Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
അജപാലകഥാവണ്ണനാ
Ajapālakathāvaṇṇanā
൪. തസ്സ സത്താഹസ്സ അച്ചയേനാതി പല്ലങ്കസത്താഹസ്സ അപഗമനേന. തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാതി തതോ അരഹത്തഫലസമാപത്തിസമാധിതോ യഥാകാലപരിച്ഛേദം വുട്ഠഹിത്വാ. അഞ്ഞേപി ബുദ്ധത്തകരാതി വിസാഖപുണ്ണമിതോ പട്ഠായ രത്തിന്ദിവം ഏവം നിച്ചസമാഹിതഭാവഹേതുഭൂതാനം ബുദ്ധഗുണാനം ഉപരി അഞ്ഞേപി ബുദ്ധത്തസാധകാ. ‘‘അയം ബുദ്ധോ’’തി ബുദ്ധഭാവസ്സ പരേസം വിഭാവനാ ധമ്മാ കിം നു ഖോ സന്തീതി യോജനാ. ഏകച്ചാനം ദേവതാനന്തി യാ അധിഗതമഗ്ഗാ സച്ഛികതനിരോധാ ഏകപദേസേന ബുദ്ധഗുണേ ജാനന്തി, താ ഠപേത്വാ തദഞ്ഞാസം ദേവതാനം. അനിമിസേഹീതി ധമ്മപീതിവിപ്ഫാരവസേന പസാദവിഭാവനിച്ചലദലതായ നിമേസരഹിതേഹി. രതനചങ്കമേതി ദേവതാഹി മാപിതേ രതനമയചങ്കമേ. ‘‘രതനഭൂതാനം സത്തന്നം പകരണാനം തത്ഥ ച അനുത്തരസ്സ ധമ്മരതനസ്സ സമ്മസനേന തം ഠാനം രതനഘരചേതിയം നാമ ജാത’’ന്തിപി വദന്തി. തേനേവ അട്ഠസാലിനിയം (ധ॰ സ॰ അട്ഠ॰ നിദാനകഥാ) ‘‘രതനഘരം നാമ ന രതനമയം ഗേഹം, സത്തന്നം പന പകരണാനം സമ്മസിതട്ഠാനം രതനഘരന്തി വേദിതബ്ബ’’ന്തി വുത്തം.
4.Tassa sattāhassa accayenāti pallaṅkasattāhassa apagamanena. Tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvāti tato arahattaphalasamāpattisamādhito yathākālaparicchedaṃ vuṭṭhahitvā. Aññepi buddhattakarāti visākhapuṇṇamito paṭṭhāya rattindivaṃ evaṃ niccasamāhitabhāvahetubhūtānaṃ buddhaguṇānaṃ upari aññepi buddhattasādhakā. ‘‘Ayaṃ buddho’’ti buddhabhāvassa paresaṃ vibhāvanā dhammā kiṃ nu kho santīti yojanā. Ekaccānaṃ devatānanti yā adhigatamaggā sacchikatanirodhā ekapadesena buddhaguṇe jānanti, tā ṭhapetvā tadaññāsaṃ devatānaṃ. Animisehīti dhammapītivipphāravasena pasādavibhāvaniccaladalatāya nimesarahitehi. Ratanacaṅkameti devatāhi māpite ratanamayacaṅkame. ‘‘Ratanabhūtānaṃ sattannaṃ pakaraṇānaṃ tattha ca anuttarassa dhammaratanassa sammasanena taṃ ṭhānaṃ ratanagharacetiyaṃ nāma jāta’’ntipi vadanti. Teneva aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) ‘‘ratanagharaṃ nāma na ratanamayaṃ gehaṃ, sattannaṃ pana pakaraṇānaṃ sammasitaṭṭhānaṃ ratanagharanti veditabba’’nti vuttaṃ.
