Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
༢. ཨཱཧཱརཝགྒོ
2. Āhāravaggo
༡. ཨཱཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ
1. Āhārasuttavaṇṇanā
༡༡. ཨཱཧརནྟཱིཏི ཨཱནེནྟི ཨུཔྤཱདེནྟི, ཨུཔཏྠམྦྷེནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ནིབྦཏྟཱཏི པསུཏཱ། བྷཱུཏཱ ནཱམ ཡསྨཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ ལོཀེ ཛཱཏཝོཧཱརོ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཏོ པན པཊྛཱཡ ཡཱཝ མཱཏུཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟོ, ཏཱཝ སམྦྷཝེསིནོ, ཨེས ཏཱཝ གབྦྷསེཡྻཀེསུ བྷཱུཏསམྦྷཝེསིཝིབྷཱགོ, ཨིཏརེསུ པན པཋམཙིཏྟཱདིཝསེན ཝུཏྟོ། སམྦྷཝ-སདྡོ ཙེཏྠ གབྦྷསེཡྻཀཱནཾ ཝསེན པསཱུཏིཔརིཡཱཡོ, ཨིཏརེསཾ ཝསེན ཨུཔྤཏྟིཔརིཡཱཡོ། པཋམཙིཏྟཔཋམཨིརིཡཱཔཐཀྑཎེསུ ཧི ཏེ སམྦྷཝཾ ཨུཔྤཏྟིཾ ཨེསནྟི ཨུཔགཙྪནྟི ནཱམ, ན ཏཱཝ བྷཱུཏཱ ཨུཔཔཏྟིཡཱ ན སུཔྤཏིཊྛིཏཏྟཱ, བྷཱུཏཱ ཨེཝ སབྦསོ བྷཝེསནཱཡ སམུཙྪིནྣཏྟཱ། ན པུན བྷཝིསྶནྟཱིཏི ཨཝདྷཱརཎེན ནིཝཏྟིཏམཏྠཾ དསྶེཏི། ཡོ ཙ ‘‘ཀཱལགྷསོ བྷཱུཏོ’’ཏིཨཱདཱིསུ བྷཱུཏ-སདྡསྶ ཁཱིཎཱསཝཝཱཙིཏཱ དཊྛབྦཱ། ཝཱ-སདྡོ ཙེཏྠ སམྤིཎྜནཏྠོ ‘‘ཨགྒིནཱ ཝཱ ཨུདཀེན ཝཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ ཝིཡ།
11.Āharantīti ānenti uppādenti, upatthambhentīti attho. Nibbattāti pasutā. Bhūtā nāma yasmā tato paṭṭhāya loke jātavohāro paṭisandhiggahaṇato pana paṭṭhāya yāva mātukucchito nikkhanto, tāva sambhavesino, esa tāva gabbhaseyyakesu bhūtasambhavesivibhāgo, itaresu pana paṭhamacittādivasena vutto. Sambhava-saddo cettha gabbhaseyyakānaṃ vasena pasūtipariyāyo, itaresaṃ vasena uppattipariyāyo. Paṭhamacittapaṭhamairiyāpathakkhaṇesu hi te sambhavaṃ uppattiṃ esanti upagacchanti nāma, na tāva bhūtā upapattiyā na suppatiṭṭhitattā, bhūtā eva sabbaso bhavesanāya samucchinnattā. Na puna bhavissantīti avadhāraṇena nivattitamatthaṃ dasseti. Yo ca ‘‘kālaghaso bhūto’’tiādīsu bhūta-saddassa khīṇāsavavācitā daṭṭhabbā. Vā-saddo cettha sampiṇḍanattho ‘‘agginā vā udakena vā’’tiādīsu viya.
ཡཐཱསཀཾ པཙྩཡབྷཱཝེན ཨཏྟབྷཱཝསྶ པཋཔནམེཝེཏྠ ཨཱཧཱརེཧི ཀཱཏབྦཨནུགྒཧོ ཧོཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནཱཧ ‘‘ཝཙནབྷེདོ…པེ॰… ཨེཀོ ཡེཝཱ’’ཏི། སཏྟསྶ ཨུཔྤནྣདྷམྨཱནནྟི སཏྟསྶ སནྟཱནེ ཨུཔྤནྣདྷམྨཱནཾ། ཡཐཱ ‘‘ཝསྶསཏཾ ཏིཊྛཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ཨནུཔྤབནྡྷཝསེན པཝཏྟཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི, ཨེཝཾ ཋིཏིཡཱཏི ཨནུཔྤབནྡྷཝསེན པཝཏྟིཡཱཏི ཨཏྠོ, སཱ པན ཨཝིཙྪེདོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཝིཙྪེདཱཡཱ’’ཏི། ཨནུཔྤབནྡྷདྷམྨུཔྤཏྟིཡཱ སཏྟསནྟཱནོ ཨནུགྒཧིཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ཨནུཔྤནྣཱནཾ ཨུཔྤཱདཱཡཱ’’ཏི། ཨེཏཱནཱིཏི ཋིཏིཨནུགྒཧཔདཱནི། ཨུབྷཡཏྠ དཊྛབྦཱནི ན ཡཐཱསམྦནྡྷཏོ།
Yathāsakaṃ paccayabhāvena attabhāvassa paṭhapanamevettha āhārehi kātabbaanuggaho hotīti adhippāyenāha ‘‘vacanabhedo…pe… eko yevā’’ti. Sattassa uppannadhammānanti sattassa santāne uppannadhammānaṃ. Yathā ‘‘vassasataṃ tiṭṭhatī’’ti vutte anuppabandhavasena pavattatīti vuttaṃ hoti, evaṃ ṭhitiyāti anuppabandhavasena pavattiyāti attho, sā pana avicchedoti āha ‘‘avicchedāyā’’ti. Anuppabandhadhammuppattiyā sattasantāno anuggahito nāma hotīti āha ‘‘anuppannānaṃ uppādāyā’’ti. Etānīti ṭhitianuggahapadāni. Ubhayattha daṭṭhabbāni na yathāsambandhato.
