဒ္ဓာနုသ္သတိယာ ဥပစာရသမာဓိနိဋ္ဌတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝ ဥပစာရာ’’တိ။ သကလသရီရံ ဖရမာနောတိ ပီတိသမုဋ္ဌာနေဟိ ပဏီတရူပေဟိ သကလသရီရံ ဖရမာနော။ ဓမ္မသင္ဃဂုဏေ အနုသ္သရန္တသ္သပိ ယာဝ ဥပစာရာ သကလသရီရံ ဖရမာနော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ သေသအနုသ္သတီသု ပသာဒနီယသုတ္တန္တပစ္စဝေက္ခဏာယ စ ယောဇေတဗ္ဗံ တသ္သာပိ ဝိမုတ္တာယတနဘာဝေန တဂ္ဂတိကတ္တာ။ ဧဝရူပေ ကာလေတိ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယာဒီသူတိ ဝုတ္တကာလေ။ သမာပတ္တိယာ။ပေ.။ န သမုဒာစရန္တီတိ ဣဒံ ဥပသမာနုသ္သတိယာ ဝသေန ဝုတ္တံ။ သင္ခာရာနဉ္ဟိ သပ္ပဒေသဝူပသမေပိ နိပ္ပဒေသဝူပသမေ ဝိယ တတ္ထ သပညာယ ပဝတ္တနတော ဘာဝနာမနသိကာရော ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနသမတ္ထော ဟုတ္ဝာ ဥပစာရသမာဓိံ အာဝဟန္တော တထာရူပပီတိသောမနသ္သသမန္နာဂတော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဥပ္ပာဒာယ ဟောတီတိ။ ပသာဒနီယေသု ဌာနေသု ပသာဒသိနေဟာဘာဝေန သံသူစိတဟဒယတာ လူခတာ။ သာ စ တတ္ထ အာဒရဂာရဝာကရဏေန ဝိညာယတီတိ အာဟ ‘‘အသက္ကစ္စကိရိယာယ သံသူစိတလူခဘာဝေ’’တိ။
Buddhānussatiyā upacārasamādhiniṭṭhattā vuttaṃ ‘‘yāva upacārā’’ti. Sakalasarīraṃ pharamānoti pītisamuṭṭhānehi paṇītarūpehi sakalasarīraṃ pharamāno. Dhammasaṅghaguṇe anussarantassapi yāva upacārā sakalasarīraṃ pharamāno pītisambojjhaṅgo uppajjatīti yojanā. Evaṃ sesaanussatīsu pasādanīyasuttantapaccavekkhaṇāya ca yojetabbaṃ tassāpi vimuttāyatanabhāvena taggatikattā. Evarūpe kāleti dubbhikkhabhayādīsūti vuttakāle. Samāpattiyā…pe… na samudācarantīti idaṃ upasamānussatiyā vasena vuttaṃ. Saṅkhārānañhi sappadesavūpasamepi nippadesavūpasame viya tattha sapaññāya pavattanato bhāvanāmanasikāro kilesavikkhambhanasamattho hutvā upacārasamādhiṃ āvahanto tathārūpapītisomanassasamannāgato pītisambojjhaṅgassa uppādāya hotīti. Pasādanīyesu ṭhānesu pasādasinehābhāvena saṃsūcitahadayatā lūkhatā. Sā ca tattha ādaragāravākaraṇena viññāyatīti āha ‘‘asakkaccakiriyāya saṃsūcitalūkhabhāve’’ti.
ကာယစိတ္တဒရထဝူပသမလက္ခဏာ ပသ္သဒ္ဓိ ဧဝ ယထာဝုတ္တဗောဓိအင္ဂဘူတော ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော, တသ္သ ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ။ ပဏီတဘောဇနသေဝနတာတိ ပဏီတသပ္ပာယဘောဇနသေဝနတာ။ ဥတုဣရိယာပထသုခဂ္ဂဟဏေဟိ သပ္ပာယဥတုဣရိယာပထံ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တဉ္ဟိ တိဝိဓမ္ပိ သပ္ပာယံ သေဝိယမာနံ ကာယသ္သ ကလ္လတာပာဒနဝသေန စိတ္တသ္သ ကလ္လတံ အာဝဟန္တံ ဒုဝိဓာယပိ ပသ္သဒ္ဓိယာ ကာရဏံ ဟောတိ။ သတ္တေသု လဗ္ဘမာနံ သုခဒုက္ခံ အဟေတုကန္တိ အယမေကော အန္တော, ဣသ္သရာဒိဝိသမဟေတုကန္တိ အယံ ဒုတိယော, ဧတေ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ ယထာသကံ ကမ္မုနာ ဟောတီတိ အယံ မဇ္ဈိမာ ပဋိပတ္တိ။ မဇ္ဈတ္တော ပယောဂော ယသ္သ သော မဇ္ဈတ္တပယောဂော, တသ္သ ဘာဝော မဇ္ဈတ္တပယောဂတာ။ အယဉ္ဟိ ပဟာနသာရဒ္ဓကာယတာ-သင္ခာတပသ္သဒ္ဓကာယတာယ ကာရဏံ ဟောန္တီ ပသ္သဒ္ဓိဒ္ဝယံ အာဝဟတိ။ ဧတေနေဝ သာရဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇန-ပသ္သဒ္ဓကာယပုဂ္ဂလသေဝနာနံ တဒာဝဟနတာ သံဝဏ္ဏိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Kāyacittadarathavūpasamalakkhaṇā passaddhi eva yathāvuttabodhiaṅgabhūto passaddhisambojjhaṅgo, tassa passaddhisambojjhaṅgassa. Paṇītabhojanasevanatāti paṇītasappāyabhojanasevanatā. Utuiriyāpathasukhaggahaṇehi sappāyautuiriyāpathaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ. Tañhi tividhampi sappāyaṃ seviyamānaṃ kāyassa kallatāpādanavasena cittassa kallataṃ āvahantaṃ duvidhāyapi passaddhiyā kāraṇaṃ hoti. Sattesu labbhamānaṃ sukhadukkhaṃ ahetukanti ayameko anto, issarādivisamahetukanti ayaṃ dutiyo, ete ubho ante anupagamma yathāsakaṃ kammunā hotīti ayaṃ majjhimā paṭipatti. Majjhatto payogo yassa so majjhattapayogo, tassa bhāvo majjhattapayogatā. Ayañhi pahānasāraddhakāyatā-saṅkhātapassaddhakāyatāya kāraṇaṃ hontī passaddhidvayaṃ āvahati. Eteneva sāraddhakāyapuggalaparivajjana-passaddhakāyapuggalasevanānaṃ tadāvahanatā saṃvaṇṇitāti daṭṭhabbaṃ.
ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ ဣန္ဒ္ရိယသမတ္တပဋိပာဒနာ စ ‘‘ပညာဝဟာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သမထာဝဟာပိ တာ ဟောန္တိ သမထာဝဟဘာဝေနေဝ ပညာဝဟတ္တာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝတ္ထုဝိသဒ။ပေ.။ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။
Vatthuvisadakiriyā indriyasamattapaṭipādanā ca ‘‘paññāvahā’’ti vuttā. Samathāvahāpi tā honti samathāvahabhāveneva paññāvahattāti vuttaṃ ‘‘vatthuvisada…pe… veditabbā’’ti.
ကရဏကောသလ္လဘာဝနာကောသလ္လာနံ နာနန္တရိယဘာဝတော ရက္ခဏကောသလ္လသ္သ စ တံမူလကတ္တာ ‘‘နိမိတ္တကုသလတာ နာမ ကသိဏနိမိတ္တသ္သ ဥဂ္ဂဟဏကုသလတာ’’ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ။ အတိသိထိလဝီရိယတာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပညာပယောဂမန္ဒတံ အပ္ပမာဒဝေကလ္လဉ္စ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တသ္သ ပဂ္ဂဏ္ဟနန္တိ တသ္သ လီနသ္သ စိတ္တသ္သ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာဒိသမုဋ္ဌာပနေန လယာပတ္တိတော သမုဋ္ဌာပနံ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ဘဂဝတာ –
Karaṇakosallabhāvanākosallānaṃ nānantariyabhāvato rakkhaṇakosallassa ca taṃmūlakattā ‘‘nimittakusalatā nāma kasiṇanimittassa uggahaṇakusalatā’’icceva vuttaṃ. Atisithilavīriyatādīhīti ādi-saddena paññāpayogamandataṃ appamādavekallañca saṅgaṇhāti. Tassa paggaṇhananti tassa līnassa cittassa dhammavicayasambojjhaṅgādisamuṭṭhāpanena layāpattito samuṭṭhāpanaṃ. Vuttañhetaṃ bhagavatā –
‘‘ယသ္မိဉ္စ ခော, ဘိက္ခဝေ, သမယေ လီနံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကာလော တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ, ကာလော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ, ကာလော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? လီနံ, ဘိက္ခဝေ, စိတ္တံ, တံ ဧတေဟိ ဓမ္မေဟိ သုသမုဋ္ဌာပယံ ဟောတိ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော ပရိတ္တံ အဂ္ဂိံ ဥဇ္ဇာလေတုကာမော အသ္သ, သော တတ္ထ သုက္ခာနိ စေဝ တိဏာနိ ပက္ခိပေယ္ယ, သုက္ခာနိ ဂောမယာနိ ပက္ခိပေယ္ယ, သုက္ခာနိ ကဋ္ဌာနိ ပက္ခိပေယ္ယ, မုခဝာတဉ္စ ဒဒေယ္ယ, န စ ပံသုကေန ဩကိရေယ္ယ, ဘဗ္ဗော နု ခော သော ပုရိသော ပရိတ္တံ အဂ္ဂိံ ဥဇ္ဇာလေတုန္တိ။ ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၂၃၄)။
‘‘Yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo vīriyasambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo pītisambojjhaṅgassa bhāvanāya. Taṃ kissa hetu? Līnaṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi susamuṭṭhāpayaṃ hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletukāmo assa, so tattha sukkhāni ceva tiṇāni pakkhipeyya, sukkhāni gomayāni pakkhipeyya, sukkhāni kaṭṭhāni pakkhipeyya, mukhavātañca dadeyya, na ca paṃsukena okireyya, bhabbo nu kho so puriso parittaṃ aggiṃ ujjāletunti. Evaṃ, bhante’’ti (saṃ. ni. 5.234).
ဧတ္ထ စ ယထာသကံ အာဟာရဝသေန ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာဒီနံ ဘာဝနာ သမုဋ္ဌာပနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သာ အနန္တရံ ဝိဘာဝိတာ ဧဝ။
Ettha ca yathāsakaṃ āhāravasena dhammavicayasambojjhaṅgādīnaṃ bhāvanā samuṭṭhāpanāti veditabbā, sā anantaraṃ vibhāvitā eva.
အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယတာဒီဟီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပညာပယောဂဗလဝတံ ပမောဒုပ္ပိလာဝနဉ္စ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တသ္သ နိဂ္ဂဏ္ဟနန္တိ တသ္သ ဥဒ္ဓတသ္သ စိတ္တသ္သ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာဒိသမုဋ္ဌာပနေန ဥဒ္ဓတာပတ္တိတော နိသေဓနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ –
Accāraddhavīriyatādīhīti ādi-saddena paññāpayogabalavataṃ pamoduppilāvanañca saṅgaṇhāti. Tassa niggaṇhananti tassa uddhatassa cittassa samādhisambojjhaṅgādisamuṭṭhāpanena uddhatāpattito nisedhanaṃ. Vuttampi cetaṃ bhagavatā –
‘‘ယသ္မိဉ္စ ခော, ဘိက္ခဝေ, သမယေ ဥဒ္ဓတံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကာလော တသ္မိံ သမယေ ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ, ကာလော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ, ကာလော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? ဥဒ္ဓတံ, ဘိက္ခဝေ, စိတ္တံ, တံ ဧတေဟိ ဓမ္မေဟိ သုဝူပသမယံ ဟောတိ။ သေယ္ယထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ပုရိသော မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗာပေတုကာမော အသ္သ, သော တတ္ထ အလ္လာနိ စေဝ တိဏာနိ။.ပေ.။ ပံသုကေန စ ဩကိရေယ္ယ, ဘဗ္ဗော နု ခော သော ပုရိသော မဟန္တံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗာပေတုန္တိ။ ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ (သံ. နိ. ၅.၂၃၄)။
‘‘Yasmiñca kho, bhikkhave, samaye uddhataṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo samādhisambojjhaṅgassa bhāvanāya, kālo upekkhāsambojjhaṅgassa bhāvanāya. Taṃ kissa hetu? Uddhataṃ, bhikkhave, cittaṃ, taṃ etehi dhammehi suvūpasamayaṃ hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetukāmo assa, so tattha allāni ceva tiṇāni….pe… paṃsukena ca okireyya, bhabbo nu kho so puriso mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpetunti. Evaṃ, bhante’’ti (saṃ. ni. 5.234).
ဧတ္ထာပိ ယထာသကံ အာဟာရဝသေန ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာဒီနံ ဘာဝနာ သမုဋ္ဌာပနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာ ဝုတ္တာ ဧဝ, သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဝုစ္စမာနာ, ဣတရသ္သ အနန္တရံ ဝက္ခတိ။ ပညာပယောဂမန္ဒတာယာတိ ပညာဗ္ယာပာရသ္သ အပ္ပဘာဝေန။ ယထာ ဟိ ဒာနံ အလောဘပ္ပဓာနံ, သီလံ အဒောသပ္ပဓာနံ, ဧဝံ ဘာဝနာ အမောဟပ္ပဓာနာ။ တတ္ထ ယဒာ ပညာ န ဗလဝတီ ဟောတိ, တဒာ ဘာဝနာ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသာဝဟာ န ဟောတိ, အနဘိသင္ခတော ဝိယ အာဟာရော ပုရိသသ္သ ယောဂိနော စိတ္တသ္သ အဘိရုစိံ န ဥပ္ပာဒေတိ, တေန တံ နိရသ္သာဒံ ဟောတိ။ တထာ ဘာဝနာယ သမ္မဒေဝ ဝီထိပဋိပတ္တိယာ အဘာဝေန ဥပသမသုခံ န ဝိန္ဒတိ, တေနပိ စိတ္တံ နိရသ္သာဒံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပညာပယောဂ။ပေ.။ နိရသ္သာဒံ ဟောတီ’’တိ။
Etthāpi yathāsakaṃ āhāravasena passaddhisambojjhaṅgādīnaṃ bhāvanā samuṭṭhāpanāti veditabbā. Tattha passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanā vuttā eva, samādhisambojjhaṅgassa vuccamānā, itarassa anantaraṃ vakkhati. Paññāpayogamandatāyāti paññābyāpārassa appabhāvena. Yathā hi dānaṃ alobhappadhānaṃ, sīlaṃ adosappadhānaṃ, evaṃ bhāvanā amohappadhānā. Tattha yadā paññā na balavatī hoti, tadā bhāvanā pubbenāparaṃ visesāvahā na hoti, anabhisaṅkhato viya āhāro purisassa yogino cittassa abhiruciṃ na uppādeti, tena taṃ nirassādaṃ hoti. Tathā bhāvanāya sammadeva vīthipaṭipattiyā abhāvena upasamasukhaṃ na vindati, tenapi cittaṃ nirassādaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘paññāpayoga…pe… nirassādaṃ hotī’’ti.
