| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៦៥] ៥. អហិតុណ្ឌិកជាតកវណ្ណនា
[365] 5. Ahituṇḍikajātakavaṇṇanā
ធុត្តោម្ហីតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ មហល្លកភិក្ខុំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ ហេដ្ឋា សាលូកជាតកេ (ជា. ១.៣.១០៦ អាទយោ) វិត្ថារិតំ។ ឥធាបិ សោ មហល្លកោ ឯកំ គាមទារកំ បព្ពាជេត្វា អក្កោសតិ បហរតិ។ ទារកោ បលាយិត្វា វិព្ភមិ។ ទុតិយម្បិ នំ បព្ពាជេត្វា តថេវាកាសិ។ ទុតិយម្បិ វិព្ភមិត្វា បុន យាចិយមានោ ឱលោកេតុម្បិ ន ឥច្ឆិ។ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អាវុសោ, អសុកោ នាម មហល្លកោ អត្តនោ សាមណេរេន សហាបិ វិនាបិ វត្តិតុំ ន សក្កោតិ, ឥតរោ តស្ស ទោសំ ទិស្វា បុន ឱលោកេតុម្បិ ន ឥច្ឆិ, សុហទយោ កុមារកោ’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបេស សាមណេរោ សុហទយោវ, សកិំ ទោសំ ទិស្វា បុន ឱលោកេតុម្បិ ន ឥច្ឆី’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Dhuttomhīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ mahallakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā sālūkajātake (jā. 1.3.106 ādayo) vitthāritaṃ. Idhāpi so mahallako ekaṃ gāmadārakaṃ pabbājetvā akkosati paharati. Dārako palāyitvā vibbhami. Dutiyampi naṃ pabbājetvā tathevākāsi. Dutiyampi vibbhamitvā puna yāciyamāno oloketumpi na icchi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, asuko nāma mahallako attano sāmaṇerena sahāpi vināpi vattituṃ na sakkoti, itaro tassa dosaṃ disvā puna oloketumpi na icchi, suhadayo kumārako’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa sāmaṇero suhadayova, sakiṃ dosaṃ disvā puna oloketumpi na icchī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ ធញ្ញវាណិជកុលេ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ ធញ្ញវិក្កយេន ជីវិកំ កប្បេសិ។ អថេកោ អហិតុណ្ឌិកោ មក្កដំ គហេត្វា សិក្ខាបេត្វា អហិំ កីឡាបេន្តោ ពារាណសិយំ ឧស្សវេ ឃុដ្ឋេ តំ មក្កដំ ធញ្ញវាណិជកស្ស សន្តិកេ ឋបេត្វា អហិំ កីឡាបេន្តោ សត្ត ទិវសានិ វិចរិ។ សោបិ វាណិជោ មក្កដស្ស ខាទនីយំ ភោជនីយំ អទាសិ។ អហិតុណ្ឌិកោ សត្តមេ ទិវសេ ឧស្សវកីឡនតោ អាគន្ត្វា តំ មក្កដំ វេឡុបេសិកាយ តិក្ខត្តុំ បហរិត្វា តំ អាទាយ ឧយ្យានំ គន្ត្វា ពន្ធិត្វា និទ្ទំ ឱក្កមិ។ មក្កដោ ពន្ធនំ មោចេត្វា អម្ពរុក្ខំ អារុយ្ហ អម្ពានិ ខាទន្តោ និសីទិ។ សោ បពុទ្ធោ រុក្ខេ មក្កដំ ទិស្វា ‘‘ឯតំ មយា ឧបលាបេត្វា គហេតុំ វដ្ដតី’’តិ តេន សទ្ធិំ សល្លបន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto dhaññavāṇijakule nibbattitvā vayappatto dhaññavikkayena jīvikaṃ kappesi. Atheko ahituṇḍiko makkaṭaṃ gahetvā sikkhāpetvā ahiṃ kīḷāpento bārāṇasiyaṃ ussave ghuṭṭhe taṃ makkaṭaṃ dhaññavāṇijakassa santike ṭhapetvā ahiṃ kīḷāpento satta divasāni vicari. Sopi vāṇijo makkaṭassa khādanīyaṃ bhojanīyaṃ adāsi. Ahituṇḍiko sattame divase ussavakīḷanato āgantvā taṃ makkaṭaṃ veḷupesikāya tikkhattuṃ paharitvā taṃ ādāya uyyānaṃ gantvā bandhitvā niddaṃ okkami. Makkaṭo bandhanaṃ mocetvā ambarukkhaṃ āruyha ambāni khādanto nisīdi. So pabuddho rukkhe makkaṭaṃ disvā ‘‘etaṃ mayā upalāpetvā gahetuṃ vaṭṭatī’’ti tena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
៨០.
