| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ
Saṃyuttanikāye
ਸਲ਼ਾਯਤਨવਗ੍ਗਟੀਕਾ
Saḷāyatanavaggaṭīkā
੧. ਸਲ਼ਾਯਤਨਸਂਯੁਤ੍ਤਂ
1. Saḷāyatanasaṃyuttaṃ
੧. ਅਨਿਚ੍ਚવਗ੍ਗੋ
1. Aniccavaggo
੧. ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਨਿਚ੍ਚਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
1. Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā
੧. ਚਕ੍ਖਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁ, ਞਾਣਂ, ਯਥਾਸਭਾવਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਜਾਨਨੇਨ ਸਮવਿਸਮਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ વਿਯ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਥਾ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁ। ਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨੇ ਚਕ੍ਖਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂਯੇવ ਚਕ੍ਖੂਤਿ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁ, ਅਸਾਧਾਰਣਤੋ ਹਿ ਸਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇਸੁ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ ਅਨੁਲੋਮਿਕਞਾਣਯਥਾਭੂਤਞਾਣਾਨਞ੍ਚੇવ ਕਾਮਰਾਗਾਨੁਸਯਾਦੀਨਞ੍ਚ ਯਾਥਾવਤੋ વਿਭਾવਿਤਞਾਣਂ ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਞ੍ਚ। ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇਸੁ વੁਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਧਮ੍ਮੇ ਚਕ੍ਖੂਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁ, ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਫਲਾਨਿ ਤਂਤਂਪਟਿਪਕ੍ਖੇਸੁ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪਹਾਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ। ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਕਿਚ੍ਚਸਾਧਨਤੋ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ। ਦਿਬ੍ਬવਿਹਾਰਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਤੋ ਦੇવਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ વਿਯਾਤਿ ਤਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ, ਅਭਿਞ੍ਞਾવਿਸੇਸੋ। ਆਲੋਕਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤੋ ‘‘ਆਲੋਕਫਰਣੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਨੁਸ੍ਸੁਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੮੧; ਮਹਾવ॰ ੧੫) ਨਯੇਨ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਞਾਣਂ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਦਿਦਂ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਾਨੀ’’ਤਿ ਅਪਰੇ।
1. Cakkhatīti cakkhu, ñāṇaṃ, yathāsabhāvato ārammaṇassa jānanena samavisamaṃ ācikkhantaṃ viya pavattatīti attho. Tathā maṃsacakkhu. Tampi hi rūpadassane cakkhatīti cakkhu. Buddhānaṃyeva cakkhūti buddhacakkhu, asādhāraṇato hi sattasantānesu sassatucchedadiṭṭhi anulomikañāṇayathābhūtañāṇānañceva kāmarāgānusayādīnañca yāthāvato vibhāvitañāṇaṃ āsayānusayañāṇaṃ indriyaparopariyattañāṇañca. Heṭṭhimā tayo maggā catusaccadhammesu vuttākārena pavattiyā dhamme cakkhūti dhammacakkhu, tathā tesaṃ phalāni taṃtaṃpaṭipakkhesu paṭippassaddhipahānavasena pavattanato. Samantato sabbadhammesu cakkhukiccasādhanato samantacakkhu, sabbaññutaññāṇaṃ. Dibbavihārasannissayena laddhabbato devānaṃ dibbacakkhu viyāti taṃ dibbacakkhu, abhiññāviseso. Ālokaṃ vaḍḍhetvā rūpadassanato ‘‘ālokapharaṇenā’’ti vuttaṃ. ‘‘Idaṃ dukkhaṃ ariyasaccanti me, bhikkhave, pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) nayena āgatattā catusaccaparicchedakañāṇaṃ ‘‘paññācakkhū’’ti vuttaṃ. Tadidaṃ ‘‘vipassanāñāṇa’’nti vadanti, ‘‘vipassanāmaggaphalapaccavekkhaṇañāṇānī’’ti apare.