တသ္သ သံဝေဂုပ္ပာဒနဉ္စ ပသာဒုပ္ပာဒနဉ္စ တိကိစ္ဆနန္တိ တံ ဒသ္သေန္တော ‘‘အဋ္ဌ သံဝေဂဝတ္ထူနီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇာတိဇရာဗ္ယာဓိမရဏာနိ ယထာရဟံ သုဂတိယံ ဒုဂ္ဂတိယဉ္စ ဟောန္တီတိ တဒညမေဝ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိခုပ္ပိပာသာဒိအညမညဝိဗာဓနာဒိဟေတုကံ အပာယဒုက္ခံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တယိဒံ သဗ္ဗံ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ပစ္စုပ္ပန္နဘဝနိသ္သိတံ ဂဟိတန္တိ အတီတေ အနာဂတေ စ ကာလေ ဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခာနိ ဝိသုံ ဂဟိတာနိယေဝ။ ယေ ပန သတ္တာ အာဟာရူပဇီဝိနော တတ္ထ စ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝိနော, တေသံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဇီဝိကဒုက္ခံ အဋ္ဌမံ သံဝေဂဝတ္ထု ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယံ ဝုစ္စတိ သမယေ သမ္ပဟံသနာတိ အယံ သမ္ပဟံသိတဗ္ဗသမယေ ဝုတ္တနယေန သံဝေဂဇနနဝသေန စေဝ ပသာဒုပ္ပာဒနဝသေန စ သမ္မဒေဝ ပဟံသနာ, သံဝေဂဇနနပုဗ္ဗကပသာဒုပ္ပာဒနေန ဘာဝနာစိတ္တသ္သ တောသနာတိအတ္ထော။
Tassa saṃveguppādanañca pasāduppādanañca tikicchananti taṃ dassento ‘‘aṭṭha saṃvegavatthūnī’’tiādimāha. Tattha jātijarābyādhimaraṇāni yathārahaṃ sugatiyaṃ duggatiyañca hontīti tadaññameva pañcavidhabandhanādikhuppipāsādiaññamaññavibādhanādihetukaṃ apāyadukkhaṃ daṭṭhabbaṃ. Tayidaṃ sabbaṃ tesaṃ tesaṃ sattānaṃ paccuppannabhavanissitaṃ gahitanti atīte anāgate ca kāle vaṭṭamūlakadukkhāni visuṃ gahitāniyeva. Ye pana sattā āhārūpajīvino tattha ca uṭṭhānaphalūpajīvino, tesaṃ aññehi asādhāraṇaṃ jīvikadukkhaṃ aṭṭhamaṃ saṃvegavatthu gahitanti daṭṭhabbaṃ. Ayaṃ vuccati samaye sampahaṃsanāti ayaṃ sampahaṃsitabbasamaye vuttanayena saṃvegajananavasena ceva pasāduppādanavasena ca sammadeva pahaṃsanā, saṃvegajananapubbakapasāduppādanena bhāvanācittassa tosanātiattho.
သမ္မာပဋိပတ္တိံ အာဂမ္မာတိ လီနုဒ္ဓစ္စဝိရဟေန သမထဝီထိပဋိပတ္တိယာ စ သမ္မဒေဝ ဘာဝနာပဋိပတ္တိံ အာဂမ္မ။
Sammāpaṭipattiṃāgammāti līnuddhaccavirahena samathavīthipaṭipattiyā ca sammadeva bhāvanāpaṭipattiṃ āgamma.
အလီနန္တိအာဒီသု ကောသဇ္ဇပက္ခိကာနံ ဓမ္မာနံ အနဓိမတ္တတာယ အလီနံ, ဥဒ္ဓစ္စပက္ခိကာနံ အနဓိမတ္တတာယ အနုဒ္ဓတံ, ပညာပယောဂသမ္ပတ္တိယာ ဥပသမသုခာဓိဂမေန စ အနိရသ္သာဒံ, တတော ဧဝ အာရမ္မဏေ သမပ္ပဝတ္တံ သမထဝီထိပဋိပန္နဉ္စ။ တတ္ထ အလီနတာယ ပဂ္ဂဟေ, အနုဒ္ဓတာယ စ နိဂ္ဂဟေ, အနိရသ္သာဒတာယ သမ္ပဟံသနေ န ဗ္ယာပာရံ အာပဇ္ဇတိ။ အလီနာနုဒ္ဓစ္စတာဟိ အာရမ္မဏေ သမပ္ပဝတ္တံ, အနိရသ္သာဒတာယ သမထဝီထိပဋိပန္နံ, သမပ္ပဝတ္တိယာ ဝာ အလီနံ အနုဒ္ဓတံ, သမထဝီထိပဋိပတ္တိယာ အနိရသ္သာဒန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယံ ဝုစ္စတိ သမယေ အဇ္ဈုပေက္ခနတာတိ အယံ အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗသမယေ စိတ္တသ္သ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမ္ပဟံသနေသု ဗ္ယာဝဋတာသင္ခာတံ ပဋိပက္ခံ အဘိဘုယ္ယ ဥပေက္ခနာ ဝုစ္စတိ။ ဧသာတိ သမာဓိဗောဇ္ဈင္ဂော အနုပ္ပန္နော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပာရိပူရီ ဟောတီတိ ဧတေန နိပ္ပရိယာယတော သမာဓိဝေပုလ္လပ္ပတ္တောပိ အရဟာ ဧဝာတိ ဒသ္သေတိ။
Alīnantiādīsu kosajjapakkhikānaṃ dhammānaṃ anadhimattatāya alīnaṃ, uddhaccapakkhikānaṃ anadhimattatāya anuddhataṃ, paññāpayogasampattiyā upasamasukhādhigamena ca anirassādaṃ, tato eva ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannañca. Tattha alīnatāya paggahe, anuddhatāya ca niggahe, anirassādatāya sampahaṃsane na byāpāraṃ āpajjati. Alīnānuddhaccatāhi ārammaṇe samappavattaṃ, anirassādatāya samathavīthipaṭipannaṃ, samappavattiyā vā alīnaṃ anuddhataṃ, samathavīthipaṭipattiyā anirassādanti daṭṭhabbaṃ. Ayaṃ vuccati samaye ajjhupekkhanatāti ayaṃ ajjhupekkhitabbasamaye cittassa paggahaniggahasampahaṃsanesu byāvaṭatāsaṅkhātaṃ paṭipakkhaṃ abhibhuyya upekkhanā vuccati. Esāti samādhibojjhaṅgo anuppanno uppajjati. Arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hotīti etena nippariyāyato samādhivepullappattopi arahā evāti dasseti.
