| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
३. अकालचीवरसिक्खापदवण्णना
3. Akālacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
पुरिमसिक्खापदे विय एत्थापि भिक्खुनाति सामिअत्थे करणवचनन्ति आह ‘‘निट्ठितचीवरस्मिं भिक्खुना’’तिआदि। ‘‘अकालचीवरं नाम अनत्थते कथिने एकादसमासे उप्पन्नं, अत्थते कथिने सत्तमासे उप्पन्नं, कालेपि आदिस्स दिन्नं, एतं अकालचीवरं नामा’’ति (पारा॰ ५००) पदभाजनियं वुत्तत्ता ‘‘य्वायं अनत्थते कथिने’’तिआदिमाह। य्वायं चीवरकालो वुत्तोति सम्बन्धो। वस्सानस्साति वस्सानसङ्खातस्स उतुनो। पच्छिमो मासो नाम चीवरमासो। तस्मिञ्हि अनत्थतेपि कथिने उप्पन्नं चीवरं अनधिट्ठितं, अविकप्पितं ठपेतुं वट्टति। पञ्च मासाति पच्छिमकत्तिकमासो, हेमन्तिका चत्तारो चाति पञ्च मासा। अञ्ञदाति अनत्थते कथिने एकादसमासे, अत्थते कथिने सत्तमासे। कालेपीति ‘‘अनत्थते कथिने चीवरमासो, अत्थते कथिने पञ्च मासा’’ति यथावुत्तचीवरकालेपि। ‘‘आदिना नयेना’’ति इमिना ‘‘ददामि दज्जामी’’तिआदीनं (पारा॰ अट्ठ॰ २.४६९) सङ्गहो। किञ्चापि चेतानि सब्बानि ‘‘अकालचीवर’’न्ति वुत्तानि, तथापि पिट्ठिसमयेयेव उप्पन्नानि ‘‘अकालचीवर’’न्ति इधाधिप्पेतानि।
Purimasikkhāpade viya etthāpi bhikkhunāti sāmiatthe karaṇavacananti āha ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā’’tiādi. ‘‘Akālacīvaraṃ nāma anatthate kathine ekādasamāse uppannaṃ, atthate kathine sattamāse uppannaṃ, kālepi ādissa dinnaṃ, etaṃ akālacīvaraṃ nāmā’’ti (pārā. 500) padabhājaniyaṃ vuttattā ‘‘yvāyaṃ anatthate kathine’’tiādimāha. Yvāyaṃ cīvarakālo vuttoti sambandho. Vassānassāti vassānasaṅkhātassa utuno. Pacchimo māso nāma cīvaramāso. Tasmiñhi anatthatepi kathine uppannaṃ cīvaraṃ anadhiṭṭhitaṃ, avikappitaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati. Pañca māsāti pacchimakattikamāso, hemantikā cattāro cāti pañca māsā. Aññadāti anatthate kathine ekādasamāse, atthate kathine sattamāse. Kālepīti ‘‘anatthate kathine cīvaramāso, atthate kathine pañca māsā’’ti yathāvuttacīvarakālepi. ‘‘Ādinā nayenā’’ti iminā ‘‘dadāmi dajjāmī’’tiādīnaṃ (pārā. aṭṭha. 2.469) saṅgaho. Kiñcāpi cetāni sabbāni ‘‘akālacīvara’’nti vuttāni, tathāpi piṭṭhisamayeyeva uppannāni ‘‘akālacīvara’’nti idhādhippetāni.
‘‘काले सङ्घस्स इदं अकालचीवर’’न्ति दिन्नं पन अकालचीवरसामञ्ञतो अत्थुद्धारवसेन वुत्तं। यथा पिट्ठिसमये उप्पन्नं चीवरं वुट्ठवस्सेहि, सेसेहि च सम्मुखीभूतेहि भाजेतुं लब्भतीति अकालचीवरं नाम जातं, तथेविदम्पीति तदिदं अकालचीवरसामञ्ञं। यदि एवं ‘‘पुग्गलस्स वा इदं तुय्हं ‘दम्मी’तिआदिना नयेन दिन्न’’न्ति कस्मा वुत्तं, न हि पुग्गलस्स आदिस्स दिन्नं केनचि भाजनीयं होतीति? नायं विरोधो, आदिस्स दानसामञ्ञतो लब्भमानमत्थं दस्सेतुं तथा वुत्तन्ति। अत्तनो वा धनेनाति अत्तनो कप्पाससुत्तादिना धनेन। इमस्स ‘‘उप्पज्जेय्या’’ति इमिना सम्बन्धो वेदितब्बो। ‘‘सीमाय देती’’तिआदि पुग्गलाधिट्ठाननयेन वुत्तं। एत्थ पन सीमाय दानं एका मातिका, कतिकाय दानं दुतिया…पे॰… पुग्गलस्स दानं अट्ठमा।
‘‘Kāle saṅghassa idaṃ akālacīvara’’nti dinnaṃ pana akālacīvarasāmaññato atthuddhāravasena vuttaṃ. Yathā piṭṭhisamaye uppannaṃ cīvaraṃ vuṭṭhavassehi, sesehi ca sammukhībhūtehi bhājetuṃ labbhatīti akālacīvaraṃ nāma jātaṃ, tathevidampīti tadidaṃ akālacīvarasāmaññaṃ. Yadi evaṃ ‘‘puggalassa vā idaṃ tuyhaṃ ‘dammī’tiādinā nayena dinna’’nti kasmā vuttaṃ, na hi puggalassa ādissa dinnaṃ kenaci bhājanīyaṃ hotīti? Nāyaṃ virodho, ādissa dānasāmaññato labbhamānamatthaṃ dassetuṃ tathā vuttanti. Attano vā dhanenāti attano kappāsasuttādinā dhanena. Imassa ‘‘uppajjeyyā’’ti iminā sambandho veditabbo. ‘‘Sīmāya detī’’tiādi puggalādhiṭṭhānanayena vuttaṃ. Ettha pana sīmāya dānaṃ ekā mātikā, katikāya dānaṃ dutiyā…pe… puggalassa dānaṃ aṭṭhamā.
