| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
அப்³யாகதபத³ங்
Abyākatapadaṃ
அஹேதுககுஸலவிபாகவண்ணனா
Ahetukakusalavipākavaṇṇanā
431. தேஸு விபாகாப்³யாகதந்திஆதீ³னங் ‘‘பா⁴ஜெத்வா த³ஸ்ஸேதுங் கதமே த⁴ம்மா அப்³யாகதாதிஆதி³ ஆரத்³த⁴’’ந்தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. தஸ்ஸாபீதி ஏதஸ்ஸ ‘‘உப்பத்திங் தீ³பேதுங் காமா…பே॰… ஆதி³ வுத்த’’ந்தி ஏதேன ஸம்ப³ந்தோ⁴. உபசிதத்தாதி யதா² அஞ்ஞஸ்ஸ விபாகங் படிபா³ஹித்வா அத்தனோ விபாகாபி⁴முக²ங் ஹோதி ததா² வட்³டி⁴தத்தா. ரூபாதீ³னங் பச்சயானங் அஞ்ஞவிஞ்ஞாணஸாதா⁴ரணத்தா அஸாதா⁴ரணேன வத்து²னா சக்கு²விஞ்ஞாணங் ஸோதவிஞ்ஞாணந்தி நாமங் உத்³த⁴டங். சக்கா²தீ³னங் திக்க²மந்த³பா⁴வே விஞ்ஞாணானங் திக்க²மந்த³பா⁴வா விஸேஸபச்சயத்தா ச.
431. Tesuvipākābyākatantiādīnaṃ ‘‘bhājetvā dassetuṃ katame dhammā abyākatātiādi āraddha’’nti etena sambandho. Tassāpīti etassa ‘‘uppattiṃ dīpetuṃ kāmā…pe… ādi vutta’’nti etena sambandho. Upacitattāti yathā aññassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākābhimukhaṃ hoti tathā vaḍḍhitattā. Rūpādīnaṃ paccayānaṃ aññaviññāṇasādhāraṇattā asādhāraṇena vatthunā cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇanti nāmaṃ uddhaṭaṃ. Cakkhādīnaṃ tikkhamandabhāve viññāṇānaṃ tikkhamandabhāvā visesapaccayattā ca.
சக்கு²ஸன்னிஸ்ஸிதஞ்ச தங் ரூபவிஜானநஞ்சாதி சக்கு²ஸன்னிஸ்ஸிதரூபவிஜானநங். ஏவங்லக்க²ணங் சக்கு²விஞ்ஞாணங். தத்த² சக்கு²ஸன்னிஸ்ஸிதவசனேன ரூபாரம்மணங் அஞ்ஞவிஞ்ஞாணங் படிக்கி²பதி. ரூபவிஜானநவசனேன சக்கு²னிஸ்ஸயே ப²ஸ்ஸாத³யோ நிவத்தேதி. சக்கு²ரூபவசனேஹி ச நிஸ்ஸயதோ ஆரம்மணதோ ச விஜானநங் விபா⁴வேதி. ரூபமத்தஸ்ஸ ஆரம்மணஸ்ஸ க³ஹணங் கிச்சமேதஸ்ஸாதி ரூபமத்தாரம்மணரஸங். ஜா²னங்க³வஸேனாதி இத³ங் த்³விபஞ்சவிஞ்ஞாணவஜ்ஜேஸு விஜ்ஜமானானங் உபெக்கா²ஸுக²து³க்கே²கக்³க³தானங் ஜா²னங்கி³கத்தா இதா⁴பி தங்ஸதி³ஸானங் தது³பசாரங் கத்வா வுத்தங். ந ஹி ஜா²னபச்சயத்தாபா⁴வே ஜா²னங்க³தா அத்தி². வுத்தஞ்ஹி ‘‘ஜா²னங்கா³னி ஜா²னஸம்பயுத்த…பே॰… ரூபானங் ஜா²னபச்சயேன பச்சயோ’’தி (பட்டா²॰ 1.3.112). ஏதேஸஞ்ச ஜா²னபச்சயபா⁴வோ படிக்கி²த்தோ. யதா²ஹ ‘‘அப்³யாகதங் த⁴ம்மங் படிச்ச அப்³யாகதோ த⁴ம்மோ உப்பஜ்ஜதி ந ஜா²னபச்சயா. பஞ்சவிஞ்ஞாணஸஹக³தங் ஏகங் க²ந்த⁴ங் படிச்ச தயோ க²ந்தா⁴’’திஆதி³ (பட்டா²॰ 1.1.98). ஜா²னபச்சயத்தாபா⁴வேபி வேத³னாசித்தட்டி²தீனங் உபெக்கா²தி³பா⁴வதோ ததா²பூ⁴தானங் வசனே அஞ்ஞட்டா²னாபா⁴வதோ ச து³தியராஸினித்³தே³ஸோ.
