Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മജ്ഝിമനികായ (ടീകാ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
൬. ആകങ്ഖേയ്യസുത്തവണ്ണനാ
6. Ākaṅkheyyasuttavaṇṇanā
൬൪. സമ്പന്നന്തി പരിപുണ്ണം, സമന്തതോ പന്നം പത്തന്തി സമ്പന്നം. തേനാഹ ‘‘ഇദം പരിപുണ്ണസമ്പന്നം നാമാ’’തി. നന്തി ‘‘സുവാ’’തി വുത്തം സുവഗണം. സമ്പന്നോതി സമ്മദേവ പന്നോ ഗതോ ഉപഗതോ. തേനാഹ ‘‘സമന്നാഗതോ’’തി. സമ്പന്നന്തി സമ്പത്തിയുത്തം. സാ പനേത്ഥ രസസമ്പത്തി അധിപ്പേതാ സാമഞ്ഞജോതനായ വിസേസേ അവട്ഠാനതോ. തേനാഹ ‘‘സേയ്യഥാപി ഖുദ്ദമധും അനേളക’’ന്തി, നിദ്ദോസന്തി അത്ഥോ. തേന വുത്തം ‘‘ഇദം മധുരസമ്പന്നം നാമാ’’തി. സീലസ്സ അനവസേസസമാദാനേന അഖണ്ഡാദിഭാവാപത്തിയാ ച പരിപുണ്ണസീലാ. സമാദാനതോ പട്ഠായ അച്ഛിന്ദനതോ സീലസമങ്ഗിനോ. സമാദാനതോ ഹി അച്ചന്തവിരോധിധമ്മാനുപ്പത്തിയാ സീലസമങ്ഗിതാ വേദിതബ്ബാ, ചേതനാദീനം പന സീലനലക്ഖണാനം ധമ്മാനം പവത്തിക്ഖണേ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി. വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൧.൯) വുത്താ, തസ്മാ തത്ഥ വുത്തനയേനേവ വിത്ഥാരകഥാ വേദിതബ്ബാതി അധിപ്പായോ.
64.Sampannanti paripuṇṇaṃ, samantato pannaṃ pattanti sampannaṃ. Tenāha ‘‘idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāmā’’ti. Nanti ‘‘suvā’’ti vuttaṃ suvagaṇaṃ. Sampannoti sammadeva panno gato upagato. Tenāha ‘‘samannāgato’’ti. Sampannanti sampattiyuttaṃ. Sā panettha rasasampatti adhippetā sāmaññajotanāya visese avaṭṭhānato. Tenāha ‘‘seyyathāpi khuddamadhuṃ aneḷaka’’nti, niddosanti attho. Tena vuttaṃ ‘‘idaṃ madhurasampannaṃ nāmā’’ti. Sīlassa anavasesasamādānena akhaṇḍādibhāvāpattiyā ca paripuṇṇasīlā. Samādānato paṭṭhāya acchindanato sīlasamaṅgino. Samādānato hi accantavirodhidhammānuppattiyā sīlasamaṅgitā veditabbā, cetanādīnaṃ pana sīlanalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ pavattikkhaṇe vattabbameva natthi. Visuddhimagge (visuddhi. 1.9) vuttā, tasmā tattha vuttanayeneva vitthārakathā veditabbāti adhippāyo.
ഖേത്തപാരിപൂരീതി നിസ്സിതപാരിപൂരിയാ നിസ്സയപാരിപൂരിമാഹ നിസ്സിതകമ്മവിപത്തിസമ്പത്തിവിസയത്താ യഥാ ‘‘മഞ്ചാ ഉക്കുട്ഠിം കരോന്തീ’’തി. തഥാ ഹി ഖേത്തേന ഖണ്ഡപൂതിആദിദോസോ വുത്തോ. ഖേത്തം ഖണ്ഡം ഹോതീതി അപരിപൂരം ഹോതി സസ്സപാരിപൂരിയാ അഭാവതോ. തേനേവാഹ ‘‘സസ്സം ന ഉട്ഠേതീ’’തി. പാദമത്തസ്സപി അനേകമ്ബണഫലനതോ മഹപ്ഫലം ഹോതി. കിസലയപലാലാദിബഹുതായ മഹാനിസംസം. ഏവമേവന്തി യഥാ ഖിത്തം ബീജം ഖണ്ഡാദിചതുദോസവസേന അപരിപുണ്ണം ഹോതി, തദഭാവേന ച പരിപുണ്ണം, ഏവം സീലം ഖണ്ഡാദിചതുദോസവസേന അപരിപുണ്ണം ഹോതി, തദഭാവേന ച പരിപുണ്ണന്തി, ചതുദോസതദഭാവസാമഞ്ഞമേവ നിദസ്സനനിദസ്സിതബ്ബവിപത്തിസമ്പത്തീസു ദസ്സേതി. മഹപ്ഫലം ഹോതി വിപാകഫലേന. മഹാനിസംസന്തി വിപുലാനിസംസം. സ്വായം ആനിസംസോ ഇധ പാളിയം നാനപ്പകാരേന വിത്ഥാരീയതി.