‘‘परिक्खेपारहट्ठानेना’’ति इमिना अपरिक्खित्तस्स विहारस्स धुवसन्निपातट्ठानादितो पठमलेड्डुपातस्स अन्तो उपचारसीमाति दस्सेति। इदानि दुतियलेड्डुपातस्सपि अन्तो उपचारसीमायेवाति दस्सेतुं ‘‘अपिचा’’तिआदि आरद्धं। धुवसन्निपातट्ठानम्पि सीमापरियन्तगतमेव वेदितब्बं। आवासे वड्ढन्ते वड्ढतीति सचे उपचारतो अबहिभूतो हुत्वा आवासो वड्ढतीति अधिप्पायो। महापच्चरियं पन ‘‘भिक्खूसुपि वड्ढन्तेसु वड्ढती’’ति वुत्तं। ‘‘सचे विहारे सन्निपतितभिक्खूहि सद्धिं एकाबद्धा हुत्वा योजनसतम्पि पूरेत्वा निसीदन्ति, योजनसतम्पि उपचारसीमाव होति, सब्बेसं लाभो पापुणाती’’ति (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) समन्तपासादिकायं वुत्तं। भिक्खुनीनं आरामपवेसनसेनासनापुच्छनानीति आगन्तुकगमिकानं भिक्खुनीनं आरामपवेसनापुच्छनं, सेनासनापुच्छनञ्चाति अत्थो। तथा हि आगन्तुकाय भिक्खुनिया आरामपवेसनं आपुच्छितब्बं, गमिकाय सङ्घिकं दसविधं सेनासनं। एत्थ च किञ्चापि ‘‘भिक्खुनीन’’न्ति वुत्तं, गमिकस्स पन भिक्खुस्सापि इमिस्सायेव सीमाय वसेन सेनासनापुच्छनं वेदितब्बं।
‘‘Parikkhepārahaṭṭhānenā’’ti iminā aparikkhittassa vihārassa dhuvasannipātaṭṭhānādito paṭhamaleḍḍupātassa anto upacārasīmāti dasseti. Idāni dutiyaleḍḍupātassapi anto upacārasīmāyevāti dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ. Dhuvasannipātaṭṭhānampi sīmāpariyantagatameva veditabbaṃ. Āvāse vaḍḍhante vaḍḍhatīti sace upacārato abahibhūto hutvā āvāso vaḍḍhatīti adhippāyo. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘bhikkhūsupi vaḍḍhantesu vaḍḍhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sace vihāre sannipatitabhikkhūhi saddhiṃ ekābaddhā hutvā yojanasatampi pūretvā nisīdanti, yojanasatampi upacārasīmāva hoti, sabbesaṃ lābho pāpuṇātī’’ti (mahāva. aṭṭha. 379) samantapāsādikāyaṃ vuttaṃ. Bhikkhunīnaṃ ārāmapavesanasenāsanāpucchanānīti āgantukagamikānaṃ bhikkhunīnaṃ ārāmapavesanāpucchanaṃ, senāsanāpucchanañcāti attho. Tathā hi āgantukāya bhikkhuniyā ārāmapavesanaṃ āpucchitabbaṃ, gamikāya saṅghikaṃ dasavidhaṃ senāsanaṃ. Ettha ca kiñcāpi ‘‘bhikkhunīna’’nti vuttaṃ, gamikassa pana bhikkhussāpi imissāyeva sīmāya vasena senāsanāpucchanaṃ veditabbaṃ.
परिवासमानत्तारोचनन्ति पारिवासिकमानत्तचारीनं परिवासारोचनं, मानत्तारोचनञ्च। वस्सच्छेदनिस्सयसेनासनग्गाहादिविधानन्ति वस्सच्छेदविधानं, निस्सयग्गाहविधानं, सेनासनग्गाहविधानन्ति अत्थो। आदिसद्देन निस्सयपटिप्पस्सद्धि, लाभग्गाहो आगन्तुकवत्तं पूरेत्वा आरामपवेसनन्ति एवमादिकं सङ्गण्हाति। इमिस्साव सीमाय वसेनाति उपचारसीमायेवाति यथासम्भवं अन्तो, बहि च इमस्स सब्बस्स लब्भनतो वुत्तं।
Parivāsamānattārocananti pārivāsikamānattacārīnaṃ parivāsārocanaṃ, mānattārocanañca. Vassacchedanissayasenāsanaggāhādividhānanti vassacchedavidhānaṃ, nissayaggāhavidhānaṃ, senāsanaggāhavidhānanti attho. Ādisaddena nissayapaṭippassaddhi, lābhaggāho āgantukavattaṃ pūretvā ārāmapavesananti evamādikaṃ saṅgaṇhāti. Imissāva sīmāya vasenāti upacārasīmāyevāti yathāsambhavaṃ anto, bahi ca imassa sabbassa labbhanato vuttaṃ.
लाभत्थाय ठपिता सीमा लाभसीमा (महाव॰ ३७९), सा च खो नेव सम्मासम्बुद्धेन अनुञ्ञाता, न धम्मसङ्गाहकत्थेरेहि ठपिता, अपिच खो लाभदायकेहि। तेनाह ‘‘यं राजराजमहामत्तादयो’’तिआदि। समन्ताति विहारस्स समन्ता। यन्ति सुङ्कसस्सादि। ‘‘सीमं ठपेन्ती’’ति पाठसेसो। एकस्स रञ्ञो आणापवत्तिट्ठानन्ति चोळभोगो केरळभोगोति एवं एकेकस्स रञ्ञो आणापवत्तिट्ठानं। द्विधा आपो गतो एत्थाति दीपो, ओघेन अनज्झोत्थतो भूमिभागो, सोव सीमा दीपसीमा। तेनाह समुद्दन्तेना’’तिआदि। चक्कवाळसीमा चक्कवाळपब्बतेनेव परिच्छिन्नाति आह ‘‘एकचक्कवाळपब्बतपरिक्खेपब्भन्तरं चक्कवाळसीमा’’ति।
Lābhatthāya ṭhapitā sīmā lābhasīmā (mahāva. 379), sā ca kho neva sammāsambuddhena anuññātā, na dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitā, apica kho lābhadāyakehi. Tenāha ‘‘yaṃ rājarājamahāmattādayo’’tiādi. Samantāti vihārassa samantā. Yanti suṅkasassādi. ‘‘Sīmaṃ ṭhapentī’’ti pāṭhaseso. Ekassa rañño āṇāpavattiṭṭhānanti coḷabhogo keraḷabhogoti evaṃ ekekassa rañño āṇāpavattiṭṭhānaṃ. Dvidhā āpo gato etthāti dīpo, oghena anajjhotthato bhūmibhāgo, sova sīmā dīpasīmā. Tenāha samuddantenā’’tiādi. Cakkavāḷasīmā cakkavāḷapabbateneva paricchinnāti āha ‘‘ekacakkavāḷapabbataparikkhepabbhantaraṃ cakkavāḷasīmā’’ti.