Cakkhusannissitañca taṃ rūpavijānanañcāti cakkhusannissitarūpavijānanaṃ. Evaṃlakkhaṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ. Tattha cakkhusannissitavacanena rūpārammaṇaṃ aññaviññāṇaṃ paṭikkhipati. Rūpavijānanavacanena cakkhunissaye phassādayo nivatteti. Cakkhurūpavacanehi ca nissayato ārammaṇato ca vijānanaṃ vibhāveti. Rūpamattassa ārammaṇassa gahaṇaṃ kiccametassāti rūpamattārammaṇarasaṃ. Jhānaṅgavasenāti idaṃ dvipañcaviññāṇavajjesu vijjamānānaṃ upekkhāsukhadukkhekaggatānaṃ jhānaṅgikattā idhāpi taṃsadisānaṃ tadupacāraṃ katvā vuttaṃ. Na hi jhānapaccayattābhāve jhānaṅgatā atthi. Vuttañhi ‘‘jhānaṅgāni jhānasampayutta…pe… rūpānaṃ jhānapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.3.112). Etesañca jhānapaccayabhāvo paṭikkhitto. Yathāha ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca abyākato dhammo uppajjati na jhānapaccayā. Pañcaviññāṇasahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādi (paṭṭhā. 1.1.98). Jhānapaccayattābhāvepi vedanācittaṭṭhitīnaṃ upekkhādibhāvato tathābhūtānaṃ vacane aññaṭṭhānābhāvato ca dutiyarāsiniddeso.
436. வத்து²பண்ட³ரத்தாதி ஸயங் கண்ஹத⁴ம்மானங் அப்படிபக்க²த்தா ஸபா⁴வபரிஸுத்³தா⁴னங் பஸாத³ஹத³யவத்து²னிஸ்ஸயானங் வஸேன பண்ட³ரஸபா⁴வங் ஜாதந்தி அதி⁴ப்பாயோ. அயங் பன நயோ சதுவோகாரே ந லப்³ப⁴தீதி தத்த² ப⁴வங்க³ஸ்ஸ ததோ நிக்க²ந்தாகுஸலஸ்ஸ ச பண்ட³ரதா ந ஸியா, தஸ்மா தத்த² பண்ட³ரதாய காரணங் வத்தப்³ப³ங். ஸபா⁴வோ வாயங் சித்தஸ்ஸ பண்ட³ரதாதி.
436. Vatthupaṇḍarattāti sayaṃ kaṇhadhammānaṃ appaṭipakkhattā sabhāvaparisuddhānaṃ pasādahadayavatthunissayānaṃ vasena paṇḍarasabhāvaṃ jātanti adhippāyo. Ayaṃ pana nayo catuvokāre na labbhatīti tattha bhavaṅgassa tato nikkhantākusalassa ca paṇḍaratā na siyā, tasmā tattha paṇḍaratāya kāraṇaṃ vattabbaṃ. Sabhāvo vāyaṃ cittassa paṇḍaratāti.