Khettapāripūrīti nissitapāripūriyā nissayapāripūrimāha nissitakammavipattisampattivisayattā yathā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Tathā hi khettena khaṇḍapūtiādidoso vutto. Khettaṃ khaṇḍaṃ hotīti aparipūraṃ hoti sassapāripūriyā abhāvato. Tenevāha ‘‘sassaṃ na uṭṭhetī’’ti. Pādamattassapi anekambaṇaphalanato mahapphalaṃ hoti. Kisalayapalālādibahutāya mahānisaṃsaṃ. Evamevanti yathā khittaṃ bījaṃ khaṇḍādicatudosavasena aparipuṇṇaṃ hoti, tadabhāvena ca paripuṇṇaṃ, evaṃ sīlaṃ khaṇḍādicatudosavasena aparipuṇṇaṃ hoti, tadabhāvena ca paripuṇṇanti, catudosatadabhāvasāmaññameva nidassananidassitabbavipattisampattīsu dasseti. Mahapphalaṃ hoti vipākaphalena. Mahānisaṃsanti vipulānisaṃsaṃ. Svāyaṃ ānisaṃso idha pāḷiyaṃ nānappakārena vitthārīyati.
ഏത്താവതാ കിരാതി (അ॰ നി॰ ടീ॰ ൨.൨.൩൭; അ॰ നി॰ ടീ॰ ൩.൧൦.൭൧-൭൪) കിര-സദ്ദോ അരുചിസൂചനത്ഥോ. തേനേത്ഥ ആചരിയവാദസ്സ അത്തനോ അരുച്ചനഭാവം ദീപേതി. സമ്പന്നസീലാതി അനാമട്ഠവിസേസം സാമഞ്ഞതോ സീലസങ്ഖേപേന ഗഹിതം. തഞ്ച ചതുബ്ബിധന്തി ആചരിയത്ഥേരോ ‘‘ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം ഉദ്ദിസിത്വാ’’തി ആഹ. തത്ഥാതി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലേ. ജേട്ഠകസീലന്തി (സം॰ നി॰ ടീ॰ ൩.൫.൪൧൨) പധാനസീലം. ഉഭയത്ഥാതി ഉദ്ദേസനിദ്ദേസേ. ഇധ നിദ്ദേസേ വിയ ഉദ്ദേസേപി പാതിമോക്ഖസംവരോ ഭഗവതാ വുത്തോ ‘‘സമ്പന്നസീലാ’’തി വുത്തത്താതി അധിപ്പായോ . സീലഗ്ഗഹണഞ്ഹി പാളിയം പാതിമോക്ഖസംവരവസേന ആഗതം. തേനാഹ ‘‘പാതിമോക്ഖസംവരോയേവാ’’തിആദി. തത്ഥ അവധാരണേന ഇതരേസം തിണ്ണം ഏകദേസേന പാതിമോക്ഖന്തോഗധഭാവം ദീപേതി. തഥാ ഹി അനോലോകിയോലോകനേ ആജീവഹേതു ഛസിക്ഖാപദവീതിക്കമേ ഗിലാനപച്ചയസ്സ അപച്ചവേക്ഖിതപരിഭോഗേ ച ആപത്തി വിഹിതാതി. തീണീതി ഇന്ദ്രിയസംവരസീലാദീനി. സീലന്തി വുത്തട്ഠാനം നാമ അത്ഥീതി സീലപരിയായേന തേസം കത്ഥചി സുത്തേ ഗഹിതട്ഠാനം നാമ കിം അത്ഥി യഥാ പാതിമോക്ഖസംവരോതി ആചരിയസ്സ സമ്മുഖത്താ അപടിക്ഖിപന്തോവ ഉപചാരേന പുച്ഛന്തോ വിയ വദതി. തേനാഹ ‘‘അനനുജാനന്തോ’’തി. ഛദ്വാരരക്ഖാമത്തകമേവാതി തസ്സ സല്ലഹുകഭാവമാഹ ചിത്താധിട്ഠാനമത്തേന പടിപാകതികഭാവാപത്തിതോ. ഇതരദ്വയേപി ഏസേവ നയോ. പച്ചയുപ്പത്തിമത്തകന്തി ഫലേന ഹേതും ദസ്സേതി. ഉപ്പാദനഹേതുകാ ഹി പച്ചയാനം ഉപ്പത്തി. ഇദമത്ഥന്തി ഇദം പയോജനം ഇമസ്സ പച്ചയസ്സ പരിഭുഞ്ജനേതി അധിപ്പായോ. നിപ്പരിയായേനാതി ഇമിനാ ഇന്ദ്രിയസംവരാദീനി തീണി പധാനസ്സ സീലസ്സ പരിവാരവസേന പവത്തിയാ പരിയായസീലാനി നാമാതി ദസ്സേതി.
