Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
အဇပာလကထာဝဏ္ဏနာ
Ajapālakathāvaṇṇanā
၄. တသ္သ သတ္တာဟသ္သ အစ္စယေနာတိ ပလ္လင္ကသတ္တာဟသ္သ အပဂမနေန။ တမ္ဟာ သမာဓိမ္ဟာ ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာတိ တတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာဓိတော ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာ။ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာတိ ဝိသာခပုဏ္ဏမိတော ပဋ္ဌာယ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဧဝံ နိစ္စသမာဟိတဘာဝဟေတုဘူတာနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ဥပရိ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တသာဓကာ။ ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓော’’တိ ဗုဒ္ဓဘာဝသ္သ ပရေသံ ဝိဘာဝနာ ဓမ္မာ ကိံ နု ခော သန္တီတိ ယောဇနာ။ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနန္တိ ယာ အဓိဂတမဂ္ဂာ သစ္ဆိကတနိရောဓာ ဧကပဒေသေန ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဇာနန္တိ, တာ ဌပေတ္ဝာ တဒညာသံ ဒေဝတာနံ။ အနိမိသေဟီတိ ဓမ္မပီတိဝိပ္ဖာရဝသေန ပသာဒဝိဘာဝနိစ္စလဒလတာယ နိမေသရဟိတေဟိ။ ရတနစင္ကမေတိ ဒေဝတာဟိ မာပိတေ ရတနမယစင္ကမေ။ ‘‘ရတနဘူတာနံ သတ္တန္နံ ပကရဏာနံ တတ္ထ စ အနုတ္တရသ္သ ဓမ္မရတနသ္သ သမ္မသနေန တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တေနေဝ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ. သ. အဋ္ဌ. နိဒာနကထာ) ‘‘ရတနဃရံ နာမ န ရတနမယံ ဂေဟံ, သတ္တန္နံ ပန ပကရဏာနံ သမ္မသိတဋ္ဌာနံ ရတနဃရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
4.Tassa sattāhassa accayenāti pallaṅkasattāhassa apagamanena. Tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvāti tato arahattaphalasamāpattisamādhito yathākālaparicchedaṃ vuṭṭhahitvā. Aññepi buddhattakarāti visākhapuṇṇamito paṭṭhāya rattindivaṃ evaṃ niccasamāhitabhāvahetubhūtānaṃ buddhaguṇānaṃ upari aññepi buddhattasādhakā. ‘‘Ayaṃ buddho’’ti buddhabhāvassa paresaṃ vibhāvanā dhammā kiṃ nu kho santīti yojanā. Ekaccānaṃ devatānanti yā adhigatamaggā sacchikatanirodhā ekapadesena buddhaguṇe jānanti, tā ṭhapetvā tadaññāsaṃ devatānaṃ. Animisehīti dhammapītivipphāravasena pasādavibhāvaniccaladalatāya nimesarahitehi. Ratanacaṅkameti devatāhi māpite ratanamayacaṅkame. ‘‘Ratanabhūtānaṃ sattannaṃ pakaraṇānaṃ tattha ca anuttarassa dhammaratanassa sammasanena taṃ ṭhānaṃ ratanagharacetiyaṃ nāma jāta’’ntipi vadanti. Teneva aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) ‘‘ratanagharaṃ nāma na ratanamayaṃ gehaṃ, sattannaṃ pana pakaraṇānaṃ sammasitaṭṭhānaṃ ratanagharanti veditabba’’nti vuttaṃ.
