| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೨. ಅಜಪಾಲಕಥಾ
2. Ajapālakathā
೪. ನ ಭಗವಾತಿ ಏತ್ಥ ನಕಾರೋ ‘‘ಉಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ, ನ ಉಪಸಙ್ಖಮೀತಿ ಹಿ ಅತ್ಥೋ। ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾತಿ ತತೋ ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಧಿತೋ। ಅನನ್ತರಮೇವ ಅನುಪಸಙ್ಕಮನಂ ಉಪಮಾಯ ಆವಿಕರೋನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಇಚ್ಚೇವಂ ವುತ್ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಇದನ್ತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಜಾತಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಭುತ್ವಾ ಸಯತೀ’’ತಿ ವಾಕ್ಯೇ। ಏವನ್ತಿ ಉಪಮೇಯ್ಯಜೋತಕೋ। ಇಧಾಪೀತಿ ಇಮಿಸ್ಸಂ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ। ಇದನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಪಾಠೇ।
4.Na bhagavāti ettha nakāro ‘‘upasaṅkamī’’ti padena yojetabbo, na upasaṅkhamīti hi attho. Tamhā samādhimhāti tato arahattaphalasamāpattisamādhito. Anantarameva anupasaṅkamanaṃ upamāya āvikaronto āha ‘‘yathā panā’’tiādi. Iccevaṃ vuttaṃ na hotīti yojanā. Idanti idaṃ atthajātaṃ. Etthāti ‘‘bhutvā sayatī’’ti vākye. Evanti upameyyajotako. Idhāpīti imissaṃ ‘‘atha kho bhagavā’’tiādipāḷiyampi. Idanti ayamattho dīpito hotīti yojanā. Etthāti ‘‘atha kho bhagavā’’tiādipāṭhe.
ಅಪರಾನಿಪೀತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸತ್ತಾಹತೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ। ತತ್ರಾತಿ ‘‘ಅಪರಾನಿಪೀ’’ತಿಆದಿವಚನೇ। ಭಗವತಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಕಿರಸದ್ದೋ ವಿತ್ಥಾರಜೋತಕೋ । ಕಿಂ ನು ಖೋತಿ ಪರಿವಿತಕ್ಕನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಏಕಚ್ಚಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾನಂ ಏಕಚ್ಚಾನಂ। ತಾಸನ್ತಿ ದೇವತಾನಂ। ಬಲಾಧಿಗಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಬಲೇನ ತೇಜಸಾ ಅಧಿಗಮಟ್ಠಾನಂ। ಅನಿಮಿಸೇಹೀತಿ ಉಮ್ಮಿಸೇಹಿ। ಸತ್ತಾಹನ್ತಿ ಕಮ್ಮತ್ಥೇ ಚೇತಂ ಉಪಯೋಗವಚನಂ, ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇ ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ‘‘ಕಾಲ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅನಿಮಿಸೇಹಿ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಓಲೋಕಿಯಮಾನಟ್ಠಾನಂ। ಅಥಾತಿ ಅನಿಮಿಸಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಅನನ್ತರೇ। ರತನಚಙ್ಕಮೇತಿ ರತನಮಯೇ ಚಙ್ಕಮೇ। ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಚಙ್ಕಮಟ್ಠಾನಂ। ತತೋತಿ ಚಙ್ಕಮಸತ್ತಾಹತೋ। ರತನಘರನ್ತಿ ರತನಮಯಂ ಗೇಹಂ। ತತ್ಥಾತಿ ರತನಘರೇ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ವಿಚಿನನ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ರತನಘರೇ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕೇ ವಾ, ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಚೇತಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ। ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕವಿಚಿನನಟ್ಠಾನಂ।
Aparānipīti pallaṅkasattāhato aññānipi. Tatrāti ‘‘aparānipī’’tiādivacane. Bhagavati nisinne satīti yojanā. Kirasaddo vitthārajotako . Kiṃ nu khoti parivitakkanatthe nipāto. Ekaccānanti appesakkhānaṃ ekaccānaṃ. Tāsanti devatānaṃ. Balādhigamaṭṭhānanti balena tejasā adhigamaṭṭhānaṃ. Animisehīti ummisehi. Sattāhanti kammatthe cetaṃ upayogavacanaṃ, accantasaṃyoge vā. Evañhi sati ‘‘kāla’’nti kammaṃ veditabbaṃ. Taṃ ṭhānanti animisehi akkhīhi olokiyamānaṭṭhānaṃ. Athāti animisasattāhassa anantare. Ratanacaṅkameti ratanamaye caṅkame. Taṃ ṭhānanti caṅkamaṭṭhānaṃ. Tatoti caṅkamasattāhato. Ratanagharanti ratanamayaṃ gehaṃ. Tatthāti ratanaghare abhidhammapiṭakaṃ vicinantoti sambandho. Etthāti ratanaghare, abhidhammapiṭake vā, niddhāraṇe cetaṃ bhummavacanaṃ. Taṃ ṭhānanti abhidhammapiṭakavicinanaṭṭhānaṃ.
