Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ಅಜ್ಜುನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
8. Ajjunattheragāthāvaṇṇanā
ಅಸಕ್ಖಿಂ ವತ ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅಜ್ಜುನತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಕುಸಲಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸೀಹಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಸೇಟ್ಠೋ ಪುರಿಸಸೀಹೋ’’ತಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಸುಪುಪ್ಫಿತಸಾಲಸಾಖಂ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಅಜ್ಜುನೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ನಿಗಣ್ಠೇಹಿ ಕತಪರಿಚಯೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಏವಾಹಂ ಅಮತಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿವಟ್ಟಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ನಿಗಣ್ಠೇಸು ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಾರಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹಾ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೪.೬೦-೬೫) –
Asakkhiṃ vata attānanti āyasmato ajjunattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle sīhayoniyaṃ nibbatto ekadivasaṃ araññe aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ satthāraṃ disvā ‘‘ayaṃ kho imasmiṃ kāle sabbaseṭṭho purisasīho’’ti pasannamānaso supupphitasālasākhaṃ bhañjitvā satthāraṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbatti. Ajjunotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto nigaṇṭhehi kataparicayo hutvā ‘‘evāhaṃ amataṃ adhigamissāmī’’ti vivaṭṭajjhāsayatāya daharakāleyeva nigaṇṭhesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho sāsane pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva arahā ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.60-65) –
‘‘ಮಿಗರಾಜಾ ತದಾ ಆಸಿಂ, ಅಭಿಜಾತೋ ಸುಕೇಸರೀ।
‘‘Migarājā tadā āsiṃ, abhijāto sukesarī;
ಗಿರಿದುಗ್ಗಂ ಗವೇಸನ್ತೋ, ಅದ್ದಸಂ ಲೋಕನಾಯಕಂ॥
Giriduggaṃ gavesanto, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ಅಯಂ ನು ಖೋ ಮಹಾವೀರೋ, ನಿಬ್ಬಾಪೇತಿ ಮಹಾಜನಂ।
‘‘Ayaṃ nu kho mahāvīro, nibbāpeti mahājanaṃ;
ಯಂನೂನಾಹಂ ಉಪಾಸೇಯ್ಯಂ, ದೇವದೇವಂ ನರಾಸಭಂ॥
Yaṃnūnāhaṃ upāseyyaṃ, devadevaṃ narāsabhaṃ.
‘‘ಸಾಖಂ ಸಾಲಸ್ಸ ಭಞ್ಜಿತ್ವಾ, ಸಕೋಸಂ ಪುಪ್ಫಮಾಹರಿಂ।
‘‘Sākhaṃ sālassa bhañjitvā, sakosaṃ pupphamāhariṃ;
ಉಪಗನ್ತ್ವಾನ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಅದಾಸಿಂ ಪುಪ್ಫಮುತ್ತಮಂ॥
Upagantvāna sambuddhaṃ, adāsiṃ pupphamuttamaṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿರೋಪಯಿಂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಪುಪ್ಫದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, pupphadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಇತೋ ಚ ನವಮೇ ಕಪ್ಪೇ, ವಿರೋಚನಸನಾಮಕಾ।
‘‘Ito ca navame kappe, virocanasanāmakā;
ತಯೋ ಆಸಿಂಸು ರಾಜಾನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Tayo āsiṃsu rājāno, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅನುತ್ತರಸುಖಾಧಿಗಮಸಮ್ಭೂತೇನ ಪೀತಿವೇಗೇನ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā anuttarasukhādhigamasambhūtena pītivegena udānaṃ udānento –
೮೮.
88.
‘‘ಅಸಕ್ಖಿಂ ವತ ಅತ್ತಾನಂ, ಉದ್ಧಾತುಂ ಉದಕಾ ಥಲಂ।
‘‘Asakkhiṃ vata attānaṃ, uddhātuṃ udakā thalaṃ;
ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಮಹೋಘೇವ, ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಹ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Vuyhamāno mahogheva, saccāni paṭivijjhaha’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಅಸಕ್ಖಿನ್ತಿ ಸಕ್ಕೋಸಿಂ। ವತಾತಿ ವಿಮ್ಹಯೇ ನಿಪಾತೋ। ಅತಿವಿಮ್ಹಯನೀಯಞ್ಹೇತಂ ಯದಿದಂ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋ। ತೇನಾಹ –
Tattha asakkhinti sakkosiṃ. Vatāti vimhaye nipāto. Ativimhayanīyañhetaṃ yadidaṃ saccapaṭivedho. Tenāha –
‘‘ತಂ ಕಿಂಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕತಮಂ ನು ಖೋ ದುಕ್ಕರತರಂ ವಾ ದುರಭಿಸಮ್ಭವತರಂ ವಾ, ಯಂ ಸತ್ತಧಾ ಭಿನ್ನಸ್ಸ ವಾಲಸ್ಸ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೧೧೫)?