കസ്മാ പനായം അജപാലനിഗ്രോധോ നാമ ജാതോതി ആഹ ‘‘തസ്സ കിരാ’’തിആദി. കേചി പന ‘‘യസ്മാ തത്ഥ വേദേ സജ്ഝായിതും അസമത്ഥാ മഹല്ലകബ്രാഹ്മണാ പാകാരപരിക്ഖേപയുത്താനി നിവേസനാനി കത്വാ സബ്ബേ വസിംസു, തസ്മാസ്സ ‘അജപാലനിഗ്രോധോ’തി നാമം ജാത’’ന്തി വദന്തി. തത്രായം വചനത്ഥോ – ന ജപന്തീതി അജപാ, മന്താനം അനജ്ഝായകാതി അത്ഥോ. അജപാ ലന്തി ആദിയന്തി നിവാസം ഏത്ഥാതി അജപാലോതി. അപരേ പന വദന്തി ‘‘യസ്മാ മജ്ഝന്ഹികേ സമയേ അന്തോ പവിട്ഠേ അജേ അത്തനോ ഛായായ പാലേതി രക്ഖതി, തസ്മാ ‘അജപാലോ’തിസ്സ നാമം രുള്ഹ’’ന്തി. സബ്ബഥാപി നാമമേതം തസ്സ രുക്ഖസ്സ.
Kasmā panāyaṃ ajapālanigrodho nāma jātoti āha ‘‘tassa kirā’’tiādi. Keci pana ‘‘yasmā tattha vede sajjhāyituṃ asamatthā mahallakabrāhmaṇā pākāraparikkhepayuttāni nivesanāni katvā sabbe vasiṃsu, tasmāssa ‘ajapālanigrodho’ti nāmaṃ jāta’’nti vadanti. Tatrāyaṃ vacanattho – na japantīti ajapā, mantānaṃ anajjhāyakāti attho. Ajapā lanti ādiyanti nivāsaṃ etthāti ajapāloti. Apare pana vadanti ‘‘yasmā majjhanhike samaye anto paviṭṭhe aje attano chāyāya pāleti rakkhati, tasmā ‘ajapālo’tissa nāmaṃ ruḷha’’nti. Sabbathāpi nāmametaṃ tassa rukkhassa.
വിമുത്തിസുഖം പടിസംവേദേന്തോതി ധമ്മം വിചിനന്തോയേവ അന്തരന്തരാ വിമുത്തിസുഖഞ്ച പടിസംവേദേന്തോ. ‘‘ധമ്മം വിചിനന്തോ വിമുത്തിസുഖഞ്ച പടിസംവേദേന്തോ’’തി ഏവം വാ ഏത്ഥ പാഠോ ഗഹേതബ്ബോ. ഉദാനട്ഠകഥായമ്പി (ഉദാ॰ അട്ഠ॰ ൪) ഹി അയമേവ പാഠോ. ധമ്മം വിചിനന്തോ ചേത്ഥ ഏവം അഭിധമ്മേ നയമഗ്ഗം സമ്മസി പഠമം ധമ്മസങ്ഗണീപകരണം നാമ, തതോ വിഭങ്ഗപ്പകരണം, ധാതുകഥാപകരണം, പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിപ്പകരണം, കഥാവത്ഥും നാമ, യമകം നാമ, തതോ മഹാപകരണം പട്ഠാനം നാമാതി. തത്ഥസ്സ സണ്ഹസുഖുമട്ഠാനമ്ഹി ചിത്തേ ഓതിണ്ണേ പീതി ഉപ്പജ്ജി, പീതിയാ ഉപ്പന്നായ ലോഹിതം പസീദി, ലോഹിതേ പസന്നേ ഛവി പസീദി, ഛവിയാ പസന്നായ പുരത്ഥിമകായതോ കൂടാഗാരാദിപ്പമാണാ രസ്മിയോ ഉട്ഠഹിത്വാ ആകാസേ പക്ഖന്ദം ഛദ്ദന്തനാഗകുലം വിയ പാചീനദിസായ അനന്താനി ചക്കവാളാനി പക്ഖന്ദാ. പച്ഛിമകായതോ ഉട്ഠഹിത്വാ പച്ഛിമദിസായ, ദക്ഖിണംസകൂടതോ ഉട്ഠഹിത്വാ ദക്ഖിണദിസായ, വാമംസകൂടതോ ഉട്ഠഹിത്വാ ഉത്തരദിസായ അനന്താനി ചക്കവാളാനി പക്ഖന്ദാ. പാദതലേഹി പവാളങ്കുരവണ്ണാ രസ്മിയോ നിക്ഖമിത്വാ മഹാപഥവിം വിനിബ്ബിജ്ഝ ഉദകം ദ്വിധാ ഭിന്ദിത്വാ വാതക്ഖന്ധം പദാലേത്വാ അജടാകാസം പക്ഖന്ദാ. സീസതോ സംപരിവത്തിയമാനം മണിദാമം വിയ നീലവണ്ണരസ്മിവട്ടി ഉട്ഠഹിത്വാ ഛ ദേവലോകേ വിനിവിജ്ഝിത്വാ നവ ബ്രഹ്മലോകേ അതിക്കമ്മ അജടാകാസം പക്ഖന്ദാ. തസ്മിം ദിവസേ അപരിമാണേസു ചക്കവാളേസു അപരിമാണാ സത്താ സബ്ബേ സുവണ്ണവണ്ണാവ അഹേസും. തം ദിവസഞ്ച പന ഭഗവതോ സരീരാ നിക്ഖന്താ യാവജ്ജദിവസാപി കിര താ രസ്മിയോ അനന്തലോകധാതുയോ ഗച്ഛന്തിയേവ. ന കേവലഞ്ച ഇമസ്മിംയേവ സത്താഹേ ധമ്മം വിചിനന്തസ്സ സരീരതോ രസ്മിയോ നിക്ഖമിംസു, അഥ ഖോ രതനഘരസത്താഹേപി പട്ഠാനം സമ്മസന്തസ്സ ഏവമേവ സരീരതോ രസ്മിയോ നിക്ഖന്താ ഏവാതി വേദിതബ്ബം.
Vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedentoti dhammaṃ vicinantoyeva antarantarā vimuttisukhañca paṭisaṃvedento. ‘‘Dhammaṃ vicinanto vimuttisukhañca paṭisaṃvedento’’ti evaṃ vā ettha pāṭho gahetabbo. Udānaṭṭhakathāyampi (udā. aṭṭha. 4) hi ayameva pāṭho. Dhammaṃ vicinanto cettha evaṃ abhidhamme nayamaggaṃ sammasi paṭhamaṃ dhammasaṅgaṇīpakaraṇaṃ nāma, tato vibhaṅgappakaraṇaṃ, dhātukathāpakaraṇaṃ, puggalapaññattippakaraṇaṃ, kathāvatthuṃ nāma, yamakaṃ nāma, tato mahāpakaraṇaṃ paṭṭhānaṃ nāmāti. Tatthassa saṇhasukhumaṭṭhānamhi citte otiṇṇe pīti uppajji, pītiyā uppannāya lohitaṃ pasīdi, lohite pasanne chavi pasīdi, chaviyā pasannāya puratthimakāyato kūṭāgārādippamāṇā rasmiyo uṭṭhahitvā ākāse pakkhandaṃ chaddantanāgakulaṃ viya pācīnadisāya anantāni cakkavāḷāni pakkhandā. Pacchimakāyato uṭṭhahitvā pacchimadisāya, dakkhiṇaṃsakūṭato uṭṭhahitvā dakkhiṇadisāya, vāmaṃsakūṭato uṭṭhahitvā uttaradisāya anantāni cakkavāḷāni pakkhandā. Pādatalehi pavāḷaṅkuravaṇṇā rasmiyo nikkhamitvā mahāpathaviṃ vinibbijjha udakaṃ dvidhā bhinditvā vātakkhandhaṃ padāletvā ajaṭākāsaṃ pakkhandā. Sīsato saṃparivattiyamānaṃ maṇidāmaṃ viya nīlavaṇṇarasmivaṭṭi uṭṭhahitvā cha devaloke vinivijjhitvā nava brahmaloke atikkamma ajaṭākāsaṃ pakkhandā. Tasmiṃ divase aparimāṇesu cakkavāḷesu aparimāṇā sattā sabbe suvaṇṇavaṇṇāva ahesuṃ. Taṃ divasañca pana bhagavato sarīrā nikkhantā yāvajjadivasāpi kira tā rasmiyo anantalokadhātuyo gacchantiyeva. Na kevalañca imasmiṃyeva sattāhe dhammaṃ vicinantassa sarīrato rasmiyo nikkhamiṃsu, atha kho ratanagharasattāhepi paṭṭhānaṃ sammasantassa evameva sarīrato rasmiyo nikkhantā evāti veditabbaṃ.