Ettāvatā kirāti (a. ni. ṭī. 2.2.37; a. ni. ṭī. 3.10.71-74) kira-saddo arucisūcanattho. Tenettha ācariyavādassa attano aruccanabhāvaṃ dīpeti. Sampannasīlāti anāmaṭṭhavisesaṃ sāmaññato sīlasaṅkhepena gahitaṃ. Tañca catubbidhanti ācariyatthero ‘‘catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā’’ti āha. Tatthāti catupārisuddhisīle. Jeṭṭhakasīlanti (saṃ. ni. ṭī. 3.5.412) padhānasīlaṃ. Ubhayatthāti uddesaniddese. Idha niddese viya uddesepi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto ‘‘sampannasīlā’’ti vuttattāti adhippāyo . Sīlaggahaṇañhi pāḷiyaṃ pātimokkhasaṃvaravasena āgataṃ. Tenāha ‘‘pātimokkhasaṃvaroyevā’’tiādi. Tattha avadhāraṇena itaresaṃ tiṇṇaṃ ekadesena pātimokkhantogadhabhāvaṃ dīpeti. Tathā hi anolokiyolokane ājīvahetu chasikkhāpadavītikkame gilānapaccayassa apaccavekkhitaparibhoge ca āpatti vihitāti. Tīṇīti indriyasaṃvarasīlādīni. Sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthīti sīlapariyāyena tesaṃ katthaci sutte gahitaṭṭhānaṃ nāma kiṃ atthi yathā pātimokkhasaṃvaroti ācariyassa sammukhattā apaṭikkhipantova upacārena pucchanto viya vadati. Tenāha ‘‘ananujānanto’’ti. Chadvārarakkhāmattakamevāti tassa sallahukabhāvamāha cittādhiṭṭhānamattena paṭipākatikabhāvāpattito. Itaradvayepi eseva nayo. Paccayuppattimattakanti phalena hetuṃ dasseti. Uppādanahetukā hi paccayānaṃ uppatti. Idamatthanti idaṃ payojanaṃ imassa paccayassa paribhuñjaneti adhippāyo. Nippariyāyenāti iminā indriyasaṃvarādīni tīṇi padhānassa sīlassa parivāravasena pavattiyā pariyāyasīlāni nāmāti dasseti.
ഇദാനി പാതിമോക്ഖസംവരസ്സേവ പധാനഭാവം ബ്യതിരേകതോ അന്വയതോ ച ഉപമായ വിഭാവേതും ‘‘യസ്സാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ സോതി പാതിമോക്ഖസംവരോ. സേസാനീതി ഇന്ദ്രിയസംവരാദീനി. തസ്സേവാതി ‘‘സമ്പന്നസീലാ’’തി ഏത്ഥ യം സീലം വുത്തം, തസ്സേവ. സമ്പന്നപാതിമോക്ഖാതി ഏത്ഥ പാതിമോക്ഖഗ്ഗഹണേന വേവചനം വത്വാ തം വിത്ഥാരേത്വാ…പേ॰… ആദിമാഹ. യഥാ അഞ്ഞഥാപി ‘‘ഇധ ഭിക്ഖു സീലവാ ഹോതീ’’തി (മഹാനി॰ ൧൯൯) പുഗ്ഗലാധിട്ഠാനായ ദേസനായ ഉദ്ദിട്ഠം സീലം ‘‘പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതോ വിഹരതീ’’തി (വിഭ॰ ൫൦൮; മഹാനി॰ ൧൯൯) നിദ്ദിട്ഠം.