सेसाति खण्डसीमादयो। खण्डसीमाय देमाति दिन्नन्ति खण्डसीमाय केनचि कम्मेन सन्निपतितं सङ्घं दिस्वा ‘‘खण्डसीमायं सङ्घस्स देमा’’ति दिन्नं। खण्डसीमाय ठिते रुक्खे वा पब्बते वा ठितोपि हेट्ठा वा पथविवेमज्झगतोपि खण्डसीमायेव ठितोति वेदितब्बो। समानसंवाससीमाय दिन्नन्ति ‘‘समानसंवाससीमाय दम्मी’’ति दिन्नं। एस नयो सेसेसुपि। खण्डसीमा सीमन्तरिकट्ठानं न पापुणाति तत्थ समानसंवाससीमाय अभावतोति अधिप्पायो। समानसंवासअविप्पवाससीमासु दिन्नस्स इदं नानात्तं – ‘‘अविप्पवाससीमाय दम्मी’’ति दिन्नं गामट्ठानं न पापुणाति। कस्मा? ‘‘ठपेत्वा गामञ्च गामूपचारञ्चा’’ति (महाव॰ १४४) वुत्तत्ता । ‘‘समानसंवाससीमाय दम्मी’’ति दिन्नं पन गामे ठितानम्पि पापुणातीति। अब्भन्तरसीमाउदकुक्खेपसीमासु दिन्नन्ति तत्थ उपोसथादिअत्थाय सन्निपतिते दिस्वा ‘‘इमिस्सा अब्भन्तरसीमाय देमा’’तिआदिना दिन्नं। जनपदरट्ठरज्जदीपचक्कवाळसीमासुपि गामसीमादीसु वुत्तसदिसोव विनिच्छयोति आह ‘‘जनपदसीमादीसू’’तिआदि। एकोपि गन्त्वा सब्बेसं सङ्गण्हितुं लभतीति एकोपि गन्त्वा इध वस्सग्गेन भाजेत्वा गहेत्वा आगन्तुं लभतीति अत्थो। एकोति सभागो एको भिक्खु, अयम्पि भागमेव गहेतुं लभति। तेनाह ‘‘सभागानं भागं गण्हाती’’ति।
Sesāti khaṇḍasīmādayo. Khaṇḍasīmāya demāti dinnanti khaṇḍasīmāya kenaci kammena sannipatitaṃ saṅghaṃ disvā ‘‘khaṇḍasīmāyaṃ saṅghassa demā’’ti dinnaṃ. Khaṇḍasīmāya ṭhite rukkhe vā pabbate vā ṭhitopi heṭṭhā vā pathavivemajjhagatopi khaṇḍasīmāyeva ṭhitoti veditabbo. Samānasaṃvāsasīmāya dinnanti ‘‘samānasaṃvāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ. Esa nayo sesesupi. Khaṇḍasīmā sīmantarikaṭṭhānaṃ na pāpuṇāti tattha samānasaṃvāsasīmāya abhāvatoti adhippāyo. Samānasaṃvāsaavippavāsasīmāsu dinnassa idaṃ nānāttaṃ – ‘‘avippavāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ gāmaṭṭhānaṃ na pāpuṇāti. Kasmā? ‘‘Ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) vuttattā . ‘‘Samānasaṃvāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ pana gāme ṭhitānampi pāpuṇātīti. Abbhantarasīmāudakukkhepasīmāsu dinnanti tattha uposathādiatthāya sannipatite disvā ‘‘imissā abbhantarasīmāya demā’’tiādinā dinnaṃ. Janapadaraṭṭharajjadīpacakkavāḷasīmāsupi gāmasīmādīsu vuttasadisova vinicchayoti āha ‘‘janapadasīmādīsū’’tiādi. Ekopi gantvā sabbesaṃ saṅgaṇhituṃ labhatīti ekopi gantvā idha vassaggena bhājetvā gahetvā āgantuṃ labhatīti attho. Ekoti sabhāgo eko bhikkhu, ayampi bhāgameva gahetuṃ labhati. Tenāha ‘‘sabhāgānaṃ bhāgaṃ gaṇhātī’’ti.
एवं ताव यो सीमं परामसित्वा देति, तस्स दाने विनिच्छयं वत्वा इदानि यो ‘‘असुकसीमाया’’ति वत्तुं न जानाति, केवलं ‘‘सीमा’’ति वचनमत्तमेव जानन्तो विहारं आगन्त्वा ‘‘सीमाय दम्मी’’ति वा ‘‘सीमट्ठकसङ्घस्स दम्मी’’ति वा भणति, तत्थ विनिच्छयं दस्सेतुं ‘‘यो पन विहारं पविसित्वा’’तिआदिमाह। कतरन्ति कतरसीमं। अहमेतं भेदं न जानामीति अहं ‘‘असुका सीमा’’ति एतं विभागं न जानामि। उपचारसीमट्ठेहि भाजेतब्बं लाभस्स उपचारसीमाय परिच्छिन्नत्ताति अधिप्पायो। साति समानलाभकतिका।
Evaṃ tāva yo sīmaṃ parāmasitvā deti, tassa dāne vinicchayaṃ vatvā idāni yo ‘‘asukasīmāyā’’ti vattuṃ na jānāti, kevalaṃ ‘‘sīmā’’ti vacanamattameva jānanto vihāraṃ āgantvā ‘‘sīmāya dammī’’ti vā ‘‘sīmaṭṭhakasaṅghassa dammī’’ti vā bhaṇati, tattha vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘yo pana vihāraṃ pavisitvā’’tiādimāha. Kataranti katarasīmaṃ. Ahametaṃ bhedaṃ na jānāmīti ahaṃ ‘‘asukā sīmā’’ti etaṃ vibhāgaṃ na jānāmi. Upacārasīmaṭṭhehi bhājetabbaṃ lābhassa upacārasīmāya paricchinnattāti adhippāyo. Sāti samānalābhakatikā.