വുത്തഞ്ഹേതം അട്ഠസാലിനിയം (ധ॰ സ॰ അട്ഠ॰ നിദാനകഥാ) –
Vuttañhetaṃ aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā) –
‘‘ഇമേസു ച ഏകവീസതിയാ ദിവസേസു ഏകദിവസേപി സത്ഥു സരീരതോ രസ്മിയോ ന നിക്ഖന്താ, ചതുത്ഥേ പന സത്താഹേ പച്ഛിമുത്തരായ ദിസായ രതനഘരേ നിസീദി. തത്ഥ ധമ്മസങ്ഗണിം സമ്മസന്തസ്സപി സരീരതോ രസ്മിയോ ന നിക്ഖന്താ. വിഭങ്ഗപ്പകരണം, ധാതുകഥം, പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിം, കഥാവത്ഥുപ്പകരണം, യമകപ്പകരണം സമ്മസന്തസ്സപി രസ്മിയോ ന നിക്ഖന്താ. യദാ പന മഹാപകരണം ഓരുയ്ഹ ‘ഹേതുപച്ചയോ ആരമ്മണപച്ചയോ…പേ॰… അവിഗതപച്ചയോ’തി സമ്മസനം ആരഭി, അഥസ്സ ചതുവീസതിസമന്തപട്ഠാനം സമ്മസന്തസ്സ ഏകന്തതോ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം മഹാപകരണേ ഓകാസം ലഭി. യഥാ ഹി തിമിരപിങ്ഗലമഹാമച്ഛോ ചതുരാസീതിയോജനസഹസ്സഗമ്ഭീരേ മഹാസമുദ്ദേയേവ ഓകാസം ലഭതി, ഏവമേവ സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണം ഏകന്തതോ മഹാപകരണേയേവ ഓകാസം ലഭി.
‘‘Imesu ca ekavīsatiyā divasesu ekadivasepi satthu sarīrato rasmiyo na nikkhantā, catutthe pana sattāhe pacchimuttarāya disāya ratanaghare nisīdi. Tattha dhammasaṅgaṇiṃ sammasantassapi sarīrato rasmiyo na nikkhantā. Vibhaṅgappakaraṇaṃ, dhātukathaṃ, puggalapaññattiṃ, kathāvatthuppakaraṇaṃ, yamakappakaraṇaṃ sammasantassapi rasmiyo na nikkhantā. Yadā pana mahāpakaraṇaṃ oruyha ‘hetupaccayo ārammaṇapaccayo…pe… avigatapaccayo’ti sammasanaṃ ārabhi, athassa catuvīsatisamantapaṭṭhānaṃ sammasantassa ekantato sabbaññutaññāṇaṃ mahāpakaraṇe okāsaṃ labhi. Yathā hi timirapiṅgalamahāmaccho caturāsītiyojanasahassagambhīre mahāsamuddeyeva okāsaṃ labhati, evameva sabbaññutaññāṇaṃ ekantato mahāpakaraṇeyeva okāsaṃ labhi.
‘‘സത്ഥു ഏവം ലദ്ധോകാസേന സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണേന യഥാസുഖം സണ്ഹസുഖുമധമ്മം സമ്മസന്തസ്സ സരീരതോ നീലപീതലോഹിതോദാതമഞ്ജിട്ഠപഭസ്സരവസേന ഛബ്ബണ്ണരസ്മിയോ നിക്ഖമിംസു. കേസമസ്സൂഹി ചേവ അക്ഖീനഞ്ച നീലട്ഠാനേഹി നീലരസ്മിയോ നിക്ഖമിംസു, യാസം വസേന ഗഗനതലം അഞ്ജനചുണ്ണസമോകിണ്ണം വിയ ഉമാപുപ്ഫനീലുപ്പലദലസഞ്ഛന്നം വിയ വീതിപതന്തമണിതാലവണ്ടം വിയ സമ്പസാരിതമേചകപടം വിയ ച അഹോസി. ഛവിതോ ചേവ അക്ഖീനഞ്ച പീതട്ഠാനേഹി പീതരസ്മിയോ നിക്ഖമിംസു, യാസം വസേന ദിസാഭാഗാ സുവണ്ണരസനിസിഞ്ചമാനാ വിയ സുവണ്ണപടപസാരിതാ വിയ കുങ്കുമചുണ്ണകണികാരപുപ്ഫസമ്പരികിണ്ണാ വിയ ച വിരോചിംസു. മംസലോഹിതേഹി ചേവ അക്ഖീനഞ്ച രത്തട്ഠാനേഹി ലോഹിതരസ്മിയോ നിക്ഖമിംസു, യാസം വസേന ദിസാഭാഗാ ചീനപിട്ഠചുണ്ണരഞ്ജിതാ വിയ സുപക്കലാഖാരസനിസിഞ്ചമാനാ വിയ രത്തകമ്ബലപരിക്ഖിത്താ വിയ ജയസുമനപാരിബദ്ധകബന്ധുജീവകകുസുമസമ്പരികിണ്ണാ വിയ ച വിരോചിംസു. അട്ഠീഹി ചേവ ദന്തേഹി ച അക്ഖീനഞ്ച സേതട്ഠാനേഹി ഓദാതരസ്മിയോ നിക്ഖമിംസു, യാസം വസേന ദിസാഭാഗാ രജതകുടേഹി ആസിഞ്ചമാനഖീരധാരാസമ്പരികിണ്ണാ വിയ പസാരിതരജതപടവിതാനാ വിയ വീതിപതന്തരജതതാലവണ്ടാ വിയ കുന്ദകുമുദസിന്ധുവാരസുമനമല്ലികാദികുസുമസഞ്ഛന്നാ വിയ ച വിരോചിംസു. മഞ്ജിട്ഠപഭസ്സരാ പന തമ്ഹാ തമ്ഹാ സരീരപ്പദേസാ നിക്ഖമിംസു. ഇതി താ ഛബ്ബണ്ണരസ്മിയോ നിക്ഖമിത്വാ ഘനമഹാപഥവിം ഗണ്ഹിംസു.
