Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / උදාන-අට්ඨකථා • Udāna-aṭṭhakathā |
7. අජකලාපකසුත්තවණ්ණනා
7. Ajakalāpakasuttavaṇṇanā
7. සත්තමෙ පාවායන්ති එවංනාමකෙ මල්ලරාජූනං නගරෙ. අජකලාපකෙ චෙතියෙති අජකලාපකෙන නාම යක්ඛෙන පරිග්ගහිතත්තා ‘‘අජකලාපක’’න්ති ලද්ධනාමෙ මනුස්සානං චිත්තීකතට්ඨානෙ . සො කිර යක්ඛො අජෙ කලාපෙ කත්වා බන්ධනෙන අජකොට්ඨාසෙන සද්ධිං බලිං පටිච්ඡති, න අඤ්ඤථා, තස්මා ‘‘අජකලාපකො’’ති පඤ්ඤායිත්ථ. කෙචි පනාහු – අජකෙ විය සත්තෙ ලාපෙතීති අජකලාපකොති. තස්ස කිර සත්තා බලිං උපනෙත්වා යදා අජසද්දං කත්වා බලිං උපහරන්ති, තදා සො තුස්සති, තස්මා ‘‘අජකලාපකො’’ති වුච්චතීති. සො පන යක්ඛො ආනුභාවසම්පන්නො කක්ඛළො ඵරුසො තත්ථ ච සන්නිහිතො, තස්මා තං ඨානං මනුස්සා චිත්තිං කරොන්ති, කාලෙන කාලං බලිං උපහරන්ති. තෙන වුත්තං ‘‘අජකලාපකෙ චෙතියෙ’’ති. අජකලාපකස්ස යක්ඛස්ස භවනෙති තස්ස යක්ඛස්ස විමානෙ.
7. Sattame pāvāyanti evaṃnāmake mallarājūnaṃ nagare. Ajakalāpake cetiyeti ajakalāpakena nāma yakkhena pariggahitattā ‘‘ajakalāpaka’’nti laddhanāme manussānaṃ cittīkataṭṭhāne . So kira yakkho aje kalāpe katvā bandhanena ajakoṭṭhāsena saddhiṃ baliṃ paṭicchati, na aññathā, tasmā ‘‘ajakalāpako’’ti paññāyittha. Keci panāhu – ajake viya satte lāpetīti ajakalāpakoti. Tassa kira sattā baliṃ upanetvā yadā ajasaddaṃ katvā baliṃ upaharanti, tadā so tussati, tasmā ‘‘ajakalāpako’’ti vuccatīti. So pana yakkho ānubhāvasampanno kakkhaḷo pharuso tattha ca sannihito, tasmā taṃ ṭhānaṃ manussā cittiṃ karonti, kālena kālaṃ baliṃ upaharanti. Tena vuttaṃ ‘‘ajakalāpake cetiye’’ti. Ajakalāpakassa yakkhassa bhavaneti tassa yakkhassa vimāne.
තදා කිර සත්ථා තං යක්ඛං දමෙතුකාමො සායන්හසමයෙ එකො අදුතියො පත්තචීවරං ආදාය අජකලාපකස්ස යක්ඛස්ස භවනද්වාරං ගන්ත්වා තස්ස දොවාරිකං භවනපවිසනත්ථාය යාචි. සො ‘‘කක්ඛළො, භන්තෙ, අජකලාපකො යක්ඛො, සමණොති වා බ්රාහ්මණොති වා ගාරවං න කරොති, තස්මා තුම්හෙ එව ජානාථ, මය්හං පන තස්ස අනාරොචනං න යුත්ත’’න්ති තාවදෙව යක්ඛසමාගමං ගතස්ස අජකලාපකස්ස සන්තිකං වාතවෙගෙන අගමාසි. සත්ථා අන්තොභවනං පවිසිත්වා අජකලාපකස්ස නිසීදනමණ්ඩපෙ පඤ්ඤත්තාසනෙ නිසීදි. යක්ඛස්ස ඔරොධා සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා වන්දිත්වා එකමන්තං අට්ඨංසු. සත්ථා තාසං කාලයුත්තං ධම්මිං කථං කථෙසි. තෙන වුත්තං – ‘‘පාවායං විහරති අජකලාපකෙ චෙතියෙ අජකලාපකස්ස යක්ඛස්ස භවනෙ’’ති.
