| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
සංයුත්‌තනිකායෙ
Saṃyuttanikāye
සළායතනවග්‌ගටීකා
Saḷāyatanavaggaṭīkā
1. සළායතනසංයුත්‌තං
1. Saḷāyatanasaṃyuttaṃ
1. අනිච්‌චවග්‌ගො
1. Aniccavaggo
1. අජ්‌ඣත්‌තානිච්‌චසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā
1. චක්‌ඛතීති චක්‌ඛු, ඤාණං, යථාසභාවතො ආරම්‌මණස්‌ස ජානනෙන සමවිසමං ආචික්‌ඛන්‌තං විය පවත්‌තතීති අත්‌ථො. තථා මංසචක්‌ඛු. තම්‌පි හි රූපදස්‌සනෙ චක්‌ඛතීති චක්‌ඛු. බුද්‌ධානංයෙව චක්‌ඛූති බුද්‌ධචක්‌ඛු, අසාධාරණතො හි සත්‌තසන්‌තානෙසු සස්‌සතුච්‌ඡෙදදිට්‌ඨි අනුලොමිකඤාණයථාභූතඤාණානඤ්‌චෙව කාමරාගානුසයාදීනඤ්‌ච යාථාවතො විභාවිතඤාණං ආසයානුසයඤාණං ඉන්‌ද්‍රියපරොපරියත්‌තඤාණඤ්‌ච. හෙට්‌ඨිමා තයො මග්‌ගා චතුසච්‌චධම්‌මෙසු වුත්‌තාකාරෙන පවත්‌තියා ධම්‌මෙ චක්‌ඛූති ධම්‌මචක්‌ඛු, තථා තෙසං ඵලානි තංතංපටිපක්‌ඛෙසු පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිපහානවසෙන පවත්‌තනතො. සමන්‌තතො සබ්‌බධම්‌මෙසු චක්‌ඛුකිච්‌චසාධනතො සමන්‌තචක්‌ඛු, සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං. දිබ්‌බවිහාරසන්‌නිස්‌සයෙන ලද්‌ධබ්‌බතො දෙවානං දිබ්‌බචක්‌ඛු වියාති තං දිබ්‌බචක්‌ඛු, අභිඤ්‌ඤාවිසෙසො. ආලොකං වඩ්‌ඪෙත්‌වා රූපදස්‌සනතො ‘‘ආලොකඵරණෙනා’’ති වුත්‌තං. ‘‘ඉදං දුක්‌ඛං අරියසච්‌චන්‌ති මෙ, භික්‌ඛවෙ, පුබ්‌බෙ අනනුස්‌සුතෙසු ධම්‌මෙසු චක්‌ඛුං උදපාදී’’තිආදිනා (සං. නි. 5.1081; මහාව. 15) නයෙන ආගතත්‌තා චතුසච්‌චපරිච්‌ඡෙදකඤාණං ‘‘පඤ්‌ඤාචක්‌ඛූ’’ති වුත්‌තං. තදිදං ‘‘විපස්‌සනාඤාණ’’න්‌ති වදන්‌ති, ‘‘විපස්‌සනාමග්‌ගඵලපච්‌චවෙක්‌ඛණඤාණානී’’ති අපරෙ.
1. Cakkhatīti cakkhu, ñāṇaṃ, yathāsabhāvato ārammaṇassa jānanena samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya pavattatīti attho. Tathā maṃsacakkhu. Tampi hi rūpadassane cakkhatīti cakkhu. Buddhānaṃyeva cakkhūti buddhacakkhu, asādhāraṇato hi sattasantānesu sassatucchedadiṭṭhi anulomikañāṇayathābhūtañāṇānañceva kāmarāgānusayādīnañca yāthāvato vibhāvitañāṇaṃ āsayānusayañāṇaṃ indriyaparopariyattañāṇañca. Heṭṭhimā tayo maggā catusaccadhammesu vuttākārena pavattiyā dhamme cakkhūti dhammacakkhu, tathā tesaṃ phalāni taṃtaṃpaṭipakkhesu paṭippassaddhipahānavasena pavattanato. Samantato sabbadhammesu cakkhukiccasādhanato samantacakkhu, sabbaññutaññāṇaṃ. Dibbavihārasannissayena laddhabbato devānaṃ dibbacakkhu viyāti taṃ dibbacakkhu, abhiññāviseso. Ālokaṃ vaḍḍhetvā rūpadassanato ‘‘ālokapharaṇenā’’ti vuttaṃ. ‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) nayena āgatattā catusaccaparicchedakañāṇaṃ ‘‘paññācakkhū’’ti vuttaṃ. Tadidaṃ ‘‘vipassanāñāṇa’’nti vadanti, ‘‘vipassanāmaggaphalapaccavekkhaṇañāṇānī’’ti apare.