ཝཏྠུགཏཱ ཨོཛཱ ཝཏྠུ ཝིཡ ཏེན སདྡྷིཾ ཨཛ྄ཛྷོཧརིཏབྦཏཾ གཙྪཏཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཛ྄ཛྷོཧརིཏབྦཀོ ཨཱཧཱརོ’’ཏི, ནིབྦཏྟིཏཨོཛཾ པན སནྡྷཱཡ ‘‘ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ ཨོཛཊྛམཀརཱུཔཱནི ཨཱཧརཏཱི’’ཏི ཝཀྑཏི། ཨོལཱ༹རིཀཏཱ ཨཔྤོཛཏཱཡ ན ཝཏྠུནོ ཐཱུལཏཱཡ ཀཐིནཏཱཡ ཝཱ, ཏསྨཱ ཡསྨིཾ ཝཏྠུསྨིཾ པརིཏྟཱ ཨོཛཱ ཧོཏི, ཏཾ ཨོལཱ༹རིཀཾ། སཔྤཱདཡོ དུཀྑུཔྤཱདཀཏཱཡ ཨོལཱ༹རིཀཱ ཝེདིཏབྦཱ། ཝིསཱཎཱདཱིནཾ ཏིཝསྶཚཌྜིཏཱནཾ པཱུཏིབྷཱུཏཏྟཱ མུདུཀཏཱཏི ཝདནྟི། ཏརཙྪཁེལ༹ཏེམིཏཏཱཡ པན ཏཐཱབྷཱུཏཱནཾ ཏེསཾ མུདུཀཏཱ། དྷམྨསབྷཱཝོ ཧེས། སསཱནཾ ཨཱཧཱརོ སུཁུམོ ཏརུཎཏིཎསསྶཁཱདནཏོ། སཀུཎཱནཾ ཨཱཧཱརོ སུཁུམོ ཏིཎབཱིཛཱདིཁཱདནཏོ། པཙྩནྟཝཱསཱིནཾ ཨཱཧཱརོ སུཁུམོ མཱསམུགྒཀུརཱདིབྷོཛནཏྟཱ། ཏེསནྟི པརནིམྨིཏཝསཝཏྟཱིནཾ། སུཁུམོཏྭེཝཱཏི ན ཀིཉྩི ཨུཔཱདཱཡ, ཨཐ ཁོ སུཁུམོཨིཙྩེཝ ནིཊྛཾ པཏྟོ ཏཏོ པརམསུཁུམསྶ ཨབྷཱཝཏོ།
Vatthugatā ojā vatthu viya tena saddhiṃ ajjhoharitabbataṃ gacchatīti vuttaṃ ‘‘ajjhoharitabbako āhāro’’ti, nibbattitaojaṃ pana sandhāya ‘‘kabaḷīkāro āhāro ojaṭṭhamakarūpāni āharatī’’ti vakkhati. Oḷārikatā appojatāya na vatthuno thūlatāya kathinatāya vā, tasmā yasmiṃ vatthusmiṃ parittā ojā hoti, taṃ oḷārikaṃ. Sappādayo dukkhuppādakatāya oḷārikā veditabbā. Visāṇādīnaṃ tivassachaḍḍitānaṃ pūtibhūtattā mudukatāti vadanti. Taracchakheḷatemitatāya pana tathābhūtānaṃ tesaṃ mudukatā. Dhammasabhāvo hesa. Sasānaṃ āhāro sukhumo taruṇatiṇasassakhādanato. Sakuṇānaṃ āhāro sukhumo tiṇabījādikhādanato. Paccantavāsīnaṃ āhāro sukhumo māsamuggakurādibhojanattā. Tesanti paranimmitavasavattīnaṃ. Sukhumotvevāti na kiñci upādāya, atha kho sukhumoicceva niṭṭhaṃ patto tato paramasukhumassa abhāvato.
ཝཏྠུཝསེན པནེཏྠ ཨཱཧཱརསྶ ཨོལཱ༹རིཀསུཁུམཏཱ ཝུཏྟཱ, སཱ ཙསྶ ཨཔྤོཛམཧོཛཏཱཧི ཝེདིཏབྦཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། པརིསྶཡནྟི ཁུདཱཝསེན ཨུཔྤནྣཾ ཝིཧིཾསཾ སརཱིརདརཐཾ། ཝིནོདེཏཱིཏི ཝཏྠུ ཏསྶ ཝིནོདནམཏྟཾ ཀརོཏི། ན པན སཀྐོཏི པཱལེཏུནྟི སརཱིརཾ ཡཱཔེཏུཾ ནཔྤཧོཏི ནིརོཛཏྟཱ། ན སཀྐོཏི པརིསྶཡཾ ཝིནོདེཏུཾ ཨཱམཱསཡསྶ ཨཔཱུརཎཏོ།
Vatthuvasena panettha āhārassa oḷārikasukhumatā vuttā, sā cassa appojamahojatāhi veditabbāti dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādimāha. Parissayanti khudāvasena uppannaṃ vihiṃsaṃ sarīradarathaṃ. Vinodetīti vatthu tassa vinodanamattaṃ karoti. Na pana sakkoti pāletunti sarīraṃ yāpetuṃ nappahoti nirojattā. Na sakkoti parissayaṃ vinodetuṃ āmāsayassa apūraṇato.
ཚབྦིདྷོཔཱིཏི ཨིམིནཱ ཀསྶཙི ཕསྶསྶ ཨནཝསེསིཏབྦཏམཱཧ། དེསནཀྐམེནེཝེཏྠ ཕསྶཱདཱིནཾ དུཏིཡཱདིཏཱ, ན ཨཉྙེན ཀཱརཎེནཱཏི ཨཱཧ ‘‘དེསནཱནཡོ ཨེཝ ཙེསཱ’’ཏིཨཱདི། མནསོ སཉྩེཏནཱ ན སཏྟསྶཱཏི དསྶནཏྠཾ མནོགཧཎཾ ཡཐཱ ‘‘ཙིཏྟསྶ ཋིཏི, ཙེཏོཝིམུཏྟི ཙཱ’’ཏི ཨཱཧ ‘‘མནོསཉྩེཏནཱཏི ཙེཏནཱཝཱ’’ཏི། ཙིཏྟནྟི ཡཾ ཀིཉྩི ཙིཏྟམེཝ། ཨེཀརཱསིཾ ཀཏྭཱཏི ཨེཀཛ྄ཛྷཾ གཧེཏྭཱ ཝིབྷཱགཾ ཨཀཏྭཱ, སཱམཉྙེན གཧིཏཱཏི ཨཏྠོ། ཏཏྠ ལབྦྷམཱནཾ ཨུཔཱདིཎྞཀཱདིཝིབྷཱགཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨཱཧཱརཏྠཾ ན སཱདྷེནྟཱིཏི ཏཱདིསསྶ ཨཱཧཱརསྶ ཨནཱཧརཎཏོ། ཏདཱཔཱིཏི བྷིཛྫིཏྭཱ ཝིགཏཀཱལེཔི། ཨུཔཱདིཎྞཀཱཧཱརོཏི ཝུཙྩནྟཱིཏི ཀེཙི། ཨིདཾ པན ཨཱཙརིཡཱནཾ ན རུཙྩཏི ཏདཱ ཨུཔཱདིཎྞཀརཱུཔསྶེཝ ཨབྷཱཝཏོ། པཊིསནྡྷིཙིཏྟེནེཝ སཧཛཱཏཱཏི ལཀྑཎཝཙནམེཏཾ, སབྦཱཡཔི ཀམྨཛརཱུཔཔརིཡཱཔནྣཱཡ ཨོཛཱཡ ཨཏྠིབྷཱཝསྶ ཨཝིཙྪེདཔྤཝཏྟིསམྦྷཝདསྶནཏྠོ། སཏྟམཱཏི ཨུཔྤནྣདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སཏྟམདིཝསཱཔི། རཱུཔསནྟཏིཾ པཱལེཏི པཝེཎིགྷཊནཝསེན། ཨཡམེཝཱཏི ཀམྨཛཨོཛཱ། ཀམྨཛཨོཛཾ པན པཊིཙྩ ཨུཔྤནྣཨོཛཱ ཨཀམྨཛཏྟཱ ཨནུཔཱདིཎྞཨཱཧཱརོཏྭེཝ ཝེདིཏབྦོ། ཨནུཔཱདིཎྞཀཱ ཕསྶཱདཡོ ཝེདིཏབྦཱཏི ཨཱནེཏྭཱ སམྦནྡྷོ། ལོཀུཏྟརཱ ཕསྶཱདཡོ ཀཐནྟི ཨཱཧ ‘‘ལོཀུཏྟརཱ པན རུལ༹ྷཱིཝསེན ཀཐིཏཱ’’ཏི། ཡསྨཱ ཏེསཾ ཀུསལཱནཾ ཨུཔེཏཔརིཡཱཡོ ནཏྠི, ཏསྨཱ ཝིཔཱཀཱནཾ ཨུཔཱདིཎྞཔརིཡཱཡོ ནཏྠེཝཱཏི ཨནུཔཱདིཎྞཔརིཡཱཡོཔི རུལ༹ྷཱིཝསེན ཝུཏྟོཏི ཝེདིཏབྦོ།
Chabbidhopīti iminā kassaci phassassa anavasesitabbatamāha. Desanakkamenevettha phassādīnaṃ dutiyāditā, na aññena kāraṇenāti āha ‘‘desanānayo eva cesā’’tiādi. Manaso sañcetanā na sattassāti dassanatthaṃ manogahaṇaṃ yathā ‘‘cittassa ṭhiti, cetovimutti cā’’ti āha ‘‘manosañcetanāti cetanāvā’’ti. Cittanti yaṃ kiñci cittameva. Ekarāsiṃ katvāti ekajjhaṃ gahetvā vibhāgaṃ akatvā, sāmaññena gahitāti attho. Tattha labbhamānaṃ upādiṇṇakādivibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘kabaḷīkāro āhāro’’tiādi vuttaṃ. Āhāratthaṃ na sādhentīti tādisassa āhārassa anāharaṇato. Tadāpīti bhijjitvā vigatakālepi. Upādiṇṇakāhāroti vuccantīti keci. Idaṃ pana ācariyānaṃ na ruccati tadā upādiṇṇakarūpasseva abhāvato. Paṭisandhicitteneva sahajātāti lakkhaṇavacanametaṃ, sabbāyapi kammajarūpapariyāpannāya ojāya atthibhāvassa avicchedappavattisambhavadassanattho. Sattamāti uppannadivasato paṭṭhāya yāva sattamadivasāpi. Rūpasantatiṃ pāleti paveṇighaṭanavasena. Ayamevāti kammajaojā. Kammajaojaṃ pana paṭicca uppannaojā akammajattā anupādiṇṇaāhārotveva veditabbo. Anupādiṇṇakā phassādayo veditabbāti ānetvā sambandho. Lokuttarā phassādayo kathanti āha ‘‘lokuttarā pana ruḷhīvasena kathitā’’ti. Yasmā tesaṃ kusalānaṃ upetapariyāyo natthi, tasmā vipākānaṃ upādiṇṇapariyāyo natthevāti anupādiṇṇapariyāyopi ruḷhīvasena vuttoti veditabbo.