439. இத³ம்பீதி பி-ஸத்³தோ³ டி²திமத்தஸஹிதங் புப்³பே³ வுத்தங் விசிகிச்சா²ஸஹக³தங் அபெக்கி²த்வா வுத்தோ. பகதியாதி அனதிக்கமனேன. ஸோபி விஸேஸோ. காயப்பஸாத³ங் க⁴ட்டெத்வா பஸாத³பச்சயேஸு மஹாபூ⁴தேஸு படிஹஞ்ஞதீதி ஆபாத²ங் க³ந்த்வா படிஹஞ்ஞதீதி அத்தோ². யதா² ச ‘‘ரூபங் ஆரப்³ப⁴ உப்பன்ன’’ந்தி வுத்தே ந ஆரம்மணுப்பாதா³னங் புப்³பா³பரகாலதா ஹோதி, ஏவமிதா⁴பி க⁴ட்டனபடிஹனநேஸு த³ட்ட²ப்³ப³ங். உபமாபி உப⁴யக⁴ட்டனத³ஸ்ஸனத்த²ங் வுத்தா, ந நிஸ்ஸிதனிஸ்ஸயக⁴ட்டனானங் புப்³பா³பரதாத³ஸ்ஸனத்த²ங். எத்த² ச ப³ஹித்³தா⁴தி ஏதங் நித³ஸ்ஸனமத்தங். அஜ்ஜ²த்தம்பி ஹி ஆரம்மணங் ஹோதீதி. விஞ்ஞாணதா⁴துனிஸ்ஸயபூ⁴தேஹி வா அஞ்ஞங் ‘‘ப³ஹித்³தா⁴’’தி வுத்தங். படிக⁴ட்டனானிக⁴ங்ஸோ ப³லவா ஹோதி, ததோ ஏவ இட்டா²னிட்ட²பொ²ட்ட²ப்³ப³ஸமாயோகே³ ஸுக²து³க்க²பச்சயா தா⁴துஅனுக்³க³ஹதா⁴துக்கோ²பா⁴ சிரங் அனுவத்தந்தி.
439. Idampīti pi-saddo ṭhitimattasahitaṃ pubbe vuttaṃ vicikicchāsahagataṃ apekkhitvā vutto. Pakatiyāti anatikkamanena. Sopi viseso. Kāyappasādaṃ ghaṭṭetvā pasādapaccayesu mahābhūtesu paṭihaññatīti āpāthaṃ gantvā paṭihaññatīti attho. Yathā ca ‘‘rūpaṃ ārabbha uppanna’’nti vutte na ārammaṇuppādānaṃ pubbāparakālatā hoti, evamidhāpi ghaṭṭanapaṭihananesu daṭṭhabbaṃ. Upamāpi ubhayaghaṭṭanadassanatthaṃ vuttā, na nissitanissayaghaṭṭanānaṃ pubbāparatādassanatthaṃ. Ettha ca bahiddhāti etaṃ nidassanamattaṃ. Ajjhattampi hi ārammaṇaṃ hotīti. Viññāṇadhātunissayabhūtehi vā aññaṃ ‘‘bahiddhā’’ti vuttaṃ. Paṭighaṭṭanānighaṃso balavā hoti, tato eva iṭṭhāniṭṭhaphoṭṭhabbasamāyoge sukhadukkhapaccayā dhātuanuggahadhātukkhobhā ciraṃ anuvattanti.