‘‘Satthu evaṃ laddhokāsena sabbaññutaññāṇena yathāsukhaṃ saṇhasukhumadhammaṃ sammasantassa sarīrato nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassaravasena chabbaṇṇarasmiyo nikkhamiṃsu. Kesamassūhi ceva akkhīnañca nīlaṭṭhānehi nīlarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena gaganatalaṃ añjanacuṇṇasamokiṇṇaṃ viya umāpupphanīluppaladalasañchannaṃ viya vītipatantamaṇitālavaṇṭaṃ viya sampasāritamecakapaṭaṃ viya ca ahosi. Chavito ceva akkhīnañca pītaṭṭhānehi pītarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena disābhāgā suvaṇṇarasanisiñcamānā viya suvaṇṇapaṭapasāritā viya kuṅkumacuṇṇakaṇikārapupphasamparikiṇṇā viya ca virociṃsu. Maṃsalohitehi ceva akkhīnañca rattaṭṭhānehi lohitarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena disābhāgā cīnapiṭṭhacuṇṇarañjitā viya supakkalākhārasanisiñcamānā viya rattakambalaparikkhittā viya jayasumanapāribaddhakabandhujīvakakusumasamparikiṇṇā viya ca virociṃsu. Aṭṭhīhi ceva dantehi ca akkhīnañca setaṭṭhānehi odātarasmiyo nikkhamiṃsu, yāsaṃ vasena disābhāgā rajatakuṭehi āsiñcamānakhīradhārāsamparikiṇṇā viya pasāritarajatapaṭavitānā viya vītipatantarajatatālavaṇṭā viya kundakumudasindhuvārasumanamallikādikusumasañchannā viya ca virociṃsu. Mañjiṭṭhapabhassarā pana tamhā tamhā sarīrappadesā nikkhamiṃsu. Iti tā chabbaṇṇarasmiyo nikkhamitvā ghanamahāpathaviṃ gaṇhiṃsu.
‘‘ചതുനഹുതാധികദ്വിയോജനസതസഹസ്സബഹലാ മഹാപഥവീ നിദ്ധന്തസുവണ്ണപിണ്ഡി വിയ അഹോസി. പഥവിം ഭിന്ദിത്വാ ഹേട്ഠാ ഉദകം ഗണ്ഹിംസു. പഥവീസന്ധാരകം അട്ഠനഹുതാധികചതുയോജനസതസഹസ്സബഹലം ഉദകം സുവണ്ണകലസേഹി ആസിഞ്ചമാനവിലീനസുവണ്ണം വിയ അഹോസി. ഉദകം വിനിവിജ്ഝിത്വാ വാതം അഗ്ഗഹേസും. ഛന്നവുതാധികനവയോജനസതസഹസ്സബഹലോ വാതോ സമുസ്സിതസുവണ്ണക്ഖന്ധോ വിയ അഹോസി. വാതം വിനിവിജ്ഝിത്വാ ഹേട്ഠാ അജടാകാസം പക്ഖന്ദിംസു. ഉപരിഭാഗേന ഉഗ്ഗന്ത്വാപി ചതുമഹാരാജികേ ഗണ്ഹിംസു. തേ വിനിവിജ്ഝിത്വാ താവതിംസേ, തതോ യാമേ, തതോ തുസിതേ, തതോ നിമ്മാനരതീ, തതോ പരനിമ്മിതവസവത്തീ, തതോ നവ ബ്രഹ്മലോകേ, തതോ വേഹപ്ഫലേ, തതോ പഞ്ച സുദ്ധാവാസേ വിനിവിജ്ഝിത്വാ ചത്താരോ ആരുപ്പേ ഗണ്ഹിംസു. ചത്താരോ ച ആരുപ്പേ വിനിവിജ്ഝിത്വാ അജടാകാസം പക്ഖന്ദിംസു.