Idāni pātimokkhasaṃvarasseva padhānabhāvaṃ byatirekato anvayato ca upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yassā’’tiādimāha. Tattha soti pātimokkhasaṃvaro. Sesānīti indriyasaṃvarādīni. Tassevāti ‘‘sampannasīlā’’ti ettha yaṃ sīlaṃ vuttaṃ, tasseva. Sampannapātimokkhāti ettha pātimokkhaggahaṇena vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā…pe… ādimāha. Yathā aññathāpi ‘‘idha bhikkhu sīlavā hotī’’ti (mahāni. 199) puggalādhiṭṭhānāya desanāya uddiṭṭhaṃ sīlaṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharatī’’ti (vibha. 508; mahāni. 199) niddiṭṭhaṃ.
പാതിമോക്ഖസംവരസംവുതാതി യോ നം പാതി രക്ഖതി, തം മോക്ഖേതി മോചേതി ആപായികാദീഹി ദുക്ഖേഹീതി ‘‘പാതിമോക്ഖ’’ന്തി ലദ്ധനാമേന സിക്ഖാപദസീലേന പിഹിതകായവചീദ്വാരാ. തേ പന യസ്മാ ഏവംഭൂതാ തേന സമന്നാഗതാ നാമ ഹോന്തി, തസ്മാ വുത്തം ‘‘പാതിമോക്ഖസംവരേന സമന്നാഗതാ’’തി.
Pātimokkhasaṃvarasaṃvutāti yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti ‘‘pātimokkha’’nti laddhanāmena sikkhāpadasīlena pihitakāyavacīdvārā. Te pana yasmā evaṃbhūtā tena samannāgatā nāma honti, tasmā vuttaṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarena samannāgatā’’ti.
അപരോ നയോ (ഉദാ॰ അട്ഠ॰ ൩൧; ഇതിവു॰ അട്ഠ॰ ൯൭) – കിലേസാനം ബലവഭാവതോ, പാപകിരിയായ സുകരഭാവതോ, പുഞ്ഞകിരിയായ ച ദുക്കരഭാവതോ ബഹുക്ഖത്തും അപായേസു പതനസീലോതി പാതീ, പുഥുജ്ജനോ. അനിച്ചതായ വാ ഭവാദീസു കമ്മവേഗക്ഖിത്തോ ഘടീയന്തം വിയ അനവട്ഠാനേന പരിബ്ഭമനതോ ഗമനസീലോതി പാതീ, മരണവസേന വാ തമ്ഹി തമ്ഹി സത്തനികായേ അത്തഭാവസ്സ പാതനസീലോതി പാതീ, സത്തസന്താനോ, ചിത്തമേവ വാ, തം പാതിം സംസാരദുക്ഖതോ മോക്ഖേതീതി പാതിമോക്ഖം. ചിത്തസ്സ ഹി വിമോക്ഖേന സത്തോ വിമുത്തോതി വുച്ചതി. വുത്തഞ്ഹി ‘‘ചിത്തവോദാനാ വിസുജ്ഝന്തീ’’തി, ‘‘അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്തം വിമുത്ത’’ന്തി (മഹാവ॰ ൨൮) ച.
Aparo nayo (udā. aṭṭha. 31; itivu. aṭṭha. 97) – kilesānaṃ balavabhāvato, pāpakiriyāya sukarabhāvato, puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano. Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭīyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa pātanasīloti pātī, sattasantāno, cittameva vā, taṃ pātiṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkhaṃ. Cittassa hi vimokkhena satto vimuttoti vuccati. Vuttañhi ‘‘cittavodānā visujjhantī’’ti, ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (mahāva. 28) ca.