པུབྦེ ‘‘ཨཱཧཱརཱཏི པཙྩཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཏྟཱ ཡདི པཙྩཡཊྛོ ཨཱཧཱརཊྛོཏིཨཱདིནཱ ཙོདེཏི, ཨཐ ཀསྨཱ ཨིམེ ཨེཝ ཙཏྟཱརོ ཝུཏྟཱཏི ཨཐ ཀསྨཱ ཙཏྟཱརོཝ ཝུཏྟཱ། ཨིམེ ཨེཝ ཙ ཝུཏྟཱཏི ཡོཛནཱ། ཝིསེསཔྤཙྩཡཏྟཱཏི ཨེཏེན ཡཐཱ ཨཉྙེ པཙྩཡདྷམྨཱ ཨཏྟནོ པཙྩཡུཔྤནྣསྶ པཙྩཡཱཝ ཧོནྟི, ཨིམེ པན ཏཐཱ ཙ ཧོཏི ཨཉྙཐཱ ཙཱཏི སམཱནེཔི པཙྩཡཏྟེ ཨཏིརེཀཔཙྩཡཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ‘‘ཨཱཧཱརཱཏི ཝུཏྟཱ’’ཏི ཨིམམཏྠཾ དསྶེཏི། ཨིདཱནི ཏཾ ཨཏིརེཀཔཙྩཡཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཝིསེསཔཙྩཡོ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཝིསེསཔྤཙྩཡོ རཱུཔཀཱཡསྶ ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ ཨུཔཐམྦྷཀབྷཱཝཏོ། ཏེནཱཧ ཨཊྛཀཐཱཡཾ ‘‘རཱུཔཱརཱུཔཱནཾ ཨུཔཐམྦྷཀཏྟེན ཨུཔཀཱརཀཱ ཙཏྟཱརོ ཨཱཧཱརཱ ཨཱཧཱརཔཙྩཡོ’’ཏི (ཝིསུདྡྷི॰ ༢.༦༠༨; པཊྛཱ॰ ཨཊྛ॰ པཙྩཡུདྡེསཝཎྞནཱ)། ཨུཔཐམྦྷཀཏྟཉྷི སཏཱིཔི ཛནཀཏྟེ ཨརཱུཔཱིནཾ ཨཱཧཱརཱནཾ ཨཱཧཱརཛརཱུཔསམུཊྛཱནཀརཱུཔཱཧཱརསྶ ཙ ཧོཏི, ཨསཏི པན ཨུཔཐམྦྷཀཏྟེ ཨཱཧཱརཱནཾ ཛནཀཏྟཾ ནཏྠཱིཏི ཨུཔཐམྦྷཀཏྟཾ པདྷཱནཾ། ཛནཡམཱནོཔི ཧི ཨཱཧཱརོ ཨཝིཙྪེདཝསེན ཨུཔཐམྦྷཡམཱནོ ཨེཝ ཛནེཏཱིཏི ཨུཔཐམྦྷཀབྷཱཝོ ཨེཝ ཨཱཧཱརབྷཱཝོ། ཝེདནཱཡ ཕསྶོ ཝིསེསཔཙྩཡོ། ‘‘ཕསྶཔཙྩཡཱ ཝེདནཱ’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ། ‘‘སངྑཱརཔཙྩཡཱ ཝིཉྙཱཎ’’ནྟི ཝཙནཏོ ཝིཉྙཱཎསྶ མནོསཉྩེཏནཱ། ‘‘ཙེཏནཱ ཏིཝིདྷཾ བྷཝཾ ཛནེཏཱི’’ཏི ཧི ཝུཏྟཾ། ‘‘ཝིཉྙཱཎཔཙྩཡཱ ནཱམརཱུཔ’’ནྟི པན ཝཙནཏོ ནཱམརཱུཔསྶ ཝིཉྙཱཎཾ ཝིསེསཔཙྩཡོ། ན ཧི ཨོཀྐནྟཝིཉྙཱཎཱབྷཱཝེ ནཱམརཱུཔསྶ ཨཏྠི སམྦྷཝོ། ཡཐཱཧ ‘‘ཝིཉྙཱཎཉྩ ཧི, ཨཱནནྡ, མཱཏུཀུཙྪིསྨིཾ ན ཨོཀྐམིསྶཐ, ཨཔི ནུ ཁོ ནཱམརཱུཔཾ མཱཏུཀུཙྪིསྨིཾ སམུཙྩིསྶཐཱ’’ཏིཨཱདི (དཱི॰ ནི॰ ༢.༡༡༥)། ཝུཏྟམེཝཏྠཾ སུཏྟེན སཱདྷེཏུཾ ‘‘ཡཐཱཧཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ།
Pubbe ‘‘āhārāti paccayā’’ti vuttattā yadi paccayaṭṭho āhāraṭṭhotiādinā codeti, atha kasmā ime eva cattāro vuttāti atha kasmā cattārova vuttā. Ime eva ca vuttāti yojanā. Visesappaccayattāti etena yathā aññe paccayadhammā attano paccayuppannassa paccayāva honti, ime pana tathā ca hoti aññathā cāti samānepi paccayatte atirekapaccayā honti, tasmā ‘‘āhārāti vuttā’’ti imamatthaṃ dasseti. Idāni taṃ atirekapaccayataṃ dassetuṃ ‘‘visesapaccayo hī’’tiādi vuttaṃ. Visesappaccayo rūpakāyassa kabaḷīkāro āhāro upathambhakabhāvato. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘rūpārūpānaṃ upathambhakattena upakārakā cattāro āhārā āhārapaccayo’’ti (visuddhi. 2.608; paṭṭhā. aṭṭha. paccayuddesavaṇṇanā). Upathambhakattañhi satīpi janakatte arūpīnaṃ āhārānaṃ āhārajarūpasamuṭṭhānakarūpāhārassa ca hoti, asati pana upathambhakatte āhārānaṃ janakattaṃ natthīti upathambhakattaṃ padhānaṃ. Janayamānopi hi āhāro avicchedavasena upathambhayamāno eva janetīti upathambhakabhāvo eva āhārabhāvo. Vedanāya phasso visesapaccayo. ‘‘Phassapaccayā vedanā’’ti hi vuttaṃ. ‘‘Saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti vacanato viññāṇassa manosañcetanā. ‘‘Cetanā tividhaṃ bhavaṃ janetī’’ti hi vuttaṃ. ‘‘Viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti pana vacanato nāmarūpassa viññāṇaṃ visesapaccayo. Na hi okkantaviññāṇābhāve nāmarūpassa atthi sambhavo. Yathāha ‘‘viññāṇañca hi, ānanda, mātukucchismiṃ na okkamissatha, api nu kho nāmarūpaṃ mātukucchismiṃ samuccissathā’’tiādi (dī. ni. 2.115). Vuttamevatthaṃ suttena sādhetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ.