यत्थ मय्हं धुवकारा करीयन्तीति (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) एत्थ यस्मिं विहारे तस्स चीवरदायकस्स सन्तकं सङ्घस्स पाकवत्तं वा वत्तति। यस्मिं विहारे भिक्खू अत्तनो भारं कत्वा सदा गेहे भोजेति, यत्थ वा अनेन आवासो वा कारितो, सलाकभत्तादीनि वा निबद्धानि, इमे धुवकारा नाम। येन पन सकलोपि विहारो पतिट्ठापितो, तत्थ वत्तब्बमेव नत्थि। तेनाह ‘‘यत्थ तस्स पाकवत्तं वा वत्तती’’तिआदि। तत्थ पाकवत्तन्ति दानवत्तं। वत्ततीति पवत्तति। यतोति यस्मा विहारा। यत्थाति यस्मिं विहारे। सब्बत्थाति सब्बेसु विहारेसु। मातिकं आरोपेत्वाति एकस्मिं विहारे भिक्खू बहुतरा, एकस्मिं थोकतरा, एकञ्च वत्थं, धुवकारट्ठानञ्च बहुकं, कत्थ देमाति पुच्छित्वा, यदि पन मञ्चो वा पीठं वा एकमेव होति, तं पुच्छित्वा यस्स वा विहारस्स, एकविहारेपि वा यस्स सेनासनस्स सो विचारेति, तत्थ दातब्बं। सचेपि ‘‘असुकभिक्खु गण्हतू’’ति वदति, वट्टति। अथ ‘‘मय्हं धुवकारे देथा’’ति वत्वा अविचारेत्वाव गच्छति, सङ्घस्सपि विचारेतुं वट्टति। एवं पन विचारेतब्बं – ‘‘सङ्घत्थेरस्स वसनट्ठाने देथा’’ति वत्तब्बं। सचे तत्थ सेनासनं परिपुण्णं होति, यत्थ नप्पहोति, तत्थ दातब्बं। सचे एको भिक्खु ‘‘मय्हं वसनट्ठाने सेनासनपरिभोगभण्डं नत्थी’’ति वदति, तत्थ दातब्बं।
Yattha mayhaṃ dhuvakārā karīyantīti (mahāva. aṭṭha. 379) ettha yasmiṃ vihāre tassa cīvaradāyakassa santakaṃ saṅghassa pākavattaṃ vā vattati. Yasmiṃ vihāre bhikkhū attano bhāraṃ katvā sadā gehe bhojeti, yattha vā anena āvāso vā kārito, salākabhattādīni vā nibaddhāni, ime dhuvakārā nāma. Yena pana sakalopi vihāro patiṭṭhāpito, tattha vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘yattha tassa pākavattaṃ vā vattatī’’tiādi. Tattha pākavattanti dānavattaṃ. Vattatīti pavattati. Yatoti yasmā vihārā. Yatthāti yasmiṃ vihāre. Sabbatthāti sabbesu vihāresu. Mātikaṃ āropetvāti ekasmiṃ vihāre bhikkhū bahutarā, ekasmiṃ thokatarā, ekañca vatthaṃ, dhuvakāraṭṭhānañca bahukaṃ, kattha demāti pucchitvā, yadi pana mañco vā pīṭhaṃ vā ekameva hoti, taṃ pucchitvā yassa vā vihārassa, ekavihārepi vā yassa senāsanassa so vicāreti, tattha dātabbaṃ. Sacepi ‘‘asukabhikkhu gaṇhatū’’ti vadati, vaṭṭati. Atha ‘‘mayhaṃ dhuvakāre dethā’’ti vatvā avicāretvāva gacchati, saṅghassapi vicāretuṃ vaṭṭati. Evaṃ pana vicāretabbaṃ – ‘‘saṅghattherassa vasanaṭṭhāne dethā’’ti vattabbaṃ. Sace tattha senāsanaṃ paripuṇṇaṃ hoti, yattha nappahoti, tattha dātabbaṃ. Sace eko bhikkhu ‘‘mayhaṃ vasanaṭṭhāne senāsanaparibhogabhaṇḍaṃ natthī’’ti vadati, tattha dātabbaṃ.
सङ्घस्स दम्मीति दिन्नन्ति ‘‘इमानि चीवरानि सङ्घस्स दम्मी’’ति एवं दिन्नं। ततो बहिद्धापीति उपचारसीमातो बहिद्धापि। तेहि सद्धिन्ति उपचारसीमागतेहि सद्धिं। एकाबद्धानञ्च पापुणाति परिसावसेन वड्ढिता सीमा होतीति कत्वाति अधिप्पायो। तस्माति यस्मा उपचारसीमागतानं पापुणाति, यस्मा च ततो बहिद्धापि उपचारसीमोक्कन्तेहि एकाबद्धानं पापुणाति, तस्मा। तेसन्ति उपचारसीमागतानं, ततो बहिद्धा तेहि सद्धिं एकाबद्धानञ्च। गाहते सतीति अन्तेवासिकादिके गण्हन्ते सति। असम्पत्तानम्पीति उपचारसीमायं ठितेहि घण्टिं पहरित्वा कालं घोसेत्वा लाभभाजनट्ठानं असम्पत्तानम्पि उपचारसीमाय पविट्ठानं, तेहि वा सद्धिं एकाबद्धानं हुत्वा अत्तनो विहारद्वारे वा अन्तोविहारेयेव वा ठितानञ्चाति अत्थो। भागो दातब्बोति सङ्घनवकस्स दिन्नेपीति अधिप्पायो। दुतियभागे पन थेरासनं आरुळ्हे आगतानं पठमभागो न पापुणाति। दुतियभागतो वस्सग्गेन दातब्बं।
Saṅghassadammīti dinnanti ‘‘imāni cīvarāni saṅghassa dammī’’ti evaṃ dinnaṃ. Tato bahiddhāpīti upacārasīmāto bahiddhāpi. Tehi saddhinti upacārasīmāgatehi saddhiṃ. Ekābaddhānañca pāpuṇāti parisāvasena vaḍḍhitā sīmā hotīti katvāti adhippāyo. Tasmāti yasmā upacārasīmāgatānaṃ pāpuṇāti, yasmā ca tato bahiddhāpi upacārasīmokkantehi ekābaddhānaṃ pāpuṇāti, tasmā. Tesanti upacārasīmāgatānaṃ, tato bahiddhā tehi saddhiṃ ekābaddhānañca. Gāhate satīti antevāsikādike gaṇhante sati. Asampattānampīti upacārasīmāyaṃ ṭhitehi ghaṇṭiṃ paharitvā kālaṃ ghosetvā lābhabhājanaṭṭhānaṃ asampattānampi upacārasīmāya paviṭṭhānaṃ, tehi vā saddhiṃ ekābaddhānaṃ hutvā attano vihāradvāre vā antovihāreyeva vā ṭhitānañcāti attho. Bhāgo dātabboti saṅghanavakassa dinnepīti adhippāyo. Dutiyabhāge pana therāsanaṃ āruḷhe āgatānaṃ paṭhamabhāgo na pāpuṇāti. Dutiyabhāgato vassaggena dātabbaṃ.
सचे पन ‘‘बहिउपचारसीमायं ठितानं देथा’’ति वदन्ति, न दातब्बं। यदि पन विहारो महा होति, थेरासनतो पट्ठाय वत्थेसु दीयमानेसु अलसजातिका महाथेरा पच्छा आगच्छन्ति, ‘‘भन्ते, वीसतिवस्सानं दीयति, तुम्हाकं ठितिका अतिक्कन्ता’’ति न वत्तब्बा। ठितिकं ठपेत्वा तेसं दत्वा पच्छा ठितिकाय दातब्बं।
Sace pana ‘‘bahiupacārasīmāyaṃ ṭhitānaṃ dethā’’ti vadanti, na dātabbaṃ. Yadi pana vihāro mahā hoti, therāsanato paṭṭhāya vatthesu dīyamānesu alasajātikā mahātherā pacchā āgacchanti, ‘‘bhante, vīsativassānaṃ dīyati, tumhākaṃ ṭhitikā atikkantā’’ti na vattabbā. Ṭhitikaṃ ṭhapetvā tesaṃ datvā pacchā ṭhitikāya dātabbaṃ.
‘‘असुकविहारे किर बहुचीवरं उप्पन्न’’न्ति सुत्वा योजनन्तरिकविहारतोपि भिक्खू आगच्छन्ति, सम्पत्तसम्पत्तानं ठितट्ठानतो पट्ठाय दातब्बं, अयमेत्थ सङ्खेपो। वित्थारो पन समन्तपासादिकाय चीवरक्खन्धकवण्णनायं (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) वुत्तनयेन वेदितब्बो।
‘‘Asukavihāre kira bahucīvaraṃ uppanna’’nti sutvā yojanantarikavihāratopi bhikkhū āgacchanti, sampattasampattānaṃ ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dātabbaṃ, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana samantapāsādikāya cīvarakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vuttanayena veditabbo.