അഥ വാ അവിജ്ജാദിനാ ഹേതുനാ സംസാരേ പതതി ഗച്ഛതി പവത്തതീതി പാതീ. ‘‘അവിജ്ജാനീവരണാനം സത്താനം തണ്ഹാസംയോജനാനം സന്ധാവതം സംസരത’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൨.൧൨൫) ഹി വുത്തം. തസ്സ പാതിനോ സത്തസ്സ തണ്ഹാദിസംകിലേസത്തയതോ മോക്ഖോ ഏതേനാതി പാതിമോക്ഖോ. ‘‘കണ്ഠേകാലോ’’തിആദീനം വിയ സമാസസിദ്ധി വേദിതബ്ബാ.
Atha vā avijjādinā hetunā saṃsāre patati gacchati pavattatīti pātī. ‘‘Avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarata’’nti (saṃ. ni. 2.125) hi vuttaṃ. Tassa pātino sattassa taṇhādisaṃkilesattayato mokkho etenāti pātimokkho. ‘‘Kaṇṭhekālo’’tiādīnaṃ viya samāsasiddhi veditabbā.
അഥ വാ പാതേതി വിനിപാതേതി ദുക്ഖേതി പാതി, ചിത്തം. വുത്തഞ്ഹി ‘‘ചിത്തേന നീയതി ലോകോ, ചിത്തേന പരികസ്സതീ’’തി (സം॰ നി॰ ൧.൬൨). തസ്സ പാതിനോ മോക്ഖോ ഏതേനാതി പാതിമോക്ഖോ. പതതി വാ ഏതേന അപായദുക്ഖേ സംസാരദുക്ഖേ ചാതി പാതീ, തണ്ഹാദിസംകിലേസോ. വുത്തഞ്ഹി ‘‘തണ്ഹാ ജനേതി പുരിസം (സം॰ നി॰ ൧.൫൭), തണ്ഹാദുതിയോ പുരിസോ’’തി (ഇതിവു॰ ൧൫, ൧൦൫; അ॰ നി॰ ൪.൯) ച ആദി. തതോ പാതിതോ മോക്ഖോതി പാതിമോക്ഖോ.
Atha vā pāteti vinipāteti dukkheti pāti, cittaṃ. Vuttañhi ‘‘cittena nīyati loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62). Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho. Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pātī, taṇhādisaṃkileso. Vuttañhi ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105; a. ni. 4.9) ca ādi. Tato pātito mokkhoti pātimokkho.
അഥ വാ പതതി ഏത്ഥാതി പാതീ, ഛ അജ്ഝത്തികബാഹിരാനി ആയതനാനി. വുത്തഞ്ഹി ‘‘ഛസു ലോകോ സമുപ്പന്നോ, ഛസു കുബ്ബതി സന്ഥവ’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൧.൭൦; സു॰ നി॰ ൧൭൧). തതോ അജ്ഝത്തികബാഹിരായതനസങ്ഖാതതോ പാതിതോ മോക്ഖോതി പാതിമോക്ഖോ. അഥ വാ പാതോ വിനിപാതോ അസ്സ അത്ഥീതി പാതീ, സംസാരോ. തതോ മോക്ഖോതി പാതിമോക്ഖോ. അഥ വാ സബ്ബലോകാധിപതിഭാവതോ ധമ്മിസ്സരോ ഭഗവാ ‘‘പതീ’’തി വുച്ചതി, മുച്ചതി ഏതേനാതി മോക്ഖോ, പതിനോ മോക്ഖോ തേന പഞ്ഞത്തത്താതി പാതിമോക്ഖോ . പാതിമോക്ഖോ ഏവ പാതിമോക്ഖോ. സബ്ബഗുണാനം വാ മൂലഭാവതോ ഉത്തമട്ഠേന പതി ച സോ യഥാവുത്തത്ഥേന മോക്ഖോ ചാതി പാതിമോക്ഖോ. പാതിമോക്ഖോ ഏവ പാതിമോക്ഖോ. തഥാ ഹി വുത്തം ‘‘പാതിമോക്ഖന്തിആദിമേതം മുഖമേതം പമുഖമേത’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൩൫) വിത്ഥാരോ.