80.
‘‘ធុត្តោម្ហិ សម្ម សុមុខ, ជូតេ អក្ខបរាជិតោ;
‘‘Dhuttomhi samma sumukha, jūte akkhaparājito;
ហរេហិ អម្ពបក្កានិ, វីរិយំ តេ ភក្ខយាមសេ’’តិ។
Harehi ambapakkāni, vīriyaṃ te bhakkhayāmase’’ti.
តត្ថ អក្ខបរាជិតោតិ អក្ខេហិ បរាជិតោ។ ហរេហីតិ បាតេហិ។ អយមេវ វា បាឋោ។
Tattha akkhaparājitoti akkhehi parājito. Harehīti pātehi. Ayameva vā pāṭho.
តំ សុត្វា មក្កដោ សេសគាថា អភាសិ –
Taṃ sutvā makkaṭo sesagāthā abhāsi –
៨១.
81.
‘‘អលិកំ វត មំ សម្ម, អភូតេន បសំសសិ;
‘‘Alikaṃ vata maṃ samma, abhūtena pasaṃsasi;
កោ តេ សុតោ វា ទិដ្ឋោ វា, សុមុខោ នាម មក្កដោ។
Ko te suto vā diṭṭho vā, sumukho nāma makkaṭo.
៨២.
82.
‘‘អជ្ជាបិ មេ តំ មនសិ, យំ មំ ត្វំ អហិតុណ្ឌិក;
‘‘Ajjāpi me taṃ manasi, yaṃ maṃ tvaṃ ahituṇḍika;
ធញ្ញាបណំ បវិសិត្វា, មត្តោ ឆាតំ ហនាសិ មំ។
Dhaññāpaṇaṃ pavisitvā, matto chātaṃ hanāsi maṃ.
៨៣.
83.
‘‘តាហំ សរំ ទុក្ខសេយ្យំ, អបិ រជ្ជម្បិ ការយេ;
‘‘Tāhaṃ saraṃ dukkhaseyyaṃ, api rajjampi kāraye;
នេវាហំ យាចិតោ ទជ្ជំ, តថា ហិ ភយតជ្ជិតោ។
Nevāhaṃ yācito dajjaṃ, tathā hi bhayatajjito.
៨៤.
84.
‘‘យញ្ច ជញ្ញា កុលេ ជាតំ, គព្ភេ តិត្តំ អមច្ឆរិំ;
‘‘Yañca jaññā kule jātaṃ, gabbhe tittaṃ amacchariṃ;
តេន សខិញ្ច មិត្តញ្ច, ធីរោ សន្ធាតុមរហតី’’តិ។
Tena sakhiñca mittañca, dhīro sandhātumarahatī’’ti.