455. அஞ்ஞேஸங் சித்தானங் ஸபா⁴வஸுஞ்ஞதஸப்³பா⁴வா மனோதா⁴துபா⁴வோ ஆபஜ்ஜதீதி சே? ந, விஸேஸஸப்³பா⁴வா. சக்கு²விஞ்ஞாணாதீ³னஞ்ஹி சக்கா²தி³னிஸ்ஸிததா சக்கா²தீ³னங் ஸவிஸயேஸு த³ஸ்ஸனாதி³ப்பவத்திபா⁴வதா ச விஸேஸோ. மனோவிஞ்ஞாணஸ்ஸ பன அனஞ்ஞனிஸ்ஸயமனோபுப்³ப³ங்க³மதாய அஞ்ஞனிஸ்ஸயவிஞ்ஞாணஸ்ஸ அனந்தரபச்சயத்தாபா⁴வேன மனொத்³வாரனிக்³க³மனமுக²பா⁴வாபா⁴வதோ ச ஸாதிஸயவிஜானநகிச்சதா விஸேஸோ. தப்³பி³ஸேஸவிரஹா மனோமத்தா தா⁴து மனோதா⁴தூதி திவிதா⁴ மனோதா⁴து ஏவ வுச்சதி, ந விஸேஸமனோ. தஸ்மா எத்த² மனோ ஏவ தா⁴து மனோதா⁴தூதி ஏவ-ஸத்³தோ³ மத்தஸத்³த³த்தோ² த³ட்ட²ப்³போ³. விஸேஸனிவத்தனத்தோ² ஹி ஸோ விஞ்ஞாணஸ்ஸாதி. மனொத்³வாரனிக்³க³மனபவேஸமுக²பா⁴வதோ பன மனோதா⁴துயா விஜானநவிஸேஸவிரஹோ த³ட்ட²ப்³போ³, ததோ ஏவ மனோவிஞ்ஞாணந்திபி ந வுச்சதி. ந ஹி தங் விஞ்ஞாணங் மனதோ பவத்தங் மனஸோ பச்சயோ, நாபி மனஸோ பச்சயபூ⁴தங் மனதோ பவத்தங், த³ஸ்ஸனாதீ³னங் பன பச்சயோ, தேஹி ச பவத்தங் தேஸங் புரேசரங் அனுசரஞ்சாதி. ஸம்மாஸங்கப்போதி அவசனங் மஹாவிபாகானங் விய ஜனகஸதி³ஸத்தாபா⁴வதோ. தத்த² ஹி திஹேதுகதோ து³ஹேதுகம்பி உப்பஜ்ஜமானங் ஸம்மாஸங்கப்பதாதீ³ஹி ஸதி³ஸங் ஸஹேதுகதாயாதி. பஞ்சவிஞ்ஞாணஸோதேதி எத்த² யதா² பகு³ணங் க³ந்த²ங் ஸஜ்ஜா²யந்தோ ஸஜ்ஜா²யஸோதே பதிதங் கஞ்சி கஞ்சி வாசனாமக்³க³ங் ந ஸல்லக்கே²தி, ஏவங் ததா²க³தஸ்ஸ அஸல்லக்க²ணா நாம நத்தி², ந ச பஞ்சவிஞ்ஞாணஸோதே ஜா²னங்கா³பா⁴வோ இத⁴ அவசனஸ்ஸ காரணங். யதி³ தத³னந்தரங் நித்³தே³ஸோ தங்ஸோதபதிததா, இதோ பரேஸங் த்³வின்னங் மனோவிஞ்ஞாணதா⁴தூனங் தங்ஸோதபதிததா ந ஸியா. தஸ்மா பஞ்சவிஞ்ஞாணானங் விய அஹேதுகதாய மக்³க³பச்சயவிரஹா ச விஜ்ஜமானேஸுபி விதக்கவிசாரேஸு ஜா²னங்க³த⁴ம்மானங் து³ப்³ப³லத்தா பஞ்சவிஞ்ஞாணேஸு விய அக³ணனுபக³பா⁴வா ச பஞ்சவிஞ்ஞாணஸோதபதிததா. ததோ ஏவ ஹி அஹேதுககிரியத்தயேபி ஜா²னங்கா³னி ப³லானி ச ஸங்க³ஹவாரே ந உத்³த⁴டானி, ஜா²னபச்சயகிச்சமத்ததோ பன பட்டா²னே து³ப்³ப³லானங் எத்த² விதக்காதீ³னங் ஜா²னபச்சயதா வுத்தா.
