| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā |
๑๐. อชิตเตฺถรคาถาวณฺณนา
10. Ajitattheragāthāvaṇṇanā
มรเณ เม ภยํ นตฺถีติ อายสฺมโต อชิตเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? โส กิร เอกนวุเต กเปฺป วิปสฺสิํ ภควนฺตํ ปสฺสิตฺวา ปสนฺนจิโตฺต กปิตฺถผลํ อทาสิฯ ตโต ปรมฺปิ ตํ ตํ ปุญฺญํ กตฺวา เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ กเปฺป อนุปฺปเนฺน เอว อมฺหากํ สตฺถริ สาวตฺถิยํ มหาโกสลรโญฺญ อคฺคาสนิยสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุโตฺต หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ ตสฺส อชิโตติ นามํ อโหสิฯ ตสฺมิญฺจ สมเย สาวตฺถิวาสี พาวรี นาม พฺราหฺมโณ ตีหิ มหาปุริสลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู สาวตฺถิโต นิกฺขมิตฺวา ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา โคธาวรีตีเร กปิตฺถาราเม วสติฯ อถ อชิโต ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชิโต อตฺถกามาย เทวตาย โจทิเตน พาวรินา สตฺถุ สนฺติกํ เปสิโต ติสฺสเมเตฺตยฺยาทีหิ สทฺธิํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา มนสาว ปเญฺห ปุจฺฉิตฺวา เตสุ วิสฺสชฺชิเตสุ ปสนฺนจิโตฺต สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๒.๕๒.๗-๑๑) –
Maraṇe me bhayaṃ natthīti āyasmato ajitattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ekanavute kappe vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannacitto kapitthaphalaṃ adāsi. Tato parampi taṃ taṃ puññaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ kappe anuppanne eva amhākaṃ satthari sāvatthiyaṃ mahākosalarañño aggāsaniyassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti. Tassa ajitoti nāmaṃ ahosi. Tasmiñca samaye sāvatthivāsī bāvarī nāma brāhmaṇo tīhi mahāpurisalakkhaṇehi samannāgato tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sāvatthito nikkhamitvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā godhāvarītīre kapitthārāme vasati. Atha ajito tassa santike pabbajito atthakāmāya devatāya coditena bāvarinā satthu santikaṃ pesito tissametteyyādīhi saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā manasāva pañhe pucchitvā tesu vissajjitesu pasannacitto satthu santike pabbajitvā kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.7-11) –
‘‘สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ, อาหุตีนํ ปฎิคฺคหํ;
‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;
รถิยํ ปฎิปชฺชนฺตํ, กปิตฺถํ อททิํ ผลํฯ
Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, kapitthaṃ adadiṃ phalaṃ.
‘‘เอกนวุติโต กเปฺป, ยํ ผลํ อททิํ ททา;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ dadā;
ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ผลทานสฺสิทํ ผลํฯ
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
อรหตฺตํ ปน ปโตฺต สีหนาทํ นทโนฺต ‘‘มรเณ เม ภยํ นตฺถี’’ติ คาถํ อภาสิฯ
Arahattaṃ pana patto sīhanādaṃ nadanto ‘‘maraṇe me bhayaṃ natthī’’ti gāthaṃ abhāsi.
๒๐. ตตฺถ มรเณติ มรณนิมิตฺตํ มรณเหตุฯ เมติ มยฺหํ, ภยํ นตฺถิ อุจฺฉินฺนภวมูลตาย ปริกฺขีณชาติกตฺตา ฯ อนุจฺฉินฺนภวมูลานญฺหิ ‘‘กีทิสี นุ โข มยฺหํ อายติํ อุปฺปตฺตี’’ติ มรณโต ภยํ ภเวยฺยฯ นิกนฺตีติ อเปกฺขา ตณฺหา, สา นตฺถิ ชีวิเต สุปริมทฺทิตสงฺขารตาย อุปาทานกฺขนฺธานํ ทุกฺขาสารกาทิภาเวน สุฎฺฐุ อุปฎฺฐหนโตฯ เอวํภูโต จาหํ สเนฺทหํ สรีรํ, สกํ วา เทหํ เทหสงฺขาตํ ทุกฺขภารํ นิกฺขิปิสฺสามิ ฉเฑฺฑสฺสามิ, นิกฺขิปโนฺต จ ‘‘‘อิมินา สรีรเกน สาเธตพฺพํ สาธิตํ, อิทานิ ตํ เอกํเสน ฉฑฺฑนียเมวา’ติ ปญฺญาเวปุลฺลปฺปตฺติยา สมฺปชาโน สติเวปุลฺลปฺปตฺติยา ปฎิสฺสโต นิกฺขิปิสฺสามี’’ติฯ อิมํ ปน คาถํ วตฺวา เถโร ฌานํ สมาปชฺชิตฺวา ตทนนฺตรํ ปรินิพฺพายีติฯ
20. Tattha maraṇeti maraṇanimittaṃ maraṇahetu. Meti mayhaṃ, bhayaṃ natthi ucchinnabhavamūlatāya parikkhīṇajātikattā . Anucchinnabhavamūlānañhi ‘‘kīdisī nu kho mayhaṃ āyatiṃ uppattī’’ti maraṇato bhayaṃ bhaveyya. Nikantīti apekkhā taṇhā, sā natthi jīvite suparimadditasaṅkhāratāya upādānakkhandhānaṃ dukkhāsārakādibhāvena suṭṭhu upaṭṭhahanato. Evaṃbhūto cāhaṃ sandehaṃ sarīraṃ, sakaṃ vā dehaṃ dehasaṅkhātaṃ dukkhabhāraṃ nikkhipissāmi chaḍḍessāmi, nikkhipanto ca ‘‘‘iminā sarīrakena sādhetabbaṃ sādhitaṃ, idāni taṃ ekaṃsena chaḍḍanīyamevā’ti paññāvepullappattiyā sampajāno sativepullappattiyā paṭissato nikkhipissāmī’’ti. Imaṃ pana gāthaṃ vatvā thero jhānaṃ samāpajjitvā tadanantaraṃ parinibbāyīti.
อชิตเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ajitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
ทุติยวคฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๑๐. อชิตเตฺถรคาถา • 10. Ajitattheragāthā