Tadā kira satthā taṃ yakkhaṃ dametukāmo sāyanhasamaye eko adutiyo pattacīvaraṃ ādāya ajakalāpakassa yakkhassa bhavanadvāraṃ gantvā tassa dovārikaṃ bhavanapavisanatthāya yāci. So ‘‘kakkhaḷo, bhante, ajakalāpako yakkho, samaṇoti vā brāhmaṇoti vā gāravaṃ na karoti, tasmā tumhe eva jānātha, mayhaṃ pana tassa anārocanaṃ na yutta’’nti tāvadeva yakkhasamāgamaṃ gatassa ajakalāpakassa santikaṃ vātavegena agamāsi. Satthā antobhavanaṃ pavisitvā ajakalāpakassa nisīdanamaṇḍape paññattāsane nisīdi. Yakkhassa orodhā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Satthā tāsaṃ kālayuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kathesi. Tena vuttaṃ – ‘‘pāvāyaṃ viharati ajakalāpake cetiye ajakalāpakassa yakkhassa bhavane’’ti.
තස්මිං සමයෙ සාතාගිරහෙමවතා අජකලාපකස්ස භවනමත්ථකෙන යක්ඛසමාගමං ගච්ඡන්තා අත්තනො ගමනෙ අසම්පජ්ජමානෙ ‘‘කිං නු ඛො කාරණ’’න්ති ආවජ්ජෙන්තා සත්ථාරං අජකලාපකස්ස භවනෙ නිසින්නං දිස්වා තත්ථ ගන්ත්වා භගවන්තං වන්දිත්වා ‘‘මයං, භන්තෙ, යක්ඛසමාගමං ගමිස්සාමා’’ති ආපුච්ඡිත්වා පදක්ඛිණං කත්වා ගතා යක්ඛසන්නිපාතෙ අජකලාපකං දිස්වා තුට්ඨිං පවෙදයිංසු ‘‘ලාභා තෙ, ආවුසො, අජකලාපක, යස්ස තෙ භවනෙ සදෙවකෙ ලොකෙ අග්ගපුග්ගලො භගවා නිසින්නො, උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං පයිරුපාසස්සු, ධම්මඤ්ච සුණාහී’’ති. සො තෙසං කථං සුත්වා ‘‘ඉමෙ තස්ස මුණ්ඩකස්ස සමණකස්ස මම භවනෙ නිසින්නභාවං කථෙන්තී’’ති කොධාභිභූතො හුත්වා ‘‘අජ්ජ මය්හං තෙන සමණෙන සද්ධිං සඞ්ගාමො භවිස්සතී’’ති චින්තෙත්වා යක්ඛසන්නිපාතතො උට්ඨහිත්වා දක්ඛිණං පාදං උක්ඛිපිත්වා සට්ඨියොජනමත්තං පබ්බතකූටං අක්කමි, තං භිජ්ජිත්වා ද්විධා අහොසි. සෙසං එත්ථ යං වත්තබ්බං, තං ආළවකසුත්තවණ්ණනායං (සං. නි. අට්ඨ. 1.1.246) ආගතනයෙනෙව වෙදිතබ්බං.
Tasmiṃ samaye sātāgirahemavatā ajakalāpakassa bhavanamatthakena yakkhasamāgamaṃ gacchantā attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjentā satthāraṃ ajakalāpakassa bhavane nisinnaṃ disvā tattha gantvā bhagavantaṃ vanditvā ‘‘mayaṃ, bhante, yakkhasamāgamaṃ gamissāmā’’ti āpucchitvā padakkhiṇaṃ katvā gatā yakkhasannipāte ajakalāpakaṃ disvā tuṭṭhiṃ pavedayiṃsu ‘‘lābhā te, āvuso, ajakalāpaka, yassa te bhavane sadevake loke aggapuggalo bhagavā nisinno, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ payirupāsassu, dhammañca suṇāhī’’ti. So tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ime tassa muṇḍakassa samaṇakassa mama bhavane nisinnabhāvaṃ kathentī’’ti kodhābhibhūto hutvā ‘‘ajja mayhaṃ tena samaṇena saddhiṃ saṅgāmo bhavissatī’’ti cintetvā yakkhasannipātato uṭṭhahitvā dakkhiṇaṃ pādaṃ ukkhipitvā saṭṭhiyojanamattaṃ pabbatakūṭaṃ akkami, taṃ bhijjitvā dvidhā ahosi. Sesaṃ ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ āḷavakasuttavaṇṇanāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.246) āgatanayeneva veditabbaṃ.