Atha vā patati etthāti pātī, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni. Vuttañhi ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (saṃ. ni. 1.70; su. ni. 171). Tato ajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātato pātito mokkhoti pātimokkho. Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro. Tato mokkhoti pātimokkho. Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā ‘‘patī’’ti vuccati, muccati etenāti mokkho, patino mokkho tena paññattattāti pātimokkho . Pātimokkho eva pātimokkho. Sabbaguṇānaṃ vā mūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca so yathāvuttatthena mokkho cāti pātimokkho. Pātimokkho eva pātimokkho. Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhantiādimetaṃ mukhametaṃ pamukhameta’’nti (mahāva. 135) vitthāro.
അഥ വാ പ-ഇതി പകാരേ, അതീതി അച്ചന്തത്ഥേ നിപാതോ, തസ്മാ പകാരേഹി അച്ചന്തം മോക്ഖേതീതി പാതിമോക്ഖോ. ഇദഞ്ഹി സീലം സയം തദങ്ഗവസേന, സമാധിസഹിതം പഞ്ഞാസഹിതഞ്ച വിക്ഖമ്ഭനവസേന, സമുച്ഛേദവസേന ച അച്ചന്തം മോക്ഖേതി മോചേതീതി പാതിമോക്ഖോ. പതി പതി മോക്ഖോതി വാ പാതിമോക്ഖോ, തമ്ഹാ തമ്ഹാ വീതിക്കമദോസതോ പച്ചേകം മോക്ഖോതി അത്ഥോ. പാതിമോക്ഖോ ഏവ പാതിമോക്ഖോ. മോക്ഖോ വാ നിബ്ബാനം, തസ്സ മോക്ഖസ്സ പതിബിമ്ബഭൂതോതി പാതിമോക്ഖോ . സീലസംവരോ ഹി നിബ്ബേധഭാഗിയോ സൂരിയസ്സ അരുണുഗ്ഗമനം വിയ നിബ്ബാനസ്സ ഉദയഭൂതോ തപ്പടിഭാഗോ വിയ ഹോതി യഥാരഹം കിലേസനിബ്ബാപനതോതി പാതിമോക്ഖോ. പാതിമോക്ഖോയേവ പാതിമോക്ഖോ. അഥ വാ മോക്ഖം പതി വത്തതി മോക്ഖാഭിമുഖന്തി വാ പാതിമോക്ഖം. പാതിമോക്ഖമേവ പാതിമോക്ഖന്തി ഏവമേത്ഥ പാതിമോക്ഖസദ്ദസ്സ അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Atha vā pa-iti pakāre, atīti accantatthe nipāto, tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkho. Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena, samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkho. Pati pati mokkhoti vā pātimokkho, tamhā tamhā vītikkamadosato paccekaṃ mokkhoti attho. Pātimokkho eva pātimokkho. Mokkho vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa patibimbabhūtoti pātimokkho . Sīlasaṃvaro hi nibbedhabhāgiyo sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo viya hoti yathārahaṃ kilesanibbāpanatoti pātimokkho. Pātimokkhoyeva pātimokkho. Atha vā mokkhaṃ pati vattati mokkhābhimukhanti vā pātimokkhaṃ. Pātimokkhameva pātimokkhanti evamettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.