အနုရောဓဝိရောဓပဟာနဝသေန မဇ္ဈတ္တဘာဝော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ကာရဏံ တသ္မိံ သတိ သိဇ္ဈနတော, အသတိ စ အသိဇ္ဈနတော, သော စ မဇ္ဈတ္တဘာဝော ဝိသယဝသေန ဒုဝိဓောတိ အာဟ ‘‘သတ္တမဇ္ဈတ္တတာ သင္ခာရမဇ္ဈတ္တတာ’’တိ။ တဒုဘယဝသေန စသ္သ ဝိရုဇ္ဈနံ ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယ ဧဝ ဒူရီကတန္တိ အနုရုဇ္ဈနသ္သေဝ ပဟာနဝိဓိံ ဒသ္သေန္တော ‘‘သတ္တမဇ္ဈတ္တတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တထာ ဟိသ္သ သတ္တသင္ခာရကေလာယနပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနံ ‘‘ဥပ္ပတ္တိယာ ကာရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥပေက္ခာယ ဟိ ဝိသေသတော ရာဂော ပဋိပက္ခော, တတော ရာဂဗဟုလသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ ဥပေက္ခာ ‘‘ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒ္ဝီဟာကာရေဟီတိ ကမ္မသ္သကတာပစ္စဝေက္ခဏံ အတ္တသုညတာပစ္စဝေက္ခဏန္တိ ဣမေဟိ ဒ္ဝီဟိ ကာရဏေဟိ။ ဒ္ဝီဟေဝာတိ အဝဓာရဏံ သင္ခာရသဟိတာယ သင္ခ္ယာသမာနတာယ ဒသ္သနတ္ထံ။ သင္ခ္ယာ ဧဝ ဟေတ္ထ သမာနံ, န သင္ခ္ယေယ္ယံ သဗ္ဗထာ သမာနန္တိ။ အသ္သာမိကဘာဝော အနတ္တနိယတာ။ သတိ ဟိ အတ္တနိ တသ္သ ကိဉ္စနဘာဝေန စီဝရံ အညံ ဝာ ကိဉ္စိ အတ္တနိယံ နာမ သိယာ, သော ပန ကောစိ နတ္ထေဝာတိ အဓိပ္ပာယော။ အနဒ္ဓနိယန္တိ, န အဒ္ဓာနက္ခမံ, န စိရဋ္ဌာယိ ဣတ္တရံ အနိစ္စန္တိ အတ္ထော။ တာဝကာလိကန္တိ တသ္သေဝ ဝေဝစနံ။
Anurodhavirodhapahānavasena majjhattabhāvo upekkhāsambojjhaṅgassa kāraṇaṃ tasmiṃ sati sijjhanato, asati ca asijjhanato, so ca majjhattabhāvo visayavasena duvidhoti āha ‘‘sattamajjhattatā saṅkhāramajjhattatā’’ti. Tadubhayavasena cassa virujjhanaṃ passaddhisambojjhaṅgassa bhāvanāya eva dūrīkatanti anurujjhanasseva pahānavidhiṃ dassento ‘‘sattamajjhattatā’’tiādimāha. Tathā hissa sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanaṃ ‘‘uppattiyā kāraṇa’’nti vuccati. Upekkhāya hi visesato rāgo paṭipakkho, tato rāgabahulassa puggalassa upekkhā ‘‘visuddhimaggo’’ti vuccati. Dvīhākārehīti kammassakatāpaccavekkhaṇaṃ attasuññatāpaccavekkhaṇanti imehi dvīhi kāraṇehi. Dvīhevāti avadhāraṇaṃ saṅkhārasahitāya saṅkhyāsamānatāya dassanatthaṃ. Saṅkhyā eva hettha samānaṃ, na saṅkhyeyyaṃ sabbathā samānanti. Assāmikabhāvo anattaniyatā. Sati hi attani tassa kiñcanabhāvena cīvaraṃ aññaṃ vā kiñci attaniyaṃ nāma siyā, so pana koci natthevāti adhippāyo. Anaddhaniyanti, na addhānakkhamaṃ, na ciraṭṭhāyi ittaraṃ aniccanti attho. Tāvakālikanti tasseva vevacanaṃ.
မမာယတီတိ မမတ္တံ ကရောတိ။ မမာတိ တဏ္ဟာယ ပရိဂ္ဂယ္ဟ တိဋ္ဌတိ။ ဓနာယန္တာတိ ဓနံ ဒဗ္ဗံ ကရောန္တာ။ အသ္သာတိ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဘာဝနာပာရိပူရီ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အရဟတော ဧဝ ဆဠင္ဂုပေက္ခာနိပ္ဖတ္တိ။
Mamāyatīti mamattaṃ karoti. Mamāti taṇhāya pariggayha tiṭṭhati. Dhanāyantāti dhanaṃ dabbaṃ karontā. Assāti upekkhāsambojjhaṅgassa arahattamaggena bhāvanāpāripūrī hoti. Tathā hi arahato eva chaḷaṅgupekkhānipphatti.
အသုဘာရမ္မဏာ ဓမ္မာတိ အသုဘပ္ပကာရာ အသုဘဈာနသ္သ အာရမ္မဏဘူတာ ဓမ္မာ။ ကာမံ ဣန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓာပိ ကေသာဒယော အသုဘပ္ပကာရာ ဧဝ, ဝိသေသတော ပန ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗေ ဇိဂုစ္ဆာဝဟေ ဂဏ္ဟန္တော ‘‘ဒသာ’’တိ အာဟ။ ယထာ မနသိကရောတော သဘာဝသရသတော တတ္ထ အသုဘသညာ သန္တိဋ္ဌတိ, တထာ ပဝတ္တော မနသိကာရော ဥပာယမနသိကာရော။ အသုဘေ အသုဘပဋိက္ကူလာကာရသ္သ ဥဂ္ဂဏ္ဟနံ, ယထာ ဝာ တတ္ထ ဥဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တထာ မနသိကာရော အသုဘနိမိတ္တသ္သ ဥဂ္ဂဟော။ ဥပစာရပ္ပနာဝဟာယ အသုဘဘာဝနာယ အနုယုဉ္ဇနာ အသုဘဘာဝနာနုယောဂော။
Asubhārammaṇādhammāti asubhappakārā asubhajhānassa ārammaṇabhūtā dhammā. Kāmaṃ indriyabaddhāpi kesādayo asubhappakārā eva, visesato pana jigucchitabbe jigucchāvahe gaṇhanto ‘‘dasā’’ti āha. Yathā manasikaroto sabhāvasarasato tattha asubhasaññā santiṭṭhati, tathā pavatto manasikāro upāyamanasikāro. Asubhe asubhapaṭikkūlākārassa uggaṇhanaṃ, yathā vā tattha uggahanimittaṃ uppajjati, tathā manasikāro asubhanimittassa uggaho. Upacārappanāvahāya asubhabhāvanāya anuyuñjanā asubhabhāvanānuyogo.
မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒ္ရိယာနံ သုဋ္ဌု သုသံဝရဏေ သတိ အဝသရံ အလဘန္တော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတေဝ, တထာ ဘောဇနေ မတ္တညုနော မိတာဟာရသ္သ ထိနမိဒ္ဓာဘိဘဝာဘာဝာ ဩတာရံ အလဘမာနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတိ။ ယော ပန အာဟာရေ ပဋိက္ကူလသညံ တဗ္ဗိပရိဏာမသ္သ တဒာဓာရသ္သ တသ္သ စ ဥဒရိယဘူတသ္သ အတိဝိယ ဇေဂုစ္ဆတံ, ကာယသ္သ စ အာဟာရတိဋ္ဌကတံ သမ္မဒေဝ ဇာနာတိ, သော သဗ္ဗသော ဘောဇနေ ပမာဏသ္သ ဇာနနေန ဝိသေသတော ဘောဇနေ မတ္တညူ နာမ။ တသ္သ ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီယတေဝ, အဋ္ဌကထာယံ ပန အပ္ပာဟာရတံယေဝ ဒသ္သေတုံ ‘‘စတုန္န’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသုဘကမ္မိကတိသ္သတ္ထေရော ဒန္တဋ္ဌိဒသ္သာဝီ။ ပဟီနသ္သာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနသ္သ။ အဘိဓမ္မပရိယာယေန သဗ္ဗောပိ လောဘော ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏန္တိ ‘‘အရဟတ္တမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပာဒော’’တိ ဝုတ္တံ။
Manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ suṭṭhu susaṃvaraṇe sati avasaraṃ alabhanto kāmacchando pahīyateva, tathā bhojane mattaññuno mitāhārassa thinamiddhābhibhavābhāvā otāraṃ alabhamāno kāmacchando pahīyati. Yo pana āhāre paṭikkūlasaññaṃ tabbipariṇāmassa tadādhārassa tassa ca udariyabhūtassa ativiya jegucchataṃ, kāyassa ca āhāratiṭṭhakataṃ sammadeva jānāti, so sabbaso bhojane pamāṇassa jānanena visesato bhojane mattaññū nāma. Tassa kāmacchando pahīyateva, aṭṭhakathāyaṃ pana appāhārataṃyeva dassetuṃ ‘‘catunna’’ntiādi vuttaṃ. Asubhakammikatissatthero dantaṭṭhidassāvī. Pahīnassāti vikkhambhanavasena pahīnassa. Abhidhammapariyāyena sabbopi lobho kāmacchandanīvaraṇanti ‘‘arahattamaggena āyatiṃ anuppādo’’ti vuttaṃ.
မေဇ္ဇတိ ဟိတဖရဏဝသေန သိနိယ္ဟတီတိ မိတ္တော, ဟိတေသီ ပုဂ္ဂလော, တသ္မိံ မိတ္တေ ဘဝာ, မိတ္တသ္သ ဝာ ဧသာတိ မေတ္တာ, ဟိတေသိတာ။ သာ ဧဝ ပဋိပက္ခတော စေတသော ဝိမုတ္တီတိ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ။ တတ္ထ မေတ္တာယနသ္သ သတ္တေသု ဟိတဖရဏသ္သ ဥပ္ပာဒနံ ပဝတ္တနံ မေတ္တာနိမိတ္တသ္သ ဥဂ္ဂဟော။ တေနာဟ ‘‘ဩဒိသ္သကာ’’တိအာဒိ။
Mejjati hitapharaṇavasena siniyhatīti mitto, hitesī puggalo, tasmiṃ mitte bhavā, mittassa vā esāti mettā, hitesitā. Sā eva paṭipakkhato cetaso vimuttīti mettācetovimutti. Tattha mettāyanassa sattesu hitapharaṇassa uppādanaṃ pavattanaṃ mettānimittassa uggaho. Tenāha ‘‘odissakā’’tiādi.