ಏವನ್ತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬವಚನಸ್ಸ ನಿಗಮವಸೇನ ಪಚ್ಛಿಮವಚನಸ್ಸ ಅನುಸನ್ಧಿನಿದಸ್ಸನಂ। ತೇನಾತಿ ಅಜಪಾಲಾನಂ ನಿಸೀದನಕಾರಣೇನ। ಅಸ್ಸಾತಿ ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಸ। ‘‘ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋತ್ವೇವ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಚಾರವಸೇನ ನಾಮಲಭನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಜಪಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಲನ್ತಿ ನಿವಾಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಅಜಪಾಲೋ, ಉಣ್ಹಕಾಲೇ ವಾ ಅನ್ತೋಪವಿಟ್ಠೇ ಅಜೇ ಅತ್ತನೋ ಛಾಯಾಯ ಪಾಲೇತೀತಿ ಅಜಪಾಲೋ, ಅಜಪಾಲೋ ಚ ಸೋ ನಿಗ್ರೋಧೋ ಚೇತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೋತಿ ವಚನತ್ಥಾನಿಪಿ ಪಕರಣನ್ತರೇಸು (ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪) ದಸ್ಸಿತಾನಿ। ತತ್ರಾಪೀತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇಪಿ। ಬೋಧಿತೋತಿ ಬೋಧಿರುಕ್ಖತೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಅಜಪಾಲನಿಗ್ರೋಧೇ। ಭಗವತಿ ನಿಸಿನ್ನೇತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿಆದಿವಚನೇ। ಸೋತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ। ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕೋ ನಾಮಾತಿ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ಮಙ್ಗಲಿಕೇಸು ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕೋ ನಾಮ ಕಿರಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಮಾನವಸೇನ…ಪೇ॰… ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಹುಂಹು’’ನ್ತಿ ಕರೋತೀತಿ ಹುಂಹುಙ್ಕೋ, ಹುಂಹುಙ್ಕೋ ಜಾತಿ ಸಭಾವೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಹುಂಹುಙ್ಕಜಾತಿಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Evantiādi pubbavacanassa nigamavasena pacchimavacanassa anusandhinidassanaṃ. Tenāti ajapālānaṃ nisīdanakāraṇena. Assāti nigrodhassa. ‘‘Ajapālanigrodhotveva nāma’’nti iminā upacāravasena nāmalabhanaṃ dasseti. Ajapā brāhmaṇā lanti nivāsaṃ gaṇhanti etthāti ajapālo, uṇhakāle vā antopaviṭṭhe aje attano chāyāya pāletīti ajapālo, ajapālo ca so nigrodho ceti ajapālanigrodhoti vacanatthānipi pakaraṇantaresu (udā. aṭṭha. 4) dassitāni. Tatrāpīti ajapālanigrodhepi. Bodhitoti bodhirukkhato. Etthāti ajapālanigrodhe. Bhagavati nisinneti yojanā. Tatthāti ‘‘atha kho aññataro’’tiādivacane. Soti brāhmaṇo. Diṭṭhamaṅgaliko nāmāti diṭṭhasutamutasaṅkhātesu tīsu maṅgalikesu diṭṭhamaṅgaliko nāma kirāti attho. ‘‘Mānavasena…pe… vuccatī’’ti iminā ‘‘huṃhu’’nti karotīti huṃhuṅko, huṃhuṅko jāti sabhāvo imassāti huṃhuṅkajātikoti vacanatthaṃ dasseti.
ತೇನಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ। ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತನ್ತಿ ಅಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಂ। ತಸ್ಸಾತಿ ಉದಾನಸ್ಸ। ಯೋತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಪಟಿಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ನ ದಿಟ್ಠಮಙ್ಗಲಿಕತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅವಧಾರಣಫಲಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಬಾಹಿತಪಾಪಧಮ್ಮತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಬಾಹಿತೋ ಪಾಪೋ ಧಮ್ಮೋ ಅನೇನಾತಿ ಬಾಹಿತಪಾಪಧಮ್ಮೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಹುಂಹುಙ್ಕಾರಪಹಾನೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ನತ್ಥಿ ಹುಂಹುಙ್ಕಾರೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಹುಂಹುಙ್ಕೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ರಾಗಾದಿಕಸಾವಾಭಾವೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ನತ್ಥಿ ರಾಗಾದಿಕಸಾವೋ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಕ್ಕಸಾವೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಭಾವನಾನುಯೋಗಯುತ್ತಚಿತ್ತತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯತಂ ಅನುಯುತ್ತಂ ಅತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಯತತ್ತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಯತಸದ್ದೋ ವೀರಿಯವಾಚಕೋ, ಯತಧಾತುಯಾ ನಿಪ್ಫನ್ನೋ, ಅತ್ತಸದ್ದೋ ಚಿತ್ತಪರಿಯಾಯೋ। ಯತಸದ್ದಸ್ಸ ಯಮುಧಾತುಯಾ ಚ ನಿಪ್ಫನ್ನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೀಲಸಂವರೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಸಞ್ಞತಚಿತ್ತತಾಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಮತಿ ಸಂಯಮತೀತಿ ಯತಂ, ಯತಂ ಅತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಯತತ್ತೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಚ್ಚಾನಿ ವಿದನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೀತಿ ವೇದಾನೀತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಮಗ್ಗಞಾಣಾನಿ ವೇದಾನಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ವೇದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸಙ್ಖಾತಾನ’’ನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿಪರಿಣಾಮಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ವೇದಾನ’’ನ್ತಿಪದೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಅನ್ತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅವಸಾನೇ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುನ ಅನ್ತನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ತಞ್ಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪವತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅನ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ವುಸಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುಸಿತಂ ಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅನೇನಾತಿ ವುಸಿತಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಧಮ್ಮೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಾದಂ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹನ್ತಿ ಏತಂ ವಾದಂ ಧಮ್ಮೇನ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಧಮ್ಮೇನಾತಿ ಭೂತೇನ ಸಭಾವೇನ। ಲೋಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಸತ್ತಲೋಕೋವಾಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸಕಲೇ ಲೋಕಸನ್ನಿವಾಸೇ’’ತಿ।
Tenāti brāhmaṇena. Sikhāppattanti aggappattaṃ. Tassāti udānassa. Yoti puggalo, paṭijānātīti sambandho. ‘‘Na diṭṭhamaṅgalikatāyā’’ti iminā avadhāraṇaphalaṃ dasseti. ‘‘Bāhitapāpadhammattā’’ti iminā bāhito pāpo dhammo anenāti bāhitapāpadhammoti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Huṃhuṅkārapahānenā’’ti iminā natthi huṃhuṅkāro imassāti nihuṃhuṅkoti vacanatthaṃ dasseti. Rāgādikasāvābhāvenāti iminā natthi rāgādikasāvo imassāti nikkasāvoti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Bhāvanānuyogayuttacittatāyā’’ti iminā yataṃ anuyuttaṃ attaṃ cittaṃ imassāti yatattoti vacanatthaṃ dasseti. Ettha hi yatasaddo vīriyavācako, yatadhātuyā nipphanno, attasaddo cittapariyāyo. Yatasaddassa yamudhātuyā ca nipphannabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘sīlasaṃvarena vā’’tiādi. ‘‘Saññatacittatāyā’’ti iminā yamati saṃyamatīti yataṃ, yataṃ attaṃ cittaṃ imassāti yatattoti vacanatthaṃ dasseti. Saccāni vidanti jānantīti vedānīti vacanatthena maggañāṇāni vedāni nāmāti dassento āha ‘‘catumaggañāṇasaṅkhātehi vedehī’’ti. ‘‘Catumaggañāṇasaṅkhātāna’’nti vibhattipariṇāmaṃ katvā ‘‘vedāna’’ntipadena yojetabbo. Antanti nibbānaṃ. Tañhi yasmā saṅkhārānaṃ avasāne jātaṃ, tasmā antanti vuccati. Puna antanti arahattaphalaṃ. Tañhi yasmā maggassa pariyosāne pavattaṃ, tasmā antanti vuccati. ‘‘Maggabrahmacariyassa vusitattā’’ti iminā vusitaṃ maggasaṅkhātaṃ brahmacariyaṃ anenāti vusitabrahmacariyoti vacanatthaṃ dasseti. Dhammena brahmavādaṃ vadeyyāti vuttavacanassa atthaṃ dassento āha ‘‘brāhmaṇo ahanti etaṃ vādaṃ dhammena vadeyyā’’ti. Dhammenāti bhūtena sabhāvena. Loketi ettha sattalokovādhippetoti āha ‘‘sakale lokasannivāse’’ti.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೨. ಅಜಪಾಲಕಥಾ • 2. Ajapālakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಅಜಪಾಲಕಥಾ • Ajapālakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಅಜಪಾಲಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ajapālakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಅಜಪಾಲಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ajapālakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಅಜಪಾಲಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ajapālakathāvaṇṇanā