ကသ္မာ ပနာယံ အဇပာလနိဂ္ရောဓော နာမ ဇာတောတိ အာဟ ‘‘တသ္သ ကိရာ’’တိအာဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ တတ္ထ ဝေဒေ သဇ္ဈာယိတုံ အသမတ္ထာ မဟလ္လကဗ္ရာဟ္မဏာ ပာကာရပရိက္ခေပယုတ္တာနိ နိဝေသနာနိ ကတ္ဝာ သဗ္ဗေ ဝသိံသု, တသ္မာသ္သ ‘အဇပာလနိဂ္ရောဓော’တိ နာမံ ဇာတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတ္ရာယံ ဝစနတ္ထော – န ဇပန္တီတိ အဇပာ, မန္တာနံ အနဇ္ဈာယကာတိ အတ္ထော။ အဇပာ လန္တိ အာဒိယန္တိ နိဝာသံ ဧတ္ထာတိ အဇပာလောတိ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘ယသ္မာ မဇ္ဈန္ဟိကေ သမယေ အန္တော ပဝိဋ္ဌေ အဇေ အတ္တနော ဆာယာယ ပာလေတိ ရက္ခတိ, တသ္မာ ‘အဇပာလော’တိသ္သ နာမံ ရုဠ္ဟ’’န္တိ။ သဗ္ဗထာပိ နာမမေတံ တသ္သ ရုက္ခသ္သ။
Kasmā panāyaṃ ajapālanigrodho nāma jātoti āha ‘‘tassa kirā’’tiādi. Keci pana ‘‘yasmā tattha vede sajjhāyituṃ asamatthā mahallakabrāhmaṇā pākāraparikkhepayuttāni nivesanāni katvā sabbe vasiṃsu, tasmāssa ‘ajapālanigrodho’ti nāmaṃ jāta’’nti vadanti. Tatrāyaṃ vacanattho – na japantīti ajapā, mantānaṃ anajjhāyakāti attho. Ajapā lanti ādiyanti nivāsaṃ etthāti ajapāloti. Apare pana vadanti ‘‘yasmā majjhanhike samaye anto paviṭṭhe aje attano chāyāya pāleti rakkhati, tasmā ‘ajapālo’tissa nāmaṃ ruḷha’’nti. Sabbathāpi nāmametaṃ tassa rukkhassa.
ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တောတိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တောယေဝ အန္တရန္တရာ ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော။ ‘‘ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော’’တိ ဧဝံ ဝာ ဧတ္ထ ပာဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဥဒာနဋ္ဌကထာယမ္ပိ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၄) ဟိ အယမေဝ ပာဌော။ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော စေတ္ထ ဧဝံ အဘိဓမ္မေ နယမဂ္ဂံ သမ္မသိ ပဌမံ ဓမ္မသင္ဂဏီပကရဏံ နာမ, တတော ဝိဘင္ဂပ္ပကရဏံ, ဓာတုကထာပကရဏံ, ပုဂ္ဂလပညတ္တိပ္ပကရဏံ, ကထာဝတ္ထုံ နာမ, ယမကံ နာမ, တတော မဟာပကရဏံ ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ။ တတ္ထသ္သ သဏ္ဟသုခုမဋ္ဌာနမ္ဟိ စိတ္တေ ဩတိဏ္ဏေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ, ပီတိယာ ဥပ္ပန္နာယ လောဟိတံ ပသီဒိ, လောဟိတေ ပသန္နေ ဆဝိ ပသီဒိ, ဆဝိယာ ပသန္နာယ ပုရတ္ထိမကာယတော ကူဋာဂာရာဒိပ္ပမာဏာ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒံ ဆဒ္ဒန္တနာဂကုလံ ဝိယ ပာစီနဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝာဠာနိ ပက္ခန္ဒာ။ ပစ္ဆိမကာယတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ပစ္ဆိမဒိသာယ, ဒက္ခိဏံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဒက္ခိဏဒိသာယ, ဝာမံသကူဋတော ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဥတ္တရဒိသာယ အနန္တာနိ စက္ကဝာဠာနိ ပက္ခန္ဒာ။ ပာဒတလေဟိ ပဝာဠင္ကုရဝဏ္ဏာ ရသ္မိယော နိက္ခမိတ္ဝာ မဟာပထဝိံ ဝိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဥဒကံ ဒ္ဝိဓာ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဝာတက္ခန္ဓံ ပဒာလေတ္ဝာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ သီသတော သံပရိဝတ္တိယမာနံ မဏိဒာမံ ဝိယ နီလဝဏ္ဏရသ္မိဝဋ္ဋိ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ဆ ဒေဝလောကေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ နဝ ဗ္ရဟ္မလောကေ အတိက္ကမ္မ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒာ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ အပရိမာဏေသု စက္ကဝာဠေသု အပရိမာဏာ သတ္တာ သဗ္ဗေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟေသုံ။ တံ ဒိဝသဉ္စ ပန ဘဂဝတော သရီရာ နိက္ခန္တာ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာပိ ကိရ တာ ရသ္မိယော အနန္တလောကဓာတုယော ဂစ္ဆန္တိယေဝ။ န ကေဝလဉ္စ ဣမသ္မိံယေဝ သတ္တာဟေ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တသ္သ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, အထ ခော ရတနဃရသတ္တာဟေပိ ပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တသ္သ ဧဝမေဝ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခန္တာ ဧဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
Vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedentoti dhammaṃ vicinantoyeva antarantarā vimuttisukhañca paṭisaṃvedento. ‘‘Dhammaṃ vicinanto vimuttisukhañca paṭisaṃvedento’’ti evaṃ vā ettha pāṭho gahetabbo. Udānaṭṭhakathāyampi (udā. aṭṭha. 4) hi ayameva pāṭho. Dhammaṃ vicinanto cettha evaṃ abhidhamme nayamaggaṃ sammasi paṭhamaṃ dhammasaṅgaṇīpakaraṇaṃ nāma, tato vibhaṅgappakaraṇaṃ, dhātukathāpakaraṇaṃ, puggalapaññattippakaraṇaṃ, kathāvatthuṃ nāma, yamakaṃ nāma, tato mahāpakaraṇaṃ paṭṭhānaṃ nāmāti. Tatthassa saṇhasukhumaṭṭhānamhi citte otiṇṇe pīti uppajji, pītiyā uppannāya lohitaṃ pasīdi, lohite pasanne chavi pasīdi, chaviyā pasannāya puratthimakāyato kūṭāgārādippamāṇā rasmiyo uṭṭhahitvā ākāse pakkhandaṃ chaddantanāgakulaṃ viya pācīnadisāya anantāni cakkavāḷāni pakkhandā. Pacchimakāyato uṭṭhahitvā pacchimadisāya, dakkhiṇaṃsakūṭato uṭṭhahitvā dakkhiṇadisāya, vāmaṃsakūṭato uṭṭhahitvā uttaradisāya anantāni cakkavāḷāni pakkhandā. Pādatalehi pavāḷaṅkuravaṇṇā rasmiyo nikkhamitvā mahāpathaviṃ vinibbijjha udakaṃ dvidhā bhinditvā vātakkhandhaṃ padāletvā ajaṭākāsaṃ pakkhandā. Sīsato saṃparivattiyamānaṃ maṇidāmaṃ viya nīlavaṇṇarasmivaṭṭi uṭṭhahitvā cha devaloke vinivijjhitvā nava brahmaloke atikkamma ajaṭākāsaṃ pakkhandā. Tasmiṃ divase aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇā sattā sabbe suvaṇṇavaṇṇāva ahesuṃ. Taṃ divasañca pana bhagavato sarīrā nikkhantā yāvajjadivasāpi kira tā rasmiyo anantalokadhātuyo gacchantiyeva. Na kevalañca imasmiṃyeva sattāhe dhammaṃ vicinantassa sarīrato rasmiyo nikkhamiṃsu, atha kho ratanagharasattāhepi paṭṭhānaṃ sammasantassa evameva sarīrato rasmiyo nikkhantā evāti veditabbaṃ.
ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အဋ္ဌသာလိနိယံ (ဓ. သ. အဋ္ဌ. နိဒာနကထာ) –
Vuttañhetaṃ aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) –
‘‘ဣမေသု စ ဧကဝီသတိယာ ဒိဝသေသု ဧကဒိဝသေပိ သတ္ထု သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ, စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ပစ္ဆိမုတ္တရာယ ဒိသာယ ရတနဃရေ နိသီဒိ။ တတ္ထ ဓမ္မသင္ဂဏိံ သမ္မသန္တသ္သပိ သရီရတော ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ဝိဘင္ဂပ္ပကရဏံ, ဓာတုကထံ, ပုဂ္ဂလပညတ္တိံ, ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ, ယမကပ္ပကရဏံ သမ္မသန္တသ္သပိ ရသ္မိယော န နိက္ခန္တာ။ ယဒာ ပန မဟာပကရဏံ ဩရုယ္ဟ ‘ဟေတုပစ္စယော အာရမ္မဏပစ္စယော။ပေ.။ အဝိဂတပစ္စယော’တိ သမ္မသနံ အာရဘိ, အထသ္သ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တသ္သ ဧကန္တတော သဗ္ဗညုတညာဏံ မဟာပကရဏေ ဩကာသံ လဘိ။ ယထာ ဟိ တိမိရပိင္ဂလမဟာမစ္ဆော စတုရာသီတိယောဇနသဟသ္သဂမ္ဘီရေ မဟာသမုဒ္ဒေယေဝ ဩကာသံ လဘတိ, ဧဝမေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဧကန္တတော မဟာပကရဏေယေဝ ဩကာသံ လဘိ။
‘‘Imesu ca ekavīsatiyā divasesu ekadivasepi satthu sarīrato rasmiyo na nikkhantā, catutthe pana sattāhe pacchimuttarāya disāya ratanaghare nisīdi. Tattha dhammasaṅgaṇiṃ sammasantassapi sarīrato rasmiyo na nikkhantā. Vibhaṅgappakaraṇaṃ, dhātukathaṃ, puggalapaññattiṃ, kathāvatthuppakaraṇaṃ, yamakappakaraṇaṃ sammasantassapi rasmiyo na nikkhantā. Yadā pana mahāpakaraṇaṃ oruyha ‘hetupaccayo ārammaṇapaccayo…pe… avigatapaccayo’ti sammasanaṃ ārabhi, athassa catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ sammasantassa ekantato sabbaññutaññāṇaṃ mahāpakaraṇe okāsaṃ labhi. Yathā hi timirapiṅgalamahāmaccho caturāsītiyojanasahassagambhīre mahāsamuddeyeva okāsaṃ labhati, evameva sabbaññutaññāṇaṃ ekantato mahāpakaraṇeyeva okāsaṃ labhi.
‘‘သတ္ထု ဧဝံ လဒ္ဓောကာသေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ယထာသုခံ သဏ္ဟသုခုမဓမ္မံ သမ္မသန္တသ္သ သရီရတော နီလပီတလောဟိတောဒာတမဉ္ဇိဋ္ဌပဘသ္သရဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိံသု။ ကေသမသ္သူဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ နီလဋ္ဌာနေဟိ နီလရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဂဂနတလံ အဉ္ဇနစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏံ ဝိယ ဥမာပုပ္ဖနီလုပ္ပလဒလသဉ္ဆန္နံ ဝိယ ဝီတိပတန္တမဏိတာလဝဏ္ဋံ ဝိယ သမ္ပသာရိတမေစကပဋံ ဝိယ စ အဟောသိ။ ဆဝိတော စေဝ အက္ခီနဉ္စ ပီတဋ္ဌာနေဟိ ပီတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂာ သုဝဏ္ဏရသနိသိဉ္စမာနာ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဋပသာရိတာ ဝိယ ကုင္ကုမစုဏ္ဏကဏိကာရပုပ္ဖသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ မံသလောဟိတေဟိ စေဝ အက္ခီနဉ္စ ရတ္တဋ္ဌာနေဟိ လောဟိတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂာ စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏရဉ္ဇိတာ ဝိယ သုပက္ကလာခာရသနိသိဉ္စမာနာ ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဇယသုမနပာရိဗဒ္ဓကဗန္ဓုဇီဝကကုသုမသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ အဋ္ဌီဟိ စေဝ ဒန္တေဟိ စ အက္ခီနဉ္စ သေတဋ္ဌာနေဟိ ဩဒာတရသ္မိယော နိက္ခမိံသု, ယာသံ ဝသေန ဒိသာဘာဂာ ရဇတကုဋေဟိ အာသိဉ္စမာနခီရဓာရာသမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိယ ပသာရိတရဇတပဋဝိတာနာ ဝိယ ဝီတိပတန္တရဇတတာလဝဏ္ဋာ ဝိယ ကုန္ဒကုမုဒသိန္ဓုဝာရသုမနမလ္လိကာဒိကုသုမသဉ္ဆန္နာ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ မဉ္ဇိဋ္ဌပဘသ္သရာ ပန တမ္ဟာ တမ္ဟာ သရီရပ္ပဒေသာ နိက္ခမိံသု။ ဣတိ တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော နိက္ခမိတ္ဝာ ဃနမဟာပထဝိံ ဂဏ္ဟိံသု။