අජකලාපකස්ස සමාගමො හි ආළවකසමාගමසදිසොව ඨපෙත්වා පඤ්හකරණං විස්සජ්ජනං භවනතො තික්ඛත්තුං නික්ඛමනං පවෙසනඤ්ච. අජකලාපකො හි ආගච්ඡන්තොයෙව ‘‘එතෙහියෙව තං සමණං පලාපෙස්සාමී’’ති වාතමණ්ඩලාදිකෙ නවවස්සෙ සමුට්ඨාපෙත්වා තෙහි භගවතො චලනමත්තම්පි කාතුං අසක්කොන්තො නානාවිධප්පහරණහත්ථෙ අතිවිය භයානකරූපෙ භූතගණෙ නිම්මිනිත්වා තෙහි සද්ධිං භගවන්තං උපසඞ්කමිත්වා අන්තන්තෙනෙව චරන්තො සබ්බරත්තිං නානප්පකාරං විප්පකාරං කත්වාපි භගවතො කිඤ්චි කෙසග්ගමත්තම්පි නිසින්නට්ඨානතො චලනං කාතුං නාසක්ඛි. කෙවලං පන ‘‘අයං සමණො මං අනාපුච්ඡා මය්හං භවනං පවිසිත්වා නිසීදතී’’ති කොධවසෙන පජ්ජලි. අථස්ස භගවා චිත්තප්පවත්තිං ඤත්වා ‘‘සෙය්යථාපි නාම චණ්ඩස්ස කුක්කුරස්ස නාසාය පිත්තං භින්දෙය්ය, එවං සො භිය්යොසොමත්තාය චණ්ඩතරො අස්ස, එවමෙවායං යක්ඛො මයි ඉධ නිසින්නෙ චිත්තං පදූසෙති, යංනූනාහං බහි නික්ඛමෙය්ය’’න්ති සයමෙව භවනතො නික්ඛමිත්වා අබ්භොකාසෙ නිසීදි. තෙන වුත්තං – ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා රත්තන්ධකාරතිමිසායං අබ්භොකාසෙ නිසින්නො හොතී’’ති.
Ajakalāpakassa samāgamo hi āḷavakasamāgamasadisova ṭhapetvā pañhakaraṇaṃ vissajjanaṃ bhavanato tikkhattuṃ nikkhamanaṃ pavesanañca. Ajakalāpako hi āgacchantoyeva ‘‘etehiyeva taṃ samaṇaṃ palāpessāmī’’ti vātamaṇḍalādike navavasse samuṭṭhāpetvā tehi bhagavato calanamattampi kātuṃ asakkonto nānāvidhappaharaṇahatthe ativiya bhayānakarūpe bhūtagaṇe nimminitvā tehi saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā antanteneva caranto sabbarattiṃ nānappakāraṃ vippakāraṃ katvāpi bhagavato kiñci kesaggamattampi nisinnaṭṭhānato calanaṃ kātuṃ nāsakkhi. Kevalaṃ pana ‘‘ayaṃ samaṇo maṃ anāpucchā mayhaṃ bhavanaṃ pavisitvā nisīdatī’’ti kodhavasena pajjali. Athassa bhagavā cittappavattiṃ ñatvā ‘‘seyyathāpi nāma caṇḍassa kukkurassa nāsāya pittaṃ bhindeyya, evaṃ so bhiyyosomattāya caṇḍataro assa, evamevāyaṃ yakkho mayi idha nisinne cittaṃ padūseti, yaṃnūnāhaṃ bahi nikkhameyya’’nti sayameva bhavanato nikkhamitvā abbhokāse nisīdi. Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā rattandhakāratimisāyaṃ abbhokāse nisinno hotī’’ti.
තත්ථ රත්තන්ධකාරතිමිසායන්ති රත්තියං අන්ධකරණතමසි, චක්ඛුවිඤ්ඤාණුප්පත්තිවිරහිතෙ බහලන්ධකාරෙති අත්ථො. චතුරඞ්ගසමන්නාගතො කිර තදා අන්ධකාරො පවත්තීති. දෙවොති මෙඝො එකමෙකං ඵුසිතකං උදකබින්දුං පාතෙති. අථ යක්ඛො ‘‘ඉමිනා සද්දෙන තාසෙත්වා ඉමං සමණං පලාපෙස්සාමී’’ති භගවතො සමීපං ගන්ත්වා ‘‘අක්කුලො’’තිආදිනා තං භිංසනං අකාසි. තෙන වුත්තං ‘‘අථ ඛො අජකලාපකො’’තිආදි. තත්ථ භයන්ති චිත්තුත්රාසං, ඡම්භිතත්තන්ති ඌරුත්ථම්භකසරීරස්ස ඡම්භිතභාවං. ලොමහංසන්ති ලොමානං පහට්ඨභාවං, තීහිපි පදෙහි භයුප්පත්තිමෙව දස්සෙති. උපසඞ්කමීති කස්මා පනායං එවමධිප්පායො උපසඞ්කමි, නනු පුබ්බෙ අත්තනා කාතබ්බං විප්පකාරං අකාසීති? සච්චමකාසි, තං පනෙස ‘‘අන්තොභවනෙ ඛෙමට්ඨානෙ ථිරභූමියං ඨිතස්ස න කිඤ්චි කාතුං අසක්ඛි, ඉදානි බහි ඨිතං එවං භිංසාපෙත්වා පලාපෙතුං සක්කා’’ති මඤ්ඤමානො උපසඞ්කමි. අයඤ්හි යක්ඛො අත්තනො භවනං ‘‘ථිරභූමී’’ති මඤ්ඤති, ‘‘තත්ථ ඨිතත්තා අයං සමණො න භායතී’’ති ච.