‘‘Catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mahāpathavī niddhantasuvaṇṇapiṇḍi viya ahosi. Pathaviṃ bhinditvā heṭṭhā udakaṃ gaṇhiṃsu. Pathavīsandhārakaṃ aṭṭhanahutādhikacatuyojanasatasahassabahalaṃ udakaṃ suvaṇṇakalasehi āsiñcamānavilīnasuvaṇṇaṃ viya ahosi. Udakaṃ vinivijjhitvā vātaṃ aggahesuṃ. Channavutādhikanavayojanasatasahassabahalo vāto samussitasuvaṇṇakkhandho viya ahosi. Vātaṃ vinivijjhitvā heṭṭhā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu. Uparibhāgena uggantvāpi catumahārājike gaṇhiṃsu. Te vinivijjhitvā tāvatiṃse, tato yāme, tato tusite, tato nimmānaratī, tato paranimmitavasavattī, tato nava brahmaloke, tato vehapphale, tato pañca suddhāvāse vinivijjhitvā cattāro āruppe gaṇhiṃsu. Cattāro ca āruppe vinivijjhitvā ajaṭākāsaṃ pakkhandiṃsu.
‘‘തിരിയഭാഗേഹി അനന്താ ലോകധാതുയോ പക്ഖന്ദിംസു, ഏത്തകേ ഠാനേ ചന്ദമ്ഹി ചന്ദപ്പഭാ നത്ഥി, സൂരിയേ സൂരിയപ്പഭാ നത്ഥി, താരകരൂപേസു താരകരൂപപ്പഭാ നത്ഥി, ദേവതാനം ഉയ്യാനവിമാനകപ്പരുക്ഖേസു സരീരേ ആഭരണേസൂതി സബ്ബത്ഥ പഭാ നത്ഥി. തിസഹസ്സിമഹാസഹസ്സിലോകധാതുയാ ആലോകഫരണസമത്ഥോ മഹാബ്രഹ്മാപി സൂരിയുഗ്ഗമനേ ഖജ്ജോപനകോ വിയ അഹോസി, ചന്ദസൂരിയതാരകരൂപദേവതുയ്യാനവിമാനകപ്പരുക്ഖാനം പരിച്ഛേദമത്തകമേവ പഞ്ഞായിത്ഥ. ഏത്തകം ഠാനം ബുദ്ധരസ്മീഹിയേവ അജ്ഝോത്ഥടം അഹോസി. അയഞ്ച നേവ ബുദ്ധാനം അധിട്ഠാനിദ്ധി, ന ഭാവനാമയിദ്ധി. സണ്ഹസുഖുമധമ്മം പന സമ്മസതോ ലോകനാഥസ്സ ലോഹിതം പസീദി, വത്ഥുരൂപം പസീദി, ഛവിവണ്ണോ പസീദി. ചിത്തസമുട്ഠാനാ വണ്ണധാതു സമന്താ അസീതിഹത്ഥമത്തേ പദേസേ നിച്ചലാ അട്ഠാസീ’’തി.
‘‘Tiriyabhāgehi anantā lokadhātuyo pakkhandiṃsu, ettake ṭhāne candamhi candappabhā natthi, sūriye sūriyappabhā natthi, tārakarūpesu tārakarūpappabhā natthi, devatānaṃ uyyānavimānakapparukkhesu sarīre ābharaṇesūti sabbattha pabhā natthi. Tisahassimahāsahassilokadhātuyā ālokapharaṇasamattho mahābrahmāpi sūriyuggamane khajjopanako viya ahosi, candasūriyatārakarūpadevatuyyānavimānakapparukkhānaṃ paricchedamattakameva paññāyittha. Ettakaṃ ṭhānaṃ buddharasmīhiyeva ajjhotthaṭaṃ ahosi. Ayañca neva buddhānaṃ adhiṭṭhāniddhi, na bhāvanāmayiddhi. Saṇhasukhumadhammaṃ pana sammasato lokanāthassa lohitaṃ pasīdi, vatthurūpaṃ pasīdi, chavivaṇṇo pasīdi. Cittasamuṭṭhānā vaṇṇadhātu samantā asītihatthamatte padese niccalā aṭṭhāsī’’ti.
