| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[११९] ९. अकालराविजातकवण्णना
[119] 9. Akālarāvijātakavaṇṇanā
अमातापितरसंवद्धोति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं अकालराविं भिक्खुं आरब्भ कथेसि। सो किर सावत्थिवासी कुलपुत्तो सासने पब्बजित्वा वत्तं वा सिक्खं वा न उग्गण्हि। सो ‘‘इमस्मिं काले मया वत्तं कातब्बं, इमस्मिं काले उपट्ठातब्बं, इमस्मिं काले उग्गहेतब्बं, इमस्मिं काले सज्झायितब्ब’’न्ति न जानाति, पठमयामेपि मज्झिमयामेपि पच्छिमयामेपि पबुद्धपबुद्धक्खणेयेव महासद्दं करोति, भिक्खू निद्दं न लभन्ति। धम्मसभायं भिक्खू ‘‘आवुसो, असुको नाम भिक्खु एवरूपे रतनसासने पब्बजित्वा वत्तं वा सिक्खं वा कालं वा अकालं वा न जानाती’’ति तस्स अगुणकथं कथेसुं। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ , भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, इदानेवेस अकालरावी, पुब्बेपि अकालरावीयेव, कालाकालं अजाननभावेन च गीवाय वट्टिताय जीवितक्खयं पत्तो’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Amātāpitarasaṃvaddhoti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ akālarāviṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira sāvatthivāsī kulaputto sāsane pabbajitvā vattaṃ vā sikkhaṃ vā na uggaṇhi. So ‘‘imasmiṃ kāle mayā vattaṃ kātabbaṃ, imasmiṃ kāle upaṭṭhātabbaṃ, imasmiṃ kāle uggahetabbaṃ, imasmiṃ kāle sajjhāyitabba’’nti na jānāti, paṭhamayāmepi majjhimayāmepi pacchimayāmepi pabuddhapabuddhakkhaṇeyeva mahāsaddaṃ karoti, bhikkhū niddaṃ na labhanti. Dhammasabhāyaṃ bhikkhū ‘‘āvuso, asuko nāma bhikkhu evarūpe ratanasāsane pabbajitvā vattaṃ vā sikkhaṃ vā kālaṃ vā akālaṃ vā na jānātī’’ti tassa aguṇakathaṃ kathesuṃ. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha , bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa akālarāvī, pubbepi akālarāvīyeva, kālākālaṃ ajānanabhāvena ca gīvāya vaṭṭitāya jīvitakkhayaṃ patto’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो उदिच्चब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो सब्बसिप्पेसु पारं गन्त्वा बाराणसियं दिसापामोक्खो आचरियो हुत्वा पञ्चसते माणवे सिप्पं वाचेति। तेसं माणवानं एको कालरावी कुक्कुटो अत्थि, ते तस्स वस्सितसद्देन उट्ठाय सिप्पं सिक्खन्ति। सो कालमकासि। ते अञ्ञं कुक्कुटं परियेसन्ता चरन्ति। अथेको माणवको सुसानवने दारूनि उद्धरन्तो एकं कुक्कुटं दिस्वा आनेत्वा पञ्जरे ठपेत्वा पटिजग्गति। सो सुसाने वड्ढितत्ता ‘‘असुकवेलाय नाम वस्सितब्ब’’न्ति अजानन्तो कदाचि अतिरत्तिं वस्सति, कदाचि अरुणुग्गमने। माणवा तस्स अतिरत्तिं वस्सितकाले सिप्पं सिक्खन्ता याव अरुणुग्गमना सिक्खितुं न सक्कोन्ति, निद्दायमाना गहितट्ठानम्पि न पस्सन्ति। अतिपभाते वस्सितकाले सज्झायस्स ओकासमेव न लभन्ति। माणवा ‘‘अयं अतिरत्तिं वा वस्सति अतिपभाते वा, इमं निस्साय अम्हाकं सिप्पं न निट्ठायिस्सती’’ति तं गहेत्वा गीवं वट्टेत्वा जीवितक्खयं पापेत्वा ‘‘अकालरावी कुक्कुटो अम्हेहि घातितो’’ति आचरियस्स कथेसुं। आचरियो ‘‘ओवादं अग्गहेत्वा संवड्ढितभावेन मरणं पत्तो’’ति वत्वा इमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto udiccabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto sabbasippesu pāraṃ gantvā bārāṇasiyaṃ disāpāmokkho ācariyo hutvā pañcasate māṇave sippaṃ vāceti. Tesaṃ māṇavānaṃ eko kālarāvī kukkuṭo atthi, te tassa vassitasaddena uṭṭhāya sippaṃ sikkhanti. So kālamakāsi. Te aññaṃ kukkuṭaṃ pariyesantā caranti. Atheko māṇavako susānavane dārūni uddharanto ekaṃ kukkuṭaṃ disvā ānetvā pañjare ṭhapetvā paṭijaggati. So susāne vaḍḍhitattā ‘‘asukavelāya nāma vassitabba’’nti ajānanto kadāci atirattiṃ vassati, kadāci aruṇuggamane. Māṇavā tassa atirattiṃ vassitakāle sippaṃ sikkhantā yāva aruṇuggamanā sikkhituṃ na sakkonti, niddāyamānā gahitaṭṭhānampi na passanti. Atipabhāte vassitakāle sajjhāyassa okāsameva na labhanti. Māṇavā ‘‘ayaṃ atirattiṃ vā vassati atipabhāte vā, imaṃ nissāya amhākaṃ sippaṃ na niṭṭhāyissatī’’ti taṃ gahetvā gīvaṃ vaṭṭetvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā ‘‘akālarāvī kukkuṭo amhehi ghātito’’ti ācariyassa kathesuṃ. Ācariyo ‘‘ovādaṃ aggahetvā saṃvaḍḍhitabhāvena maraṇaṃ patto’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
११९.
119.
‘‘अमातापितर-संवद्धो, अनाचेरकुले वसं।
‘‘Amātāpitara-saṃvaddho, anācerakule vasaṃ;
नायं कालं अकालं वा, अभिजानाति कुक्कुटो’’ति॥
Nāyaṃ kālaṃ akālaṃ vā, abhijānāti kukkuṭo’’ti.
तत्थ अमातापितरसंवद्धोति मातापितरो निस्साय तेसं ओवादं अग्गहेत्वा संवड्ढो। अनाचेरकुले वसन्ति आचरियकुलेपि अवसमानो, आचारसिक्खापकं कञ्चि निस्साय अवसितत्ताति अत्थो। नायं कालं अकालं वाति ‘‘इमस्मिं काले वस्सितब्बं, इमस्मिं न वस्सितब्ब’’न्ति एवं वस्सितब्बयुत्तकं कालं वा अकालं वा एस कुक्कुटो न जानाति, अजाननभावेनेव जीवितक्खयं पत्तोति। इदं कारणं दस्सेत्वा बोधिसत्तो यावतायुकं ठत्वा यथाकम्मं गतो।
Tattha amātāpitarasaṃvaddhoti mātāpitaro nissāya tesaṃ ovādaṃ aggahetvā saṃvaḍḍho. Anācerakule vasanti ācariyakulepi avasamāno, ācārasikkhāpakaṃ kañci nissāya avasitattāti attho. Nāyaṃ kālaṃ akālaṃ vāti ‘‘imasmiṃ kāle vassitabbaṃ, imasmiṃ na vassitabba’’nti evaṃ vassitabbayuttakaṃ kālaṃ vā akālaṃ vā esa kukkuṭo na jānāti, ajānanabhāveneva jīvitakkhayaṃ pattoti. Idaṃ kāraṇaṃ dassetvā bodhisatto yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा अकालरावी कुक्कुटो अयं भिक्खु अहोसि, अन्तेवासिका बुद्धपरिसा, आचरियो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā akālarāvī kukkuṭo ayaṃ bhikkhu ahosi, antevāsikā buddhaparisā, ācariyo pana ahameva ahosi’’nti.
अकालराविजातकवण्णना नवमा।
Akālarāvijātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ११९. अकालराविजातकं • 119. Akālarāvijātakaṃ