‘‘Satthu evaṃ laddhokāsena sabbaññutaññāṇena yathāsukhaṃ saṇhasukhumadhammaṃ sammasantassa sarīrato nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇarasmiyo nikkhamiṃsu. Kesamassūhi ceva akkhīnañca nīlaṭṭhānehi nīlarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena gaganatalaṃ añjanacuṇṇasamokiṇṇaṃ viya umāpupphanīluppaladalasañchannaṃ viya vītipatantamaṇitālavaṇṭaṃ viya sampasāritamecakapaṭaṃ viya ca ahosi. Chavito ceva akkhīnañca pītaṭṭhānehi pītarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena disābhāgā suvaṇṇarasanisiñcamānā viya suvaṇṇapaṭapasāritā viya kuṅkumacuṇṇakaṇikārapupphasamparikiṇṇā viya ca virociṃsu. Maṃsalohitehi ceva akkhīnañca rattaṭṭhānehi lohitarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena disābhāgā cīnapiṭṭhacuṇṇarañjitā viya supakkalākhārasanisiñcamānā viya rattakambalaparikkhittā viya jayasumanapāribaddhakabandhujīvakakusumasamparikiṇṇā viya ca virociṃsu. Aṭṭhīhi ceva dantehi ca akkhīnañca setaṭṭhānehi odātarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena disābhāgā rajatakuṭehi āsiñcamānakhīradhārāsamparikiṇṇā viya pasāritarajatapaṭavitānā viya vītipatantarajatatālavaṇṭā viya kundakumudasindhuvārasumanamallikādikusumasañchannā viya ca virociṃsu. Mañjiṭṭhapabhassarā pana tamhā tamhā sarīrappadesā nikkhamiṃsu. Iti tā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamitvā ghanamahāpathaviṃ gaṇhiṃsu.
‘‘စတုနဟုတာဓိကဒ္ဝိယောဇနသတသဟသ္သဗဟလာ မဟာပထဝီ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏပိဏ္ဍိ ဝိယ အဟောသိ။ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကံ ဂဏ္ဟိံသု။ ပထဝီသန္ဓာရကံ အဋ္ဌနဟုတာဓိကစတုယောဇနသတသဟသ္သဗဟလံ ဥဒကံ သုဝဏ္ဏကလသေဟိ အာသိဉ္စမာနဝိလီနသုဝဏ္ဏံ ဝိယ အဟောသိ။ ဥဒကံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဝာတံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ဆန္နဝုတာဓိကနဝယောဇနသတသဟသ္သဗဟလော ဝာတော သမုသ္သိတသုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ အဟောသိ။ ဝာတံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။ ဥပရိဘာဂေန ဥဂ္ဂန္တ္ဝာပိ စတုမဟာရာဇိကေ ဂဏ္ဟိံသု။ တေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ တာဝတိံသေ, တတော ယာမေ, တတော တုသိတေ, တတော နိမ္မာနရတီ, တတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ, တတော နဝ ဗ္ရဟ္မလောကေ, တတော ဝေဟပ္ဖလေ, တတော ပဉ္စ သုဒ္ဓာဝာသေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ စတ္တာရော အာရုပ္ပေ ဂဏ္ဟိံသု။ စတ္တာရော စ အာရုပ္ပေ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ အဇဋာကာသံ ပက္ခန္ဒိံသု။
‘‘Catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mahāpathavī niddhantasuvaṇṇapiṇḍi viya ahosi. Pathaviṃ bhinditvā heṭṭhā udakaṃ gaṇhiṃsu. Pathavīsandhārakaṃ aṭṭhanahutādhikacatuyojanasatasahassabahalaṃ udakaṃ suvaṇṇakalasehi āsiñcamānavilīnasuvaṇṇaṃ viya ahosi. Udakaṃ vinivijjhitvā vātaṃ aggahesuṃ. Channavutādhikanavayojanasatasahassabahalo vāto samussitasuvaṇṇakkhandho viya ahosi. Vātaṃ vinivijjhitvā heṭṭhā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu. Uparibhāgena uggantvāpi catumahārājike gaṇhiṃsu. Te vinivijjhitvā tāvatiṃse, tato yāme, tato tusite, tato nimmānaratī, tato paranimmitavasavattī, tato nava brahmaloke, tato vehapphale, tato pañca suddhāvāse vinivijjhitvā cattāro āruppe gaṇhiṃsu. Cattāro ca āruppe vinivijjhitvā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu.