පච්‌චයභූතෙහි එතෙහි අභිසම්‌භරීයන්‌තීති සම්‌භාරා, උපත්‌ථම්‌භභූතා චතුසමුට්‌ඨානිකරූපා. සහ සම්‌භාරෙහීති සසම්‌භාරං. මහාභූතානං උපාදාය පසීදතීති පසාදො. අක්‌ඛිකූපකෙ අක්‌ඛිපටලෙහීති උභොහි අක්‌ඛිදලෙහි. සම්‌භවොති ආපොධාතුමෙව සම්‌භවභූතමාහ. ඉධ ‘‘තෙරස සම්‌භාරා’’ති වුත්‌තං. අට්‌ඨසාලිනියං (ධ. ස. අට්‌ඨ. 596) පන සණ්‌ඨානෙන සද්‌ධිං ‘‘චුද්‌දස සම්‌භාරා’’ති ආගතං. තත්‌ථ සණ්‌ඨානන්‌ති වණ්‌ණායතනමෙව පරිමණ්‌ඩලාදිසණ්‌ඨානභූතං. විසුං වචනං පන නෙසං තථාභූතානං අතථාභූතානඤ්‌ච ආපොධාතුවණ්‌ණායතනානං යථාවුත්‌තෙ මංසපිණ්‌ඩෙ විජ්‌ජමානත්‌තා. සම්‌භවස්‌ස චතුධාතුනිස්‌සිතෙහි සහ වුත්‌තස්‌ස ධාතුත්‌තයනිස්‌සිතතා යොජෙතබ්‌බා. දිට්‌ඨිමණ්‌ඩලෙති අභිමුඛං ඨිතානං පටිබිම්‌බපඤ්‌ඤායනට්‌ඨානභූතෙ චක්‌ඛුසඤ්‌ඤිතාය දිට්‌ඨියා පවත්‌තිට්‌ඨානභූතෙ මණ්‌ඩලෙ. සන්‌නිවිට්‌ඨන්‌ති එතෙන චක්‌ඛුපසාදස්‌ස අනෙකකලාපගතභාවො දස්‌සිතො. තථා හි සො සත්‌ත අක්‌ඛිපටලානි අභිබ්‍යාපෙත්‌වා වත්‌තති. යස්‌මා සො සත්‌ත අක්‌ඛිපටලානි බ්‍යාපෙත්‌වා ඨිතෙහි අත්‌තනො නිස්‌සයභූතෙහි කතූපකාරං තංනිස්‌සිතෙහෙව ආයුවණ්‌ණාදීහි අනුපාලිතපරිවාරිතං තිසන්‌තතිරූපසමුට්‌ඨාපකෙහි උතුචිත්‌තාහාරෙහි උපත්‌ථම්‌භියමානං හුත්‌වා තිට්‌ඨති. රූපදස්‌සනසමත්‌ථන්‌ති අත්‌තානං නිස්‌සාය පවත්‌තවිඤ්‌ඤාණස්‌ස වසෙන රූපායතනදස්‌සනසමත්‌ථං. විත්‌ථාරකථාති තස්‌ස චක්‌ඛුනො සොතාදීනඤ්‌ච හෙතුපච්‌චයාදිවසෙන චෙව ලක්‌ඛණාදිවසෙන ච විත්‌ථාරකථා.
Paccayabhūtehi etehi abhisambharīyantīti sambhārā, upatthambhabhūtā catusamuṭṭhānikarūpā. Saha sambhārehīti sasambhāraṃ. Mahābhūtānaṃ upādāya pasīdatīti pasādo. Akkhikūpake akkhipaṭalehīti ubhohi akkhidalehi. Sambhavoti āpodhātumeva sambhavabhūtamāha. Idha ‘‘terasa sambhārā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 596) pana saṇṭhānena saddhiṃ ‘‘cuddasa sambhārā’’ti āgataṃ. Tattha saṇṭhānanti vaṇṇāyatanameva parimaṇḍalādisaṇṭhānabhūtaṃ. Visuṃ vacanaṃ pana nesaṃ tathābhūtānaṃ atathābhūtānañca āpodhātuvaṇṇāyatanānaṃ yathāvutte maṃsapiṇḍe vijjamānattā. Sambhavassa catudhātunissitehi saha vuttassa dhātuttayanissitatā yojetabbā. Diṭṭhimaṇḍaleti abhimukhaṃ ṭhitānaṃ paṭibimbapaññāyanaṭṭhānabhūte cakkhusaññitāya diṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhūte maṇḍale. Sanniviṭṭhanti etena cakkhupasādassa anekakalāpagatabhāvo dassito. Tathā hi so satta akkhipaṭalāni abhibyāpetvā vattati. Yasmā so satta akkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitehi attano nissayabhūtehi katūpakāraṃ taṃnissiteheva āyuvaṇṇādīhi anupālitaparivāritaṃ tisantatirūpasamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ hutvā tiṭṭhati. Rūpadassanasamatthanti attānaṃ nissāya pavattaviññāṇassa vasena rūpāyatanadassanasamatthaṃ. Vitthārakathāti tassa cakkhuno sotādīnañca hetupaccayādivasena ceva lakkhaṇādivasena ca vitthārakathā.
සම්‌මසනචාරචිත්‌තන්‌ති විපස්‌සනාය පවත්‌තිට්‌ඨානභූතං විපස්‌සිතබ්‌බං චිත්‌තං. කෙචි ‘‘විපස්‌සනුපගතකිරියමයචිත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති, තං තෙසං මතිමත්‌තං. තීණි ලක්‌ඛණානි දස්‌සෙත්‌වා විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තස්‌ස පාපනවසෙන දෙසනාය පවත්‌තත්‌තා.
Sammasanacāracittanti vipassanāya pavattiṭṭhānabhūtaṃ vipassitabbaṃ cittaṃ. Keci ‘‘vipassanupagatakiriyamayacitta’’nti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Tīṇi lakkhaṇāni dassetvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattassa pāpanavasena desanāya pavattattā.
අජ්‌ඣත්‌තානිච්‌චසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. අජ්‌ඣත්‌තානිච්‌චසුත්‌තං • 1. Ajjhattāniccasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. අජ්‌ඣත්‌තානිච්‌චසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā
