Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
3. අකාලචීවරසික්ඛාපදවණ්ණනා
3. Akālacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
පුරිමසික්ඛාපදෙ විය එත්ථාපි භික්ඛුනාති සාමිඅත්ථෙ කරණවචනන්ති ආහ ‘‘නිට්ඨිතචීවරස්මිං භික්ඛුනා’’තිආදි. ‘‘අකාලචීවරං නාම අනත්ථතෙ කථිනෙ එකාදසමාසෙ උප්පන්නං, අත්ථතෙ කථිනෙ සත්තමාසෙ උප්පන්නං, කාලෙපි ආදිස්ස දින්නං, එතං අකාලචීවරං නාමා’’ති (පාරා. 500) පදභාජනියං වුත්තත්තා ‘‘ය්වායං අනත්ථතෙ කථිනෙ’’තිආදිමාහ. ය්වායං චීවරකාලො වුත්තොති සම්බන්ධො. වස්සානස්සාති වස්සානසඞ්ඛාතස්ස උතුනො. පච්ඡිමො මාසො නාම චීවරමාසො. තස්මිඤ්හි අනත්ථතෙපි කථිනෙ උප්පන්නං චීවරං අනධිට්ඨිතං, අවිකප්පිතං ඨපෙතුං වට්ටති. පඤ්ච මාසාති පච්ඡිමකත්තිකමාසො, හෙමන්තිකා චත්තාරො චාති පඤ්ච මාසා. අඤ්ඤදාති අනත්ථතෙ කථිනෙ එකාදසමාසෙ, අත්ථතෙ කථිනෙ සත්තමාසෙ. කාලෙපීති ‘‘අනත්ථතෙ කථිනෙ චීවරමාසො, අත්ථතෙ කථිනෙ පඤ්ච මාසා’’ති යථාවුත්තචීවරකාලෙපි. ‘‘ආදිනා නයෙනා’’ති ඉමිනා ‘‘දදාමි දජ්ජාමී’’තිආදීනං (පාරා. අට්ඨ. 2.469) සඞ්ගහො. කිඤ්චාපි චෙතානි සබ්බානි ‘‘අකාලචීවර’’න්ති වුත්තානි, තථාපි පිට්ඨිසමයෙයෙව උප්පන්නානි ‘‘අකාලචීවර’’න්ති ඉධාධිප්පෙතානි.
Purimasikkhāpade viya etthāpi bhikkhunāti sāmiatthe karaṇavacananti āha ‘‘niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunā’’tiādi. ‘‘Akālacīvaraṃ nāma anatthate kathine ekādasamāse uppannaṃ, atthate kathine sattamāse uppannaṃ, kālepi ādissa dinnaṃ, etaṃ akālacīvaraṃ nāmā’’ti (pārā. 500) padabhājaniyaṃ vuttattā ‘‘yvāyaṃ anatthate kathine’’tiādimāha. Yvāyaṃ cīvarakālo vuttoti sambandho. Vassānassāti vassānasaṅkhātassa utuno. Pacchimo māso nāma cīvaramāso. Tasmiñhi anatthatepi kathine uppannaṃ cīvaraṃ anadhiṭṭhitaṃ, avikappitaṃ ṭhapetuṃ vaṭṭati. Pañca māsāti pacchimakattikamāso, hemantikā cattāro cāti pañca māsā. Aññadāti anatthate kathine ekādasamāse, atthate kathine sattamāse. Kālepīti ‘‘anatthate kathine cīvaramāso, atthate kathine pañca māsā’’ti yathāvuttacīvarakālepi. ‘‘Ādinā nayenā’’ti iminā ‘‘dadāmi dajjāmī’’tiādīnaṃ (pārā. aṭṭha. 2.469) saṅgaho. Kiñcāpi cetāni sabbāni ‘‘akālacīvara’’nti vuttāni, tathāpi piṭṭhisamayeyeva uppannāni ‘‘akālacīvara’’nti idhādhippetāni.
‘‘කාලෙ සඞ්ඝස්ස ඉදං අකාලචීවර’’න්ති දින්නං පන අකාලචීවරසාමඤ්ඤතො අත්ථුද්ධාරවසෙන වුත්තං. යථා පිට්ඨිසමයෙ උප්පන්නං චීවරං වුට්ඨවස්සෙහි, සෙසෙහි ච සම්මුඛීභූතෙහි භාජෙතුං ලබ්භතීති අකාලචීවරං නාම ජාතං, තථෙවිදම්පීති තදිදං අකාලචීවරසාමඤ්ඤං. යදි එවං ‘‘පුග්ගලස්ස වා ඉදං තුය්හං ‘දම්මී’තිආදිනා නයෙන දින්න’’න්ති කස්මා වුත්තං, න හි පුග්ගලස්ස ආදිස්ස දින්නං කෙනචි භාජනීයං හොතීති? නායං විරොධො, ආදිස්ස දානසාමඤ්ඤතො ලබ්භමානමත්ථං දස්සෙතුං තථා වුත්තන්ති. අත්තනො වා ධනෙනාති අත්තනො කප්පාසසුත්තාදිනා ධනෙන. ඉමස්ස ‘‘උප්පජ්ජෙය්යා’’ති ඉමිනා සම්බන්ධො වෙදිතබ්බො. ‘‘සීමාය දෙතී’’තිආදි පුග්ගලාධිට්ඨානනයෙන වුත්තං. එත්ථ පන සීමාය දානං එකා මාතිකා, කතිකාය දානං දුතියා…පෙ.… පුග්ගලස්ස දානං අට්ඨමා.
‘‘Kāle saṅghassa idaṃ akālacīvara’’nti dinnaṃ pana akālacīvarasāmaññato atthuddhāravasena vuttaṃ. Yathā piṭṭhisamaye uppannaṃ cīvaraṃ vuṭṭhavassehi, sesehi ca sammukhībhūtehi bhājetuṃ labbhatīti akālacīvaraṃ nāma jātaṃ, tathevidampīti tadidaṃ akālacīvarasāmaññaṃ. Yadi evaṃ ‘‘puggalassa vā idaṃ tuyhaṃ ‘dammī’tiādinā nayena dinna’’nti kasmā vuttaṃ, na hi puggalassa ādissa dinnaṃ kenaci bhājanīyaṃ hotīti? Nāyaṃ virodho, ādissa dānasāmaññato labbhamānamatthaṃ dassetuṃ tathā vuttanti. Attano vā dhanenāti attano kappāsasuttādinā dhanena. Imassa ‘‘uppajjeyyā’’ti iminā sambandho veditabbo. ‘‘Sīmāya detī’’tiādi puggalādhiṭṭhānanayena vuttaṃ. Ettha pana sīmāya dānaṃ ekā mātikā, katikāya dānaṃ dutiyā…pe… puggalassa dānaṃ aṭṭhamā.