ཨེཝཾ ཡདིཔི པཙྩཡཏྠོ ཨཱཧཱརཏྠོ, ཝིསེསཔཙྩཡཏྟཱ པན ཨིམེཝ ཨཱཧཱརཱཏི ཝུཏྟཱཏི ཏཾ ནེསཾ ཝིསེསཔཙྩཡཏཾ ཨཝིབྷཱགཏོ དསྶེཏྭཱ ཨིདཱནི ཝིབྷཱགཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀོ པནེཏྠཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། མུཁེ ཋཔིཏམཏྟོ ཨེཝ ཨསངྑཱདིཏོ, ཏཏྟཀེནཱཔི ཨབྦྷནྟརསྶ ཨཱཧཱརསྶ པཙྩཡོ ཧོཏི ཨེཝ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨཊྛ རཱུཔཱནི སམུཊྛཱཔེཏཱི’’ཏི། སུཁཝེདནཱཡ ཧིཏོ སུཁཝེདནཱིཡོ། སབྦཐཱཔཱིཏི ཙཀྑུསམྥསྶཱདིཝསེན། ཡཏྟཀཱ ཕསྶསྶ པཀཱརབྷེདཱ, ཏེསཾ ཝསེན སབྦཔྤཀཱརོཔི ཕསྶཱཧཱརོ ཡཐཱརཧཾ ཏིསྶོ ཝེདནཱ ཨཱཧརཏི, ཨནཱཧཱརཀོ ནཏྠི།
Evaṃ yadipi paccayattho āhārattho, visesapaccayattā pana imeva āhārāti vuttāti taṃ nesaṃ visesapaccayataṃ avibhāgato dassetvā idāni vibhāgato dassetuṃ ‘‘ko panetthā’’tiādi āraddhaṃ. Mukhe ṭhapitamatto eva asaṅkhādito, tattakenāpi abbhantarassa āhārassa paccayo hoti eva. Tenāha ‘‘aṭṭha rūpāni samuṭṭhāpetī’’ti. Sukhavedanāya hito sukhavedanīyo. Sabbathāpīti cakkhusamphassādivasena. Yattakā phassassa pakārabhedā, tesaṃ vasena sabbappakāropi phassāhāro yathārahaṃ tisso vedanā āharati, anāhārako natthi.
སབྦཐཱཔཱིཏི ཨིདྷཱཔི ཕསྶཱཧཱརེ ཝུཏྟནཡཱནུསཱརེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ། ཏིསནྟཏིཝསེནཱཏི ཀཱཡདསཀཾ བྷཱཝདསཀཾ ཝཏྠུདསཀནྟི ཏིཝིདྷསནྟཏིཝསེན། སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡནཡེནཱཏི སཧཛཱཏཱདིཔཙྩཡཝིདྷིནཱ། པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎཉྷི ཨཏྟནཱ སཧཛཱཏནཱམསྶ སཧཛཱཏཨཉྙམཉྙཝིཔཱཀིནྡྲིཡསམྤཡུཏྟཨཏྠིཨཝིགཏཔཙྩཡེཧི པཙྩཡོ ཧོནྟོཡེཝ ཨཱཧཱརཔཙྩཡཏཱཡ ཏཾ ཨཱཧཱརེཏི ཝུཏྟཾ, སཧཛཱཏརཱུཔེསུ པན ཝཏྠུནོ སམྤཡུཏྟཔཙྩཡཾ ཋཔེཏྭཱ ཝིཔྤཡུཏྟཔཙྩཡེན, སེསརཱུཔཱནཾ ཨཉྙམཉྙཔཙྩཡཉྩ ཋཔེཏྭཱ ཨིཏརེསཾ པཙྩཡཱནཾ ཝསེན ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱ། ཏཱནཱིཏི ནཔུཾསཀནིདྡེསོ ཨནཔུཾསཀཱནམྤི ནཔུཾསཀེཧི སཧ ཝཙནཏོ། སཱསཝཀུསལཱཀུསལཙེཏནཱཝ ཝུཏྟཱ ཝིསེསཔཙྩཡབྷཱཝདསྶནཾ ཧེཏནྟི, ཏེནཱཧ ‘‘ཨཝིསེསེན པནཱ’’ཏིཨཱདི། པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎམེཝ ཝུཏྟནྟི ཨེཏྠཱཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཡཐཱ ཏསྶ ཏསྶ ཕལསྶ ཝིསེསཏོ པཙྩཡཏཱཡ ཨེཏེསཾ ཨཱཧཱརཏྠོ, ཨེཝཾ ཨཝིསེསཏོཔཱིཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨཝིསེསེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཏཾསམྤཡུཏྟཏཾསམུཊྛཱནདྷམྨཱནནྟི ཏེཧི ཕསྶཱདཱིཧི སམྤཡུཏྟདྷམྨཱནཉྩེཝ ཏཾསམུཊྛཱནརཱུཔདྷམྨཱནཉྩ། ཏཏྠ སམྤཡུཏྟགྒཧཎཾ ཡཐཱརཧཏོ དཊྛབྦཾ, སམུཊྛཱནགྒཧཎཾ པན ཨཝིསེསཏོ།
Sabbathāpīti idhāpi phassāhāre vuttanayānusārena attho veditabbo. Tisantativasenāti kāyadasakaṃ bhāvadasakaṃ vatthudasakanti tividhasantativasena. Sahajātādipaccayanayenāti sahajātādipaccayavidhinā. Paṭisandhiviññāṇañhi attanā sahajātanāmassa sahajātaaññamaññavipākindriyasampayuttaatthiavigatapaccayehi paccayo hontoyeva āhārapaccayatāya taṃ āhāreti vuttaṃ, sahajātarūpesu pana vatthuno sampayuttapaccayaṃ ṭhapetvā vippayuttapaccayena, sesarūpānaṃ aññamaññapaccayañca ṭhapetvā itaresaṃ paccayānaṃ vasena yojanā kātabbā. Tānīti napuṃsakaniddeso anapuṃsakānampi napuṃsakehi saha vacanato. Sāsavakusalākusalacetanāva vuttā visesapaccayabhāvadassanaṃ hetanti, tenāha ‘‘avisesena panā’’tiādi. Paṭisandhiviññāṇameva vuttanti etthāpi eseva nayo. Yathā tassa tassa phalassa visesato paccayatāya etesaṃ āhārattho, evaṃ avisesatopīti dassetuṃ ‘‘avisesenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha taṃsampayuttataṃsamuṭṭhānadhammānanti tehi phassādīhi sampayuttadhammānañceva taṃsamuṭṭhānarūpadhammānañca. Tattha sampayuttaggahaṇaṃ yathārahato daṭṭhabbaṃ, samuṭṭhānaggahaṇaṃ pana avisesato.
