Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੮. ਅਜ੍ਜੁਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
8. Ajjunattheragāthāvaṇṇanā
ਅਸਕ੍ਖਿਂ વਤ ਅਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਜ੍ਜੁਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕੁਸਲਂ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸੀਹਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਖੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬਸੇਟ੍ਠੋ ਪੁਰਿਸਸੀਹੋ’’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਸਾਲਸਾਖਂ ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਅਜ੍ਜੁਨੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਗਣ੍ਠੇਹਿ ਕਤਪਰਿਚਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਏવਾਹਂ ਅਮਤਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿવਟ੍ਟਜ੍ਝਾਸਯਤਾਯ ਦਹਰਕਾਲੇਯੇવ ਨਿਗਣ੍ਠੇਸੁ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਾਰਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਾ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੧੪.੬੦-੬੫) –
Asakkhiṃ vata attānanti āyasmato ajjunattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto vipassissa bhagavato kāle sīhayoniyaṃ nibbatto ekadivasaṃ araññe aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ satthāraṃ disvā ‘‘ayaṃ kho imasmiṃ kāle sabbaseṭṭho purisasīho’’ti pasannamānaso supupphitasālasākhaṃ bhañjitvā satthāraṃ pūjesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ seṭṭhikule nibbatti. Ajjunotissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto nigaṇṭhehi kataparicayo hutvā ‘‘evāhaṃ amataṃ adhigamissāmī’’ti vivaṭṭajjhāsayatāya daharakāleyeva nigaṇṭhesu pabbajitvā tattha sāraṃ alabhanto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho sāsane pabbajitvā vipassanaṃ ārabhitvā nacirasseva arahā ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.60-65) –
‘‘ਮਿਗਰਾਜਾ ਤਦਾ ਆਸਿਂ, ਅਭਿਜਾਤੋ ਸੁਕੇਸਰੀ।
‘‘Migarājā tadā āsiṃ, abhijāto sukesarī;
ਗਿਰਿਦੁਗ੍ਗਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ, ਅਦ੍ਦਸਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ॥
Giriduggaṃ gavesanto, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ਅਯਂ ਨੁ ਖੋ ਮਹਾવੀਰੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤਿ ਮਹਾਜਨਂ।
‘‘Ayaṃ nu kho mahāvīro, nibbāpeti mahājanaṃ;
ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਉਪਾਸੇਯ੍ਯਂ, ਦੇવਦੇવਂ ਨਰਾਸਭਂ॥
Yaṃnūnāhaṃ upāseyyaṃ, devadevaṃ narāsabhaṃ.
‘‘ਸਾਖਂ ਸਾਲਸ੍ਸ ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ, ਸਕੋਸਂ ਪੁਪ੍ਫਮਾਹਰਿਂ।
‘‘Sākhaṃ sālassa bhañjitvā, sakosaṃ pupphamāhariṃ;
ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਅਦਾਸਿਂ ਪੁਪ੍ਫਮੁਤ੍ਤਮਂ॥
Upagantvāna sambuddhaṃ, adāsiṃ pupphamuttamaṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਪੁਪ੍ਫਮਭਿਰੋਪਯਿਂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਪੁਪ੍ਫਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, pupphadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਇਤੋ ਚ ਨવਮੇ ਕਪ੍ਪੇ, વਿਰੋਚਨਸਨਾਮਕਾ।
‘‘Ito ca navame kappe, virocanasanāmakā;
ਤਯੋ ਆਸਿਂਸੁ ਰਾਜਾਨੋ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਮਹਬ੍ਬਲਾ॥
Tayo āsiṃsu rājāno, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਸੁਖਾਧਿਗਮਸਮ੍ਭੂਤੇਨ ਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā anuttarasukhādhigamasambhūtena pītivegena udānaṃ udānento –
੮੮.
88.