តត្ថ អលិកំ វតាតិ មុសា វត។ អភូតេនាតិ អវិជ្ជមានេន។ កោ តេតិ ក្វ តយា។ សុមុខោតិ សុន្ទរមុខោ។ អហិតុណ្ឌិកាតិ តំ អាលបតិ។ ‘‘អហិកោណ្ឌិកា’’តិបិ បាឋោ។ ឆាតន្តិ ជិឃច្ឆាភិភូតំ ទុព្ពលំ កបណំ។ ហនាសីតិ វេឡុបេសិកាយ តិក្ខត្តុំ បហរសិ។ តាហន្តិ តំ អហំ។ សរន្តិ សរន្តោ។ ទុក្ខសេយ្យន្តិ តស្មិំ អាបណេ ទុក្ខសយនំ។ អបិ រជ្ជម្បិ ការយេតិ សចេបិ ពារាណសិរជ្ជំ គហេត្វា មយ្ហំ ទត្វា មំ រជ្ជំ ការេយ្យាសិ, ឯវម្បិ តំ នេវាហំ យាចិតោ ទជ្ជំ, តំ ឯកម្បិ អម្ពបក្កំ អហំ តយា យាចិតោ ន ទទេយ្យំ។ កិំការណា? តថា ហិ ភយតជ្ជិតោតិ, តថា ហិ អហំ តយា ភយេន តជ្ជិតោតិ អត្ថោ។
Tattha alikaṃ vatāti musā vata. Abhūtenāti avijjamānena. Ko teti kva tayā. Sumukhoti sundaramukho. Ahituṇḍikāti taṃ ālapati. ‘‘Ahikoṇḍikā’’tipi pāṭho. Chātanti jighacchābhibhūtaṃ dubbalaṃ kapaṇaṃ. Hanāsīti veḷupesikāya tikkhattuṃ paharasi. Tāhanti taṃ ahaṃ. Saranti saranto. Dukkhaseyyanti tasmiṃ āpaṇe dukkhasayanaṃ. Api rajjampi kārayeti sacepi bārāṇasirajjaṃ gahetvā mayhaṃ datvā maṃ rajjaṃ kāreyyāsi, evampi taṃ nevāhaṃ yācito dajjaṃ, taṃ ekampi ambapakkaṃ ahaṃ tayā yācito na dadeyyaṃ. Kiṃkāraṇā? Tathā hi bhayatajjitoti, tathā hi ahaṃ tayā bhayena tajjitoti attho.
គព្ភេ តិត្តន្តិ សុភោជនរសេន មាតុកុច្ឆិយំយេវ អលង្កតបដិយត្តេ សយនគព្ភេយេវ វា តិត្តំ ភោគាសាយ អកបណំ។ សខិញ្ច មិត្តញ្ចាតិ សខិភាវញ្ច មិត្តភាវញ្ច តថារូបេន កុលជាតេន តិត្តេន អកបណេន អមច្ឆរិនា សទ្ធិំ បណ្ឌិតោ សន្ធាតុំ បុន ឃដេតុំ អរហតិ, តយា បន កបណេន អហិតុណ្ឌិកេន សទ្ធិំ កោ មិត្តភាវំ បុន ឃដេតុន្តិ អត្ថោ។ ឯវញ្ច បន វត្វា វានរោ វនំ សហសា បាវិសិ។
Gabbhe tittanti subhojanarasena mātukucchiyaṃyeva alaṅkatapaṭiyatte sayanagabbheyeva vā tittaṃ bhogāsāya akapaṇaṃ. Sakhiñca mittañcāti sakhibhāvañca mittabhāvañca tathārūpena kulajātena tittena akapaṇena amaccharinā saddhiṃ paṇḍito sandhātuṃ puna ghaṭetuṃ arahati, tayā pana kapaṇena ahituṇḍikena saddhiṃ ko mittabhāvaṃ puna ghaṭetunti attho. Evañca pana vatvā vānaro vanaṃ sahasā pāvisi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា អហិតុណ្ឌិកោ មហល្លកោ អហោសិ, មក្កដោ សាមណេរោ, ធញ្ញវាណិជោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā ahituṇḍiko mahallako ahosi, makkaṭo sāmaṇero, dhaññavāṇijo pana ahameva ahosi’’nti.
អហិតុណ្ឌិកជាតកវណ្ណនា បញ្ចមា។
Ahituṇḍikajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៦៥. អហិតុណ្ឌិកជាតកំ • 365. Ahituṇḍikajātakaṃ