455. Aññesaṃ cittānaṃ sabhāvasuññatasabbhāvā manodhātubhāvo āpajjatīti ce? Na, visesasabbhāvā. Cakkhuviññāṇādīnañhi cakkhādinissitatā cakkhādīnaṃ savisayesu dassanādippavattibhāvatā ca viseso. Manoviññāṇassa pana anaññanissayamanopubbaṅgamatāya aññanissayaviññāṇassa anantarapaccayattābhāvena manodvāraniggamanamukhabhāvābhāvato ca sātisayavijānanakiccatā viseso. Tabbisesavirahā manomattā dhātu manodhātūti tividhā manodhātu eva vuccati, na visesamano. Tasmā ettha mano eva dhātu manodhātūti eva-saddo mattasaddattho daṭṭhabbo. Visesanivattanattho hi so viññāṇassāti. Manodvāraniggamanapavesamukhabhāvato pana manodhātuyā vijānanavisesaviraho daṭṭhabbo, tato eva manoviññāṇantipi na vuccati. Na hi taṃ viññāṇaṃ manato pavattaṃ manaso paccayo, nāpi manaso paccayabhūtaṃ manato pavattaṃ, dassanādīnaṃ pana paccayo, tehi ca pavattaṃ tesaṃ purecaraṃ anucarañcāti. Sammāsaṅkappoti avacanaṃ mahāvipākānaṃ viya janakasadisattābhāvato. Tattha hi tihetukato duhetukampi uppajjamānaṃ sammāsaṅkappatādīhi sadisaṃ sahetukatāyāti. Pañcaviññāṇasoteti ettha yathā paguṇaṃ ganthaṃ sajjhāyanto sajjhāyasote patitaṃ kañci kañci vācanāmaggaṃ na sallakkheti, evaṃ tathāgatassa asallakkhaṇā nāma natthi, na ca pañcaviññāṇasote jhānaṅgābhāvo idha avacanassa kāraṇaṃ. Yadi tadanantaraṃ niddeso taṃsotapatitatā, ito paresaṃ dvinnaṃ manoviññāṇadhātūnaṃ taṃsotapatitatā na siyā. Tasmā pañcaviññāṇānaṃ viya ahetukatāya maggapaccayavirahā ca vijjamānesupi vitakkavicāresu jhānaṅgadhammānaṃ dubbalattā pañcaviññāṇesu viya agaṇanupagabhāvā ca pañcaviññāṇasotapatitatā. Tato eva hi ahetukakiriyattayepi jhānaṅgāni balāni ca saṅgahavāre na uddhaṭāni, jhānapaccayakiccamattato pana paṭṭhāne dubbalānaṃ ettha vitakkādīnaṃ jhānapaccayatā vuttā.
469. ஸமானவத்து²கங் அனந்தரபச்சயங் லபி⁴த்வா உப்பஜ்ஜமானங் ஸந்தீரணங் மனோதா⁴துதோ ப³லவதரங் ஹோதீதி தங் யதா²ரம்மணங் ஆரம்மணரஸங் அனுப⁴வந்தங் இட்டே² ஸோமனஸ்ஸஸஹக³தங் ஹோதி, இட்ட²மஜ்ஜ²த்தே உபெக்கா²ஸஹக³தங் ஸாதிஸயானுப⁴வத்தா, தஸ்மா ‘‘அயஞ்ஹி இட்டா²ரம்மணஸ்மிங் யேவா’’திஆதி³ வுத்தங். வொட்ட²ப்³ப³னங் பன ஸதிபி ப³லவபா⁴வே விபாகப்பவத்திங் நிவத்தெத்வா விஸதி³ஸங் மனங் கரொந்தங் மனஸிகாரகிச்சந்தரயோக³தோ விபாகோ விய அனுப⁴வனமேவ ந ஹோதீதி ஸப்³ப³த்த² உபெக்கா²ஸஹக³தமேவ ஹோதி, ததா² பஞ்சத்³வாராவஜ்ஜனங் மனொத்³வாராவஜ்ஜனஞ்ச கிச்சவஸேன அபுப்³ப³த்தா.
469. Samānavatthukaṃ anantarapaccayaṃ labhitvā uppajjamānaṃ santīraṇaṃ manodhātuto balavataraṃ hotīti taṃ yathārammaṇaṃ ārammaṇarasaṃ anubhavantaṃ iṭṭhe somanassasahagataṃ hoti, iṭṭhamajjhatte upekkhāsahagataṃ sātisayānubhavattā, tasmā ‘‘ayañhi iṭṭhārammaṇasmiṃ yevā’’tiādi vuttaṃ. Voṭṭhabbanaṃ pana satipi balavabhāve vipākappavattiṃ nivattetvā visadisaṃ manaṃ karontaṃ manasikārakiccantarayogato vipāko viya anubhavanameva na hotīti sabbattha upekkhāsahagatameva hoti, tathā pañcadvārāvajjanaṃ manodvārāvajjanañca kiccavasena apubbattā.
அஹேதுககுஸலவிபாகவண்ணனா நிட்டி²தா.
Ahetukakusalavipākavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீபாளி • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / அப்³யாகதவிபாகோ • Abyākatavipāko
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / அஹேதுககுஸலவிபாகோ • Ahetukakusalavipāko
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / அஹேதுககுஸலவிபாகவண்ணனா • Ahetukakusalavipākavaṇṇanā
