| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
(8) 3. ආකඞ්‌ඛවග්‌ගො
(8) 3. Ākaṅkhavaggo
1. ආකඞ්‌ඛසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Ākaṅkhasuttavaṇṇanā
71. තතියස්‌ස පඨමෙ සම්‌පන්‌නසීලාති පරිපුණ්‌ණසීලා, සීලසමඞ්‌ගිනො වා හුත්‌වාති අත්‌ථො. තත්‌ථ ද්‌වීහි කාරණෙහි සම්‌පන්‌නසීලතා හොති සීලවිපත්‌තියා ච ආදීනවදස්‌සනෙන, සීලසම්‌පත්‌තියා ච ආනිසංසදස්‌සනෙන. තදුභයම්‌පි විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.9, 21) විත්‌ථාරිතං. තත්‌ථ ‘‘සම්‌පන්‌නසීලා’’ති එත්‌තාවතා කිර භගවා චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං උද්‌දිසිත්‌වා ‘‘පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතා’’ති ඉමිනා තත්‌ථ ජෙට්‌ඨකසීලං විත්‌ථාරෙත්‌වා දස්‌සෙසීති දීපවිහාරවාසී සුමනත්‌ථෙරො ආහ. අන්‌තෙවාසිකො පනස්‌ස තෙපිටකචූළනාගත්‌ථෙරො ආහ – උභයත්‌ථපි පාතිමොක්‌ඛසංවරොව භගවතා වුත්‌තො. පාතිමොක්‌ඛසංවරොයෙව හි සීලං, ඉතරානි පන තීණි සීලන්‌ති වුත්‌තට්‌ඨානං අත්‌ථීති අනනුජානන්‌තො වත්‌වා ආහ – ඉන්‌ද්‍රියසංවරො නාම ඡද්‌වාරාරක්‌ඛාමත්‌තකමෙව, ආජීවපාරිසුද්‌ධි ධම්‌මෙන සමෙන පච්‌චයුප්‌පත්‌තිමත්‌තකං, පච්‌චයසන්‌නිස්‌සිතං පටිලද්‌ධපච්‌චයෙ ඉදමත්‌ථන්‌ති පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජනමත්‌තකං. නිප්‌පරියායෙන පාතිමොක්‌ඛසංවරොව සීලං. යස්‌ස සො භින්‌නො, අයං සීසච්‌ඡින්‌නො විය පුරිසො හත්‌ථපාදෙ සෙසානි රක්‌ඛිස්‌සතීති න වත්‌තබ්‌බො. යස්‌ස පන සො අරොගො, අයං අච්‌ඡින්‌නසීසො විය පුරිසො ජීවිතං සෙසානි පුන පාකතිකානි කාතුං සක්‌කොති. තස්‌මා ‘‘සම්‌පන්‌නසීලා’’ති ඉමිනා පාතිමොක්‌ඛසංවරං උද්‌දිසිත්‌වා ‘‘සම්‌පන්‌නපාතිමොක්‌ඛා’’ති තස්‌සෙව වෙවචනං වත්‌වා තං විත්‌ථාරෙත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුතාතිආදිමාහ. තත්‌ථ පාතිමොක්‌ඛසංවරසංවුත්‌තාතිආදීනි වුත්‌තත්‌ථානෙව. ආකඞ්‌ඛෙය්‍ය චෙති ඉදං කස්‌මා ආරද්‌ධන්‌ති? සීලානිසංසදස්‌සනත්‌ථං . සචෙපි අචිරපබ්‌බජිතානං වා දුප්‌පඤ්‌ඤානං වා එවමස්‌ස ‘‘භගවා ‘සීලං පූරෙථ සීලං පූරෙථා’ති වදති, කො නු ඛො සීලපූරණෙ ආනිසංසො, කො විසෙසො, කා වඩ්‌ඪී’’ති තෙසං දස ආනිසංසෙ දස්‌සෙතුං එවමාහ – ‘‘අප්‌පෙව නාම එතං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං පියමනාපතාදිආසවක්‌ඛයපරියොසානං ආනිසංසං සුත්‌වාපි සීලං පරිපූරෙය්‍යු’’න්‌ති.