ਪਚ੍ਚਯਭੂਤੇਹਿ ਏਤੇਹਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭਰੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਭਾਰਾ, ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਭੂਤਾ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਿਕਰੂਪਾ। ਸਹ ਸਮ੍ਭਾਰੇਹੀਤਿ ਸਸਮ੍ਭਾਰਂ। ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਪਸੀਦਤੀਤਿ ਪਸਾਦੋ। ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਕੇ ਅਕ੍ਖਿਪਟਲੇਹੀਤਿ ਉਭੋਹਿ ਅਕ੍ਖਿਦਲੇਹਿ। ਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਆਪੋਧਾਤੁਮੇવ ਸਮ੍ਭવਭੂਤਮਾਹ। ਇਧ ‘‘ਤੇਰਸ ਸਮ੍ਭਾਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਸਾਲਿਨਿਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੯੬) ਪਨ ਸਣ੍ਠਾਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਚੁਦ੍ਦਸ ਸਮ੍ਭਾਰਾ’’ਤਿ ਆਗਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਣ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣਾਯਤਨਮੇવ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨਭੂਤਂ। વਿਸੁਂ વਚਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ ਤਥਾਭੂਤਾਨਂ ਅਤਥਾਭੂਤਾਨਞ੍ਚ ਆਪੋਧਾਤੁવਣ੍ਣਾਯਤਨਾਨਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਮਂਸਪਿਣ੍ਡੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਸਮ੍ਭવਸ੍ਸ ਚਤੁਧਾਤੁਨਿਸ੍ਸਿਤੇਹਿ ਸਹ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਾਤੁਤ੍ਤਯਨਿਸ੍ਸਿਤਤਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਦਿਟ੍ਠਿਮਣ੍ਡਲੇਤਿ ਅਭਿਮੁਖਂ ਠਿਤਾਨਂ ਪਟਿਬਿਮ੍ਬਪਞ੍ਞਾਯਨਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਚਕ੍ਖੁਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤੇ ਮਣ੍ਡਲੇ। ਸਨ੍ਨਿવਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦਸ੍ਸ ਅਨੇਕਕਲਾਪਗਤਭਾવੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੋ ਸਤ੍ਤ ਅਕ੍ਖਿਪਟਲਾਨਿ ਅਭਿਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ਸਤ੍ਤ ਅਕ੍ਖਿਪਟਲਾਨਿ ਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤੇਹਿ ਕਤੂਪਕਾਰਂ ਤਂਨਿਸ੍ਸਿਤੇਹੇવ ਆਯੁવਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਅਨੁਪਾਲਿਤਪਰਿવਾਰਿਤਂ ਤਿਸਨ੍ਤਤਿਰੂਪਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕੇਹਿ ਉਤੁਚਿਤ੍ਤਾਹਾਰੇਹਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਿਯਮਾਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪવਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ વਸੇਨ ਰੂਪਾਯਤਨਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥਂ। વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨੋ ਸੋਤਾਦੀਨਞ੍ਚ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਚੇવ ਲਕ੍ਖਣਾਦਿવਸੇਨ ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ।
Paccayabhūtehi etehi abhisambharīyantīti sambhārā, upatthambhabhūtā catusamuṭṭhānikarūpā. Saha sambhārehīti sasambhāraṃ. Mahābhūtānaṃ upādāya pasīdatīti pasādo. Akkhikūpake akkhipaṭalehīti ubhohi akkhidalehi. Sambhavoti āpodhātumeva sambhavabhūtamāha. Idha ‘‘terasa sambhārā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 596) pana saṇṭhānena saddhiṃ ‘‘cuddasa sambhārā’’ti āgataṃ. Tattha saṇṭhānanti vaṇṇāyatanameva parimaṇḍalādisaṇṭhānabhūtaṃ. Visuṃ vacanaṃ pana nesaṃ tathābhūtānaṃ atathābhūtānañca āpodhātuvaṇṇāyatanānaṃ yathāvutte maṃsapiṇḍe vijjamānattā. Sambhavassa catudhātunissitehi saha vuttassa dhātuttayanissitatā yojetabbā. Diṭṭhimaṇḍaleti abhimukhaṃ ṭhitānaṃ paṭibimbapaññāyanaṭṭhānabhūte cakkhusaññitāya diṭṭhiyā pavattiṭṭhānabhūte maṇḍale. Sanniviṭṭhanti etena cakkhupasādassa anekakalāpagatabhāvo dassito. Tathā hi so satta akkhipaṭalāni abhibyāpetvā vattati. Yasmā so satta akkhipaṭalāni byāpetvā ṭhitehi attano nissayabhūtehi katūpakāraṃ taṃnissiteheva āyuvaṇṇādīhi anupālitaparivāritaṃ tisantatirūpasamuṭṭhāpakehi utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ hutvā tiṭṭhati. Rūpadassanasamatthanti attānaṃ nissāya pavattaviññāṇassa vasena rūpāyatanadassanasamatthaṃ. Vitthārakathāti tassa cakkhuno sotādīnañca hetupaccayādivasena ceva lakkhaṇādivasena ca vitthārakathā.
ਸਮ੍ਮਸਨਚਾਰਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਭੂਤਂ વਿਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਕੇਚਿ ‘‘વਿਪਸ੍ਸਨੁਪਗਤਕਿਰਿਯਮਯਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਮਤਿਮਤ੍ਤਂ। ਤੀਣਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਪਨવਸੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ।
Sammasanacāracittanti vipassanāya pavattiṭṭhānabhūtaṃ vipassitabbaṃ cittaṃ. Keci ‘‘vipassanupagatakiriyamayacitta’’nti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ. Tīṇi lakkhaṇāni dassetvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattassa pāpanavasena desanāya pavattattā.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਨਿਚ੍ਚਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੧. ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਨਿਚ੍ਚਸੁਤ੍ਤਂ • 1. Ajjhattāniccasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੧. ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਨਿਚ੍ਚਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 1. Ajjhattāniccasuttavaṇṇanā
