| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਅਬ੍ਯਾਕਤਪਦਂ
Abyākatapadaṃ
ਅਹੇਤੁਕਕੁਸਲવਿਪਾਕવਣ੍ਣਨਾ
Ahetukakusalavipākavaṇṇanā
੪੩੧. ਤੇਸੁ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ‘‘ਭਾਜੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕਤਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ‘‘ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦੀਪੇਤੁਂ ਕਾਮਾ…ਪੇ॰… ਆਦਿ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਉਪਚਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਾਭਿਮੁਖਂ ਹੋਤਿ ਤਥਾ વਡ੍ਢਿਤਤ੍ਤਾ। ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞવਿਞ੍ਞਾਣਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ ਅਸਾਧਾਰਣੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ ਉਦ੍ਧਟਂ। ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਤਿਕ੍ਖਮਨ੍ਦਭਾવੇ વਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਤਿਕ੍ਖਮਨ੍ਦਭਾવਾ વਿਸੇਸਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ ਚ।
431. Tesuvipākābyākatantiādīnaṃ ‘‘bhājetvā dassetuṃ katame dhammā abyākatātiādi āraddha’’nti etena sambandho. Tassāpīti etassa ‘‘uppattiṃ dīpetuṃ kāmā…pe… ādi vutta’’nti etena sambandho. Upacitattāti yathā aññassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākābhimukhaṃ hoti tathā vaḍḍhitattā. Rūpādīnaṃ paccayānaṃ aññaviññāṇasādhāraṇattā asādhāraṇena vatthunā cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇanti nāmaṃ uddhaṭaṃ. Cakkhādīnaṃ tikkhamandabhāve viññāṇānaṃ tikkhamandabhāvā visesapaccayattā ca.
ਚਕ੍ਖੁਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਞ੍ਚ ਤਂ ਰੂਪવਿਜਾਨਨਞ੍ਚਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਰੂਪવਿਜਾਨਨਂ। ਏવਂਲਕ੍ਖਣਂ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੁਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤવਚਨੇਨ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਅਞ੍ਞવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਰੂਪવਿਜਾਨਨવਚਨੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਿਸ੍ਸਯੇ ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਨਿવਤ੍ਤੇਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਰੂਪવਚਨੇਹਿ ਚ ਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ વਿਜਾਨਨਂ વਿਭਾવੇਤਿ। ਰੂਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਗਹਣਂ ਕਿਚ੍ਚਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪਮਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਰਸਂ। ਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ਦ੍વਿਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣવਜ੍ਜੇਸੁ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇਕਗ੍ਗਤਾਨਂ ਝਾਨਙ੍ਗਿਕਤ੍ਤਾ ਇਧਾਪਿ ਤਂਸਦਿਸਾਨਂ ਤਦੁਪਚਾਰਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવੇ ਝਾਨਙ੍ਗਤਾ ਅਤ੍ਥਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਝਾਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤ…ਪੇ॰… ਰੂਪਾਨਂ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੩.੧੧੨)। ਏਤੇਸਞ੍ਚ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਯਥਾਹ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਾ। ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੧.੧.੯੮)। ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવੇਪਿ વੇਦਨਾਚਿਤ੍ਤਟ੍ਠਿਤੀਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਦਿਭਾવਤੋ ਤਥਾਭੂਤਾਨਂ વਚਨੇ ਅਞ੍ਞਟ੍ਠਾਨਾਭਾવਤੋ ਚ ਦੁਤਿਯਰਾਸਿਨਿਦ੍ਦੇਸੋ।
Cakkhusannissitañca taṃ rūpavijānanañcāti cakkhusannissitarūpavijānanaṃ. Evaṃlakkhaṇaṃ cakkhuviññāṇaṃ. Tattha cakkhusannissitavacanena rūpārammaṇaṃ aññaviññāṇaṃ paṭikkhipati. Rūpavijānanavacanena cakkhunissaye phassādayo nivatteti. Cakkhurūpavacanehi ca nissayato ārammaṇato ca vijānanaṃ vibhāveti. Rūpamattassa ārammaṇassa gahaṇaṃ kiccametassāti rūpamattārammaṇarasaṃ. Jhānaṅgavasenāti idaṃ dvipañcaviññāṇavajjesu vijjamānānaṃ upekkhāsukhadukkhekaggatānaṃ jhānaṅgikattā idhāpi taṃsadisānaṃ tadupacāraṃ katvā vuttaṃ. Na hi jhānapaccayattābhāve jhānaṅgatā atthi. Vuttañhi ‘‘jhānaṅgāni jhānasampayutta…pe… rūpānaṃ jhānapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.3.112). Etesañca jhānapaccayabhāvo paṭikkhitto. Yathāha ‘‘abyākataṃ dhammaṃ paṭicca abyākato dhammo uppajjati na jhānapaccayā. Pañcaviññāṇasahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā’’tiādi (paṭṭhā. 1.1.98). Jhānapaccayattābhāvepi vedanācittaṭṭhitīnaṃ upekkhādibhāvato tathābhūtānaṃ vacane aññaṭṭhānābhāvato ca dutiyarāsiniddeso.
੪੩੬. વਤ੍ਥੁਪਣ੍ਡਰਤ੍ਤਾਤਿ ਸਯਂ ਕਣ੍ਹਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸਭਾવਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਸਾਦਹਦਯવਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਯਾਨਂ વਸੇਨ ਪਣ੍ਡਰਸਭਾવਂ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਯਂ ਪਨ ਨਯੋ ਚਤੁવੋਕਾਰੇ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ ਤਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਪਣ੍ਡਰਤਾ ਨ ਸਿਯਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡਰਤਾਯ ਕਾਰਣਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸਭਾવੋ વਾਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡਰਤਾਤਿ।
436. Vatthupaṇḍarattāti sayaṃ kaṇhadhammānaṃ appaṭipakkhattā sabhāvaparisuddhānaṃ pasādahadayavatthunissayānaṃ vasena paṇḍarasabhāvaṃ jātanti adhippāyo. Ayaṃ pana nayo catuvokāre na labbhatīti tattha bhavaṅgassa tato nikkhantākusalassa ca paṇḍaratā na siyā, tasmā tattha paṇḍaratāya kāraṇaṃ vattabbaṃ. Sabhāvo vāyaṃ cittassa paṇḍaratāti.
੪੩੯. ਇਦਮ੍ਪੀਤਿ ਪਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਠਿਤਿਮਤ੍ਤਸਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤਂ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਕਤਿਯਾਤਿ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਨੇਨ। ਸੋਪਿ વਿਸੇਸੋ। ਕਾਯਪ੍ਪਸਾਦਂ ਘਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਪਸਾਦਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਮਹਾਭੂਤੇਸੁ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਆਪਾਥਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਚ ‘‘ਰੂਪਂ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਨ ਆਰਮ੍ਮਣੁਪ੍ਪਾਦਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਕਾਲਤਾ ਹੋਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਘਟ੍ਟਨਪਟਿਹਨਨੇਸੁ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਉਪਮਾਪਿ ਉਭਯਘਟ੍ਟਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ, ਨ ਨਿਸ੍ਸਿਤਨਿਸ੍ਸਯਘਟ੍ਟਨਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਤਾਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਏਤਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਤੀਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤੇਹਿ વਾ ਅਞ੍ਞਂ ‘‘ਬਹਿਦ੍ਧਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਘਟ੍ਟਨਾਨਿਘਂਸੋ ਬਲવਾ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਏવ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਸਮਾਯੋਗੇ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪਚ੍ਚਯਾ ਧਾਤੁਅਨੁਗ੍ਗਹਧਾਤੁਕ੍ਖੋਭਾ ਚਿਰਂ ਅਨੁવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
439. Idampīti pi-saddo ṭhitimattasahitaṃ pubbe vuttaṃ vicikicchāsahagataṃ apekkhitvā vutto. Pakatiyāti anatikkamanena. Sopi viseso. Kāyappasādaṃ ghaṭṭetvā pasādapaccayesu mahābhūtesu paṭihaññatīti āpāthaṃ gantvā paṭihaññatīti attho. Yathā ca ‘‘rūpaṃ ārabbha uppanna’’nti vutte na ārammaṇuppādānaṃ pubbāparakālatā hoti, evamidhāpi ghaṭṭanapaṭihananesu daṭṭhabbaṃ. Upamāpi ubhayaghaṭṭanadassanatthaṃ vuttā, na nissitanissayaghaṭṭanānaṃ pubbāparatādassanatthaṃ. Ettha ca bahiddhāti etaṃ nidassanamattaṃ. Ajjhattampi hi ārammaṇaṃ hotīti. Viññāṇadhātunissayabhūtehi vā aññaṃ ‘‘bahiddhā’’ti vuttaṃ. Paṭighaṭṭanānighaṃso balavā hoti, tato eva iṭṭhāniṭṭhaphoṭṭhabbasamāyoge sukhadukkhapaccayā dhātuanuggahadhātukkhobhā ciraṃ anuvattanti.
੪੫੫. ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਭਾવਸੁਞ੍ਞਤਸਬ੍ਭਾવਾ ਮਨੋਧਾਤੁਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ, વਿਸੇਸਸਬ੍ਭਾવਾ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਨਿਸ੍ਸਿਤਤਾ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਸવਿਸਯੇਸੁ ਦਸ੍ਸਨਾਦਿਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਭਾવਤਾ ਚ વਿਸੇਸੋ। ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਮਨੋਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਤਾਯ ਅਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਭਾવੇਨ ਮਨੋਦ੍વਾਰਨਿਗ੍ਗਮਨਮੁਖਭਾવਾਭਾવਤੋ ਚ ਸਾਤਿਸਯવਿਜਾਨਨਕਿਚ੍ਚਤਾ વਿਸੇਸੋ। ਤਬ੍ਬਿਸੇਸવਿਰਹਾ ਮਨੋਮਤ੍ਤਾ ਧਾਤੁ ਮਨੋਧਾਤੂਤਿ ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਧਾਤੁ ਏવ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ વਿਸੇਸਮਨੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥ ਮਨੋ ਏવ ਧਾਤੁ ਮਨੋਧਾਤੂਤਿ ਏવ-ਸਦ੍ਦੋ ਮਤ੍ਤਸਦ੍ਦਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। વਿਸੇਸਨਿવਤ੍ਤਨਤ੍ਥੋ ਹਿ ਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿ। ਮਨੋਦ੍વਾਰਨਿਗ੍ਗਮਨਪવੇਸਮੁਖਭਾવਤੋ ਪਨ ਮਨੋਧਾਤੁਯਾ વਿਜਾਨਨવਿਸੇਸવਿਰਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਤਤੋ ਏવ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿਪਿ ਨ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਨਤੋ ਪવਤ੍ਤਂ ਮਨਸੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨਾਪਿ ਮਨਸੋ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਂ ਮਨਤੋ ਪવਤ੍ਤਂ, ਦਸ੍ਸਨਾਦੀਨਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਤੇਹਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਂ ਤੇਸਂ ਪੁਰੇਚਰਂ ਅਨੁਚਰਞ੍ਚਾਤਿ। ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋਤਿ ਅવਚਨਂ ਮਹਾવਿਪਾਕਾਨਂ વਿਯ ਜਨਕਸਦਿਸਤ੍ਤਾਭਾવਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਤਿਹੇਤੁਕਤੋ ਦੁਹੇਤੁਕਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਤਾਦੀਹਿ ਸਦਿਸਂ ਸਹੇਤੁਕਤਾਯਾਤਿ। ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸੋਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪਗੁਣਂ ਗਨ੍ਥਂ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਸਜ੍ਝਾਯਸੋਤੇ ਪਤਿਤਂ ਕਞ੍ਚਿ ਕਞ੍ਚਿ વਾਚਨਾਮਗ੍ਗਂ ਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਚ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸੋਤੇ ਝਾਨਙ੍ਗਾਭਾવੋ ਇਧ ਅવਚਨਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ। ਯਦਿ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਤਂਸੋਤਪਤਿਤਤਾ, ਇਤੋ ਪਰੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਤਂਸੋਤਪਤਿਤਤਾ ਨ ਸਿਯਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ વਿਯ ਅਹੇਤੁਕਤਾਯ ਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯવਿਰਹਾ ਚ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁਪਿ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰੇਸੁ ਝਾਨਙ੍ਗਧਮ੍ਮਾਨਂ ਦੁਬ੍ਬਲਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣੇਸੁ વਿਯ ਅਗਣਨੁਪਗਭਾવਾ ਚ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸੋਤਪਤਿਤਤਾ। ਤਤੋ ਏવ ਹਿ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਤ੍ਤਯੇਪਿ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਬਲਾਨਿ ਚ ਸਙ੍ਗਹવਾਰੇ ਨ ਉਦ੍ਧਟਾਨਿ, ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਕਿਚ੍ਚਮਤ੍ਤਤੋ ਪਨ ਪਟ੍ਠਾਨੇ ਦੁਬ੍ਬਲਾਨਂ ਏਤ੍ਥ વਿਤਕ੍ਕਾਦੀਨਂ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯਤਾ વੁਤ੍ਤਾ।