‘‘පරික්ඛෙපාරහට්ඨානෙනා’’ති ඉමිනා අපරික්ඛිත්තස්ස විහාරස්ස ධුවසන්නිපාතට්ඨානාදිතො පඨමලෙඩ්ඩුපාතස්ස අන්තො උපචාරසීමාති දස්සෙති. ඉදානි දුතියලෙඩ්ඩුපාතස්සපි අන්තො උපචාරසීමායෙවාති දස්සෙතුං ‘‘අපිචා’’තිආදි ආරද්ධං. ධුවසන්නිපාතට්ඨානම්පි සීමාපරියන්තගතමෙව වෙදිතබ්බං. ආවාසෙ වඩ්ඪන්තෙ වඩ්ඪතීති සචෙ උපචාරතො අබහිභූතො හුත්වා ආවාසො වඩ්ඪතීති අධිප්පායො. මහාපච්චරියං පන ‘‘භික්ඛූසුපි වඩ්ඪන්තෙසු වඩ්ඪතී’’ති වුත්තං. ‘‘සචෙ විහාරෙ සන්නිපතිතභික්ඛූහි සද්ධිං එකාබද්ධා හුත්වා යොජනසතම්පි පූරෙත්වා නිසීදන්ති, යොජනසතම්පි උපචාරසීමාව හොති, සබ්බෙසං ලාභො පාපුණාතී’’ති (මහාව. අට්ඨ. 379) සමන්තපාසාදිකායං වුත්තං. භික්ඛුනීනං ආරාමපවෙසනසෙනාසනාපුච්ඡනානීති ආගන්තුකගමිකානං භික්ඛුනීනං ආරාමපවෙසනාපුච්ඡනං, සෙනාසනාපුච්ඡනඤ්චාති අත්ථො. තථා හි ආගන්තුකාය භික්ඛුනියා ආරාමපවෙසනං ආපුච්ඡිතබ්බං, ගමිකාය සඞ්ඝිකං දසවිධං සෙනාසනං. එත්ථ ච කිඤ්චාපි ‘‘භික්ඛුනීන’’න්ති වුත්තං, ගමිකස්ස පන භික්ඛුස්සාපි ඉමිස්සායෙව සීමාය වසෙන සෙනාසනාපුච්ඡනං වෙදිතබ්බං.
‘‘Parikkhepārahaṭṭhānenā’’ti iminā aparikkhittassa vihārassa dhuvasannipātaṭṭhānādito paṭhamaleḍḍupātassa anto upacārasīmāti dasseti. Idāni dutiyaleḍḍupātassapi anto upacārasīmāyevāti dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ. Dhuvasannipātaṭṭhānampi sīmāpariyantagatameva veditabbaṃ. Āvāse vaḍḍhante vaḍḍhatīti sace upacārato abahibhūto hutvā āvāso vaḍḍhatīti adhippāyo. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘bhikkhūsupi vaḍḍhantesu vaḍḍhatī’’ti vuttaṃ. ‘‘Sace vihāre sannipatitabhikkhūhi saddhiṃ ekābaddhā hutvā yojanasatampi pūretvā nisīdanti, yojanasatampi upacārasīmāva hoti, sabbesaṃ lābho pāpuṇātī’’ti (mahāva. aṭṭha. 379) samantapāsādikāyaṃ vuttaṃ. Bhikkhunīnaṃ ārāmapavesanasenāsanāpucchanānīti āgantukagamikānaṃ bhikkhunīnaṃ ārāmapavesanāpucchanaṃ, senāsanāpucchanañcāti attho. Tathā hi āgantukāya bhikkhuniyā ārāmapavesanaṃ āpucchitabbaṃ, gamikāya saṅghikaṃ dasavidhaṃ senāsanaṃ. Ettha ca kiñcāpi ‘‘bhikkhunīna’’nti vuttaṃ, gamikassa pana bhikkhussāpi imissāyeva sīmāya vasena senāsanāpucchanaṃ veditabbaṃ.
පරිවාසමානත්තාරොචනන්ති පාරිවාසිකමානත්තචාරීනං පරිවාසාරොචනං, මානත්තාරොචනඤ්ච. වස්සච්ඡෙදනිස්සයසෙනාසනග්ගාහාදිවිධානන්ති වස්සච්ඡෙදවිධානං, නිස්සයග්ගාහවිධානං, සෙනාසනග්ගාහවිධානන්ති අත්ථො. ආදිසද්දෙන නිස්සයපටිප්පස්සද්ධි, ලාභග්ගාහො ආගන්තුකවත්තං පූරෙත්වා ආරාමපවෙසනන්ති එවමාදිකං සඞ්ගණ්හාති. ඉමිස්සාව සීමාය වසෙනාති උපචාරසීමායෙවාති යථාසම්භවං අන්තො, බහි ච ඉමස්ස සබ්බස්ස ලබ්භනතො වුත්තං.
Parivāsamānattārocananti pārivāsikamānattacārīnaṃ parivāsārocanaṃ, mānattārocanañca. Vassacchedanissayasenāsanaggāhādividhānanti vassacchedavidhānaṃ, nissayaggāhavidhānaṃ, senāsanaggāhavidhānanti attho. Ādisaddena nissayapaṭippassaddhi, lābhaggāho āgantukavattaṃ pūretvā ārāmapavesananti evamādikaṃ saṅgaṇhāti. Imissāva sīmāya vasenāti upacārasīmāyevāti yathāsambhavaṃ anto, bahi ca imassa sabbassa labbhanato vuttaṃ.
ලාභත්ථාය ඨපිතා සීමා ලාභසීමා (මහාව. 379), සා ච ඛො නෙව සම්මාසම්බුද්ධෙන අනුඤ්ඤාතා, න ධම්මසඞ්ගාහකත්ථෙරෙහි ඨපිතා, අපිච ඛො ලාභදායකෙහි. තෙනාහ ‘‘යං රාජරාජමහාමත්තාදයො’’තිආදි. සමන්තාති විහාරස්ස සමන්තා. යන්ති සුඞ්කසස්සාදි. ‘‘සීමං ඨපෙන්තී’’ති පාඨසෙසො. එකස්ස රඤ්ඤො ආණාපවත්තිට්ඨානන්ති චොළභොගො කෙරළභොගොති එවං එකෙකස්ස රඤ්ඤො ආණාපවත්තිට්ඨානං. ද්විධා ආපො ගතො එත්ථාති දීපො, ඔඝෙන අනජ්ඣොත්ථතො භූමිභාගො, සොව සීමා දීපසීමා. තෙනාහ සමුද්දන්තෙනා’’තිආදි. චක්කවාළසීමා චක්කවාළපබ්බතෙනෙව පරිච්ඡින්නාති ආහ ‘‘එකචක්කවාළපබ්බතපරික්ඛෙපබ්භන්තරං චක්කවාළසීමා’’ති.
Lābhatthāya ṭhapitā sīmā lābhasīmā (mahāva. 379), sā ca kho neva sammāsambuddhena anuññātā, na dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitā, apica kho lābhadāyakehi. Tenāha ‘‘yaṃ rājarājamahāmattādayo’’tiādi. Samantāti vihārassa samantā. Yanti suṅkasassādi. ‘‘Sīmaṃ ṭhapentī’’ti pāṭhaseso. Ekassa rañño āṇāpavattiṭṭhānanti coḷabhogo keraḷabhogoti evaṃ ekekassa rañño āṇāpavattiṭṭhānaṃ. Dvidhā āpo gato etthāti dīpo, oghena anajjhotthato bhūmibhāgo, sova sīmā dīpasīmā. Tenāha samuddantenā’’tiādi. Cakkavāḷasīmā cakkavāḷapabbateneva paricchinnāti āha ‘‘ekacakkavāḷapabbataparikkhepabbhantaraṃ cakkavāḷasīmā’’ti.