एवं विहारं पविसित्वा ‘‘इमानि चीवरानि सङ्घस्स दम्मी’’ति दिन्नेसु विनिच्छयं वत्वा इदानि बहिउपचारसीमायं भिक्खुं दिस्वा ‘‘सङ्घस्स दम्मी’’ति दिन्नेसु विनिच्छयं दस्सेतुं ‘‘यं पना’’तिआदि वुत्तं। एकाबद्धपरिसाय पापुणातीति सचे योजनं फरित्वा परिसा ठिता होति, एकाबद्धा चे, सब्बेसं पापुणातीति अत्थो। एकाबद्धता चेत्थ द्वादसहत्थब्भन्तरतो परिच्छिन्दितब्बा। तेनाह ‘‘ये पना’’तिआदि।
Evaṃ vihāraṃ pavisitvā ‘‘imāni cīvarāni saṅghassa dammī’’ti dinnesu vinicchayaṃ vatvā idāni bahiupacārasīmāyaṃ bhikkhuṃ disvā ‘‘saṅghassa dammī’’ti dinnesu vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Ekābaddhaparisāya pāpuṇātīti sace yojanaṃ pharitvā parisā ṭhitā hoti, ekābaddhā ce, sabbesaṃ pāpuṇātīti attho. Ekābaddhatā cettha dvādasahatthabbhantarato paricchinditabbā. Tenāha ‘‘ye panā’’tiādi.
उभतोसङ्घस्स दिन्नन्ति (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) ‘‘उभतोसङ्घस्स दम्मी’’ति दिन्नं। ‘‘द्वेधासङ्घस्स दम्मि, द्विन्नं सङ्घानं दम्मि, भिक्खुसङ्घस्स च भिक्खुनिसङ्घस्स च दम्मी’’ति वुत्तेपि उभतोसङ्घस्स दिन्नमेव होति। उपड्ढं भिक्खूनं, उपड्ढं भिक्खुनीनं दातब्बन्ति द्वे भागे समे कत्वा एको भागो भिक्खूनं, एको भागो भिक्खुनीनं दातब्बो। गहेतुं लभति उभतोसङ्घग्गहणेन गहितत्ताति अधिप्पायो। चेतियस्साति थूपादिनो। तञ्हि धातायतनादिभावेन चितत्ता, लोकस्स चित्तीकारट्ठानताय च ‘‘चेतिय’’न्ति वुच्चति। न कोचि विसेसोति आह ‘‘इध पन चेतियस्सा’’तिआदि।
Ubhatosaṅghassa dinnanti (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘ubhatosaṅghassa dammī’’ti dinnaṃ. ‘‘Dvedhāsaṅghassa dammi, dvinnaṃ saṅghānaṃ dammi, bhikkhusaṅghassa ca bhikkhunisaṅghassa ca dammī’’ti vuttepi ubhatosaṅghassa dinnameva hoti. Upaḍḍhaṃ bhikkhūnaṃ, upaḍḍhaṃ bhikkhunīnaṃ dātabbanti dve bhāge same katvā eko bhāgo bhikkhūnaṃ, eko bhāgo bhikkhunīnaṃ dātabbo. Gahetuṃ labhati ubhatosaṅghaggahaṇena gahitattāti adhippāyo. Cetiyassāti thūpādino. Tañhi dhātāyatanādibhāvena citattā, lokassa cittīkāraṭṭhānatāya ca ‘‘cetiya’’nti vuccati. Na koci visesoti āha ‘‘idha pana cetiyassā’’tiādi.
‘‘उभतोसङ्घस्स च तुय्हञ्च चेतियस्स चा’’ति वुत्ते पन द्वावीसतिकोट्ठासे कत्वा दस भिक्खूनं, दस भिक्खुनीनं, एको पुग्गलस्स, एको चेतियस्स दातब्बो। तत्थ पुग्गलो सङ्घतोपि अत्तनो वस्सग्गेन पुन गहेतुं लभति, चेतियस्स एकोयेव। अयं पन वारो यथावुत्तेनेव नयेन ञायतीति कत्वा इध न वुत्तो। समन्तपासादिकायं (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) पन वुत्तोयेव।
‘‘Ubhatosaṅghassa ca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vutte pana dvāvīsatikoṭṭhāse katvā dasa bhikkhūnaṃ, dasa bhikkhunīnaṃ, eko puggalassa, eko cetiyassa dātabbo. Tattha puggalo saṅghatopi attano vassaggena puna gahetuṃ labhati, cetiyassa ekoyeva. Ayaṃ pana vāro yathāvutteneva nayena ñāyatīti katvā idha na vutto. Samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) pana vuttoyeva.
न मज्झे भिन्दित्वा दातब्बं ‘‘भिक्खुनीन’’न्ति पुग्गलिकवसेन वुत्तत्ता। पुग्गलो विसुं न लभतीति पुब्बे विय विसुं पुग्गलिककोट्ठासं न लभति। पापुणनट्ठानतो एकमेव लभतीति अत्तनो वस्सग्गेन पत्तब्बट्ठानतो एकमेव कोट्ठासं लभति। कस्मा? भिक्खुसङ्घग्गहणेन गहितत्ता। ‘‘भिक्खुसङ्घस्स च भिक्खुनीनञ्च तुय्हञ्च चेतियस्स चा’’ति वुत्तेपि चेतियस्स एकपुग्गलपटिवीसो लब्भति, पुग्गलस्स विसुं न लब्भति। तस्मा एकं चेतियस्स दत्वा अवसेसं भिक्खू च भिक्खुनियो च गणेत्वा भाजेतब्बं। तेनाह ‘‘चेतियस्स चाति वुत्ते पना’’तिआदि।
Namajjhe bhinditvā dātabbaṃ ‘‘bhikkhunīna’’nti puggalikavasena vuttattā. Puggalo visuṃ na labhatīti pubbe viya visuṃ puggalikakoṭṭhāsaṃ na labhati. Pāpuṇanaṭṭhānato ekameva labhatīti attano vassaggena pattabbaṭṭhānato ekameva koṭṭhāsaṃ labhati. Kasmā? Bhikkhusaṅghaggahaṇena gahitattā. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca bhikkhunīnañca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyassa ekapuggalapaṭivīso labbhati, puggalassa visuṃ na labbhati. Tasmā ekaṃ cetiyassa datvā avasesaṃ bhikkhū ca bhikkhuniyo ca gaṇetvā bhājetabbaṃ. Tenāha ‘‘cetiyassa cāti vutte panā’’tiādi.