ཨུཔཏྠམྦྷེནྟོ ཨཱཧཱརཀིཙྩཾ སཱདྷེཏཱིཏི ཨུཔཏྠམྦྷེནྟོ ཨེཝ རཱུཔཾ སམུཊྛཱཔེཏི, ཨོཛཊྛམཀསམུཊྛཱཔནེནེཝ པནསྶ ཨུཔཐམྦྷནཀིཙྩསིདྡྷི། ཕུསནྟོཡེཝཱཏི ཕུསནཀིཙྩཾ ཀརོནྟོ ཨེཝ། ཨཱཡཱུཧམཱནཱཝཱཏི ཙེཏཡམཱནཱ ཨེཝ ཨབྷིསནྡཧནྟཱི ཨེཝ། ཝིཛཱནནྟམེཝཱཏི ཨུཔཔཏྟིཔརིཀཔྤནཝསེན ཝིཛཱནནྟམེཝ ཨཱཧཱརཀིཙྩཾ སཱདྷེཏཱིཏི ཡོཛནཱ། སབྦཏྠ ཨཱཧཱརཀིཙྩསཱདྷནཉྩ ཏེསཾ ཝེདནཱདིཨུཔྤཏྟིཧེཏུཏཱཡ ཨཏྟབྷཱཝསྶ པཝཏྟནམེཝ། ཀཱཡཊྛཔནེནཱཏི ཀསྨཱ ཝུཏྟཾ, ནནུ ཀམྨཛཱདིརཱུཔཾ ཀམྨཱདིནཱཝ པཝཏྟཏཱིཏི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཀམྨཛནིཏོཔཱི’’ཏིཨཱདི།
Upatthambhento āhārakiccaṃ sādhetīti upatthambhento eva rūpaṃ samuṭṭhāpeti, ojaṭṭhamakasamuṭṭhāpaneneva panassa upathambhanakiccasiddhi. Phusantoyevāti phusanakiccaṃ karonto eva. Āyūhamānāvāti cetayamānā eva abhisandahantī eva. Vijānantamevāti upapattiparikappanavasena vijānantameva āhārakiccaṃ sādhetīti yojanā. Sabbattha āhārakiccasādhanañca tesaṃ vedanādiuppattihetutāya attabhāvassa pavattanameva. Kāyaṭṭhapanenāti kasmā vuttaṃ, nanu kammajādirūpaṃ kammādināva pavattatīti codanaṃ sandhāyāha ‘‘kammajanitopī’’tiādi.
ཨུཔཱདིཎྞརཱུཔསནྟཏིཡཱ ཨུཔཏྠམྦྷནེནེཝ ཨུཏུཙིཏྟཛརཱུཔསནྟཏཱིནམྤི ཨུཔཏྠམྦྷནསིདྡྷི ཧོཏཱིཏི ‘‘དྭིནྣཾ རཱུཔསནྟཏཱིན’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཨུཔཏྠམྦྷནམེཝ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨནུཔཱལཀོ ཧུཏྭཱ’’ཏི ཙ ཝུཏྟཾ། རཱུཔཀཱཡསྶ ཋིཏིཧེཏུཏཱ ཧི ཡཱཔནཱ ཨནུཔཱལནཱ། སུཁཱདིཝཏྠུབྷཱུཏནྟི སུཁཱདཱིནཾ པཝཏྟིཊྛཱནབྷཱུཏཾ། ཨཱརམྨཎམྤི ཧི ཝསཏི ཨེཏྠ ཨཱརམྨཎཀརཎཝསེན ཏདཱརམྨཎཱ དྷམྨཱཏི ཝཏྠཱུཏི ཝུཙྩཏི། ཕུསནྟོཡེཝཱཏི ཨིདཾ ཕསྶསྶ ཕུསནསབྷཱཝཏྟཱ ཝུཏྟཾ། ན ཧི དྷམྨཱནཾ སབྷཱཝེན ཝིནཱ པཝཏྟི ཨཏྠི, ཝེདནཱཔཝཏྟིཡཱ ཝིནཱ སཏྟཱནཾ སནྡྷཱཝནཏཱ ནཏྠཱིཏི ཨཱཧ ‘‘སུཁཱདི…པེ॰… ཧོཏཱི’’ཏི། ན ཙེཏྠ སཉྙཱིབྷཝཀཐཱཡཾ ཨསཉྙཱིབྷཝོ དསྶེཏབྦོ, ཏསྶཱཔི ཝཱ ཀཱརཎབྷཱུཏཝེདནཱཔཝཏྟིཝསེནེཝ ཋིཏིཡཱ ཧེཏུནོ ཨབྱཱཔིཏཏྟཱ, ཏཐཱ ཧི ‘‘མནོསཉྩེཏནཱ…པེ॰… བྷཝམཱུལནིཔྥཱདནཏོ སཏྟཱནཾ ཋིཏིཡཱ ཧོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཱ། ཏཏོ ཨེཝ ཝིཉྙཱཎཾ ཝིཛཱནནྟམེཝཱཏི ཨུཔཔཏྟིཔརིཀཔྤནཝསེན ཝིཛཱནནྟམེཝཱཏི ཝུཏྟོཝཱཡམཏྠོ།
Upādiṇṇarūpasantatiyā upatthambhaneneva utucittajarūpasantatīnampi upatthambhanasiddhi hotīti ‘‘dvinnaṃ rūpasantatīna’’nti vuttaṃ. Upatthambhanameva sandhāya ‘‘anupālako hutvā’’ti ca vuttaṃ. Rūpakāyassa ṭhitihetutā hi yāpanā anupālanā. Sukhādivatthubhūtanti sukhādīnaṃ pavattiṭṭhānabhūtaṃ. Ārammaṇampi hi vasati ettha ārammaṇakaraṇavasena tadārammaṇā dhammāti vatthūti vuccati. Phusantoyevāti idaṃ phassassa phusanasabhāvattā vuttaṃ. Na hi dhammānaṃ sabhāvena vinā pavatti atthi, vedanāpavattiyā vinā sattānaṃ sandhāvanatā natthīti āha ‘‘sukhādi…pe… hotī’’ti. Na cettha saññībhavakathāyaṃ asaññībhavo dassetabbo, tassāpi vā kāraṇabhūtavedanāpavattivaseneva ṭhitiyā hetuno abyāpitattā, tathā hi ‘‘manosañcetanā…pe… bhavamūlanipphādanato sattānaṃ ṭhitiyā hotī’’ti vuttā. Tato eva viññāṇaṃ vijānantamevāti upapattiparikappanavasena vijānantamevāti vuttovāyamattho.