Tattha rattandhakāratimisāyanti rattiyaṃ andhakaraṇatamasi, cakkhuviññāṇuppattivirahite bahalandhakāreti attho. Caturaṅgasamannāgato kira tadā andhakāro pavattīti. Devoti megho ekamekaṃ phusitakaṃ udakabinduṃ pāteti. Atha yakkho ‘‘iminā saddena tāsetvā imaṃ samaṇaṃ palāpessāmī’’ti bhagavato samīpaṃ gantvā ‘‘akkulo’’tiādinā taṃ bhiṃsanaṃ akāsi. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho ajakalāpako’’tiādi. Tattha bhayanti cittutrāsaṃ, chambhitattanti ūrutthambhakasarīrassa chambhitabhāvaṃ. Lomahaṃsanti lomānaṃ pahaṭṭhabhāvaṃ, tīhipi padehi bhayuppattimeva dasseti. Upasaṅkamīti kasmā panāyaṃ evamadhippāyo upasaṅkami, nanu pubbe attanā kātabbaṃ vippakāraṃ akāsīti? Saccamakāsi, taṃ panesa ‘‘antobhavane khemaṭṭhāne thirabhūmiyaṃ ṭhitassa na kiñci kātuṃ asakkhi, idāni bahi ṭhitaṃ evaṃ bhiṃsāpetvā palāpetuṃ sakkā’’ti maññamāno upasaṅkami. Ayañhi yakkho attano bhavanaṃ ‘‘thirabhūmī’’ti maññati, ‘‘tattha ṭhitattā ayaṃ samaṇo na bhāyatī’’ti ca.
තික්ඛත්තුං ‘‘අක්කුලො පක්කුලො’’ති අක්කුලපක්කුලිකං අකාසීති තයො වාරෙ ‘‘අක්කුලො පක්කුලො’’ති භිංසාපෙතුකාමතාය එවරූපං සද්දං අකාසි. අනුකරණසද්දො හි අයං. තදා හි සො යක්ඛො සිනෙරුං උක්ඛිපන්තො විය මහාපථවිං පරිවත්තෙන්තො විය ච මහතා උස්සාහෙන අසනිසතසද්දසඞ්ඝාටං විය එකස්මිං ඨානෙ පුඤ්ජීකතං හුත්වා විනිච්ඡරන්තං දිසාගජානං හත්ථිගජ්ජිතං, කෙසරසීහානං සීහනින්නාදං , යක්ඛානං හිංකාරසද්දං, භූතානං අට්ටහාසං, අසුරානං අප්ඵොටනඝොසං , ඉන්දස්ස දෙවරඤ්ඤො වජිරනිග්ඝාතනිග්ඝොසං, අත්තනො ගම්භීරතාය විප්ඵාරිකතාය භයානකතාය ච අවසෙසසද්දං අවහසන්තමිව අභිභවන්තමිව ච කප්පවුට්ඨානමහාවාතමණ්ඩලිකාය විනිග්ඝොසං පුථුජ්ජනානං හදයං ඵාලෙන්තං විය මහන්තං පටිභයනිග්ඝොසං අබ්යත්තක්ඛරං තික්ඛත්තුං අත්තනො යක්ඛගජ්ජිතං ගජ්ජි ‘‘එතෙන ඉමං සමණං භිංසාපෙත්වා පලාපෙස්සාමී’’ති. යං යං නිච්ඡරති, තෙන තෙන පබ්බතා පපටිකං මුඤ්චිංසු, වනප්පතිජෙට්ඨකෙ උපාදාය සබ්බෙසු රුක්ඛලතාගුම්බෙසු පත්තඵලපුප්ඵානි සීදයිංසු, තියොජනසහස්සවිත්ථතොපි හිමවන්තපබ්බතරාජා සඞ්කම්පි සම්පකම්පි සම්පවෙධි, භුම්මදෙවතා ආදිං කත්වා යෙභුය්යෙන දෙවතානම්පි අහුදෙව භයං ඡම්භිතත්තං ලොමහංසො, පගෙව මනුස්සානං. අඤ්ඤෙසඤ්ච අපදද්විපදචතුප්පදානං මහාපථවියා උන්ද්රියනකාලො විය මහතී විභිංසනකා අහොසි, සකලස්මිං ජම්බුදීපතලෙ මහන්තං කොලාහලං උදපාදි. භගවා පන තං සද්දං ‘‘කිමී’’ති අමඤ්ඤමානො නිච්චලො නිසීදි, ‘‘මා කස්සචි ඉමිනා අන්තරායො හොතූ’’ති අධිට්ඨාසි.