ഏവം നിസിന്നേതി തമ്ഹാ സമാധിമ്ഹാ വുട്ഠഹിത്വാ നിസിന്നേ. ഏകോ ബ്രാഹ്മണോതി നാമഗോത്തവസേന അനഭിഞ്ഞാതോ അപാകടോ ഏകോ ബ്രാഹ്മണോ. ‘‘ഹും ഹു’’ന്തി കരോന്തോ വിചരതീതി സബ്ബം അചോക്ഖജാതികം പസ്സിത്വാ ജിഗുച്ഛന്തോ ‘‘ഹും ഹു’’ന്തി കരോന്തോ വിചരതി. ഏതദവോചാതി (ഉദാ॰ അട്ഠ॰ ൪) ഏതം ഇദാനി വത്തബ്ബം ‘‘കിത്താവതാ നു ഖോ’’തിആദിവചനം അവോച. തത്ഥ കിത്താവതാതി കിത്തകേന പമാണേന. നു-തി സംസയത്ഥേ നിപാതോ, ഖോ-തി പദപൂരണേ. ഭോ-തി ബ്രാഹ്മണാനം ജാതിസമുദാഗതം ആലപനം. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘ഭോവാദി നാമ സോ ഹോതി, സചേ ഹോതി സകിഞ്ചനോ’’തി (ധ॰ പ॰ ൩൯൬; സു॰ നി॰ ൬൨൫). ഗോതമാതി ഭഗവന്തം ഗോത്തേന ആലപതി. കഥം പനായം ബ്രാഹ്മണോ സമ്പതി സമാഗതോ ഭഗവതോ ഗോത്തം ജാനാതീതി? നായം സമ്പതി സമാഗതോ, ഛബ്ബസ്സാനി പധാനകരണകാലേ ഉപട്ഠഹന്തേഹി പഞ്ചവഗ്ഗിയേഹി സദ്ധിം ചരമാനോ അപരഭാഗേ തം വതം ഛഡ്ഡേത്വാ ഉരുവേലായം സേനനിഗമേ ഏകോ അദുതിയോ ഹുത്വാ പിണ്ഡായ ചരമാനോപി തേന ബ്രാഹ്മണേന ദിട്ഠപുബ്ബോ ചേവ സല്ലപിതപുബ്ബോ ച, തേന സോ പുബ്ബേ പഞ്ചവഗ്ഗിയേഹി ഗയ്ഹമാനം ഭഗവതോ ഗോത്തം അനുസ്സരന്തോ ‘‘ഭോ ഗോതമാ’’തി ഭഗവന്തം ഗോത്തേന ആലപതി. യതോ പട്ഠായ വാ ഭഗവാ മഹാഭിനിക്ഖമനം നിക്ഖന്തോ അനോമാനദീതീരേ പബ്ബജി, തതോ പഭുതി ‘‘സമണോ ഗോതമോ’’തി ചന്ദോ വിയ സൂരിയോ വിയ പാകടോ പഞ്ഞാതോ ഹോതി, ന ച തസ്സ ഗോത്തജാനനേ കാരണം ഗവേസിതബ്ബം. ബ്രാഹ്മണകരണാതി ബ്രാഹ്മണം കരോന്തീതി ബ്രാഹ്മണകരണാ, ബ്രാഹ്മണഭാവകരാതി അത്ഥോ. ഏത്ഥ ച ‘‘കിത്താവതാ’’തി ഏതേന യേഹി ധമ്മേഹി ബ്രാഹ്മണോ ഹോതി, തേസം ധമ്മാനം പരിമാണം പുച്ഛതി. ‘‘കതമേ’’തി പന ഇമിനാ തേസം സരൂപം പുച്ഛതി.