71. Tatiyassa paṭhame sampannasīlāti paripuṇṇasīlā, sīlasamaṅgino vā hutvāti attho. Tattha dvīhi kāraṇehi sampannasīlatā hoti sīlavipattiyā ca ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena. Tadubhayampi visuddhimagge (visuddhi. 1.9, 21) vitthāritaṃ. Tattha ‘‘sampannasīlā’’ti ettāvatā kira bhagavā catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’’ti iminā tattha jeṭṭhakasīlaṃ vitthāretvā dassesīti dīpavihāravāsī sumanatthero āha. Antevāsiko panassa tepiṭakacūḷanāgatthero āha – ubhayatthapi pātimokkhasaṃvarova bhagavatā vutto. Pātimokkhasaṃvaroyeva hi sīlaṃ, itarāni pana tīṇi sīlanti vuttaṭṭhānaṃ atthīti ananujānanto vatvā āha – indriyasaṃvaro nāma chadvārārakkhāmattakameva, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakaṃ, paccayasannissitaṃ paṭiladdhapaccaye idamatthanti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ. Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ. Yassa so bhinno, ayaṃ sīsacchinno viya puriso hatthapāde sesāni rakkhissatīti na vattabbo. Yassa pana so arogo, ayaṃ acchinnasīso viya puriso jīvitaṃ sesāni puna pākatikāni kātuṃ sakkoti. Tasmā ‘‘sampannasīlā’’ti iminā pātimokkhasaṃvaraṃ uddisitvā ‘‘sampannapātimokkhā’’ti tasseva vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā dassento pātimokkhasaṃvarasaṃvutātiādimāha. Tattha pātimokkhasaṃvarasaṃvuttātiādīni vuttatthāneva. Ākaṅkheyya ceti idaṃ kasmā āraddhanti? Sīlānisaṃsadassanatthaṃ . Sacepi acirapabbajitānaṃ vā duppaññānaṃ vā evamassa ‘‘bhagavā ‘sīlaṃ pūretha sīlaṃ pūrethā’ti vadati, ko nu kho sīlapūraṇe ānisaṃso, ko viseso, kā vaḍḍhī’’ti tesaṃ dasa ānisaṃse dassetuṃ evamāha – ‘‘appeva nāma etaṃ sabrahmacārīnaṃ piyamanāpatādiāsavakkhayapariyosānaṃ ānisaṃsaṃ sutvāpi sīlaṃ paripūreyyu’’nti.
තත්‌ථ ආකඞ්‌ඛෙය්‍ය චෙති යදි ඉච්‌ඡෙය්‍ය. පියො චස්‌සන්‌ති පියචක්‌ඛූහි සම්‌පස්‌සිතබ්‌බො, සිනෙහුප්‌පත්‌තියා පදට්‌ඨානභූතො භවෙය්‍යං. මනාපොති තෙසං මනවඩ්‌ඪනකො, තෙසං වා මනෙන පත්‌තබ්‌බො, මෙත්‌තචිත්‌තෙන ඵරිතබ්‌බොති අත්‌ථො. ගරූති තෙසං ගරුට්‌ඨානියො පාසාණච්‌ඡත්‌තසදිසො. භාවනීයොති ‘‘අද්‌ධායමායස්‌මා ජානං ජානාති පස්‌සං පස්‌සතී’’ති එවං සම්‌භාවනීයො. සීලෙස්‌වෙවස්‌ස පරිපූරකාරීති චතුපාරිසුද්‌ධිසීලෙසුයෙව පරිපූරකාරී අස්‌ස, අනූනෙන ආකාරෙන සමන්‌නාගතො භවෙය්‍යාති වුත්‌තං හොති. අජ්‌ඣත්‌තං චෙතොසමථමනුයුත්‌තොති අත්‌තනො චිත්‌තසමථෙ යුත්‌තො. අනිරාකතජ්‌ඣානොති බහි අනීහටජ්‌ඣානො, අවිනාසිතජ්‌ඣානො වා. විපස්‌සනායාති සත්‌තවිධාය අනුපස්‌සනාය. බ්‍රූහෙතා සුඤ්‌ඤාගාරානන්‌ති වඩ්‌ඪෙතා සුඤ්‌ඤාගාරානං. එත්‌ථ ච සමථවිපස්‌සනාවසෙන කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා රත්‌තින්‌දිවං සුඤ්‌ඤාගාරං පවිසිත්‌වා නිසීදමානො භික්‌ඛු ‘‘බ්‍රූහෙතා සුඤ්‌ඤාගාරාන’’න්‌ති වෙදිතබ්‌බො. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො , විත්‌ථාරො පන ඉච්‌ඡන්‌තෙන මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය (ම. නි. අට්‌ඨ. 1.64 ආදයො) ආකඞ්‌ඛෙය්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනාය ඔලොකෙතබ්‌බො.