ཙཏྟཱརི བྷཡཱནི དཊྛབྦཱནི ཨཱདཱིནཝཝིབྷཱཝནཏོ། ནིཀནྟཱིཏི ནིཀཱམནཱ, རསཏཎྷཾ སནྡྷཱཡ ཝདཏི། སཱ ཧི ཀབལཱི༹ཀཱརེ ཨཱཧཱརེ བལཝཏཱི, ཏེནེཝེཏྠ ཨཝདྷཱརཎཾ ཀཏཾ། བྷཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི བྷཡཾ, ནིཀནྟིཡེཝ བྷཡཾ མཧཱནཏྠཧེཏུཏོ། ཨུཔགམནཾ ཝིསཡིནྡྲིཡཝིཉྙཱཎེསུ ཝིསཡཝིཉྙཱཎེསུ ཙ སངྒཏིཝསེན པཝཏྟི, ཏཾ ཝེདནཱདིཨུཔྤཏྟིཧེཏུཏཱཡ ‘‘བྷཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཨཝདྷཱརཎེ པཡོཛནཾ ཝུཏྟནཡམེཝ། སེསདྭཡེཔི ཨེསེཝ ནཡོ། ཨཱཡཱུཧནཾ ཨབྷིསནྡཧནཾ, སཾཝིདྷཱནནྟིཔི ཝདནྟི། ཏཾ བྷཝཱུཔཔཏྟིཧེཏུཏཱཡ ‘‘བྷཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཨབྷིནིཔཱཏོ ཏཏྠ ཏཏྠ བྷཝེ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཝསེན ཝིཉྙཱཎསྶ ནིབྦཏྟི། སོ བྷཝཱུཔཔཏྟིཧེཏུཀཱནཾ སབྦེསཾ ཨནཏྠཱནཾ མཱུལཀཱརཎཏཱཡ ‘‘བྷཡ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཨིདཱནི ནིཀནྟིཨཱདཱིནཾ སཔྤཊིབྷཡཏཾ ཝིཏྠཱརཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘ཀིཾ ཀཱརཎཱ’’ཏིཨཱདི ཨཱརདྡྷཾ། ཏཏྠ ནིཀནྟིཾ ཀཏྭཱཏི ཨཱལཡཾ ཛནེཏྭཱ, ཏཎྷཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱཏི ཨཏྠོ། སཱིཏཱདཱིནཾ པུརཀྑཏཱཏི སཱིཏཱདཱིནཾ པུརཏོ ཋིཏཱ, སཱིཏཱདཱིཧི བཱདྷིཡམཱནཱཏི ཨཏྠོ།
Cattāri bhayāni daṭṭhabbāni ādīnavavibhāvanato. Nikantīti nikāmanā, rasataṇhaṃ sandhāya vadati. Sā hi kabaḷīkāre āhāre balavatī, tenevettha avadhāraṇaṃ kataṃ. Bhāyati etasmāti bhayaṃ, nikantiyevabhayaṃ mahānatthahetuto. Upagamanaṃ visayindriyaviññāṇesu visayaviññāṇesu ca saṅgativasena pavatti, taṃ vedanādiuppattihetutāya ‘‘bhaya’’nti vuttaṃ. Avadhāraṇe payojanaṃ vuttanayameva. Sesadvayepi eseva nayo. Āyūhanaṃ abhisandahanaṃ, saṃvidhānantipi vadanti. Taṃ bhavūpapattihetutāya ‘‘bhaya’’nti vuttaṃ. Abhinipāto tattha tattha bhave paṭisandhiggahaṇavasena viññāṇassa nibbatti. So bhavūpapattihetukānaṃ sabbesaṃ anatthānaṃ mūlakāraṇatāya ‘‘bhaya’’nti vuttaṃ. Idāni nikantiādīnaṃ sappaṭibhayataṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘kiṃ kāraṇā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha nikantiṃ katvāti ālayaṃ janetvā, taṇhaṃ uppādetvāti attho. Sītādīnaṃ purakkhatāti sītādīnaṃ purato ṭhitā, sītādīhi bādhiyamānāti attho.
ཕསྶཾ ཨུཔགཙྪནྟཱཏི ཙཀྑུསམྥསྶཱདིབྷེདཾ ཕསྶཾ པཝཏྟེནྟཱ། ཕསྶསྶཱདིནོཏི ཀཱཡསམྥསྶཝསེན ཕོཊྛབྦསངྑཱཏསྶ ཨསྶཱདནསཱིལཱ། ཀཱཡསམྥསྶཝསེན ཧི སཏྟཱནཾ ཕོཊྛབྦཏཎྷཱ པཝཏྟཏཱིཏི དསྶེཏུཾ ཕསྶཱཧཱརཱདཱིནཝདསྶནེ ཕོཊྛབྦཱརམྨཎཾ ཨུདྡྷཊཾ ‘‘པརེསཾ རཀྑིཏགོཔིཏེསཱུ’’ཏིཨཱདིནཱ། ཕསྶསྶཱདིནོཏི ཝཱ ཕསྶཱཧཱརསྶཱདིནོཏི ཨཏྠོ། སཏི ཧི ཕསྶཱཧཱརེ སཏྟཱནཾ ཕསྶཱརམྨཎེ ཨསྶཱདོ, ནཱསཏི, ཏེནཱཧ ‘‘ཕསྶསྶཱདམཱུལཀ’’ནྟིཨཱདི།
Phassaṃ upagacchantāti cakkhusamphassādibhedaṃ phassaṃ pavattentā. Phassassādinoti kāyasamphassavasena phoṭṭhabbasaṅkhātassa assādanasīlā. Kāyasamphassavasena hi sattānaṃ phoṭṭhabbataṇhā pavattatīti dassetuṃ phassāhārādīnavadassane phoṭṭhabbārammaṇaṃ uddhaṭaṃ ‘‘paresaṃ rakkhitagopitesū’’tiādinā. Phassassādinoti vā phassāhārassādinoti attho. Sati hi phassāhāre sattānaṃ phassārammaṇe assādo, nāsati, tenāha ‘‘phassassādamūlaka’’ntiādi.
ཛཱཏིནིམིཏྟསྶ བྷཡསྶ ཨབྷིནིཔཱཏསབྷཱཝེན གཧིཏཏྟཱ ‘‘ཏམྨཱུལཀ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཀམྨཱཡཱུཧནནིམིཏྟནྟི ཨཏྠོ། བྷཡཾ སབྦནྟི པཉྩཝཱིསཏི, ཏིཝིདྷམཧཱབྷཡཾ, ཨཉྙཉྩ སབྦབྷཡཾ ཨཱགཏམེཝ ཧོཏི བྷཡཱདྷིཊྛཱནསྶ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ནིཔྥཱདནཏོ།
Jātinimittassa bhayassa abhinipātasabhāvena gahitattā ‘‘tammūlaka’’nti vuttaṃ. Kammāyūhananimittanti attho. Bhayaṃ sabbanti pañcavīsati, tividhamahābhayaṃ, aññañca sabbabhayaṃ āgatameva hoti bhayādhiṭṭhānassa attabhāvassa nipphādanato.
ཨབྷིནིཔཏཏཱིཏི ཨབྷིནིབྦཏྟཏི། པཋམཱབྷིནིབྦཏྟི ཧི སཏྟཱནཾ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨངྒཱརཀཱསུསདིསེ བྷཝེ ཨབྷིནིཔཱཏསདིསཱི། ཏམྨཱུལཀཏྟཱཏི ནཱམརཱུཔནིབྦཏྟིམཱུལཀཏྟཱ། སབྦབྷཡཱནཾ ཨབྷིནིཔཱཏོཡེཝ བྷཡཾ བྷཱཡཏི ཨེཏསྨཱཏི ཀཏྭཱ།
Abhinipatatīti abhinibbattati. Paṭhamābhinibbatti hi sattānaṃ tattha tattha aṅgārakāsusadise bhave abhinipātasadisī. Tammūlakattāti nāmarūpanibbattimūlakattā. Sabbabhayānaṃ abhinipātoyeva bhayaṃ bhāyati etasmāti katvā.
ཨཔྤེཏི ཝིཡཱཏི ཕལསྶ ཨཏྟལཱབྷཧེཏུབྷཱཝཏོ ཀཱརཎཾ, ཏཾ ནིཡྻཱདེཏི ཝིཡ། ཏནྟི ཕལཾ། ཏཏོཏི ཀཱརཎཏོ། ཨེཏེསནྟི ཨཱཧཱརཱནཾ ། ཡཐཱཝུཏྟེནཱཏི ‘‘ཕལཾ ནིདེཏཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརེན ཨཏྠེན། སབྦཔདེསཱུཏི ‘‘ཝེདནཱནིརོདྷེནཱ’’ཏིཨཱདཱིསུ སབྦེསུ པདེསུ།
Appeti viyāti phalassa attalābhahetubhāvato kāraṇaṃ, taṃ niyyādeti viya. Tanti phalaṃ. Tatoti kāraṇato. Etesanti āhārānaṃ . Yathāvuttenāti ‘‘phalaṃ nidetī’’tiādinā vuttappakārena atthena. Sabbapadesūti ‘‘vedanānirodhenā’’tiādīsu sabbesu padesu.
པཊིསནྡྷིཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱཏི པཊིསནྡྷིཀྑཎཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ། ཨུཔཱདིཎྞཀཨཱཧཱརེ སནྡྷཱཡ ‘‘ཨཏྟབྷཱཝསངྑཱཏཱནཾ ཨཱཧཱརཱན’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཏེ ཧི ནིཔྤརིཡཱཡཏོ ཏཎྷཱནིདཱནཱ། པརིཔུཎྞཱཡཏནཱནཾ སཏྟཱནཾ སཏྟསནྟཏིཝསེནཱཏི པརིཔུཎྞཱཡཏནཱནཾ སབྷཱཝཀཱནཾ ཙཀྑུ སོཏཾ གྷཱནཾ ཛིཝ྄ཧཱ ཀཱཡོ བྷཱཝོ ཝཏྠཱུཏི ཨིམེསཾ སཏྟནྣཾ སནྟཏཱིནཾ ཝསེན། སེསཱནཾ ཨཔརིཔུཎྞཱཡཏནཱནཾ ཨནྡྷབདྷིརཨབྷཱཝཀཱནཾ། ཨཱུནཨཱུནསནྟཏིཝསེནཱཏི ཙཀྑུནཱ, སོཏེན, ཏདུབྷཡེན, བྷཱཝེན ཙ ཨཱུནཨཱུནསནྟཏིཝསེན། པཊིསནྡྷིཡཾ ཛཱཏཱ པཊིསནྡྷིཀཱ། པཋམབྷཝངྒཙིཏྟཀྑཎཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཏདཱརམྨཎཙིཏྟསྶ སངྒཧོ དཊྛབྦོ།
Paṭisandhiṃ ādiṃ katvāti paṭisandhikkhaṇaṃ ādiṃ katvā. Upādiṇṇakaāhāre sandhāya ‘‘attabhāvasaṅkhātānaṃ āhārāna’’nti vuttaṃ. Te hi nippariyāyato taṇhānidānā. Paripuṇṇāyatanānaṃ sattānaṃ sattasantativasenāti paripuṇṇāyatanānaṃ sabhāvakānaṃ cakkhu sotaṃ ghānaṃ jivhā kāyo bhāvo vatthūti imesaṃ sattannaṃ santatīnaṃ vasena. Sesānaṃ aparipuṇṇāyatanānaṃ andhabadhiraabhāvakānaṃ. Ūnaūnasantativasenāti cakkhunā, sotena, tadubhayena, bhāvena ca ūnaūnasantativasena. Paṭisandhiyaṃ jātā paṭisandhikā. Paṭhamabhavaṅgacittakkhaṇādīti ādi-saddena tadārammaṇacittassa saṅgaho daṭṭhabbo.
ཏཎྷཱཡཔི ནིདཱནཾ ཛཱནཱཏཱིཏི ཡོཛནཱ། ཏཎྷཱནིདཱནནྟིཔི པཱཋོ། ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱཏི སརཱུཔཏོ ནཡཏོ ཙ སཀལམེཝ ཝཊྚཾ དསྶེཏྭཱ། ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཝིཏྠཱརཏོ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཨིམསྨིཉྩ པན ཋཱནེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཨཏཱིཏཱབྷིམུཁཾ དེསནཾ ཀཏྭཱཏི པཙྩུཔྤནྣབྷཝཏོ པཊྛཱཡ ཨཏཱིཏདྷམྨཱབྷིམུཁཾ ཏབྦིསཡཾ དེསནཾ ཀཏྭཱ ཏཐཱཀཱརཎེན། ཨཏཱིཏེན ཝཊྚཾ དསྶེཏཱིཏི ཨཏཱིཏབྷཝེན ཀམྨཀིལེསཝིཔཱཀཝཊྚཾ དསྶེཏི། ཨཏྟབྷཱཝོཏི པཙྩུཔྤནྣོ ཨཏྟབྷཱཝོ། ཡདི ཨེཝཾ ཀསྨཱ ‘‘ཨཏཱིཏེན ཝཊྚཾ དསྶེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟནྟི? ནཱཡཾ དོསོ ‘‘ཨཏཱིཏེནེཝཱ’’ཏི ཨནཝདྷཱརཎཏོ, ཨེཝཉྩ ཀཏྭཱ ཨཏཱིཏཱབྷིམུཁགྒཧཎཾ ཛནཀཀམྨཾ གཧིཏཾ, ཏཎྷཱསཱིསེན ནཱནནྟརིཡབྷཱཝཏོ། ན ཧི ཀམྨུནཱ ཝིནཱ ཏཎྷཱ བྷཝནེཏྟི ཡུཛྫཏི།
Taṇhāyapi nidānaṃ jānātīti yojanā. Taṇhānidānantipi pāṭho. Vaṭṭaṃ dassetvāti sarūpato nayato ca sakalameva vaṭṭaṃ dassetvā. Idāni tamatthaṃ vitthārato vibhāvetuṃ ‘‘imasmiñca pana ṭhāne’’tiādimāha. Atītābhimukhaṃ desanaṃ katvāti paccuppannabhavato paṭṭhāya atītadhammābhimukhaṃ tabbisayaṃ desanaṃ katvā tathākāraṇena. Atītena vaṭṭaṃ dassetīti atītabhavena kammakilesavipākavaṭṭaṃ dasseti. Attabhāvoti paccuppanno attabhāvo. Yadi evaṃ kasmā ‘‘atītena vaṭṭaṃ dassetī’’ti vuttanti? Nāyaṃ doso ‘‘atītenevā’’ti anavadhāraṇato, evañca katvā atītābhimukhaggahaṇaṃ janakakammaṃ gahitaṃ, taṇhāsīsena nānantariyabhāvato. Na hi kammunā vinā taṇhā bhavanetti yujjati.
ཏཾ ཀམྨནྟི ཏཎྷཱསཱིསེན ཝུཏྟཀམྨཾ། དསྶེཏུནྟི ཏཾ ཨཏཱིཏཾ ཨཏྟབྷཱཝཾ དསྶེཏུཾ། ཏསྶཏྟབྷཱཝསྶ ཛནཀཾ ཀམྨནྟི ཏསྶ ཡཐཱཝུཏྟསྶ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཛནཀཾ། ཏཏོ པརམྤི ཨཏྟབྷཱཝཾ ཨཱཡཱུཧིཏཾ ཀམྨཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ། ཨཝིཛྫཱ ཙ ནཱམ ཏཎྷཱ ཝིཡ ཀམྨཏྟཱཏི ཀམྨསྶེཝ གཧཎཾ། དྭཱིསུ ཋཱནེསཱུཏི ཨཱཧཱརགྒཧཎེན ཝེདནཱདིགྒཧཎེནཱཏི དྭཱིསུ ཋཱནེསུ། ཨཏྟབྷཱཝོཏི པཙྩུཔྤནྣཀཱལིཀོ ཨཏཱིཏཀཱལིཀོ ཙ ཨཏྟབྷཱཝོ། པུན དྭཱིསཱུཏི ཏཎྷཱགྒཧཎེ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརགྒཧཎེཏི དྭཱིསུ ཋཱནེསུ། ཏསྶ ཛནཀནྟི པཙྩུཔྤནྣསྶ ཙེཝ ཨཏཱིཏསྶ ཙ ཨཏྟབྷཱཝསྶ ཛནཀཾ ཀམྨཾ ཝུཏྟནྟི ཡོཛནཱ ། ཀམྨགྒཧཎེན ཙེཏྠ ཡཏྠ ཏཾ ཀམྨཾ ཨཱཡཱུཧིཏཾ, སཱ ཨཏཱིཏཱ ཛཱཏི ཨཏྠཏོ དསྶིཏཱ ཧོཏི། ཏེན སཾསཱརཝཊྚསྶ ཨནམཏགྒཏཾ དཱིཔེཏི། སངྑེཔེནཱཏི སངྑེཔེན ཧེཏུཔཉྩཀཕལཔཉྩཀགྒཧཎམྤི ཧི སངྑེཔོ ཨེཝ ཧེཏུཕལབྷཱཝེན སངྒཧེཏབྦདྷམྨཱནཾ ཨནེཀཝིདྷཏྟཱ།
Taṃ kammanti taṇhāsīsena vuttakammaṃ. Dassetunti taṃ atītaṃ attabhāvaṃ dassetuṃ. Tassattabhāvassa janakaṃ kammanti tassa yathāvuttassa attabhāvassa janakaṃ. Tato parampi attabhāvaṃ āyūhitaṃ kammaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Avijjā ca nāma taṇhā viya kammattāti kammasseva gahaṇaṃ. Dvīsu ṭhānesūti āhāraggahaṇena vedanādiggahaṇenāti dvīsu ṭhānesu. Attabhāvoti paccuppannakāliko atītakāliko ca attabhāvo. Puna dvīsūti taṇhāggahaṇe avijjāsaṅkhāraggahaṇeti dvīsu ṭhānesu. Tassa janakanti paccuppannassa ceva atītassa ca attabhāvassa janakaṃ kammaṃ vuttanti yojanā . Kammaggahaṇena cettha yattha taṃ kammaṃ āyūhitaṃ, sā atītā jāti atthato dassitā hoti. Tena saṃsāravaṭṭassa anamataggataṃ dīpeti. Saṅkhepenāti saṅkhepena hetupañcakaphalapañcakaggahaṇampi hi saṅkhepo eva hetuphalabhāvena saṅgahetabbadhammānaṃ anekavidhattā.