‘‘ਅਸਕ੍ਖਿਂ વਤ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, ਉਦ੍ਧਾਤੁਂ ਉਦਕਾ ਥਲਂ।
‘‘Asakkhiṃ vata attānaṃ, uddhātuṃ udakā thalaṃ;
વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਮਹੋਘੇવ, ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਹ’’ਨ੍ਤਿ॥ – ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Vuyhamāno mahogheva, saccāni paṭivijjhaha’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
ਤਤ੍ਥ ਅਸਕ੍ਖਿਨ੍ਤਿ ਸਕ੍ਕੋਸਿਂ। વਤਾਤਿ વਿਮ੍ਹਯੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਅਤਿવਿਮ੍ਹਯਨੀਯਞ੍ਹੇਤਂ ਯਦਿਦਂ ਸਚ੍ਚਪਟਿવੇਧੋ। ਤੇਨਾਹ –
Tattha asakkhinti sakkosiṃ. Vatāti vimhaye nipāto. Ativimhayanīyañhetaṃ yadidaṃ saccapaṭivedho. Tenāha –
‘‘ਤਂ ਕਿਂਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਤਮਂ ਨੁ ਖੋ ਦੁਕ੍ਕਰਤਰਂ વਾ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਤਰਂ વਾ, ਯਂ ਸਤ੍ਤਧਾ ਭਿਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾਲਸ੍ਸ ਕੋਟਿਯਾ ਕੋਟਿਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੧੧੫)?
‘‘Taṃ kiṃmaññatha, bhikkhave, katamaṃ nu kho dukkarataraṃ vā durabhisambhavataraṃ vā, yaṃ sattadhā bhinnassa vālassa koṭiyā koṭiṃ paṭivijjheyyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.1115)?
ਅਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਨਿਯਕਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਯੋ ਹਿ ਪਰੋ ਨ ਹੋਤਿ ਸੋ ਅਤ੍ਤਾਤਿ। ਉਦ੍ਧਾਤੁਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ, ‘‘ਉਦ੍ਧਟ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਉਦਕਾਤਿ ਸਂਸਾਰਮਹੋਘਸਙ੍ਖਾਤਾ ਉਦਕਾ। ਥਲਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਥਲਂ। વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਮਹੋਘੇવਾਤਿ ਮਹਣ੍ਣવੇ વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ વਿਯ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਨਾਮ ਗਮ੍ਭੀਰવਿਤ੍ਥਤੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠੇ ਮਹਤਿ ਉਦਕੋਘੇ વੇਗਸਾ વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਪੁਰਿਸੋ ਕੇਨਚਿ ਅਤ੍ਥਕਾਮੇਨ ਉਪਨੀਤਂ ਫਿਯਾਰਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦਲ਼੍ਹਨਾવਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਸੁਖੇਨੇવ ਤਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਪਾਰਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਾਹਂ ਸਂਸਾਰਮਹੋਘੇ ਕਿਲੇਸਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰવੇਗੇਨ વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਉਪਨੀਤਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨੁਪੇਤਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਨਾવਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਥਲਂ ਪਤ੍ਤੁਂ ਅਹੋ ਅਸਕ੍ਖਿਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਪਨ ਅਸਕ੍ਖਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਹ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਯਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਹਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਾવਨਾਪਟਿવੇਧੇਨ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਅਞ੍ਞਾਸਿਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਕ੍ਖਿਂ વਤ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਦ੍ਧਾਤੁਂ ਉਦਕਾ ਥਲਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Attānanti niyakajjhattaṃ sandhāya vadati. Yo hi paro na hoti so attāti. Uddhātunti uddharituṃ, ‘‘uddhaṭa’’ntipi pāṭho. Udakāti saṃsāramahoghasaṅkhātā udakā. Thalanti nibbānathalaṃ. Vuyhamāno mahoghevāti mahaṇṇave vuyhamāno viya. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā nāma gambhīravitthate appatiṭṭhe mahati udakoghe vegasā vuyhamāno puriso kenaci atthakāmena upanītaṃ phiyārittasampannaṃ daḷhanāvaṃ labhitvā sukheneva tato attānaṃ uddharituṃ sakkuṇeyya pāraṃ pāpuṇeyya, evamevāhaṃ saṃsāramahoghe kilesābhisaṅkhāravegena vuyhamāno satthārā upanītaṃ samathavipassanupetaṃ ariyamagganāvaṃ labhitvā tato attānaṃ uddharituṃ nibbānathalaṃ pattuṃ aho asakkhinti. Yathā pana asakkhi, taṃ dassetuṃ ‘‘saccāni paṭivijjhaha’’nti āha. Yasmā ahaṃ dukkhādīni cattāri ariyasaccāni pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāpaṭivedhena paṭivijjhiṃ ariyamaggañāṇena aññāsiṃ, tasmā asakkhiṃ vata attānaṃ uddhātuṃ udakā thalanti yojanā.
ਅਜ੍ਜੁਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Ajjunattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੮. ਅਜ੍ਜੁਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 8. Ajjunattheragāthā