तेहि सद्धिं पुग्गलचेतियपरामसनं अनन्तरनयसदिसमेवाति तेहि भिक्खूहि भिक्खुनीहि सद्धिं पुग्गलस्स च चेतियस्स च गहणं अनन्तरनयसदिसमेवाति अत्थो। ‘‘भिक्खूनञ्च भिक्खुनीनञ्च तुय्हञ्च, भिक्खूनञ्च भिक्खुनीनञ्च चेतियस्स च, भिक्खूनञ्च भिक्खुनीनञ्च तुय्हञ्च चेतियस्स चा’’ति वुत्तेपि चेतियस्स एकपटिवीसो लब्भति, पुग्गलस्स विसुं नत्थि, भिक्खू च भिक्खुनियो च गणेत्वाव भाजेतब्बन्ति वुत्तं होति। पुग्गलस्स विसुं न लब्भतीति पुग्गलस्स विसुं पटिवीसो न लब्भति, वस्सग्गेन एकोव लब्भतीति अत्थो। ‘‘भिक्खुसङ्घस्स च चेतियस्स चा’’ति वुत्ते पन चेतियस्स विसुं पटिवीसो लब्भतीति आह ‘‘चेतियस्स पन लब्भती’’ति। ‘‘भिक्खुसङ्घस्स च तुय्हञ्च चेतियस्स चा’’ति वुत्तेपि चेतियस्सेव विसुं लब्भति, न पुग्गलस्स। चेतियस्स पन लब्भतियेवाति ‘‘भिक्खूनञ्च चेतियस्स चा’’ति वुत्ते पन चेतियस्स विसुं पटिवीसो लब्भतीति अत्थो। ‘‘भिक्खूनञ्च तुय्हञ्च चेतियस्स चा’’ति वुत्तेपि चेतियस्सेव विसुं लब्भति, न पुग्गलस्स। भिक्खुनिसङ्घं आदिं कत्वापि एवमेव योजेतब्बं।
Tehi saddhiṃ puggalacetiyaparāmasanaṃ anantaranayasadisamevāti tehi bhikkhūhi bhikkhunīhi saddhiṃ puggalassa ca cetiyassa ca gahaṇaṃ anantaranayasadisamevāti attho. ‘‘Bhikkhūnañca bhikkhunīnañca tuyhañca, bhikkhūnañca bhikkhunīnañca cetiyassa ca, bhikkhūnañca bhikkhunīnañca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyassa ekapaṭivīso labbhati, puggalassa visuṃ natthi, bhikkhū ca bhikkhuniyo ca gaṇetvāva bhājetabbanti vuttaṃ hoti. Puggalassa visuṃ na labbhatīti puggalassa visuṃ paṭivīso na labbhati, vassaggena ekova labbhatīti attho. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca cetiyassa cā’’ti vutte pana cetiyassa visuṃ paṭivīso labbhatīti āha ‘‘cetiyassa pana labbhatī’’ti. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyasseva visuṃ labbhati, na puggalassa. Cetiyassa pana labbhatiyevāti ‘‘bhikkhūnañca cetiyassa cā’’ti vutte pana cetiyassa visuṃ paṭivīso labbhatīti attho. ‘‘Bhikkhūnañca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyasseva visuṃ labbhati, na puggalassa. Bhikkhunisaṅghaṃ ādiṃ katvāpi evameva yojetabbaṃ.
एत्थाह – यं पनेतरहि (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) पण्डितमनुस्सा सधातुकं पटिमं वा चेतियं वा ठपेत्वा बुद्धप्पमुखस्स उभतोसङ्घस्स दानं देन्ति, पटिमाय वा चेतियस्स वा पुरतो आधारके पत्तं ठपेत्वा दक्खिणोदकं दत्वा ‘‘बुद्धानं देमा’’ति, तत्थ यं पठमं खादनीयं भोजनीयं देन्ति, विहारं वा आहरित्वा ‘‘इदं चेतियस्स देमा’’ति पिण्डपातञ्च मालागन्धादीनि च देन्ति, तत्थ कथं पटिपज्जितब्बन्ति? वुच्चते – मालागन्धादीनि ताव चेतिये आरोपेतब्बानि, वत्थेहि पटाका, तेलेन पदीपा कातब्बा, पिण्डपातमधुफाणितादीनि पन यो निबद्धचेतियजग्गको होति पब्बजितो वा गहट्ठो वा, तस्स दातब्बानि। निबद्धजग्गके असति आहटभत्तं ठपेत्वा वत्तं कत्वा परिभुञ्जितुं वट्टति। उपकट्ठे काले भुञ्जित्वा पच्छापि वत्तं कातुं वट्टतियेव।
Etthāha – yaṃ panetarahi (mahāva. aṭṭha. 379) paṇḍitamanussā sadhātukaṃ paṭimaṃ vā cetiyaṃ vā ṭhapetvā buddhappamukhassa ubhatosaṅghassa dānaṃ denti, paṭimāya vā cetiyassa vā purato ādhārake pattaṃ ṭhapetvā dakkhiṇodakaṃ datvā ‘‘buddhānaṃ demā’’ti, tattha yaṃ paṭhamaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ denti, vihāraṃ vā āharitvā ‘‘idaṃ cetiyassa demā’’ti piṇḍapātañca mālāgandhādīni ca denti, tattha kathaṃ paṭipajjitabbanti? Vuccate – mālāgandhādīni tāva cetiye āropetabbāni, vatthehi paṭākā, telena padīpā kātabbā, piṇḍapātamadhuphāṇitādīni pana yo nibaddhacetiyajaggako hoti pabbajito vā gahaṭṭho vā, tassa dātabbāni. Nibaddhajaggake asati āhaṭabhattaṃ ṭhapetvā vattaṃ katvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Upakaṭṭhe kāle bhuñjitvā pacchāpi vattaṃ kātuṃ vaṭṭatiyeva.
मालागन्धादीसु च यं किञ्चि ‘‘इदं हरित्वा चेतियपूजं करोथा’’ति वुत्ते दूरम्पि हरित्वा पूजेतब्बं। ‘‘भिक्खुसङ्घस्स हरा’’ति वुत्तेपि हरितब्बं। सचे पन ‘‘अहं पिण्डाय चरामि, आसनसालायं भिक्खू अत्थि, ते हरिस्सन्ती’’ति वुत्ते ‘‘भन्ते, तुय्हंयेव दम्मी’’ति वदति, भुञ्जितुं वट्टति। अथ पन ‘‘भिक्खुसङ्घस्स दस्सामी’’ति हरन्तस्स गच्छतो अन्तराव कालो उपकट्ठो होति, अत्तनो पापेत्वा भुञ्जितुं वट्टति।
Mālāgandhādīsu ca yaṃ kiñci ‘‘idaṃ haritvā cetiyapūjaṃ karothā’’ti vutte dūrampi haritvā pūjetabbaṃ. ‘‘Bhikkhusaṅghassa harā’’ti vuttepi haritabbaṃ. Sace pana ‘‘ahaṃ piṇḍāya carāmi, āsanasālāyaṃ bhikkhū atthi, te harissantī’’ti vutte ‘‘bhante, tuyhaṃyeva dammī’’ti vadati, bhuñjituṃ vaṭṭati. Atha pana ‘‘bhikkhusaṅghassa dassāmī’’ti harantassa gacchato antarāva kālo upakaṭṭho hoti, attano pāpetvā bhuñjituṃ vaṭṭati.