සෙසාති ඛණ්ඩසීමාදයො. ඛණ්ඩසීමාය දෙමාති දින්නන්ති ඛණ්ඩසීමාය කෙනචි කම්මෙන සන්නිපතිතං සඞ්ඝං දිස්වා ‘‘ඛණ්ඩසීමායං සඞ්ඝස්ස දෙමා’’ති දින්නං. ඛණ්ඩසීමාය ඨිතෙ රුක්ඛෙ වා පබ්බතෙ වා ඨිතොපි හෙට්ඨා වා පථවිවෙමජ්ඣගතොපි ඛණ්ඩසීමායෙව ඨිතොති වෙදිතබ්බො. සමානසංවාසසීමාය දින්නන්ති ‘‘සමානසංවාසසීමාය දම්මී’’ති දින්නං. එස නයො සෙසෙසුපි. ඛණ්ඩසීමා සීමන්තරිකට්ඨානං න පාපුණාති තත්ථ සමානසංවාසසීමාය අභාවතොති අධිප්පායො. සමානසංවාසඅවිප්පවාසසීමාසු දින්නස්ස ඉදං නානාත්තං – ‘‘අවිප්පවාසසීමාය දම්මී’’ති දින්නං ගාමට්ඨානං න පාපුණාති. කස්මා? ‘‘ඨපෙත්වා ගාමඤ්ච ගාමූපචාරඤ්චා’’ති (මහාව. 144) වුත්තත්තා . ‘‘සමානසංවාසසීමාය දම්මී’’ති දින්නං පන ගාමෙ ඨිතානම්පි පාපුණාතීති. අබ්භන්තරසීමාඋදකුක්ඛෙපසීමාසු දින්නන්ති තත්ථ උපොසථාදිඅත්ථාය සන්නිපතිතෙ දිස්වා ‘‘ඉමිස්සා අබ්භන්තරසීමාය දෙමා’’තිආදිනා දින්නං. ජනපදරට්ඨරජ්ජදීපචක්කවාළසීමාසුපි ගාමසීමාදීසු වුත්තසදිසොව විනිච්ඡයොති ආහ ‘‘ජනපදසීමාදීසූ’’තිආදි. එකොපි ගන්ත්වා සබ්බෙසං සඞ්ගණ්හිතුං ලභතීති එකොපි ගන්ත්වා ඉධ වස්සග්ගෙන භාජෙත්වා ගහෙත්වා ආගන්තුං ලභතීති අත්ථො. එකොති සභාගො එකො භික්ඛු, අයම්පි භාගමෙව ගහෙතුං ලභති. තෙනාහ ‘‘සභාගානං භාගං ගණ්හාතී’’ති.
Sesāti khaṇḍasīmādayo. Khaṇḍasīmāya demāti dinnanti khaṇḍasīmāya kenaci kammena sannipatitaṃ saṅghaṃ disvā ‘‘khaṇḍasīmāyaṃ saṅghassa demā’’ti dinnaṃ. Khaṇḍasīmāya ṭhite rukkhe vā pabbate vā ṭhitopi heṭṭhā vā pathavivemajjhagatopi khaṇḍasīmāyeva ṭhitoti veditabbo. Samānasaṃvāsasīmāya dinnanti ‘‘samānasaṃvāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ. Esa nayo sesesupi. Khaṇḍasīmā sīmantarikaṭṭhānaṃ na pāpuṇāti tattha samānasaṃvāsasīmāya abhāvatoti adhippāyo. Samānasaṃvāsaavippavāsasīmāsu dinnassa idaṃ nānāttaṃ – ‘‘avippavāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ gāmaṭṭhānaṃ na pāpuṇāti. Kasmā? ‘‘Ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañcā’’ti (mahāva. 144) vuttattā . ‘‘Samānasaṃvāsasīmāya dammī’’ti dinnaṃ pana gāme ṭhitānampi pāpuṇātīti. Abbhantarasīmāudakukkhepasīmāsu dinnanti tattha uposathādiatthāya sannipatite disvā ‘‘imissā abbhantarasīmāya demā’’tiādinā dinnaṃ. Janapadaraṭṭharajjadīpacakkavāḷasīmāsupi gāmasīmādīsu vuttasadisova vinicchayoti āha ‘‘janapadasīmādīsū’’tiādi. Ekopi gantvā sabbesaṃ saṅgaṇhituṃ labhatīti ekopi gantvā idha vassaggena bhājetvā gahetvā āgantuṃ labhatīti attho. Ekoti sabhāgo eko bhikkhu, ayampi bhāgameva gahetuṃ labhati. Tenāha ‘‘sabhāgānaṃ bhāgaṃ gaṇhātī’’ti.
එවං තාව යො සීමං පරාමසිත්වා දෙති, තස්ස දානෙ විනිච්ඡයං වත්වා ඉදානි යො ‘‘අසුකසීමායා’’ති වත්තුං න ජානාති, කෙවලං ‘‘සීමා’’ති වචනමත්තමෙව ජානන්තො විහාරං ආගන්ත්වා ‘‘සීමාය දම්මී’’ති වා ‘‘සීමට්ඨකසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වා භණති, තත්ථ විනිච්ඡයං දස්සෙතුං ‘‘යො පන විහාරං පවිසිත්වා’’තිආදිමාහ. කතරන්ති කතරසීමං. අහමෙතං භෙදං න ජානාමීති අහං ‘‘අසුකා සීමා’’ති එතං විභාගං න ජානාමි. උපචාරසීමට්ඨෙහි භාජෙතබ්බං ලාභස්ස උපචාරසීමාය පරිච්ඡින්නත්තාති අධිප්පායො. සාති සමානලාභකතිකා.
Evaṃ tāva yo sīmaṃ parāmasitvā deti, tassa dāne vinicchayaṃ vatvā idāni yo ‘‘asukasīmāyā’’ti vattuṃ na jānāti, kevalaṃ ‘‘sīmā’’ti vacanamattameva jānanto vihāraṃ āgantvā ‘‘sīmāya dammī’’ti vā ‘‘sīmaṭṭhakasaṅghassa dammī’’ti vā bhaṇati, tattha vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘yo pana vihāraṃ pavisitvā’’tiādimāha. Kataranti katarasīmaṃ. Ahametaṃ bhedaṃ na jānāmīti ahaṃ ‘‘asukā sīmā’’ti etaṃ vibhāgaṃ na jānāmi. Upacārasīmaṭṭhehi bhājetabbaṃ lābhassa upacārasīmāya paricchinnattāti adhippāyo. Sāti samānalābhakatikā.
යත්ථ මය්හං ධුවකාරා කරීයන්තීති (මහාව. අට්ඨ. 379) එත්ථ යස්මිං විහාරෙ තස්ස චීවරදායකස්ස සන්තකං සඞ්ඝස්ස පාකවත්තං වා වත්තති. යස්මිං විහාරෙ භික්ඛූ අත්තනො භාරං කත්වා සදා ගෙහෙ භොජෙති, යත්ථ වා අනෙන ආවාසො වා කාරිතො, සලාකභත්තාදීනි වා නිබද්ධානි, ඉමෙ ධුවකාරා නාම. යෙන පන සකලොපි විහාරො පතිට්ඨාපිතො, තත්ථ වත්තබ්බමෙව නත්ථි. තෙනාහ ‘‘යත්ථ තස්ස පාකවත්තං වා වත්තතී’’තිආදි. තත්ථ පාකවත්තන්ති දානවත්තං. වත්තතීති පවත්තති. යතොති යස්මා විහාරා. යත්ථාති යස්මිං විහාරෙ. සබ්බත්ථාති සබ්බෙසු විහාරෙසු. මාතිකං ආරොපෙත්වාති එකස්මිං විහාරෙ භික්ඛූ බහුතරා, එකස්මිං ථොකතරා, එකඤ්ච වත්ථං, ධුවකාරට්ඨානඤ්ච බහුකං, කත්ථ දෙමාති පුච්ඡිත්වා, යදි පන මඤ්චො වා පීඨං වා එකමෙව හොති, තං පුච්ඡිත්වා යස්ස වා විහාරස්ස, එකවිහාරෙපි වා යස්ස සෙනාසනස්ස සො විචාරෙති, තත්ථ දාතබ්බං. සචෙපි ‘‘අසුකභික්ඛු ගණ්හතූ’’ති වදති, වට්ටති. අථ ‘‘මය්හං ධුවකාරෙ දෙථා’’ති වත්වා අවිචාරෙත්වාව ගච්ඡති, සඞ්ඝස්සපි විචාරෙතුං වට්ටති. එවං පන විචාරෙතබ්බං – ‘‘සඞ්ඝත්ථෙරස්ස වසනට්ඨානෙ දෙථා’’ති වත්තබ්බං. සචෙ තත්ථ සෙනාසනං පරිපුණ්ණං හොති, යත්ථ නප්පහොති, තත්ථ දාතබ්බං. සචෙ එකො භික්ඛු ‘‘මය්හං වසනට්ඨානෙ සෙනාසනපරිභොගභණ්ඩං නත්ථී’’ති වදති, තත්ථ දාතබ්බං.