Tattha ākaṅkheyya ceti yadi iccheyya. Piyo cassanti piyacakkhūhi sampassitabbo, sinehuppattiyā padaṭṭhānabhūto bhaveyyaṃ. Manāpoti tesaṃ manavaḍḍhanako, tesaṃ vā manena pattabbo, mettacittena pharitabboti attho. Garūti tesaṃ garuṭṭhāniyo pāsāṇacchattasadiso. Bhāvanīyoti ‘‘addhāyamāyasmā jānaṃ jānāti passaṃ passatī’’ti evaṃ sambhāvanīyo. Sīlesvevassa paripūrakārīti catupārisuddhisīlesuyeva paripūrakārī assa, anūnena ākārena samannāgato bhaveyyāti vuttaṃ hoti. Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttoti attano cittasamathe yutto. Anirākatajjhānoti bahi anīhaṭajjhāno, avināsitajjhāno vā. Vipassanāyāti sattavidhāya anupassanāya. Brūhetā suññāgārānanti vaḍḍhetā suññāgārānaṃ. Ettha ca samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā nisīdamāno bhikkhu ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti veditabbo. Ayamettha saṅkhepo , vitthāro pana icchantena majjhimanikāyaṭṭhakathāya (ma. ni. aṭṭha. 1.64 ādayo) ākaṅkheyyasuttavaṇṇanāya oloketabbo.
ලාභීති එත්‌ථ න භගවා ලාභනිමිත්‌තං සීලාදිපරිපූරණං කථෙති. භගවා හි ‘‘ඝාසෙසනං ඡින්‌නකථො, න වාචං පයුතං භණෙ’’ති (සු. නි. 716) එවං සාවකෙ ඔවදති. සො කථං ලාභනිමිත්‌තං සීලාදිපරිපූරණං කථෙය්‍ය. පුග්‌ගලජ්‌ඣාසයවසෙන පනෙතං වුත්‌තං. යෙසඤ්‌හි එවං අජ්‌ඣාසයො භවෙය්‍ය ‘‘සචෙ මයං චතූහි පච්‌චයෙහි න කිලමෙය්‍යාම, සීලානි පරිපූරෙතුං සක්‌කුණෙය්‍යාමා’’ති, තෙසං අජ්‌ඣාසයවසෙනෙවමාහ. අපිච සරසානිසංසො එස සීලස්‌ස යදිදං චත්‌තාරො පච්‌චයා නාම. තථා හි පණ්‌ඩිතමනුස්‌සා කොට්‌ඨාදීසු ඨපිතං නීහරිත්‌වා අත්‌තනාපි අපරිභුඤ්‌ජිත්‌වා සීලවන්‌තානං දෙන්‌තීති සීලස්‌ස සරසානිසංසදස්‌සනත්‌ථම්‌පෙතං වුත්‌තං.
Lābhīti ettha na bhagavā lābhanimittaṃ sīlādiparipūraṇaṃ katheti. Bhagavā hi ‘‘ghāsesanaṃ chinnakatho, na vācaṃ payutaṃ bhaṇe’’ti (su. ni. 716) evaṃ sāvake ovadati. So kathaṃ lābhanimittaṃ sīlādiparipūraṇaṃ katheyya. Puggalajjhāsayavasena panetaṃ vuttaṃ. Yesañhi evaṃ ajjhāsayo bhaveyya ‘‘sace mayaṃ catūhi paccayehi na kilameyyāma, sīlāni paripūretuṃ sakkuṇeyyāmā’’ti, tesaṃ ajjhāsayavasenevamāha. Apica sarasānisaṃso esa sīlassa yadidaṃ cattāro paccayā nāma. Tathā hi paṇḍitamanussā koṭṭhādīsu ṭhapitaṃ nīharitvā attanāpi aparibhuñjitvā sīlavantānaṃ dentīti sīlassa sarasānisaṃsadassanatthampetaṃ vuttaṃ.