वस्संवुट्ठसङ्घस्स दम्मीति वदतीति (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) ‘‘वस्संवुट्ठसङ्घस्स इमानि चीवरानि दम्मी’’ति वदति। तेसं बहिसीमट्ठानम्पि पापुणातीति अत्थते कथिने बहिसीमट्ठानम्पि याव कथिनस्स उब्भारा पापुणाति, तस्मा दिसापक्कन्तस्सापि सति पटिग्गाहके दातब्बं। अनत्थते पन कथिने अन्तोहेमन्ते, एवञ्च पन वत्वा दिन्नं पच्छिमवस्संवुट्ठानम्पि पापुणाति। यत्थ कत्थचीति येसु केसुचि विहारेसु। एवं वदतीति ‘‘वस्संवुट्ठसङ्घस्स दम्मी’’ति वदति। तत्र सम्मुखीभूतानं सब्बेसं पापुणाति पिट्ठिसमये उप्पन्नत्ता। सचे पन ‘‘वस्सं वसन्तानं दम्मी’’ति वदति, अन्तोवस्सेयेव वस्सं वसन्ताव लभन्ति, छिन्नवस्सा न लभन्ति। चीवरमासे पन ‘‘वस्सं वसन्तानं दम्मी’’ति वुत्ते पच्छिमिकाय वस्सूपगतानंयेव पापुणाति, पुरिमिकाय वस्सूपगतानञ्च छिन्नवस्सानञ्च न पापुणाति।
Vassaṃvuṭṭhasaṅghassa dammīti vadatīti (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘vassaṃvuṭṭhasaṅghassa imāni cīvarāni dammī’’ti vadati. Tesaṃ bahisīmaṭṭhānampi pāpuṇātīti atthate kathine bahisīmaṭṭhānampi yāva kathinassa ubbhārā pāpuṇāti, tasmā disāpakkantassāpi sati paṭiggāhake dātabbaṃ. Anatthate pana kathine antohemante, evañca pana vatvā dinnaṃ pacchimavassaṃvuṭṭhānampi pāpuṇāti. Yattha katthacīti yesu kesuci vihāresu. Evaṃ vadatīti ‘‘vassaṃvuṭṭhasaṅghassa dammī’’ti vadati. Tatra sammukhībhūtānaṃ sabbesaṃ pāpuṇāti piṭṭhisamaye uppannattā. Sace pana ‘‘vassaṃ vasantānaṃ dammī’’ti vadati, antovasseyeva vassaṃ vasantāva labhanti, chinnavassā na labhanti. Cīvaramāse pana ‘‘vassaṃ vasantānaṃ dammī’’ti vutte pacchimikāya vassūpagatānaṃyeva pāpuṇāti, purimikāya vassūpagatānañca chinnavassānañca na pāpuṇāti.
चीवरमासतो पट्ठाय याव हेमन्तस्स पच्छिमो दिवसो, ताव ‘‘वस्सावासिकं देमा’’ति वुत्ते कथिनं अत्थतं वा होतु, अनत्थतं वा, अतीतवस्संवुट्ठानंयेव पापुणाति। गिम्हानं पठमदिवसतो पट्ठाय वुत्ते पन मातिका आरोपेतब्बा ‘‘अतीतवस्सावासस्स पञ्च मासा अतिक्कन्ता, अनागतो चतुमासच्चयेन भविस्सति, कतरवस्सावासस्स देसी’’ति। सचे ‘‘अतीतवस्संवुट्ठानं दम्मी’’ति वदति, तंअन्तोवस्संवुट्ठानमेव पापुणाति, दिसा पक्कन्तानम्पि सभागा गण्हितुं लभन्ति।
Cīvaramāsato paṭṭhāya yāva hemantassa pacchimo divaso, tāva ‘‘vassāvāsikaṃ demā’’ti vutte kathinaṃ atthataṃ vā hotu, anatthataṃ vā, atītavassaṃvuṭṭhānaṃyeva pāpuṇāti. Gimhānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya vutte pana mātikā āropetabbā ‘‘atītavassāvāsassa pañca māsā atikkantā, anāgato catumāsaccayena bhavissati, kataravassāvāsassa desī’’ti. Sace ‘‘atītavassaṃvuṭṭhānaṃ dammī’’ti vadati, taṃantovassaṃvuṭṭhānameva pāpuṇāti, disā pakkantānampi sabhāgā gaṇhituṃ labhanti.
सचे ‘‘अनागते वस्सावासिकं दम्मी’’ति वदति, तं ठपेत्वा वस्सूपनायिकदिवसे गहेतब्बं। अथ ‘‘अगुत्तो विहारो, चोरभयं अत्थि, न सक्का ठपेतुं, गण्हित्वा वा आहिण्डितु’’न्ति वुत्ते ‘‘सम्पत्तानं दम्मी’’ति वदति, भाजेत्वा गहेतब्बं। सचे वदति ‘‘इतो मे, भन्ते, ततिये वस्से वस्सावासिकं न दिन्नं, तं दम्मी’’ति, तस्मिं अन्तोवस्से वुट्ठभिक्खूनं पापुणाति। सचे ते दिसा पक्कन्ता, अञ्ञो विस्सासिको गण्हाति, दातब्बं। अथ एकोयेव अवसिट्ठो, सेसा कालङ्कता, सब्बं एकस्सेव पापुणाति। सचे एकोपि नत्थि, सङ्घिकं होति, सम्मुखीभूतेहि भाजितब्बं।
Sace ‘‘anāgate vassāvāsikaṃ dammī’’ti vadati, taṃ ṭhapetvā vassūpanāyikadivase gahetabbaṃ. Atha ‘‘agutto vihāro, corabhayaṃ atthi, na sakkā ṭhapetuṃ, gaṇhitvā vā āhiṇḍitu’’nti vutte ‘‘sampattānaṃ dammī’’ti vadati, bhājetvā gahetabbaṃ. Sace vadati ‘‘ito me, bhante, tatiye vasse vassāvāsikaṃ na dinnaṃ, taṃ dammī’’ti, tasmiṃ antovasse vuṭṭhabhikkhūnaṃ pāpuṇāti. Sace te disā pakkantā, añño vissāsiko gaṇhāti, dātabbaṃ. Atha ekoyeva avasiṭṭho, sesā kālaṅkatā, sabbaṃ ekasseva pāpuṇāti. Sace ekopi natthi, saṅghikaṃ hoti, sammukhībhūtehi bhājitabbaṃ.