Yattha mayhaṃ dhuvakārā karīyantīti (mahāva. aṭṭha. 379) ettha yasmiṃ vihāre tassa cīvaradāyakassa santakaṃ saṅghassa pākavattaṃ vā vattati. Yasmiṃ vihāre bhikkhū attano bhāraṃ katvā sadā gehe bhojeti, yattha vā anena āvāso vā kārito, salākabhattādīni vā nibaddhāni, ime dhuvakārā nāma. Yena pana sakalopi vihāro patiṭṭhāpito, tattha vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘yattha tassa pākavattaṃ vā vattatī’’tiādi. Tattha pākavattanti dānavattaṃ. Vattatīti pavattati. Yatoti yasmā vihārā. Yatthāti yasmiṃ vihāre. Sabbatthāti sabbesu vihāresu. Mātikaṃ āropetvāti ekasmiṃ vihāre bhikkhū bahutarā, ekasmiṃ thokatarā, ekañca vatthaṃ, dhuvakāraṭṭhānañca bahukaṃ, kattha demāti pucchitvā, yadi pana mañco vā pīṭhaṃ vā ekameva hoti, taṃ pucchitvā yassa vā vihārassa, ekavihārepi vā yassa senāsanassa so vicāreti, tattha dātabbaṃ. Sacepi ‘‘asukabhikkhu gaṇhatū’’ti vadati, vaṭṭati. Atha ‘‘mayhaṃ dhuvakāre dethā’’ti vatvā avicāretvāva gacchati, saṅghassapi vicāretuṃ vaṭṭati. Evaṃ pana vicāretabbaṃ – ‘‘saṅghattherassa vasanaṭṭhāne dethā’’ti vattabbaṃ. Sace tattha senāsanaṃ paripuṇṇaṃ hoti, yattha nappahoti, tattha dātabbaṃ. Sace eko bhikkhu ‘‘mayhaṃ vasanaṭṭhāne senāsanaparibhogabhaṇḍaṃ natthī’’ti vadati, tattha dātabbaṃ.
සඞ්ඝස්ස දම්මීති දින්නන්ති ‘‘ඉමානි චීවරානි සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති එවං දින්නං. තතො බහිද්ධාපීති උපචාරසීමාතො බහිද්ධාපි. තෙහි සද්ධින්ති උපචාරසීමාගතෙහි සද්ධිං. එකාබද්ධානඤ්ච පාපුණාති පරිසාවසෙන වඩ්ඪිතා සීමා හොතීති කත්වාති අධිප්පායො. තස්මාති යස්මා උපචාරසීමාගතානං පාපුණාති, යස්මා ච තතො බහිද්ධාපි උපචාරසීමොක්කන්තෙහි එකාබද්ධානං පාපුණාති, තස්මා. තෙසන්ති උපචාරසීමාගතානං, තතො බහිද්ධා තෙහි සද්ධිං එකාබද්ධානඤ්ච. ගාහතෙ සතීති අන්තෙවාසිකාදිකෙ ගණ්හන්තෙ සති. අසම්පත්තානම්පීති උපචාරසීමායං ඨිතෙහි ඝණ්ටිං පහරිත්වා කාලං ඝොසෙත්වා ලාභභාජනට්ඨානං අසම්පත්තානම්පි උපචාරසීමාය පවිට්ඨානං, තෙහි වා සද්ධිං එකාබද්ධානං හුත්වා අත්තනො විහාරද්වාරෙ වා අන්තොවිහාරෙයෙව වා ඨිතානඤ්චාති අත්ථො. භාගො දාතබ්බොති සඞ්ඝනවකස්ස දින්නෙපීති අධිප්පායො. දුතියභාගෙ පන ථෙරාසනං ආරුළ්හෙ ආගතානං පඨමභාගො න පාපුණාති. දුතියභාගතො වස්සග්ගෙන දාතබ්බං.
Saṅghassadammīti dinnanti ‘‘imāni cīvarāni saṅghassa dammī’’ti evaṃ dinnaṃ. Tato bahiddhāpīti upacārasīmāto bahiddhāpi. Tehi saddhinti upacārasīmāgatehi saddhiṃ. Ekābaddhānañca pāpuṇāti parisāvasena vaḍḍhitā sīmā hotīti katvāti adhippāyo. Tasmāti yasmā upacārasīmāgatānaṃ pāpuṇāti, yasmā ca tato bahiddhāpi upacārasīmokkantehi ekābaddhānaṃ pāpuṇāti, tasmā. Tesanti upacārasīmāgatānaṃ, tato bahiddhā tehi saddhiṃ ekābaddhānañca. Gāhate satīti antevāsikādike gaṇhante sati. Asampattānampīti upacārasīmāyaṃ ṭhitehi ghaṇṭiṃ paharitvā kālaṃ ghosetvā lābhabhājanaṭṭhānaṃ asampattānampi upacārasīmāya paviṭṭhānaṃ, tehi vā saddhiṃ ekābaddhānaṃ hutvā attano vihāradvāre vā antovihāreyeva vā ṭhitānañcāti attho. Bhāgo dātabboti saṅghanavakassa dinnepīti adhippāyo. Dutiyabhāge pana therāsanaṃ āruḷhe āgatānaṃ paṭhamabhāgo na pāpuṇāti. Dutiyabhāgato vassaggena dātabbaṃ.
සචෙ පන ‘‘බහිඋපචාරසීමායං ඨිතානං දෙථා’’ති වදන්ති, න දාතබ්බං. යදි පන විහාරො මහා හොති, ථෙරාසනතො පට්ඨාය වත්ථෙසු දීයමානෙසු අලසජාතිකා මහාථෙරා පච්ඡා ආගච්ඡන්ති, ‘‘භන්තෙ, වීසතිවස්සානං දීයති, තුම්හාකං ඨිතිකා අතික්කන්තා’’ති න වත්තබ්බා. ඨිතිකං ඨපෙත්වා තෙසං දත්වා පච්ඡා ඨිතිකාය දාතබ්බං.
Sace pana ‘‘bahiupacārasīmāyaṃ ṭhitānaṃ dethā’’ti vadanti, na dātabbaṃ. Yadi pana vihāro mahā hoti, therāsanato paṭṭhāya vatthesu dīyamānesu alasajātikā mahātherā pacchā āgacchanti, ‘‘bhante, vīsativassānaṃ dīyati, tumhākaṃ ṭhitikā atikkantā’’ti na vattabbā. Ṭhitikaṃ ṭhapetvā tesaṃ datvā pacchā ṭhitikāya dātabbaṃ.