Evaṃ nisinneti tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā nisinne. Eko brāhmaṇoti nāmagottavasena anabhiññāto apākaṭo eko brāhmaṇo. ‘‘Huṃ hu’’nti karonto vicaratīti sabbaṃ acokkhajātikaṃ passitvā jigucchanto ‘‘huṃ hu’’nti karonto vicarati. Etadavocāti (udā. aṭṭha. 4) etaṃ idāni vattabbaṃ ‘‘kittāvatā nu kho’’tiādivacanaṃ avoca. Tattha kittāvatāti kittakena pamāṇena. Nu-ti saṃsayatthe nipāto, kho-ti padapūraṇe. Bho-ti brāhmaṇānaṃ jātisamudāgataṃ ālapanaṃ. Tathā hi vuttaṃ ‘‘bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396; su. ni. 625). Gotamāti bhagavantaṃ gottena ālapati. Kathaṃ panāyaṃ brāhmaṇo sampati samāgato bhagavato gottaṃ jānātīti? Nāyaṃ sampati samāgato, chabbassāni padhānakaraṇakāle upaṭṭhahantehi pañcavaggiyehi saddhiṃ caramāno aparabhāge taṃ vataṃ chaḍḍetvā uruvelāyaṃ senanigame eko adutiyo hutvā piṇḍāya caramānopi tena brāhmaṇena diṭṭhapubbo ceva sallapitapubbo ca, tena so pubbe pañcavaggiyehi gayhamānaṃ bhagavato gottaṃ anussaranto ‘‘bho gotamā’’ti bhagavantaṃ gottena ālapati. Yato paṭṭhāya vā bhagavā mahābhinikkhamanaṃ nikkhanto anomānadītīre pabbaji, tato pabhuti ‘‘samaṇo gotamo’’ti cando viya sūriyo viya pākaṭo paññāto hoti, na ca tassa gottajānane kāraṇaṃ gavesitabbaṃ. Brāhmaṇakaraṇāti brāhmaṇaṃ karontīti brāhmaṇakaraṇā, brāhmaṇabhāvakarāti attho. Ettha ca ‘‘kittāvatā’’ti etena yehi dhammehi brāhmaṇo hoti, tesaṃ dhammānaṃ parimāṇaṃ pucchati. ‘‘Katame’’ti pana iminā tesaṃ sarūpaṃ pucchati.
ഉദാനം ഉദാനേസീതി ‘‘യോ ബ്രാഹ്മണോ’’തിആദികം ഉദാനം ഉദാനേസി, ന പന തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ധമ്മം ദേസേസി. കസ്മാ? ധമ്മദേസനായ അഭാജനഭാവതോ. തഥാ ഹി തസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഇമം ഗാഥം സുത്വാ ന സച്ചാഭിസമയോ അഹോസി. യഥാ ച ഇമസ്സ, ഏവം ഉപകസ്സ ആജീവകസ്സ ബുദ്ധഗുണപ്പകാസനം സുത്വാ. ധമ്മചക്കപ്പവത്തനതോ ഹി പുബ്ബഭാഗേ ഭഗവതാ ഭാസിതം പരേസം സുണന്താനമ്പി തപുസ്സഭല്ലികാനം സരണദാനം വിയ വാസനാഭാഗിയമേവ ജാതം, ന അസേക്ഖഭാഗിയം വാ നിബ്ബേധഭാഗിയം വാ. ഏസാ ഹി ധമ്മതാതി. വേദേഹി വാ അന്തന്തി ഏത്ഥ അന്തം നാമ സബ്ബസങ്ഖാരപരിയോസാനം നിബ്ബാനം. ഇമേ ഉസ്സദാ നത്ഥീതി സബ്ബസോ ഇമേ പഹീനത്താ ന സന്തി.
Udānaṃ udānesīti ‘‘yo brāhmaṇo’’tiādikaṃ udānaṃ udānesi, na pana tassa brāhmaṇassa dhammaṃ desesi. Kasmā? Dhammadesanāya abhājanabhāvato. Tathā hi tassa brāhmaṇassa imaṃ gāthaṃ sutvā na saccābhisamayo ahosi. Yathā ca imassa, evaṃ upakassa ājīvakassa buddhaguṇappakāsanaṃ sutvā. Dhammacakkappavattanato hi pubbabhāge bhagavatā bhāsitaṃ paresaṃ suṇantānampi tapussabhallikānaṃ saraṇadānaṃ viya vāsanābhāgiyameva jātaṃ, na asekkhabhāgiyaṃ vā nibbedhabhāgiyaṃ vā. Esā hi dhammatāti. Vedehi vā antanti ettha antaṃ nāma sabbasaṅkhārapariyosānaṃ nibbānaṃ. Ime ussadā natthīti sabbaso ime pahīnattā na santi.
അജപാലകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Ajapālakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൨. അജപാലകഥാ • 2. Ajapālakathā
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / അജപാലകഥാ • Ajapālakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / അജപാലകഥാവണ്ണനാ • Ajapālakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / അജപാലകഥാവണ്ണനാ • Ajapālakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൨. അജപാലകഥാ • 2. Ajapālakathā