येहि निमन्तितेहि यागु पीताति (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) निमन्तितेहि येहि भिक्खूहि यागु पीता, येहि पन भिक्खाचारवत्तेन घरद्वारेन गच्छन्तेहि वा घरं पविट्ठेहि वा यागु लद्धा, येसं वा आसनसालतो पत्तं आहरित्वा मनुस्सेहि नीता, येसं वा थेरेहि पेसिता, तेसं न पापुणाति। सचे पन निमन्तितभिक्खूहि सद्धिं अञ्ञेपि बहू आगन्त्वा अन्तोगेहञ्च बहिगेहञ्च पूरेत्वा निसिन्ना, दायको च एवं वदति ‘‘निमन्तिता वा होन्तु, अनिमन्तिता वा, येसं मया यागु दिन्ना, सब्बेसं इमानि वत्थानि होन्तू’’ति, सब्बेसं पापुणाति। येहि पन थेरानं हत्थतो यागु लद्धा, तेसं न पापुणाति। अथ सो ‘‘येहि मय्हं यागु पीता, सब्बेसं होतू’’ति वदति, सब्बेसं पापुणाति। भत्तखज्जकादीहीति एत्थ आदिसद्देनपि चीवरसेनासनभेसज्जानं गहणं।
Yehi nimantitehi yāgu pītāti (mahāva. aṭṭha. 379) nimantitehi yehi bhikkhūhi yāgu pītā, yehi pana bhikkhācāravattena gharadvārena gacchantehi vā gharaṃ paviṭṭhehi vā yāgu laddhā, yesaṃ vā āsanasālato pattaṃ āharitvā manussehi nītā, yesaṃ vā therehi pesitā, tesaṃ na pāpuṇāti. Sace pana nimantitabhikkhūhi saddhiṃ aññepi bahū āgantvā antogehañca bahigehañca pūretvā nisinnā, dāyako ca evaṃ vadati ‘‘nimantitā vā hontu, animantitā vā, yesaṃ mayā yāgu dinnā, sabbesaṃ imāni vatthāni hontū’’ti, sabbesaṃ pāpuṇāti. Yehi pana therānaṃ hatthato yāgu laddhā, tesaṃ na pāpuṇāti. Atha so ‘‘yehi mayhaṃ yāgu pītā, sabbesaṃ hotū’’ti vadati, sabbesaṃ pāpuṇāti. Bhattakhajjakādīhīti ettha ādisaddenapi cīvarasenāsanabhesajjānaṃ gahaṇaṃ.
पुग्गलस्साति (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) सम्मुखासम्मुखभूतस्स पुग्गलस्स। तेनाह ‘‘इदं चीवर’’न्तिआदि। सचे पन ‘‘इदं तुम्हाकञ्चेव तुम्हाकं अन्तेवासिकानञ्च दम्मी’’ति एवं वदति, थेरस्स च अन्तेवासिकानञ्च पापुणाति। उद्देसं गहेतुं आगतो, गहेत्वा गच्छन्तो च अत्थि, तस्सापि पापुणाति। तुम्हेहि सद्धिं निबद्धचारिकभिक्खूनं दम्मी’’ति वुत्ते उद्देसन्तेवासिकानं वत्तं कत्वा उद्देसपरिपुच्छादीनि गहेत्वा विचरन्तानं सब्बेसं पापुणाति। एत्थाति अट्ठसु मातिकासु। यदि पन अयमेत्थ सङ्खेपकथा, वित्थारो पन कथं ञातब्बोति आह ‘‘समन्तपासादिकायं वुत्तो’’ति। समन्तपासादिकायं चीवरक्खन्धकवण्णनायं (महाव॰ अट्ठ॰ ३७९) वुत्तोति अत्थो।
Puggalassāti (mahāva. aṭṭha. 379) sammukhāsammukhabhūtassa puggalassa. Tenāha ‘‘idaṃ cīvara’’ntiādi. Sace pana ‘‘idaṃ tumhākañceva tumhākaṃ antevāsikānañca dammī’’ti evaṃ vadati, therassa ca antevāsikānañca pāpuṇāti. Uddesaṃ gahetuṃ āgato, gahetvā gacchanto ca atthi, tassāpi pāpuṇāti. Tumhehi saddhiṃ nibaddhacārikabhikkhūnaṃ dammī’’ti vutte uddesantevāsikānaṃ vattaṃ katvā uddesaparipucchādīni gahetvā vicarantānaṃ sabbesaṃ pāpuṇāti. Etthāti aṭṭhasu mātikāsu. Yadi pana ayamettha saṅkhepakathā, vitthāro pana kathaṃ ñātabboti āha ‘‘samantapāsādikāyaṃ vutto’’ti. Samantapāsādikāyaṃ cīvarakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vuttoti attho.
‘‘ञातकेहि वा मे चीवरत्थाय पेसितं, मित्तेहि वा पेसितं, ते आभते चीवरे दस्सन्ती’’ति एवं ञातितो वा मित्ततो वा पच्चासा होतीति वेदितब्बं। कप्पियभण्डेनाति कप्पाससुत्तादिना अत्तनो धनेन। सण्हन्ति सुखुमं। अञ्ञं पच्चासाचीवरं लभित्वा एव कालब्भन्तरे कारेतब्बन्ति अञ्ञं मूलचीवरसदिसं पच्चासाचीवरं लभित्वायेव मासब्भन्तरे कारेतब्बं। तञ्च खो सतियायेव पच्चासाय, असतिया पन पच्चासाय मूलचीवरं दसाहं चे सम्पत्तं, तदहेव अधिट्ठातब्बं। तेनाह ‘‘सचे न लभती’’तिआदि। पच्चासाचीवरम्पि परिक्खारचोळं अधिट्ठातब्बन्ति पठमतरं उप्पन्नं थूलपच्चासाचीवरम्पि सन्धाय वुत्तं। पि-सद्देन न केवलं मूलचीवरमेवाति दस्सेति।
‘‘Ñātakehi vā me cīvaratthāya pesitaṃ, mittehi vā pesitaṃ, te ābhate cīvare dassantī’’ti evaṃ ñātito vā mittato vā paccāsā hotīti veditabbaṃ. Kappiyabhaṇḍenāti kappāsasuttādinā attano dhanena. Saṇhanti sukhumaṃ. Aññaṃ paccāsācīvaraṃ labhitvā eva kālabbhantare kāretabbanti aññaṃ mūlacīvarasadisaṃ paccāsācīvaraṃ labhitvāyeva māsabbhantare kāretabbaṃ. Tañca kho satiyāyeva paccāsāya, asatiyā pana paccāsāya mūlacīvaraṃ dasāhaṃ ce sampattaṃ, tadaheva adhiṭṭhātabbaṃ. Tenāha ‘‘sace na labhatī’’tiādi. Paccāsācīvarampi parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātabbanti paṭhamataraṃ uppannaṃ thūlapaccāsācīvarampi sandhāya vuttaṃ. Pi-saddena na kevalaṃ mūlacīvaramevāti dasseti.
अकालचीवरसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Akālacīvarasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