တတ္ထ အတ္တပိယသဟာယမဇ္ဈတ္တဝေရိဝသေန ဩဒိသ္သကတာ။ သီမာသမ္ဘေဒေ ကတေ အနောဒိသ္သကတာ။ ဧကာဒိဒိသာဖရဏဝသေန ဒိသာဖရဏတာ မေတ္တာယ ဥဂ္ဂဏ္ဟနေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥဂ္ဂဟော ယာဝ ဥပစာရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဂ္ဂဟိတာယ အာသေဝနာ ဘာဝနာ, သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော ပုရိသာ အရိယာ အနရိယာ ဒေဝာ မနုသ္သာ ဝိနိပာတိကာတိ သတ္တောဓိကရဏဝသေန ပဝတ္တာ သတ္တဝိဓာ, အဋ္ဌဝီသတိဝိဓာ ဝာ, ဒသဟိ ဒိသာဟိ ဒိသောဓိကရဏဝသေန ပဝတ္တာ ဒသဝိဓာ, ဧကေကာယ ဒိသာယ သတ္တာဒိဣတ္ထာဒိအဝေရာဒိဘေဒေန အသီတာဓိကစတုသတပ္ပဘေဒာ စ ဩဓိသောဖရဏမေတ္တာ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ, ပာဏာ, ဘူတာ, ပုဂ္ဂလာ, အတ္တဘာဝပရိယာပန္နာတိ ဧတေသံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓာ။ ဧကေကသ္မိံ အဝေရာ ဟောန္တု, အဗ္ယာပဇ္ဇာ, အနီဃာ, သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူတိ စတုဓာ ပဝတ္တိယာ ဝီသတိဝိဓာ အနောဓိသောဖရဏမေတ္တာ, တံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘ဩဓိသော။ပေ.။ ဘာဝေန္တသ္သပီ’’တိ။ တ္ဝံ ဧတသ္သာတိအာဒိနာ ကမ္မသ္သကတာပစ္စဝေက္ခဏံ ဒသ္သေတိ ။ ပဋိသင္ခာနေ ဌိတသ္သာတိ ကောဓေ ယထာဝုတ္တသ္သ အာဒီနဝသ္သ တပ္ပဋိပက္ခတော အကောဓေ မေတ္တာယ အာနိသံသသ္သ စ ပဋိသင္ခာနေ သမ္မဒေဝ ဇာနနေ။ သေဝန္တသ္သာတိ ဘဇန္တသ္သ ဗ္ယာပာဒော ပဟီယတိ။
Tattha attapiyasahāyamajjhattaverivasena odissakatā. Sīmāsambhede kate anodissakatā. Ekādidisāpharaṇavasena disāpharaṇatā mettāya uggaṇhane veditabbā. Uggaho yāva upacārā daṭṭhabbo. Uggahitāya āsevanā bhāvanā, sabbā itthiyo purisā ariyā anariyā devā manussā vinipātikāti sattodhikaraṇavasena pavattā sattavidhā, aṭṭhavīsatividhā vā, dasahi disāhi disodhikaraṇavasena pavattā dasavidhā, ekekāya disāya sattādiitthādiaverādibhedena asītādhikacatusatappabhedā ca odhisopharaṇamettā. Sabbe sattā, pāṇā, bhūtā, puggalā, attabhāvapariyāpannāti etesaṃ vasena pañcavidhā. Ekekasmiṃ averā hontu, abyāpajjā, anīghā, sukhī attānaṃ pariharantūti catudhā pavattiyā vīsatividhā anodhisopharaṇamettā, taṃ sandhāyāha – ‘‘odhiso…pe… bhāventassapī’’ti. Tvaṃ etassātiādinā kammassakatāpaccavekkhaṇaṃ dasseti . Paṭisaṅkhāne ṭhitassāti kodhe yathāvuttassa ādīnavassa tappaṭipakkhato akodhe mettāya ānisaṃsassa ca paṭisaṅkhāne sammadeva jānane. Sevantassāti bhajantassa byāpādo pahīyati.
အတိဘောဇနေ နိမိတ္တဂ္ဂာဟောတိ အာဟာရသ္သ အဓိကဘောဇနေ ထိနမိဒ္ဓသ္သ နိမိတ္တဂ္ဂာဟော, ‘‘ဧတ္တကေ ဘုတ္တေ ထိနမိဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ဧတ္တကေ နော’’တိ ထိနမိဒ္ဓသ္သ ကာရဏာကာရဏဂ္ဂာဟောတိ အတ္ထော။ ဒိဝာ သူရိယာလောကန္တိ ဒိဝာ ဂဟိတနိမိတ္တံ သူရိယာလောကံ, ရတ္တိယံ မနသိကရောန္တသ္သပီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓုတင္ဂာနံ ဝီရိယနိသ္သိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဓုတင္ဂနိသ္သိတသပ္ပာယကထာယပီ’’တိ။
Atibhojane nimittaggāhoti āhārassa adhikabhojane thinamiddhassa nimittaggāho, ‘‘ettake bhutte thinamiddhaṃ uppajjati, ettake no’’ti thinamiddhassa kāraṇākāraṇaggāhoti attho. Divā sūriyālokanti divā gahitanimittaṃ sūriyālokaṃ, rattiyaṃ manasikarontassapīti evamettha attho veditabbo. Dhutaṅgānaṃ vīriyanissitattā vuttaṃ ‘‘dhutaṅganissitasappāyakathāyapī’’ti.