Tikkhattuṃ ‘‘akkulo pakkulo’’ti akkulapakkulikaṃ akāsīti tayo vāre ‘‘akkulo pakkulo’’ti bhiṃsāpetukāmatāya evarūpaṃ saddaṃ akāsi. Anukaraṇasaddo hi ayaṃ. Tadā hi so yakkho sineruṃ ukkhipanto viya mahāpathaviṃ parivattento viya ca mahatā ussāhena asanisatasaddasaṅghāṭaṃ viya ekasmiṃ ṭhāne puñjīkataṃ hutvā viniccharantaṃ disāgajānaṃ hatthigajjitaṃ, kesarasīhānaṃ sīhaninnādaṃ , yakkhānaṃ hiṃkārasaddaṃ, bhūtānaṃ aṭṭahāsaṃ, asurānaṃ apphoṭanaghosaṃ , indassa devarañño vajiranigghātanigghosaṃ, attano gambhīratāya vipphārikatāya bhayānakatāya ca avasesasaddaṃ avahasantamiva abhibhavantamiva ca kappavuṭṭhānamahāvātamaṇḍalikāya vinigghosaṃ puthujjanānaṃ hadayaṃ phālentaṃ viya mahantaṃ paṭibhayanigghosaṃ abyattakkharaṃ tikkhattuṃ attano yakkhagajjitaṃ gajji ‘‘etena imaṃ samaṇaṃ bhiṃsāpetvā palāpessāmī’’ti. Yaṃ yaṃ niccharati, tena tena pabbatā papaṭikaṃ muñciṃsu, vanappatijeṭṭhake upādāya sabbesu rukkhalatāgumbesu pattaphalapupphāni sīdayiṃsu, tiyojanasahassavitthatopi himavantapabbatarājā saṅkampi sampakampi sampavedhi, bhummadevatā ādiṃ katvā yebhuyyena devatānampi ahudeva bhayaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso, pageva manussānaṃ. Aññesañca apadadvipadacatuppadānaṃ mahāpathaviyā undriyanakālo viya mahatī vibhiṃsanakā ahosi, sakalasmiṃ jambudīpatale mahantaṃ kolāhalaṃ udapādi. Bhagavā pana taṃ saddaṃ ‘‘kimī’’ti amaññamāno niccalo nisīdi, ‘‘mā kassaci iminā antarāyo hotū’’ti adhiṭṭhāsi.
යස්මා පන සො සද්දො ‘‘අක්කුල පක්කුල’’ ඉති ඉමිනා ආකාරෙන සත්තානං සොතපථං අගමාසි, තස්මා තස්ස අනුකරණවසෙන ‘‘අක්කුලො පක්කුලො’’ති, යක්ඛස්ස ච තස්සං නිග්ඝොසනිච්ඡාරණායං අක්කුලපක්කුලකරණං අත්ථීති කත්වා ‘‘අක්කුලපක්කුලිකං අකාසී’’ති සඞ්ගහං ආරොපයිංසු. කෙචි පන ‘‘ආකුලබ්යාකුල ඉති පදද්වයස්ස පරියායාභිධානවසෙන අක්කුලො බක්කුලොති අයං සද්දො වුත්තො’’ති වදන්ති යථා ‘‘එකං එකක’’න්ති. යස්මා එකවාරං ජාතො පඨමුප්පත්තිවසෙනෙව නිබ්බත්තත්තා ආකුලොති ආදිඅත්ථො ආකාරො, තස්ස ච කකාරාගමං කත්වා රස්සත්තං කතන්ති. ද්වෙ වාරෙ පන ජාතො බක්කුලො, කුලසද්දො චෙත්ථ ජාතිපරියායො කොලංකොලොතිආදීසු විය. වුත්තඅධිප්පායානුවිධායී ච සද්දප්පයොගොති පඨමෙන පදෙන ජලාබුජසීහබ්යග්ඝාදයො, දුතියෙන අණ්ඩජආසීවිසකණ්හසප්පාදයො වුච්චන්ති, තස්මා සීහාදිකො විය ආසීවිසාදිකො විය ච ‘‘අහං තෙ ජීවිතහාරකො’’ති ඉමං අත්ථං යක්ඛො පදද්වයෙන දස්සෙතීති අඤ්ඤෙ. අපරෙ පන ‘‘අක්ඛුලො භක්ඛුලො’’ති පාළිං වත්වා ‘‘අක්ඛෙතුං ඛෙපෙතුං විනාසෙතුං උලති පවත්තෙතීති අක්ඛුලො, භක්ඛිතුං ඛාදිතුං උලතීති භක්ඛුලො. කො පනෙසො? යක්ඛරක්ඛසපිසාචසීහබ්යග්ඝාදීසු අඤ්ඤතරො යො කොචි මනුස්සානං අනත්ථාවහො’’ති තස්ස අත්ථං වදන්ති. ඉධාපි පුබ්බෙ වුත්තනයෙනෙව අධිප්පායයොජනා වෙදිතබ්බා.