455. Aññesaṃ cittānaṃ sabhāvasuññatasabbhāvā manodhātubhāvo āpajjatīti ce? Na, visesasabbhāvā. Cakkhuviññāṇādīnañhi cakkhādinissitatā cakkhādīnaṃ savisayesu dassanādippavattibhāvatā ca viseso. Manoviññāṇassa pana anaññanissayamanopubbaṅgamatāya aññanissayaviññāṇassa anantarapaccayattābhāvena manodvāraniggamanamukhabhāvābhāvato ca sātisayavijānanakiccatā viseso. Tabbisesavirahā manomattā dhātu manodhātūti tividhā manodhātu eva vuccati, na visesamano. Tasmā ettha mano eva dhātu manodhātūti eva-saddo mattasaddattho daṭṭhabbo. Visesanivattanattho hi so viññāṇassāti. Manodvāraniggamanapavesamukhabhāvato pana manodhātuyā vijānanavisesaviraho daṭṭhabbo, tato eva manoviññāṇantipi na vuccati. Na hi taṃ viññāṇaṃ manato pavattaṃ manaso paccayo, nāpi manaso paccayabhūtaṃ manato pavattaṃ, dassanādīnaṃ pana paccayo, tehi ca pavattaṃ tesaṃ purecaraṃ anucarañcāti. Sammāsaṅkappoti avacanaṃ mahāvipākānaṃ viya janakasadisattābhāvato. Tattha hi tihetukato duhetukampi uppajjamānaṃ sammāsaṅkappatādīhi sadisaṃ sahetukatāyāti. Pañcaviññāṇasoteti ettha yathā paguṇaṃ ganthaṃ sajjhāyanto sajjhāyasote patitaṃ kañci kañci vācanāmaggaṃ na sallakkheti, evaṃ tathāgatassa asallakkhaṇā nāma natthi, na ca pañcaviññāṇasote jhānaṅgābhāvo idha avacanassa kāraṇaṃ. Yadi tadanantaraṃ niddeso taṃsotapatitatā, ito paresaṃ dvinnaṃ manoviññāṇadhātūnaṃ taṃsotapatitatā na siyā. Tasmā pañcaviññāṇānaṃ viya ahetukatāya maggapaccayavirahā ca vijjamānesupi vitakkavicāresu jhānaṅgadhammānaṃ dubbalattā pañcaviññāṇesu viya agaṇanupagabhāvā ca pañcaviññāṇasotapatitatā. Tato eva hi ahetukakiriyattayepi jhānaṅgāni balāni ca saṅgahavāre na uddhaṭāni, jhānapaccayakiccamattato pana paṭṭhāne dubbalānaṃ ettha vitakkādīnaṃ jhānapaccayatā vuttā.
੪੬੯. ਸਮਾਨવਤ੍ਥੁਕਂ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਸਨ੍ਤੀਰਣਂ ਮਨੋਧਾਤੁਤੋ ਬਲવਤਰਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤਂ ਯਥਾਰਮ੍ਮਣਂ ਆਰਮ੍ਮਣਰਸਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤਂ ਇਟ੍ਠੇ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਇਟ੍ਠਮਜ੍ਝਤ੍ਤੇ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਂ ਸਾਤਿਸਯਾਨੁਭવਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਯਞ੍ਹਿ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਮਿਂ ਯੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਂ ਪਨ ਸਤਿਪਿ ਬਲવਭਾવੇ વਿਪਾਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ વਿਸਦਿਸਂ ਮਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਾਰਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਰਯੋਗਤੋ વਿਪਾਕੋ વਿਯ ਅਨੁਭવਨਮੇવ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਮੇવ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਪਞ੍ਚਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨਂ ਮਨੋਦ੍વਾਰਾવਜ੍ਜਨਞ੍ਚ ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ ਅਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ।
469. Samānavatthukaṃ anantarapaccayaṃ labhitvā uppajjamānaṃ santīraṇaṃ manodhātuto balavataraṃ hotīti taṃ yathārammaṇaṃ ārammaṇarasaṃ anubhavantaṃ iṭṭhe somanassasahagataṃ hoti, iṭṭhamajjhatte upekkhāsahagataṃ sātisayānubhavattā, tasmā ‘‘ayañhi iṭṭhārammaṇasmiṃ yevā’’tiādi vuttaṃ. Voṭṭhabbanaṃ pana satipi balavabhāve vipākappavattiṃ nivattetvā visadisaṃ manaṃ karontaṃ manasikārakiccantarayogato vipāko viya anubhavanameva na hotīti sabbattha upekkhāsahagatameva hoti, tathā pañcadvārāvajjanaṃ manodvārāvajjanañca kiccavasena apubbattā.
ਅਹੇਤੁਕਕੁਸਲવਿਪਾਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ahetukakusalavipākavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਪਾਕੋ • Abyākatavipāko
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਅਹੇਤੁਕਕੁਸਲવਿਪਾਕੋ • Ahetukakusalavipāko
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਅਹੇਤੁਕਕੁਸਲવਿਪਾਕવਣ੍ਣਨਾ • Ahetukakusalavipākavaṇṇanā