‘‘တိရိယဘာဂေဟိ အနန္တာ လောကဓာတုယော ပက္ခန္ဒိံသု, ဧတ္တကေ ဌာနေ စန္ဒမ္ဟိ စန္ဒပ္ပဘာ နတ္ထိ, သူရိယေ သူရိယပ္ပဘာ နတ္ထိ, တာရကရူပေသု တာရကရူပပ္ပဘာ နတ္ထိ, ဒေဝတာနံ ဥယ္ယာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခေသု သရီရေ အာဘရဏေသူတိ သဗ္ဗတ္ထ ပဘာ နတ္ထိ။ တိသဟသ္သိမဟာသဟသ္သိလောကဓာတုယာ အာလောကဖရဏသမတ္ထော မဟာဗ္ရဟ္မာပိ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကော ဝိယ အဟောသိ, စန္ဒသူရိယတာရကရူပဒေဝတုယ္ယာနဝိမာနကပ္ပရုက္ခာနံ ပရိစ္ဆေဒမတ္တကမေဝ ပညာယိတ္ထ။ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိယေဝ အဇ္ဈောတ္ထဋံ အဟောသိ။ အယဉ္စ နေဝ ဗုဒ္ဓာနံ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ, န ဘာဝနာမယိဒ္ဓိ။ သဏ္ဟသုခုမဓမ္မံ ပန သမ္မသတော လောကနာထသ္သ လောဟိတံ ပသီဒိ, ဝတ္ထုရူပံ ပသီဒိ, ဆဝိဝဏ္ဏော ပသီဒိ။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတု သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တေ ပဒေသေ နိစ္စလာ အဋ္ဌာသီ’’တိ။
‘‘Tiriyabhāgehi anantā lokadhātuyo pakkhandiṃsu, ettake ṭhāne candamhi candappabhā natthi, sūriye sūriyappabhā natthi, tārakarūpesu tārakarūpappabhā natthi, devatānaṃ uyyānavimānakapparukkhesu sarīre ābharaṇesūti sabbattha pabhā natthi. Tisahassimahāsahassilokadhātuyā ālokapharaṇasamattho mahābrahmāpi sūriyuggamane khajjopanako viya ahosi, candasūriyatārakarūpadevatuyyānavimānakapparukkhānaṃ paricchedamattakameva paññāyittha. Ettakaṃ ṭhānaṃ buddharasmīhiyeva ajjhotthaṭaṃ ahosi. Ayañca neva buddhānaṃ adhiṭṭhāniddhi, na bhāvanāmayiddhi. Saṇhasukhumadhammaṃ pana sammasato lokanāthassa lohitaṃ pasīdi, vatthurūpaṃ pasīdi, chavivaṇṇo pasīdi. Cittasamuṭṭhānā vaṇṇadhātu samantā asītihatthamatte padese niccalā aṭṭhāsī’’ti.