‘‘අසුකවිහාරෙ කිර බහුචීවරං උප්පන්න’’න්ති සුත්වා යොජනන්තරිකවිහාරතොපි භික්ඛූ ආගච්ඡන්ති, සම්පත්තසම්පත්තානං ඨිතට්ඨානතො පට්ඨාය දාතබ්බං, අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො. විත්ථාරො පන සමන්තපාසාදිකාය චීවරක්ඛන්ධකවණ්ණනායං (මහාව. අට්ඨ. 379) වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බො.
‘‘Asukavihāre kira bahucīvaraṃ uppanna’’nti sutvā yojanantarikavihāratopi bhikkhū āgacchanti, sampattasampattānaṃ ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya dātabbaṃ, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana samantapāsādikāya cīvarakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vuttanayena veditabbo.
එවං විහාරං පවිසිත්වා ‘‘ඉමානි චීවරානි සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නෙසු විනිච්ඡයං වත්වා ඉදානි බහිඋපචාරසීමායං භික්ඛුං දිස්වා ‘‘සඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නෙසු විනිච්ඡයං දස්සෙතුං ‘‘යං පනා’’තිආදි වුත්තං. එකාබද්ධපරිසාය පාපුණාතීති සචෙ යොජනං ඵරිත්වා පරිසා ඨිතා හොති, එකාබද්ධා චෙ, සබ්බෙසං පාපුණාතීති අත්ථො. එකාබද්ධතා චෙත්ථ ද්වාදසහත්ථබ්භන්තරතො පරිච්ඡින්දිතබ්බා. තෙනාහ ‘‘යෙ පනා’’තිආදි.
Evaṃ vihāraṃ pavisitvā ‘‘imāni cīvarāni saṅghassa dammī’’ti dinnesu vinicchayaṃ vatvā idāni bahiupacārasīmāyaṃ bhikkhuṃ disvā ‘‘saṅghassa dammī’’ti dinnesu vinicchayaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Ekābaddhaparisāya pāpuṇātīti sace yojanaṃ pharitvā parisā ṭhitā hoti, ekābaddhā ce, sabbesaṃ pāpuṇātīti attho. Ekābaddhatā cettha dvādasahatthabbhantarato paricchinditabbā. Tenāha ‘‘ye panā’’tiādi.
උභතොසඞ්ඝස්ස දින්නන්ති (මහාව. අට්ඨ. 379) ‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති දින්නං. ‘‘ද්වෙධාසඞ්ඝස්ස දම්මි, ද්වින්නං සඞ්ඝානං දම්මි, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනිසඞ්ඝස්ස ච දම්මී’’ති වුත්තෙපි උභතොසඞ්ඝස්ස දින්නමෙව හොති. උපඩ්ඪං භික්ඛූනං, උපඩ්ඪං භික්ඛුනීනං දාතබ්බන්ති ද්වෙ භාගෙ සමෙ කත්වා එකො භාගො භික්ඛූනං, එකො භාගො භික්ඛුනීනං දාතබ්බො. ගහෙතුං ලභති උභතොසඞ්ඝග්ගහණෙන ගහිතත්තාති අධිප්පායො. චෙතියස්සාති ථූපාදිනො. තඤ්හි ධාතායතනාදිභාවෙන චිතත්තා, ලොකස්ස චිත්තීකාරට්ඨානතාය ච ‘‘චෙතිය’’න්ති වුච්චති. න කොචි විසෙසොති ආහ ‘‘ඉධ පන චෙතියස්සා’’තිආදි.
Ubhatosaṅghassa dinnanti (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘ubhatosaṅghassa dammī’’ti dinnaṃ. ‘‘Dvedhāsaṅghassa dammi, dvinnaṃ saṅghānaṃ dammi, bhikkhusaṅghassa ca bhikkhunisaṅghassa ca dammī’’ti vuttepi ubhatosaṅghassa dinnameva hoti. Upaḍḍhaṃ bhikkhūnaṃ, upaḍḍhaṃ bhikkhunīnaṃ dātabbanti dve bhāge same katvā eko bhāgo bhikkhūnaṃ, eko bhāgo bhikkhunīnaṃ dātabbo. Gahetuṃ labhati ubhatosaṅghaggahaṇena gahitattāti adhippāyo. Cetiyassāti thūpādino. Tañhi dhātāyatanādibhāvena citattā, lokassa cittīkāraṭṭhānatāya ca ‘‘cetiya’’nti vuccati. Na koci visesoti āha ‘‘idha pana cetiyassā’’tiādi.
‘‘උභතොසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන ද්වාවීසතිකොට්ඨාසෙ කත්වා දස භික්ඛූනං, දස භික්ඛුනීනං, එකො පුග්ගලස්ස, එකො චෙතියස්ස දාතබ්බො. තත්ථ පුග්ගලො සඞ්ඝතොපි අත්තනො වස්සග්ගෙන පුන ගහෙතුං ලභති, චෙතියස්ස එකොයෙව. අයං පන වාරො යථාවුත්තෙනෙව නයෙන ඤායතීති කත්වා ඉධ න වුත්තො. සමන්තපාසාදිකායං (මහාව. අට්ඨ. 379) පන වුත්තොයෙව.
‘‘Ubhatosaṅghassa ca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vutte pana dvāvīsatikoṭṭhāse katvā dasa bhikkhūnaṃ, dasa bhikkhunīnaṃ, eko puggalassa, eko cetiyassa dātabbo. Tattha puggalo saṅghatopi attano vassaggena puna gahetuṃ labhati, cetiyassa ekoyeva. Ayaṃ pana vāro yathāvutteneva nayena ñāyatīti katvā idha na vutto. Samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) pana vuttoyeva.
න මජ්ඣෙ භින්දිත්වා දාතබ්බං ‘‘භික්ඛුනීන’’න්ති පුග්ගලිකවසෙන වුත්තත්තා. පුග්ගලො විසුං න ලභතීති පුබ්බෙ විය විසුං පුග්ගලිකකොට්ඨාසං න ලභති. පාපුණනට්ඨානතො එකමෙව ලභතීති අත්තනො වස්සග්ගෙන පත්තබ්බට්ඨානතො එකමෙව කොට්ඨාසං ලභති. කස්මා? භික්ඛුසඞ්ඝග්ගහණෙන ගහිතත්තා. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්ස එකපුග්ගලපටිවීසො ලබ්භති, පුග්ගලස්ස විසුං න ලබ්භති. තස්මා එකං චෙතියස්ස දත්වා අවසෙසං භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වා භාජෙතබ්බං. තෙනාහ ‘‘චෙතියස්ස චාති වුත්තෙ පනා’’තිආදි.
Namajjhe bhinditvā dātabbaṃ ‘‘bhikkhunīna’’nti puggalikavasena vuttattā. Puggalo visuṃ na labhatīti pubbe viya visuṃ puggalikakoṭṭhāsaṃ na labhati. Pāpuṇanaṭṭhānato ekameva labhatīti attano vassaggena pattabbaṭṭhānato ekameva koṭṭhāsaṃ labhati. Kasmā? Bhikkhusaṅghaggahaṇena gahitattā. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca bhikkhunīnañca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyassa ekapuggalapaṭivīso labbhati, puggalassa visuṃ na labbhati. Tasmā ekaṃ cetiyassa datvā avasesaṃ bhikkhū ca bhikkhuniyo ca gaṇetvā bhājetabbaṃ. Tenāha ‘‘cetiyassa cāti vutte panā’’tiādi.