තතියවාරෙ යෙසාහන්‌ති යෙසං අහං. තෙසං තෙ කාරාති තෙසං දෙවානං වා මනුස්‌සානං වා තෙ මයි කතා පච්‌චයදානකාරා. මහප්‌ඵලා හොන්‌තු මහානිසංසාති ලොකියසුඛෙන ඵලභූතෙන මහප්‌ඵලා, ලොකුත්‌තරෙන මහානිසංසා. උභයං වා එතං එකත්‌ථමෙව. සීලාදිගුණයුත්‌තස්‌ස හි කටච්‌ඡුභික්‌ඛාපි පඤ්‌චරතනමත්‌තාය භූමියා පණ්‌ණසාලාපි කත්‌වා දින්‌නා අනෙකානි කප්‌පසහස්‌සානි දුග්‌ගතිවිනිපාතතො රක්‌ඛති, පරියොසානෙ ච අමතාය ධාතුයා පරිනිබ්‌බානස්‌ස පච්‌චයො හොති. ‘‘ඛීරොදනං අහමදාසි’’න්‌තිආදීනි (වි. ව. 413) චෙත්‌ථ වත්‌ථූනි. සකලමෙව වා පෙතවත්‌ථු විමානවත්‌ථු ච සාධකං.
Tatiyavāre yesāhanti yesaṃ ahaṃ. Tesaṃ te kārāti tesaṃ devānaṃ vā manussānaṃ vā te mayi katā paccayadānakārā. Mahapphalā hontu mahānisaṃsāti lokiyasukhena phalabhūtena mahapphalā, lokuttarena mahānisaṃsā. Ubhayaṃ vā etaṃ ekatthameva. Sīlādiguṇayuttassa hi kaṭacchubhikkhāpi pañcaratanamattāya bhūmiyā paṇṇasālāpi katvā dinnā anekāni kappasahassāni duggativinipātato rakkhati, pariyosāne ca amatāya dhātuyā parinibbānassa paccayo hoti. ‘‘Khīrodanaṃ ahamadāsi’’ntiādīni (vi. va. 413) cettha vatthūni. Sakalameva vā petavatthu vimānavatthu ca sādhakaṃ.
චතුත්‌ථවාරෙ පෙතාති පෙච්‌චභවං ගතා. ඤාතීති සස්‌සුසසුරපක්‌ඛිකා. සාලොහිතාති එකලොහිතබද්‌ධා පිතිපිතාමහාදයො. කාලඞ්‌කතාති මතා. තෙසං තන්‌ති තෙසං තං මයි පසන්‌නචිත්‌තං, තං වා පසන්‌නෙන චිත්‌තෙන අනුස්‌සරණං. යස්‌ස හි භික්‌ඛුනො කාලකතො පිතා වා මාතා වා ‘‘අම්‌හාකං ඤාතකත්‌ථෙරො සීලවා කල්‍යාණධම්‌මො’’ති පසන්‌නචිත්‌තො හුත්‌වා තං භික්‌ඛුං අනුස්‌සරති, තස්‌ස සො චිත්‌තප්‌පසාදොපි තං අනුස්‌සරණමත්‌තම්‌පි මහප්‌ඵලං මහානිසංසමෙව හොති.
Catutthavāre petāti peccabhavaṃ gatā. Ñātīti sassusasurapakkhikā. Sālohitāti ekalohitabaddhā pitipitāmahādayo. Kālaṅkatāti matā. Tesaṃ tanti tesaṃ taṃ mayi pasannacittaṃ, taṃ vā pasannena cittena anussaraṇaṃ. Yassa hi bhikkhuno kālakato pitā vā mātā vā ‘‘amhākaṃ ñātakatthero sīlavā kalyāṇadhammo’’ti pasannacitto hutvā taṃ bhikkhuṃ anussarati, tassa so cittappasādopi taṃ anussaraṇamattampi mahapphalaṃ mahānisaṃsameva hoti.
අරතිරතිසහොති නෙක්‌ඛම්‌මපටිපත්‌තියා අරතියා කාමගුණෙසු රතියා ච සහො අභිභවිතා අජ්‌ඣොත්‌ථරිතා. භයභෙරවසහොති එත්‌ථ භයං චිත්‌තුත්‍රාසොපි ආරම්‌මණම්‌පි, භෙරවං ආරම්‌මණමෙව.
Aratiratisahoti nekkhammapaṭipattiyā aratiyā kāmaguṇesu ratiyā ca saho abhibhavitā ajjhottharitā. Bhayabheravasahoti ettha bhayaṃ cittutrāsopi ārammaṇampi, bheravaṃ ārammaṇameva.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 1. ආකඞ්‌ඛසුත්‌තං • 1. Ākaṅkhasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 1-4. ආකඞ්‌ඛසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා • 1-4. Ākaṅkhasuttādivaṇṇanā