ആചാരഗോചരസമ്പന്നാതി കായികവാചസികഅവീതിക്കമസങ്ഖാതേന ആചാരേന ചേവ നവേസിയഗോചരതാദിസങ്ഖാതേന ഗോചരേന ച സമ്പന്നാ, സമ്പന്നആചാരഗോചരാതി അത്ഥോ. അപ്പമത്തേസൂതി അതിപരിത്തകേസു അനാപത്തിഗമനീയേസു, ദുക്കടദുബ്ഭാസിതമത്തേസൂതി അപരേ. വജ്ജേസൂതി ഗാരയ്ഹേസു. തേ പന ഏകന്തതോ അകുസലസഭാവാ ഹോന്തീതി ആഹ ‘‘അകുസലധമ്മേസൂ’’തി. ഭയദസ്സിനോതി ഭയതോ ദസ്സനസീലാ, പരമാണുമത്തമ്പി വജ്ജം സിനേരുപ്പമാണം വിയ കത്വാ ഭായനസീലാ. സമ്മാ ആദിയിത്വാതി സമ്മദേവ സക്കച്ചം സബ്ബസോ ച ആദിയിത്വാ. സിക്ഖാപദേസൂതി നിദ്ധാരണേ ഭുമ്മന്തി സമുദായതോ അവയവനിദ്ധാരണം ദസ്സേന്തോ ‘‘സിക്ഖാപദേസു തം തം സിക്ഖാപദം സമാദിയിത്വാ സിക്ഖഥാ’’തി അത്ഥമാഹ. സിക്ഖാപദമേവ ഹി സമാദാതബ്ബം സിക്ഖിതബ്ബഞ്ചാതി അധിപ്പായോ. യം കിഞ്ചി സിക്ഖാകോട്ഠാസേസൂതി സിക്ഖാകോട്ഠാസേസു മൂലപഞ്ഞത്തിഅനുപഞ്ഞതിസബ്ബത്ഥപഞ്ഞത്തിപദേസപഞ്ഞത്തിആദിഭേദം യം കിഞ്ചി സിക്ഖിതബ്ബം പടിപജ്ജിതബ്ബം പൂരേതബ്ബം സീലം. തം പന ദ്വാരവസേന ദുവിധമേവാതി ആഹ ‘‘കായികം വാചസികഞ്ചാ’’തി. ഇമസ്മിം അത്ഥവികപ്പേ സിക്ഖാപദേസൂതി ആധാരേ ഭുമ്മം സിക്ഖാഭാഗേസു കസ്സചി വിസും അഗ്ഗഹണതോ. തേനാഹ ‘‘തം സബ്ബ’’ന്തി.
Ācāragocarasampannāti kāyikavācasikaavītikkamasaṅkhātena ācārena ceva navesiyagocaratādisaṅkhātena gocarena ca sampannā, sampannaācāragocarāti attho. Appamattesūti atiparittakesu anāpattigamanīyesu, dukkaṭadubbhāsitamattesūti apare. Vajjesūti gārayhesu. Te pana ekantato akusalasabhāvā hontīti āha ‘‘akusaladhammesū’’ti. Bhayadassinoti bhayato dassanasīlā, paramāṇumattampi vajjaṃ sineruppamāṇaṃ viya katvā bhāyanasīlā. Sammā ādiyitvāti sammadeva sakkaccaṃ sabbaso ca ādiyitvā. Sikkhāpadesūti niddhāraṇe bhummanti samudāyato avayavaniddhāraṇaṃ dassento ‘‘sikkhāpadesu taṃ taṃ sikkhāpadaṃ samādiyitvā sikkhathā’’ti atthamāha. Sikkhāpadameva hi samādātabbaṃ sikkhitabbañcāti adhippāyo. Yaṃ kiñci sikkhākoṭṭhāsesūti sikkhākoṭṭhāsesu mūlapaññattianupaññatisabbatthapaññattipadesapaññattiādibhedaṃ yaṃ kiñci sikkhitabbaṃ paṭipajjitabbaṃ pūretabbaṃ sīlaṃ. Taṃ pana dvāravasena duvidhamevāti āha ‘‘kāyikaṃ vācasikañcā’’ti. Imasmiṃ atthavikappe sikkhāpadesūti ādhāre bhummaṃ sikkhābhāgesu kassaci visuṃ aggahaṇato. Tenāha ‘‘taṃ sabba’’nti.