ကုက္ကုစ္စမ္ပိ ကတာကတာနုသောစနဝသေန ပဝတ္တမာနံ စေတသော အဝူပသမာဝဟတာယ ဥဒ္ဓစ္စေန သမာနလက္ခဏမေဝာတိ တဒုဘယသ္သ ပဟာနကာရဏံ ဒသ္သေန္တော ဘဂဝာ – ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, စေတသော ဝူပသမော’’တိအာဒိမာဟ။ တသ္မာ ဗာဟုသစ္စာဒိ တသ္သ ပဟာနကာရဏန္တိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အပိစ ဆ ဓမ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗဟုသ္သုတသ္သ ဂန္ထတော, အတ္ထတော ဓမ္မံ ဝိစာရေန္တသ္သ အတ္တဝေဒာဒိပဋိလာဘသမ္ဘဝတော ဝိက္ခေပော န ဟောတိ။ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယာ ယထာဓမ္မပဋိကာရပ္ပတ္တိယာ စ ဝိပ္ပဋိသာရော အနဝသရောဝာတိ ‘‘ဗာဟုသစ္စေနပိ။ပေ.။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဒဂ္ဂေန ဗဟုသ္သုတသ္သ ပဋိသင္ခာနဝတော ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီယတိ, တဒဂ္ဂေန ပရိပုစ္ဆကတာဝိနယပကတညုတာဟိပိ တံ ပဟီယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝုဒ္ဓသေဝိတာ စ ဝုဒ္ဓသီလိတံ အာဝဟတီတိ စေတသော ဝူပသမကရတ္တာ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စသ္သ ပဟာနကာရီ ဝုတ္တာ, ဝုဒ္ဓဘာဝံ ပန အနပေက္ခိတ္ဝာ ဝိနယဓရာ ကုက္ကုစ္စဝိနောဒကာ ကလ္ယာဏမိတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဝိက္ခေပော စ ဘိက္ခူနံ ယေဘုယ္ယေန ကုက္ကုစ္စဟေတုကော ဟောတီတိ ‘‘ကပ္ပိယာကပ္ပိယပရိပုစ္ဆာဗဟုလသ္သာ’’တိအာဒိနာ ဝိနယနယေနေဝ ပရိပုစ္ဆကတာဒယော နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ပဟီနေ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စေတိ နိဒ္ဓာရဏေ ဘုမ္မံ။ ကုက္ကုစ္စသ္သ ဒောမနသ္သသဟဂတတ္တာ အနာဂာမိမဂ္ဂေန အာယတိံ အနုပ္ပာဒော ဝုတ္တော။
Kukkuccampi katākatānusocanavasena pavattamānaṃ cetaso avūpasamāvahatāya uddhaccena samānalakkhaṇamevāti tadubhayassa pahānakāraṇaṃ dassento bhagavā – ‘‘atthi, bhikkhave, cetaso vūpasamo’’tiādimāha. Tasmā bāhusaccādi tassa pahānakāraṇanti dassetuṃ ‘‘apica cha dhammā’’tiādimāha. Tattha bahussutassa ganthato, atthato dhammaṃ vicārentassa attavedādipaṭilābhasambhavato vikkhepo na hoti. Yathāvihitapaṭipattiyā yathādhammapaṭikārappattiyā ca vippaṭisāro anavasarovāti ‘‘bāhusaccenapi…pe… uddhaccakukkuccaṃ pahīyatī’’ti vuttaṃ. Yadaggena bahussutassa paṭisaṅkhānavato uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, tadaggena paripucchakatāvinayapakataññutāhipi taṃ pahīyatīti daṭṭhabbaṃ. Vuddhasevitā ca vuddhasīlitaṃ āvahatīti cetaso vūpasamakarattā uddhaccakukkuccassa pahānakārī vuttā, vuddhabhāvaṃ pana anapekkhitvā vinayadharā kukkuccavinodakā kalyāṇamittāti daṭṭhabbā. Vikkhepo ca bhikkhūnaṃ yebhuyyena kukkuccahetuko hotīti ‘‘kappiyākappiyaparipucchābahulassā’’tiādinā vinayanayeneva paripucchakatādayo niddiṭṭhā. Pahīne uddhaccakukkucceti niddhāraṇe bhummaṃ. Kukkuccassa domanassasahagatattā anāgāmimaggena āyatiṃ anuppādo vutto.
ကုသလာကုသလာ ဓမ္မာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ ကာမံ ဗာဟုသစ္စပရိပုစ္ဆကတာဟိ အဋ္ဌဝတ္ထုကာပိ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီယတိ, တထာပိ ရတနတ္တယဝိစိကိစ္ဆာမူလိကာ သေသဝိစိကိစ္ဆာတိ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ ‘‘တီဏိ ရတနာနိ အာရဗ္ဘာ’’တိအာဒိ။ ဝိနယေ ပကတညုတာယ စ သတိ သိက္ခာယ ကင္ခာယ အသမ္ဘဝော ဧဝ, တထာ ရတနတ္တယဂုဏာဝဗောဓေ သတိ ပုဗ္ဗန္တာဒီသု သံသယသ္သာတိ အာဟ – ‘‘ဝိနယေ’’တိအာဒိ။ ဩကပ္ပနီယသဒ္ဓာ သဒ္ဓေယ္ယဝတ္ထုံ အနုပဝိသိတ္ဝာ ဝိယ အဓိမုစ္စနံ, တဉ္စ တထာ အဓိမောက္ခုပ္ပာဒနမေဝ။ သဒ္ဓာယ နိန္နပောဏပဗ္ဘာရတာ အဓိမုတ္တိ။ အရဟတ္တေန ကူဋံ ဂဏ္ဟိ သတ္တပိ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ ဒေသနာယ ဩသာပိတတ္တာ။
Kusalākusalā dhammātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Kāmaṃ bāhusaccaparipucchakatāhi aṭṭhavatthukāpi vicikicchā pahīyati, tathāpi ratanattayavicikicchāmūlikā sesavicikicchāti katvā vuttaṃ ‘‘tīṇi ratanāni ārabbhā’’tiādi. Vinaye pakataññutāya ca sati sikkhāya kaṅkhāya asambhavo eva, tathā ratanattayaguṇāvabodhe sati pubbantādīsu saṃsayassāti āha – ‘‘vinaye’’tiādi. Okappanīyasaddhā saddheyyavatthuṃ anupavisitvā viya adhimuccanaṃ, tañca tathā adhimokkhuppādanameva. Saddhāya ninnapoṇapabbhāratā adhimutti. Arahattena kūṭaṃ gaṇhi sattapi bojjhaṅge vitthāretvā desanāya osāpitattā.
အာဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Āhārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya / ၁. အာဟာရသုတ္တံ • 1. Āhārasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၁. အာဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 1. Āhārasuttavaṇṇanā