Yasmā pana so saddo ‘‘akkula pakkula’’ iti iminā ākārena sattānaṃ sotapathaṃ agamāsi, tasmā tassa anukaraṇavasena ‘‘akkulo pakkulo’’ti, yakkhassa ca tassaṃ nigghosanicchāraṇāyaṃ akkulapakkulakaraṇaṃ atthīti katvā ‘‘akkulapakkulikaṃ akāsī’’ti saṅgahaṃ āropayiṃsu. Keci pana ‘‘ākulabyākula iti padadvayassa pariyāyābhidhānavasena akkulo bakkuloti ayaṃ saddo vutto’’ti vadanti yathā ‘‘ekaṃ ekaka’’nti. Yasmā ekavāraṃ jāto paṭhamuppattivaseneva nibbattattā ākuloti ādiattho ākāro, tassa ca kakārāgamaṃ katvā rassattaṃ katanti. Dve vāre pana jāto bakkulo, kulasaddo cettha jātipariyāyo kolaṃkolotiādīsu viya. Vuttaadhippāyānuvidhāyī ca saddappayogoti paṭhamena padena jalābujasīhabyagghādayo, dutiyena aṇḍajaāsīvisakaṇhasappādayo vuccanti, tasmā sīhādiko viya āsīvisādiko viya ca ‘‘ahaṃ te jīvitahārako’’ti imaṃ atthaṃ yakkho padadvayena dassetīti aññe. Apare pana ‘‘akkhulo bhakkhulo’’ti pāḷiṃ vatvā ‘‘akkhetuṃ khepetuṃ vināsetuṃ ulati pavattetīti akkhulo, bhakkhituṃ khādituṃ ulatīti bhakkhulo. Ko paneso? Yakkharakkhasapisācasīhabyagghādīsu aññataro yo koci manussānaṃ anatthāvaho’’ti tassa atthaṃ vadanti. Idhāpi pubbe vuttanayeneva adhippāyayojanā veditabbā.
එසො තෙ, සමණ, පිසාචොති ‘‘අම්භො, සමණ, තව පිසිතාසනො පිසාචො උපට්ඨිතො’’ති මහන්තං භෙරවරූපං අභිනිම්මිනිත්වා භගවතො පුරතො ඨත්වා අත්තානං සන්ධාය යක්ඛො වදති.
Esote, samaṇa, pisācoti ‘‘ambho, samaṇa, tava pisitāsano pisāco upaṭṭhito’’ti mahantaṃ bheravarūpaṃ abhinimminitvā bhagavato purato ṭhatvā attānaṃ sandhāya yakkho vadati.
එතමත්ථං විදිත්වාති එතං තෙන යක්ඛෙන කායවාචාහි පවත්තියමානං විප්පකාරං. තෙන ච අත්තනො අනභිභවනීයස්ස හෙතුභූතං ලොකධම්මෙසු නිරුපක්කිලෙසතං සබ්බාකාරතො විදිත්වා. තායං වෙලායන්ති තස්සං විප්පකාරකරණවෙලායං. ඉමං උදානන්ති තං විප්පකාරං අගණෙත්වා අස්ස අගණනහෙතුභූතං ධම්මානුභාවදීපකං ඉමං උදානං උදානෙසි.
Etamatthaṃviditvāti etaṃ tena yakkhena kāyavācāhi pavattiyamānaṃ vippakāraṃ. Tena ca attano anabhibhavanīyassa hetubhūtaṃ lokadhammesu nirupakkilesataṃ sabbākārato viditvā. Tāyaṃ velāyanti tassaṃ vippakārakaraṇavelāyaṃ. Imaṃ udānanti taṃ vippakāraṃ agaṇetvā assa agaṇanahetubhūtaṃ dhammānubhāvadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
තත්ථ යදා සකෙසු ධම්මෙසූති යස්මිං කාලෙ සකඅත්තභාවසඞ්ඛාතෙසු පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධධම්මෙසු. පාරගූති පරිඤ්ඤාභිසමයපාරිපූරිවසෙන පාරඞ්ගතො, තතොයෙව තෙසං හෙතුභූතෙ සමුදයෙ, තදප්පවත්තිලක්ඛණෙ නිරොධෙ, නිරොධගාමිනියා පටිපදාය ච පහානසච්ඡිකිරියාභාවනාභිසමයපාරිපූරිවසෙන පාරගතො. හොති බ්රාහ්මණොති එවං සබ්බසො බාහිතපාපත්තා බ්රාහ්මණො නාම හොති, සබ්බසො සකඅත්තභාවාවබොධනෙපි චතුසච්චාභිසමයො හොති. වුත්තඤ්චෙතං – ‘‘ඉමස්මිංයෙව බ්යාමමත්තෙ කළෙවරෙ සසඤ්ඤිම්හි සමනකෙ ලොකඤ්ච ලොකසමුදයඤ්ච පඤ්ඤපෙමී’’තිආදි (සං. නි. 1.107; අ. නි. 4.45). අථ වා සකෙසු ධම්මෙසූති අත්තනො ධම්මෙසු, අත්තනො ධම්මා නාම අත්ථකාමස්ස පුග්ගලස්ස සීලාදිධම්මා. සීලසමාධිපඤ්ඤාවිමුත්තිආදයො හි වොදානධම්මා එකන්තහිතසුඛසම්පාදනෙන පුරිසස්ස අත්තනො ධම්මා නාම, න අනත්ථාවහා සංකිලෙසධම්මා විය අසකධම්මා. පාරගූති තෙසං සීලාදීනං පාරිපූරියා පාරං පරියන්තං ගතො.