ဧဝံ နိသိန္နေတိ တမ္ဟာ သမာဓိမ္ဟာ ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာ နိသိန္နေ။ ဧကော ဗ္ရာဟ္မဏောတိ နာမဂောတ္တဝသေန အနဘိညာတော အပာကဋော ဧကော ဗ္ရာဟ္မဏော။ ‘‘ဟုံ ဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတီတိ သဗ္ဗံ အစောက္ခဇာတိကံ ပသ္သိတ္ဝာ ဇိဂုစ္ဆန္တော ‘‘ဟုံ ဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတိ။ ဧတဒဝောစာတိ (ဥဒာ. အဋ္ဌ. ၄) ဧတံ ဣဒာနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခော’’တိအာဒိဝစနံ အဝောစ။ တတ္ထ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန ပမာဏေန။ နု-တိ သံသယတ္ထေ နိပာတော, ခော-တိ ပဒပူရဏေ။ ဘော-တိ ဗ္ရာဟ္မဏာနံ ဇာတိသမုဒာဂတံ အာလပနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘောဝာဒိ နာမ သော ဟောတိ, သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ (ဓ. ပ. ၃၉၆; သု. နိ. ၆၂၅)။ ဂောတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂောတ္တေန အာလပတိ။ ကထံ ပနာယံ ဗ္ရာဟ္မဏော သမ္ပတိ သမာဂတော ဘဂဝတော ဂောတ္တံ ဇာနာတီတိ? နာယံ သမ္ပတိ သမာဂတော, ဆဗ္ဗသ္သာနိ ပဓာနကရဏကာလေ ဥပဋ္ဌဟန္တေဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ သဒ္ဓိံ စရမာနော အပရဘာဂေ တံ ဝတံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဥရုဝေလာယံ သေနနိဂမေ ဧကော အဒုတိယော ဟုတ္ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနောပိ တေန ဗ္ရာဟ္မဏေန ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော စေဝ သလ္လပိတပုဗ္ဗော စ, တေန သော ပုဗ္ဗေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ ဂယ္ဟမာနံ ဘဂဝတော ဂောတ္တံ အနုသ္သရန္တော ‘‘ဘော ဂောတမာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဂောတ္တေန အာလပတိ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ဝာ ဘဂဝာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော အနောမာနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိ, တတော ပဘုတိ ‘‘သမဏော ဂောတမော’’တိ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ ပာကဋော ပညာတော ဟောတိ, န စ တသ္သ ဂောတ္တဇာနနေ ကာရဏံ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။ ဗ္ရာဟ္မဏကရဏာတိ ဗ္ရာဟ္မဏံ ကရောန္တီတိ ဗ္ရာဟ္မဏကရဏာ, ဗ္ရာဟ္မဏဘာဝကရာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကိတ္တာဝတာ’’တိ ဧတေန ယေဟိ ဓမ္မေဟိ ဗ္ရာဟ္မဏော ဟောတိ, တေသံ ဓမ္မာနံ ပရိမာဏံ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ကတမေ’’တိ ပန ဣမိနာ တေသံ သရူပံ ပုစ္ဆတိ။
Evaṃ nisinneti tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā nisinne. Eko brāhmaṇoti nāmagottavasena anabhiññāto apākaṭo eko brāhmaṇo. ‘‘Huṃ hu’’nti karonto vicaratīti sabbaṃ acokkhajātikaṃ passitvā jigucchanto ‘‘huṃ hu’’nti karonto vicarati. Etadavocāti (udā. aṭṭha. 