‘‘Taṃ kiṃmaññatha, bhikkhave, katamaṃ nu kho dukkarataraṃ vā durabhisambhavataraṃ vā, yaṃ sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.1115)?
ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ನಿಯಕಜ್ಝತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಯೋ ಹಿ ಪರೋ ನ ಹೋತಿ ಸೋ ಅತ್ತಾತಿ। ಉದ್ಧಾತುನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತುಂ, ‘‘ಉದ್ಧಟ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಉದಕಾತಿ ಸಂಸಾರಮಹೋಘಸಙ್ಖಾತಾ ಉದಕಾ। ಥಲನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಥಲಂ। ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಮಹೋಘೇವಾತಿ ಮಹಣ್ಣವೇ ವುಯ್ಹಮಾನೋ ವಿಯ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ನಾಮ ಗಮ್ಭೀರವಿತ್ಥತೇ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠೇ ಮಹತಿ ಉದಕೋಘೇ ವೇಗಸಾ ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಪುರಿಸೋ ಕೇನಚಿ ಅತ್ಥಕಾಮೇನ ಉಪನೀತಂ ಫಿಯಾರಿತ್ತಸಮ್ಪನ್ನಂ ದಳ್ಹನಾವಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸುಖೇನೇವ ತತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ಧರಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ ಪಾರಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವಾಹಂ ಸಂಸಾರಮಹೋಘೇ ಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರವೇಗೇನ ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಉಪನೀತಂ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನುಪೇತಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗನಾವಂ ಲಭಿತ್ವಾ ತತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ಧರಿತುಂ ನಿಬ್ಬಾನಥಲಂ ಪತ್ತುಂ ಅಹೋ ಅಸಕ್ಖಿನ್ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಅಸಕ್ಖಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಯಸ್ಮಾ ಅಹಂ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪರಿಞ್ಞಾಪಹಾನಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಾವನಾಪಟಿವೇಧೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಅಞ್ಞಾಸಿಂ, ತಸ್ಮಾ ಅಸಕ್ಖಿಂ ವತ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ಧಾತುಂ ಉದಕಾ ಥಲನ್ತಿ ಯೋಜನಾ।
Attānanti niyakajjhattaṃ sandhāya vadati. Yo hi paro na hoti so attāti. Uddhātunti uddharituṃ, ‘‘uddhaṭa’’ntipi pāṭho. Udakāti saṃsāramahoghasaṅkhātā udakā. Thalanti nibbānathalaṃ. Vuyhamāno mahoghevāti mahaṇṇave vuyhamāno viya. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nāma gambhīravitthate appatiṭṭhe mahati udakoghe vegasā vuyhamāno puriso kenaci atthakāmena upanītaṃ phiyārittasampannaṃ daḷhanāvaṃ labhitvā sukheneva tato attānaṃ uddharituṃ sakkuṇeyya pāraṃ pāpuṇeyya, evamevāhaṃ saṃsāramahoghe kilesābhisaṅkhāravegena vuyhamāno satthārā upanītaṃ samathavipassanupetaṃ ariyamagganāvaṃ labhitvā tato attānaṃ uddharituṃ nibbānathalaṃ pattuṃ aho asakkhinti. Yathā pana asakkhi, taṃ dassetuṃ ‘‘saccāni paṭivijjhaha’’nti āha. Yasmā ahaṃ dukkhādīni cattāri ariyasaccāni pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāpaṭivedhena paṭivijjhiṃ ariyamaggañāṇena aññāsiṃ, tasmā asakkhiṃ vata attānaṃ uddhātuṃ udakā thalanti yojanā.
ಅಜ್ಜುನತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ajjunattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೮. ಅಜ್ಜುನತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 8. Ajjunattheragāthā