තෙහි සද්ධිං පුග්ගලචෙතියපරාමසනං අනන්තරනයසදිසමෙවාති තෙහි භික්ඛූහි භික්ඛුනීහි සද්ධිං පුග්ගලස්ස ච චෙතියස්ස ච ගහණං අනන්තරනයසදිසමෙවාති අත්ථො. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච, භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච චෙතියස්ස ච, භික්ඛූනඤ්ච භික්ඛුනීනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්ස එකපටිවීසො ලබ්භති, පුග්ගලස්ස විසුං නත්ථි, භික්ඛූ ච භික්ඛුනියො ච ගණෙත්වාව භාජෙතබ්බන්ති වුත්තං හොති. පුග්ගලස්ස විසුං න ලබ්භතීති පුග්ගලස්ස විසුං පටිවීසො න ලබ්භති, වස්සග්ගෙන එකොව ලබ්භතීති අත්ථො. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන චෙතියස්ස විසුං පටිවීසො ලබ්භතීති ආහ ‘‘චෙතියස්ස පන ලබ්භතී’’ති. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්සෙව විසුං ලබ්භති, න පුග්ගලස්ස. චෙතියස්ස පන ලබ්භතියෙවාති ‘‘භික්ඛූනඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙ පන චෙතියස්ස විසුං පටිවීසො ලබ්භතීති අත්ථො. ‘‘භික්ඛූනඤ්ච තුය්හඤ්ච චෙතියස්ස චා’’ති වුත්තෙපි චෙතියස්සෙව විසුං ලබ්භති, න පුග්ගලස්ස. භික්ඛුනිසඞ්ඝං ආදිං කත්වාපි එවමෙව යොජෙතබ්බං.
Tehi saddhiṃ puggalacetiyaparāmasanaṃ anantaranayasadisamevāti tehi bhikkhūhi bhikkhunīhi saddhiṃ puggalassa ca cetiyassa ca gahaṇaṃ anantaranayasadisamevāti attho. ‘‘Bhikkhūnañca bhikkhunīnañca tuyhañca, bhikkhūnañca bhikkhunīnañca cetiyassa ca, bhikkhūnañca bhikkhunīnañca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyassa ekapaṭivīso labbhati, puggalassa visuṃ natthi, bhikkhū ca bhikkhuniyo ca gaṇetvāva bhājetabbanti vuttaṃ hoti. Puggalassa visuṃ na labbhatīti puggalassa visuṃ paṭivīso na labbhati, vassaggena ekova labbhatīti attho. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca cetiyassa cā’’ti vutte pana cetiyassa visuṃ paṭivīso labbhatīti āha ‘‘cetiyassa pana labbhatī’’ti. ‘‘Bhikkhusaṅghassa ca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyasseva visuṃ labbhati, na puggalassa. Cetiyassa pana labbhatiyevāti ‘‘bhikkhūnañca cetiyassa cā’’ti vutte pana cetiyassa visuṃ paṭivīso labbhatīti attho. ‘‘Bhikkhūnañca tuyhañca cetiyassa cā’’ti vuttepi cetiyasseva visuṃ labbhati, na puggalassa. Bhikkhunisaṅghaṃ ādiṃ katvāpi evameva yojetabbaṃ.
එත්ථාහ – යං පනෙතරහි (මහාව. අට්ඨ. 379) පණ්ඩිතමනුස්සා සධාතුකං පටිමං වා චෙතියං වා ඨපෙත්වා බුද්ධප්පමුඛස්ස උභතොසඞ්ඝස්ස දානං දෙන්ති, පටිමාය වා චෙතියස්ස වා පුරතො ආධාරකෙ පත්තං ඨපෙත්වා දක්ඛිණොදකං දත්වා ‘‘බුද්ධානං දෙමා’’ති, තත්ථ යං පඨමං ඛාදනීයං භොජනීයං දෙන්ති, විහාරං වා ආහරිත්වා ‘‘ඉදං චෙතියස්ස දෙමා’’ති පිණ්ඩපාතඤ්ච මාලාගන්ධාදීනි ච දෙන්ති, තත්ථ කථං පටිපජ්ජිතබ්බන්ති? වුච්චතෙ – මාලාගන්ධාදීනි තාව චෙතියෙ ආරොපෙතබ්බානි, වත්ථෙහි පටාකා, තෙලෙන පදීපා කාතබ්බා, පිණ්ඩපාතමධුඵාණිතාදීනි පන යො නිබද්ධචෙතියජග්ගකො හොති පබ්බජිතො වා ගහට්ඨො වා, තස්ස දාතබ්බානි. නිබද්ධජග්ගකෙ අසති ආහටභත්තං ඨපෙත්වා වත්තං කත්වා පරිභුඤ්ජිතුං වට්ටති. උපකට්ඨෙ කාලෙ භුඤ්ජිත්වා පච්ඡාපි වත්තං කාතුං වට්ටතියෙව.
Etthāha – yaṃ panetarahi (mahāva. aṭṭha. 379) paṇḍitamanussā sadhātukaṃ paṭimaṃ vā cetiyaṃ vā ṭhapetvā buddhappamukhassa ubhatosaṅghassa dānaṃ denti, paṭimāya vā cetiyassa vā purato ādhārake pattaṃ ṭhapetvā dakkhiṇodakaṃ datvā ‘‘buddhānaṃ demā’’ti, tattha yaṃ paṭhamaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ denti, vihāraṃ vā āharitvā ‘‘idaṃ cetiyassa demā’’ti piṇḍapātañca mālāgandhādīni ca denti, tattha kathaṃ paṭipajjitabbanti? Vuccate – mālāgandhādīni tāva cetiye āropetabbāni, vatthehi paṭākā, telena padīpā kātabbā, piṇḍapātamadhuphāṇitādīni pana yo nibaddhacetiyajaggako hoti pabbajito vā gahaṭṭho vā, tassa dātabbāni. Nibaddhajaggake asati āhaṭabhattaṃ ṭhapetvā vattaṃ katvā paribhuñjituṃ vaṭṭati. Upakaṭṭhe kāle bhuñjitvā pacchāpi vattaṃ kātuṃ vaṭṭatiyeva.
මාලාගන්ධාදීසු ච යං කිඤ්චි ‘‘ඉදං හරිත්වා චෙතියපූජං කරොථා’’ති වුත්තෙ දූරම්පි හරිත්වා පූජෙතබ්බං. ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස හරා’’ති වුත්තෙපි හරිතබ්බං. සචෙ පන ‘‘අහං පිණ්ඩාය චරාමි, ආසනසාලායං භික්ඛූ අත්ථි, තෙ හරිස්සන්තී’’ති වුත්තෙ ‘‘භන්තෙ, තුය්හංයෙව දම්මී’’ති වදති, භුඤ්ජිතුං වට්ටති. අථ පන ‘‘භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දස්සාමී’’ති හරන්තස්ස ගච්ඡතො අන්තරාව කාලො උපකට්ඨො හොති, අත්තනො පාපෙත්වා භුඤ්ජිතුං වට්ටති.
Mālāgandhādīsu ca yaṃ kiñci ‘‘idaṃ haritvā cetiyapūjaṃ karothā’’ti vutte dūrampi haritvā pūjetabbaṃ. ‘‘Bhikkhusaṅghassa harā’’ti vuttepi haritabbaṃ. Sace pana ‘‘ahaṃ piṇḍāya carāmi, āsanasālāyaṃ bhikkhū atthi, te harissantī’’ti vutte ‘‘bhante, tuyhaṃyeva dammī’’ti vadati, bhuñjituṃ vaṭṭati. Atha pana ‘‘bhikkhusaṅghassa dassāmī’’ti harantassa gacchato antarāva kālo upakaṭṭho hoti, attano pāpetvā bhuñjituṃ vaṭṭati.
වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දම්මීති වදතීති (මහාව. අට්ඨ. 379) ‘‘වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස ඉමානි චීවරානි දම්මී’’ති වදති. තෙසං බහිසීමට්ඨානම්පි පාපුණාතීති අත්ථතෙ කථිනෙ බහිසීමට්ඨානම්පි යාව කථිනස්ස උබ්භාරා පාපුණාති, තස්මා දිසාපක්කන්තස්සාපි සති පටිග්ගාහකෙ දාතබ්බං. අනත්ථතෙ පන කථිනෙ අන්තොහෙමන්තෙ, එවඤ්ච පන වත්වා දින්නං පච්ඡිමවස්සංවුට්ඨානම්පි පාපුණාති. යත්ථ කත්ථචීති යෙසු කෙසුචි විහාරෙසු. එවං වදතීති ‘‘වස්සංවුට්ඨසඞ්ඝස්ස දම්මී’’ති වදති. තත්ර සම්මුඛීභූතානං සබ්බෙසං පාපුණාති පිට්ඨිසමයෙ උප්පන්නත්තා. සචෙ පන ‘‘වස්සං වසන්තානං දම්මී’’ති වදති, අන්තොවස්සෙයෙව වස්සං වසන්තාව ලභන්ති, ඡින්නවස්සා න ලභන්ති. චීවරමාසෙ පන ‘‘වස්සං වසන්තානං දම්මී’’ති වුත්තෙ පච්ඡිමිකාය වස්සූපගතානංයෙව පාපුණාති, පුරිමිකාය වස්සූපගතානඤ්ච ඡින්නවස්සානඤ්ච න පාපුණාති.
Vassaṃvuṭṭhasaṅghassa dammīti vadatīti (mahāva. aṭṭha. 379) ‘‘vassaṃvuṭṭhasaṅghassa imāni cīvarāni dammī’’ti vadati. Tesaṃ bahisīmaṭṭhānampi pāpuṇātīti atthate kathine bahisīmaṭṭhānampi yāva kathinassa ubbhārā pāpuṇāti, tasmā disāpakkantassāpi sati paṭiggāhake dātabbaṃ. Anatthate pana kathine antohemante, evañca pana vatvā dinnaṃ pacchimavassaṃvuṭṭhānampi pāpuṇāti. Yattha katthacīti yesu kesuci vihāresu. Evaṃ vadatīti ‘‘vassaṃvuṭṭhasaṅghassa dammī’’ti vadati. Tatra sammukhībhūtānaṃ sabbesaṃ pāpuṇāti piṭṭhisamaye uppannattā. Sace pana ‘‘vassaṃ vasantānaṃ dammī’’ti vadati, antovasseyeva vassaṃ vasantāva labhanti, chinnavassā na labhanti. Cīvaramāse pana ‘‘vassaṃ vasantānaṃ dammī’’ti vutte pacchimikāya vassūpagatānaṃyeva pāpuṇāti, purimikāya vassūpagatānañca chinnavassānañca na pāpuṇāti.
චීවරමාසතො පට්ඨාය යාව හෙමන්තස්ස පච්ඡිමො දිවසො, තාව ‘‘වස්සාවාසිකං දෙමා’’ති වුත්තෙ කථිනං අත්ථතං වා හොතු, අනත්ථතං වා, අතීතවස්සංවුට්ඨානංයෙව පාපුණාති. ගිම්හානං පඨමදිවසතො පට්ඨාය වුත්තෙ පන මාතිකා ආරොපෙතබ්බා ‘‘අතීතවස්සාවාසස්ස පඤ්ච මාසා අතික්කන්තා, අනාගතො චතුමාසච්චයෙන භවිස්සති, කතරවස්සාවාසස්ස දෙසී’’ති. සචෙ ‘‘අතීතවස්සංවුට්ඨානං දම්මී’’ති වදති, තංඅන්තොවස්සංවුට්ඨානමෙව පාපුණාති, දිසා පක්කන්තානම්පි සභාගා ගණ්හිතුං ලභන්ති.
Cīvaramāsato paṭṭhāya yāva hemantassa pacchimo divaso, tāva ‘‘vassāvāsikaṃ demā’’ti vutte kathinaṃ atthataṃ vā hotu, anatthataṃ vā, atītavassaṃvuṭṭhānaṃyeva pāpuṇāti. Gimhānaṃ paṭhamadivasato paṭṭhāya vutte pana mātikā āropetabbā ‘‘atītavassāvāsassa pañca māsā atikkantā, anāgato catumāsaccayena bhavissati, kataravassāvāsassa desī’’ti. Sace ‘‘atītavassaṃvuṭṭhānaṃ dammī’’ti vadati, taṃantovassaṃvuṭṭhānameva pāpuṇāti, disā pakkantānampi sabhāgā gaṇhituṃ labhanti.
සචෙ ‘‘අනාගතෙ වස්සාවාසිකං දම්මී’’ති වදති, තං ඨපෙත්වා වස්සූපනායිකදිවසෙ ගහෙතබ්බං. අථ ‘‘අගුත්තො විහාරො, චොරභයං අත්ථි, න සක්කා ඨපෙතුං, ගණ්හිත්වා වා ආහිණ්ඩිතු’’න්ති වුත්තෙ ‘‘සම්පත්තානං දම්මී’’ති වදති, භාජෙත්වා ගහෙතබ්බං. සචෙ වදති ‘‘ඉතො මෙ, භන්තෙ, තතියෙ වස්සෙ වස්සාවාසිකං න දින්නං, තං දම්මී’’ති, තස්මිං අන්තොවස්සෙ වුට්ඨභික්ඛූනං පාපුණාති. සචෙ තෙ දිසා පක්කන්තා, අඤ්ඤො විස්සාසිකො ගණ්හාති, දාතබ්බං. අථ එකොයෙව අවසිට්ඨො, සෙසා කාලඞ්කතා, සබ්බං එකස්සෙව පාපුණාති. සචෙ එකොපි නත්ථි, සඞ්ඝිකං හොති, සම්මුඛීභූතෙහි භාජිතබ්බං.
Sace ‘‘anāgate vassāvāsikaṃ dammī’’ti vadati, taṃ ṭhapetvā vassūpanāyikadivase gahetabbaṃ. Atha ‘‘agutto vihāro, corabhayaṃ atthi, na sakkā ṭhapetuṃ, gaṇhitvā vā āhiṇḍitu’’nti vutte ‘‘sampattānaṃ dammī’’ti vadati, bhājetvā gahetabbaṃ. Sace vadati ‘‘ito me, bhante, tatiye vasse vassāvāsikaṃ na dinnaṃ, taṃ dammī’’ti, tasmiṃ antovasse vuṭṭhabhikkhūnaṃ pāpuṇāti. Sace te disā pakkantā, añño vissāsiko gaṇhāti, dātabbaṃ. Atha ekoyeva avasiṭṭho, sesā kālaṅkatā, sabbaṃ ekasseva pāpuṇāti. Sace ekopi natthi, saṅghikaṃ hoti, sammukhībhūtehi bhājitabbaṃ.