ཡདི ཨཏཱིཏེན ཝཊྚཾ དསྶིཏཾ, ཨེཝཾ སཏི སཔྤདེསཱ པཊིཙྩསམུཔྤཱདདྷམྨདེསནཱ ཧོཏཱིཏི དསྶེནྟོ ‘‘ཏཏྲཱཡ’’ནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏེན ཧི ཡདིཔི སརཱུཔཏོ ཨནཱགཏེན ཝཊྚཾ ཨིདྷ ན དསྶིཏཾ, ནཡཏོ པན ཏསྶཔི དསྶིཏཏྟཱ ནིཔྤདེསཱ ཨེཝ པཊིཙྩསམུཔྤཱདདེསནཱཏི དསྶེཏི། ཨིདཱནི ཏམཏྠཾ ཨུཔམཱཡ ཝིབྷཱཝེཏུཾ ‘‘ཡཐཱ ཧཱི’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཨུདཀཔིཊྛེ ནིཔནྣནྟི ཨུདཀཾ པརིཔླཝཝསེན ནིཔནྣཾ། པརབྷཱགནྟི པརཨུཏྟམངྒབྷཱགཾ། ཨོརཏོཏི ཏཏོ ཨཔརབྷཱགཏོ ཨོལོཀེནྟོ། ཨཔརིཔུཎྞོཏི ཝིཀལཱཝཡཝོ། ཨེཝཾསམྤདནྟིཨཱདི ཨུཔམཱཡ སཾསནྡནཾ།
Yadi atītena vaṭṭaṃ dassitaṃ, evaṃ sati sappadesā paṭiccasamuppādadhammadesanā hotīti dassento ‘‘tatrāya’’ntiādimāha. Tena hi yadipi sarūpato anāgatena vaṭṭaṃ idha na dassitaṃ, nayato pana tassapi dassitattā nippadesā eva paṭiccasamuppādadesanāti dasseti. Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Udakapiṭṭhe nipannanti udakaṃ pariplavavasena nipannaṃ. Parabhāganti parauttamaṅgabhāgaṃ. Oratoti tato aparabhāgato olokento. Aparipuṇṇoti vikalāvayavo. Evaṃsampadantiādi upamāya saṃsandanaṃ.
ཡཐཱ ཧི གཱིཝཱ སརཱིརསནྡྷཱརཀཀཎྜརཱནཾ མཱུལཊྛཱནབྷཱུཏཱ, ཨེཝཾ ཨཏྟབྷཱཝསནྡྷཱརཀཱནཾ སངྑཱརཱནཾ མཱུལབྷཱུཏཱ ཏཎྷཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘གཱིཝཱཡ དིཊྛཀཱལོ’’ཏི། ཡཐཱ ཝེདནཱདིཨནེཀཱཝཡཝསམུདཱཡབྷཱུཏོ ཨཏྟབྷཱཝོ, ཨེཝཾ ཕཱསུཀཔིཊྛིཀཎྜཀཱདིཨནེཀཱཝཡཝསམུདཱཡབྷཱུཏཱ པིཊྛཱིཏི ‘‘པིཊྛིཡཱ…པེ॰… ཏསྶ དིཊྛཀཱལོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏཎྷཱསངྑཱཏནྟི ཏཎྷཱཡ ཀཐིཏཾ། ཨིདྷ དེསནཱཡ པཙྩཡཱ ཨཝིཛྫཱསངྑཱརཱ ཝེདིཏབྦཱཏི ‘‘ནངྒུཊྛམཱུལསྶ དིཊྛཀཱལོ ཝིཡཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏཐཱ ཧི པརིཡོསཱནེ ‘‘ནངྒུཊྛམཱུལཾ པསྶེཡྻཱ’’ཏི ཨུཔམཱདསྶནཾ ཀཏཾ། ནཡཏོ པརིཔུཎྞབྷཱཝགྒཧཎཾ ཝེདིཏབྦཾ། པཱལི༹ཡཾ ཨནཱགཏསྶཱཔི པཙྩཡཝཊྚསྶ ཧེཏུཝསེན ཕལཝསེན ཝཱ པརིཔུཎྞབྷཱཝསྶ མུཁམཏྟདསྶནཱིཡཏྟཱ ཨཱདིཏོ ཕལཧེཏུསནྡྷི, མཛ྄ཛྷེ ཧེཏུཕལསནྡྷི, ཨནྟེཔི ཕལཧེཏུསནྡྷཱིཏི ཨེཝཾ ཏིསནྡྷིཀཏྟཱ ཙཏུསངྑེཔམེཝ ཝཊྚཾ དསྶིཏནྟི།
Yathā hi gīvā sarīrasandhārakakaṇḍarānaṃ mūlaṭṭhānabhūtā, evaṃ attabhāvasandhārakānaṃ saṅkhārānaṃ mūlabhūtā taṇhāti vuttaṃ ‘‘gīvāya diṭṭhakālo’’ti. Yathā vedanādianekāvayavasamudāyabhūto attabhāvo, evaṃ phāsukapiṭṭhikaṇḍakādianekāvayavasamudāyabhūtā piṭṭhīti ‘‘piṭṭhiyā…pe… tassa diṭṭhakālo’’ti vuttaṃ. Taṇhāsaṅkhātanti taṇhāya kathitaṃ. Idha desanāya paccayā avijjāsaṅkhārā veditabbāti ‘‘naṅguṭṭhamūlassa diṭṭhakālo viyā’’ti vuttaṃ. Tathā hi pariyosāne ‘‘naṅguṭṭhamūlaṃ passeyyā’’ti upamādassanaṃ kataṃ. Nayato paripuṇṇabhāvaggahaṇaṃ veditabbaṃ. Pāḷiyaṃ anāgatassāpi paccayavaṭṭassa hetuvasena phalavasena vā paripuṇṇabhāvassa mukhamattadassanīyattā ādito phalahetusandhi, majjhe hetuphalasandhi, antepi phalahetusandhīti evaṃ tisandhikattā catusaṅkhepameva vaṭṭaṃ dassitanti.
ཨཱཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Āhārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ • Saṃyuttanikāya / ༡. ཨཱཧཱརསུཏྟཾ • 1. Āhārasuttaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ༡. ཨཱཧཱརསུཏྟཝཎྞནཱ • 1. Āhārasuttavaṇṇanā