Tattha yadā sakesu dhammesūti yasmiṃ kāle sakaattabhāvasaṅkhātesu pañcasu upādānakkhandhadhammesu. Pāragūti pariññābhisamayapāripūrivasena pāraṅgato, tatoyeva tesaṃ hetubhūte samudaye, tadappavattilakkhaṇe nirodhe, nirodhagāminiyā paṭipadāya ca pahānasacchikiriyābhāvanābhisamayapāripūrivasena pāragato. Hoti brāhmaṇoti evaṃ sabbaso bāhitapāpattā brāhmaṇo nāma hoti, sabbaso sakaattabhāvāvabodhanepi catusaccābhisamayo hoti. Vuttañcetaṃ – ‘‘imasmiṃyeva byāmamatte kaḷevare sasaññimhi samanake lokañca lokasamudayañca paññapemī’’tiādi (saṃ. ni. 1.107; a. ni. 4.45). Atha vā sakesu dhammesūti attano dhammesu, attano dhammā nāma atthakāmassa puggalassa sīlādidhammā. Sīlasamādhipaññāvimuttiādayo hi vodānadhammā ekantahitasukhasampādanena purisassa attano dhammā nāma, na anatthāvahā saṃkilesadhammā viya asakadhammā. Pāragūti tesaṃ sīlādīnaṃ pāripūriyā pāraṃ pariyantaṃ gato.
තත්ථ සීලං තාව ලොකියලොකුත්තරවසෙන දුවිධං. තෙසු ලොකියං පුබ්බභාගසීලං. තං සඞ්ඛෙපතො පාතිමොක්ඛසංවරාදිවසෙන චතුබ්බිධං, විත්ථාරතො පන අනෙකප්පභෙදං. ලොකුත්තරං මග්ගඵලවසෙන දුවිධං, අත්ථතො සම්මාවාචාසම්මාකම්මන්තසම්මාආජීවා. යථා ච සීලං, තථා සමාධිපඤ්ඤා ච ලොකියලොකුත්තරවසෙන දුවිධා. තත්ථ ලොකියසමාධි සහ උපචාරෙන අට්ඨ සමාපත්තියො, ලොකුත්තරසමාධි මග්ගපරියාපන්නො . පඤ්ඤාපි ලොකියා සුතමයා, චින්තාමයා, භාවනාමයා ච සාසවා, ලොකුත්තරා පන මග්ගසම්පයුත්තා ඵලසම්පයුත්තා ච. විමුත්ති නාම ඵලවිමුත්ති නිබ්බානඤ්ච, තස්මා සා ලොකුත්තරාව. විමුත්තිඤාණදස්සනං ලොකියමෙව, තං එකූනවීසතිවිධං පච්චවෙක්ඛණඤාණභාවතො. එවං එතෙසං සීලාදිධම්මානං අත්තනො සන්තානෙ අරහත්තඵලාධිගමෙන අනවසෙසතො නිබ්බත්තපාරිපූරියා පාරං පරියන්තං ගතොති සකෙසු ධම්මෙසු පාරගූ.
Tattha sīlaṃ tāva lokiyalokuttaravasena duvidhaṃ. Tesu lokiyaṃ pubbabhāgasīlaṃ. Taṃ saṅkhepato pātimokkhasaṃvarādivasena catubbidhaṃ, vitthārato pana anekappabhedaṃ. Lokuttaraṃ maggaphalavasena duvidhaṃ, atthato sammāvācāsammākammantasammāājīvā. Yathā ca sīlaṃ, tathā samādhipaññā ca lokiyalokuttaravasena duvidhā. Tattha lokiyasamādhi saha upacārena aṭṭha samāpattiyo, lokuttarasamādhi maggapariyāpanno . Paññāpi lokiyā sutamayā, cintāmayā, bhāvanāmayā ca sāsavā, lokuttarā pana maggasampayuttā phalasampayuttā ca. Vimutti nāma phalavimutti nibbānañca, tasmā sā lokuttarāva. Vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva, taṃ ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇabhāvato. Evaṃ etesaṃ sīlādidhammānaṃ attano santāne arahattaphalādhigamena anavasesato nibbattapāripūriyā pāraṃ pariyantaṃ gatoti sakesu dhammesu pāragū.