යෙහි නිමන්තිතෙහි යාගු පීතාති (මහාව. අට්ඨ. 379) නිමන්තිතෙහි යෙහි භික්ඛූහි යාගු පීතා, යෙහි පන භික්ඛාචාරවත්තෙන ඝරද්වාරෙන ගච්ඡන්තෙහි වා ඝරං පවිට්ඨෙහි වා යාගු ලද්ධා, යෙසං වා ආසනසාලතො පත්තං ආහරිත්වා මනුස්සෙහි නීතා, යෙසං වා ථෙරෙහි පෙසිතා, තෙසං න පාපුණාති. සචෙ පන නිමන්තිතභික්ඛූහි සද්ධිං අඤ්ඤෙපි බහූ ආගන්ත්වා අන්තොගෙහඤ්ච බහිගෙහඤ්ච පූරෙත්වා නිසින්නා, දායකො ච එවං වදති ‘‘නිමන්තිතා වා හොන්තු, අනිමන්තිතා වා, යෙසං මයා යාගු දින්නා, සබ්බෙසං ඉමානි වත්ථානි හොන්තූ’’ති, සබ්බෙසං පාපුණාති. යෙහි පන ථෙරානං හත්ථතො යාගු ලද්ධා, තෙසං න පාපුණාති. අථ සො ‘‘යෙහි මය්හං යාගු පීතා, සබ්බෙසං හොතූ’’ති වදති, සබ්බෙසං පාපුණාති. භත්තඛජ්ජකාදීහීති එත්ථ ආදිසද්දෙනපි චීවරසෙනාසනභෙසජ්ජානං ගහණං.
Yehi nimantitehi yāgu pītāti (mahāva. aṭṭha. 379) nimantitehi yehi bhikkhūhi yāgu pītā, yehi pana bhikkhācāravattena gharadvārena gacchantehi vā gharaṃ paviṭṭhehi vā yāgu laddhā, yesaṃ vā āsanasālato pattaṃ āharitvā manussehi nītā, yesaṃ vā therehi pesitā, tesaṃ na pāpuṇāti. Sace pana nimantitabhikkhūhi saddhiṃ aññepi bahū āgantvā antogehañca bahigehañca pūretvā nisinnā, dāyako ca evaṃ vadati ‘‘nimantitā vā hontu, animantitā vā, yesaṃ mayā yāgu dinnā, sabbesaṃ imāni vatthāni hontū’’ti, sabbesaṃ pāpuṇāti. Yehi pana therānaṃ hatthato yāgu laddhā, tesaṃ na pāpuṇāti. Atha so ‘‘yehi mayhaṃ yāgu pītā, sabbesaṃ hotū’’ti vadati, sabbesaṃ pāpuṇāti. Bhattakhajjakādīhīti ettha ādisaddenapi cīvarasenāsanabhesajjānaṃ gahaṇaṃ.
පුග්ගලස්සාති (මහාව. අට්ඨ. 379) සම්මුඛාසම්මුඛභූතස්ස පුග්ගලස්ස. තෙනාහ ‘‘ඉදං චීවර’’න්තිආදි. සචෙ පන ‘‘ඉදං තුම්හාකඤ්චෙව තුම්හාකං අන්තෙවාසිකානඤ්ච දම්මී’’ති එවං වදති, ථෙරස්ස ච අන්තෙවාසිකානඤ්ච පාපුණාති. උද්දෙසං ගහෙතුං ආගතො, ගහෙත්වා ගච්ඡන්තො ච අත්ථි, තස්සාපි පාපුණාති. තුම්හෙහි සද්ධිං නිබද්ධචාරිකභික්ඛූනං දම්මී’’ති වුත්තෙ උද්දෙසන්තෙවාසිකානං වත්තං කත්වා උද්දෙසපරිපුච්ඡාදීනි ගහෙත්වා විචරන්තානං සබ්බෙසං පාපුණාති. එත්ථාති අට්ඨසු මාතිකාසු. යදි පන අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපකථා, විත්ථාරො පන කථං ඤාතබ්බොති ආහ ‘‘සමන්තපාසාදිකායං වුත්තො’’ති. සමන්තපාසාදිකායං චීවරක්ඛන්ධකවණ්ණනායං (මහාව. අට්ඨ. 379) වුත්තොති අත්ථො.
Puggalassāti (mahāva. aṭṭha. 379) sammukhāsammukhabhūtassa puggalassa. Tenāha ‘‘idaṃ cīvara’’ntiādi. Sace pana ‘‘idaṃ tumhākañceva tumhākaṃ antevāsikānañca dammī’’ti evaṃ vadati, therassa ca antevāsikānañca pāpuṇāti. Uddesaṃ gahetuṃ āgato, gahetvā gacchanto ca atthi, tassāpi pāpuṇāti. Tumhehi saddhiṃ nibaddhacārikabhikkhūnaṃ dammī’’ti vutte uddesantevāsikānaṃ vattaṃ katvā uddesaparipucchādīni gahetvā vicarantānaṃ sabbesaṃ pāpuṇāti. Etthāti aṭṭhasu mātikāsu. Yadi pana ayamettha saṅkhepakathā, vitthāro pana kathaṃ ñātabboti āha ‘‘samantapāsādikāyaṃ vutto’’ti. Samantapāsādikāyaṃ cīvarakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 379) vuttoti attho.
‘‘ඤාතකෙහි වා මෙ චීවරත්ථාය පෙසිතං, මිත්තෙහි වා පෙසිතං, තෙ ආභතෙ චීවරෙ දස්සන්තී’’ති එවං ඤාතිතො වා මිත්තතො වා පච්චාසා හොතීති වෙදිතබ්බං. කප්පියභණ්ඩෙනාති කප්පාසසුත්තාදිනා අත්තනො ධනෙන. සණ්හන්ති සුඛුමං. අඤ්ඤං පච්චාසාචීවරං ලභිත්වා එව කාලබ්භන්තරෙ කාරෙතබ්බන්ති අඤ්ඤං මූලචීවරසදිසං පච්චාසාචීවරං ලභිත්වායෙව මාසබ්භන්තරෙ කාරෙතබ්බං. තඤ්ච ඛො සතියායෙව පච්චාසාය, අසතියා පන පච්චාසාය මූලචීවරං දසාහං චෙ සම්පත්තං, තදහෙව අධිට්ඨාතබ්බං. තෙනාහ ‘‘සචෙ න ලභතී’’තිආදි. පච්චාසාචීවරම්පි පරික්ඛාරචොළං අධිට්ඨාතබ්බන්ති පඨමතරං උප්පන්නං ථූලපච්චාසාචීවරම්පි සන්ධාය වුත්තං. පි-සද්දෙන න කෙවලං මූලචීවරමෙවාති දස්සෙති.
‘‘Ñātakehi vā me cīvaratthāya pesitaṃ, mittehi vā pesitaṃ, te ābhate cīvare dassantī’’ti evaṃ ñātito vā mittato vā paccāsā hotīti veditabbaṃ. Kappiyabhaṇḍenāti kappāsasuttādinā attano dhanena. Saṇhanti sukhumaṃ. Aññaṃ paccāsācīvaraṃ labhitvā eva kālabbhantare kāretabbanti aññaṃ mūlacīvarasadisaṃ paccāsācīvaraṃ labhitvāyeva māsabbhantare kāretabbaṃ. Tañca kho satiyāyeva paccāsāya, asatiyā pana paccāsāya mūlacīvaraṃ dasāhaṃ ce sampattaṃ, tadaheva adhiṭṭhātabbaṃ. Tenāha ‘‘sace na labhatī’’tiādi. Paccāsācīvarampi parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātabbanti paṭhamataraṃ uppannaṃ thūlapaccāsācīvarampi sandhāya vuttaṃ. Pi-saddena na kevalaṃ mūlacīvaramevāti dasseti.
අකාලචීවරසික්ඛාපදවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Akālacīvarasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.