4) etaṃ idāni vattabbaṃ ‘‘kittāvatā nu kho’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha kittāvatāti kittakena pamāṇena. Nu-ti saṃsayatthe nipāto, kho-ti padapūraṇe. Bho-ti brāhmaṇānaṃ jātisamudāgataṃ ālapanaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396; su. ni. 625). Gotamāti bhagavantaṃ gottena ālapati. Kathaṃ panāyaṃ brāhmaṇo sampati samāgato bhagavato gottaṃ jānātīti? Nāyaṃ sampati samāgato, chabbassāni padhānakaraṇakāle upaṭṭhahantehi pañcavaggiyehi saddhiṃ caramāno aparabhāge taṃ vataṃ chaḍḍetvā uruvelāyaṃ senanigame eko adutiyo hutvā piṇḍāya caramānopi tena brāhmaṇena diṭṭhapubbo ceva sallapitapubbo ca, tena so pubbe pañcavaggiyehi gayhamānaṃ bhagavato gottaṃ anussaranto ‘‘bho gotamā’’ti bhagavantaṃ gottena ālapati. Yato paṭṭhāya vā bhagavā mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto anomānadītīre pabbaji, tato pabhuti ‘‘samaṇo gotamo’’ti cando viya sūriyo viya pākaṭo paññāto hoti, na ca tassa gottajānane kāraṇaṃ gavesitabbaṃ. Brāhmaṇakaraṇāti brāhmaṇaṃ karontīti brāhmaṇakaraṇā, brāhmaṇabhāvakarāti attho. Ettha ca ‘‘kittāvatā’’ti etena yehi dhammehi brāhmaṇo hoti, tesaṃ dhammānaṃ parimāṇaṃ pucchati. ‘‘Katame’’ti pana iminā tesaṃ sarūpaṃ pucchati.
ဥဒာနံ ဥဒာနေသီတိ ‘‘ယော ဗ္ရာဟ္မဏော’’တိအာဒိကံ ဥဒာနံ ဥဒာနေသိ, န ပန တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကသ္မာ? ဓမ္မဒေသနာယ အဘာဇနဘာဝတော။ တထာ ဟိ တသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ဣမံ ဂာထံ သုတ္ဝာ န သစ္စာဘိသမယော အဟောသိ။ ယထာ စ ဣမသ္သ, ဧဝံ ဥပကသ္သ အာဇီဝကသ္သ ဗုဒ္ဓဂုဏပ္ပကာသနံ သုတ္ဝာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ပရေသံ သုဏန္တာနမ္ပိ တပုသ္သဘလ္လိကာနံ သရဏဒာနံ ဝိယ ဝာသနာဘာဂိယမေဝ ဇာတံ, န အသေက္ခဘာဂိယံ ဝာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ဝာ။ ဧသာ ဟိ ဓမ္မတာတိ။ ဝေဒေဟိ ဝာ အန္တန္တိ ဧတ္ထ အန္တံ နာမ သဗ္ဗသင္ခာရပရိယောသာနံ နိဗ္ဗာနံ။ ဣမေ ဥသ္သဒာ နတ္ထီတိ သဗ္ဗသော ဣမေ ပဟီနတ္တာ န သန္တိ။
Udānaṃ udānesīti ‘‘yo brāhmaṇo’’tiādikaṃ udānaṃ udānesi, na pana tassa brāhmaṇassa dhammaṃ desesi. Kasmā? Dhammadesanāya abhājanabhāvato. Tathā hi tassa brāhmaṇassa imaṃ gāthaṃ sutvā na saccābhisamayo ahosi. Yathā ca imassa, evaṃ upakassa ājīvakassa buddhaguṇappakāsanaṃ sutvā. Dhammacakkappavattanato hi pubbabhāge bhagavatā bhāsitaṃ paresaṃ suṇantānampi tapussabhallikānaṃ saraṇadānaṃ viya vāsanābhāgiyameva jātaṃ, na asekkhabhāgiyaṃ vā nibbedhabhāgiyaṃ vā. Esā hi dhammatāti. Vedehi vā antanti ettha antaṃ nāma sabbasaṅkhārapariyosānaṃ nibbānaṃ. Ime ussadā natthīti sabbaso ime pahīnattā na santi.
အဇပာလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ajapālakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi / ၂. အဇပာလကထာ • 2. Ajapālakathā
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / အဇပာလကထာ • Ajapālakathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / အဇပာလကထာဝဏ္ဏနာ • Ajapālakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā / အဇပာလကထာဝဏ္ဏနာ • Ajapālakathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၂. အဇပာလကထာ • 2. Ajapālakathā