අථ වා සොතාපත්තිඵලාධිගමෙන සීලස්මිං පාරගූ. සො හි ‘‘සීලෙසු පරිපූරකාරී’’ති වුත්තො, සොතාපන්නග්ගහණෙනෙව චෙත්ථ සකදාගාමීපි ගහිතො හොති. අනාගාමිඵලාධිගමෙන සමාධිස්මිං පාරගූ. සො හි ‘‘සමාධිස්මිං පරිපූරකාරී’’ති වුත්තො. අරහත්තඵලාධිගමෙන ඉතරෙසු තීසු පාරගූ. අරහා හි පඤ්ඤාවෙපුල්ලප්පත්තියා අග්ගභූතාය අකුප්පාය චෙතොවිමුත්තියා අධිගතත්තා පච්චවෙක්ඛණඤාණස්ස ච පරියොසානගමනතො පඤ්ඤාවිමුත්තිවිමුත්තිඤාණදස්සනෙසු පාරගූ නාම හොති. එවං සබ්බථාපි චතූසු අරියසච්චෙසු චතුමග්ගවසෙන පරිඤ්ඤාදිසොළසවිධාය කිච්චනිප්ඵත්තියා යථාවුත්තෙසු තස්මිං තස්මිං කාලෙ සකෙසු ධම්මෙසු පාරගතො.
Atha vā sotāpattiphalādhigamena sīlasmiṃ pāragū. So hi ‘‘sīlesu paripūrakārī’’ti vutto, sotāpannaggahaṇeneva cettha sakadāgāmīpi gahito hoti. Anāgāmiphalādhigamena samādhismiṃ pāragū. So hi ‘‘samādhismiṃ paripūrakārī’’ti vutto. Arahattaphalādhigamena itaresu tīsu pāragū. Arahā hi paññāvepullappattiyā aggabhūtāya akuppāya cetovimuttiyā adhigatattā paccavekkhaṇañāṇassa ca pariyosānagamanato paññāvimuttivimuttiñāṇadassanesu pāragū nāma hoti. Evaṃ sabbathāpi catūsu ariyasaccesu catumaggavasena pariññādisoḷasavidhāya kiccanipphattiyā yathāvuttesu tasmiṃ tasmiṃ kāle sakesu dhammesu pāragato.
හොති බ්රාහ්මණොති තදා සො බාහිතපාපධම්මතාය පරමත්ථබ්රාහ්මණො හොති. අථ එතං පිසාචඤ්ච, පක්කුලඤ්චාතිවත්තතීති තතො යථාවුත්තපාරගමනතො අථ පච්ඡා, අජකලාපක, එතං තයා දස්සිතං පිසිතාසනත්ථමාගතං පිසාචං භයජනනත්ථං සමුට්ඨාපිතං අක්කුලපක්කුලිකඤ්ච අතිවත්තති, අතික්කමති, අභිභවති, තං න භායතීති අත්ථො.
Hoti brāhmaṇoti tadā so bāhitapāpadhammatāya paramatthabrāhmaṇo hoti. Atha etaṃ pisācañca, pakkulañcātivattatīti tato yathāvuttapāragamanato atha pacchā, ajakalāpaka, etaṃ tayā dassitaṃ pisitāsanatthamāgataṃ pisācaṃ bhayajananatthaṃ samuṭṭhāpitaṃ akkulapakkulikañca ativattati, atikkamati, abhibhavati, taṃ na bhāyatīti attho.
අයම්පි ගාථා අරහත්තමෙව උල්ලපිත්වා කථිතා. අථ අජකලාපකො අත්තනා කතෙන තථාරූපෙනපි පටිභයරූපෙන විභිංසනෙන අකම්පනීයස්ස භගවතො තං තාදිභාවං දිස්වා ‘‘අහො අච්ඡරියමනුස්සොවතාය’’න්ති පසන්නමානසො පොථුජ්ජනිකාය සද්ධාය අත්තනි නිවිට්ඨභාවං විභාවෙන්තො සත්ථු සම්මුඛා උපාසකත්තං පවෙදෙසි.
Ayampi gāthā arahattameva ullapitvā kathitā. Atha ajakalāpako attanā katena tathārūpenapi paṭibhayarūpena vibhiṃsanena akampanīyassa bhagavato taṃ tādibhāvaṃ disvā ‘‘aho acchariyamanussovatāya’’nti pasannamānaso pothujjanikāya saddhāya attani niviṭṭhabhāvaṃ vibhāvento satthu sammukhā upāsakattaṃ pavedesi.
සත්තමසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / උදානපාළි • Udānapāḷi / 7. අජකලාපකසුත්තං • 7. Ajakalāpakasuttaṃ