൬൫. കസ്മാ ആരദ്ധന്തി (അ॰ നി॰ ടീ॰ ൩.൧൦.൭൧-൭൪) ദേസനായ കാരണപുച്ഛാ. സീലാനിസംസദസ്സനത്ഥന്തി പയോജനനിദ്ദേസോ. കോ അത്ഥോ ക്വ അത്ഥോ ക്വ നിപാതിതാതി? നയിദമേവം ദട്ഠബ്ബം. സീലാനിസംസദസ്സനത്ഥന്തി ഹി ഏത്ഥ ബ്യതിരേകതോ യം സീലാനിസംസസ്സ അദസ്സനം, തം ഇമിസ്സാ ദേസനായ കാരണന്തി കസ്മാ ആരദ്ധന്തി വിനേയ്യാനം സീലാനിസംസസ്സ അദസ്സനതോതി അത്ഥതോ ആപന്നോ ഏവ ഹോതീതി. തേനാഹ ‘‘സചേപീ’’തിആദി. സീലാനിസംസദസ്സനത്ഥന്തി പന ഇമസ്സ അത്ഥം വിവരിതും ‘‘തേസ’’ന്തിആദി വുത്തം. ആനിസംസോതി ഉദയോ. ‘‘സീലവാ സീലസമ്പന്നോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ സുഗതിം സഗ്ഗലോകം ഉപപജ്ജതീ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൨.൧൫൦; ൩.൩൧൬; അ॰ നി॰ ൫.൨൧൩; മഹാവ॰ ൨൮൫) പന വിപാകഫലമ്പി ‘‘ആനിസംസോ’’തി വുത്തം. കോ വിസേസോതി കോ ഫലവിസേസോ. കാ വഡ്ഢീതി കോ അബ്ഭുദയോ. വിജ്ജമാനോപി ഗുണോ യാഥാവതോ വിഭാവിതോ ഏവ അഭിരുചിം ഉപ്പാദേതി, ന അവിഭാവിതോ, തസ്മാ ഏകന്തതോ ആനിസംസകിത്തനം ഇച്ഛിതബ്ബമേവാതി ദസ്സേതും വിസകണ്ടകവാണിജോ ഉദാഹടോ.
65.Kasmā āraddhanti (a. ni. ṭī. 3.10.71-74) desanāya kāraṇapucchā. Sīlānisaṃsadassanatthanti payojananiddeso. Ko attho kva attho kva nipātitāti? Nayidamevaṃ daṭṭhabbaṃ. Sīlānisaṃsadassanatthanti hi ettha byatirekato yaṃ sīlānisaṃsassa adassanaṃ, taṃ imissā desanāya kāraṇanti kasmā āraddhanti vineyyānaṃ sīlānisaṃsassa adassanatoti atthato āpanno eva hotīti. Tenāha ‘‘sacepī’’tiādi. Sīlānisaṃsadassanatthanti pana imassa atthaṃ vivarituṃ ‘‘tesa’’ntiādi vuttaṃ. Ānisaṃsoti udayo. ‘‘Sīlavā sīlasampanno kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggalokaṃ upapajjatī’’tiādīsu (dī. ni. 2.150; 3.316; a. ni. 5.213; mahāva. 285) pana vipākaphalampi ‘‘ānisaṃso’’ti vuttaṃ. Ko visesoti ko phalaviseso. Kā vaḍḍhīti ko abbhudayo. Vijjamānopi guṇo yāthāvato vibhāvito eva abhiruciṃ uppādeti, na avibhāvito, tasmā ekantato ānisaṃsakittanaṃ icchitabbamevāti dassetuṃ visakaṇṭakavāṇijo udāhaṭo.
തത്ഥ ഗുളോ നാമ ഉച്ഛുരസം പചിത്വാ ചുണ്ണാദീഹി മിസ്സിത്വാ സമ്പിണ്ഡനേ പിണ്ഡീഭൂതം. ഫാണിതം അപിണ്ഡിതം ദ്രവീഭൂതം. ഖണ്ഡം ഭിജ്ജനക്ഖമം. സക്ഖരാ നാമ ഫലികസദിസാ. സക്ഖരാദീനിതി ആദി-സദ്ദേന മച്ഛണ്ഡികാനം സങ്ഗഹോ. തസ്മിം കാലേ ഗുളാദീസു വിസകണ്ടകവോഹാരോ അപച്ചന്തദേസേ പചുരോതി ‘‘പച്ചന്തഗാമം ഗന്ത്വാ’’തി വുത്തം. ദാരകേ ച പലാപേസും ‘‘വിസകണ്ടകം മാ ഗണ്ഹന്തൂ’’തി.
Tattha guḷo nāma ucchurasaṃ pacitvā cuṇṇādīhi missitvā sampiṇḍane piṇḍībhūtaṃ. Phāṇitaṃ apiṇḍitaṃ dravībhūtaṃ. Khaṇḍaṃ bhijjanakkhamaṃ. Sakkharā nāma phalikasadisā. Sakkharādīniti ādi-saddena macchaṇḍikānaṃ saṅgaho. Tasmiṃ kāle guḷādīsu visakaṇṭakavohāro apaccantadese pacuroti ‘‘paccantagāmaṃ gantvā’’ti vuttaṃ. Dārake ca palāpesuṃ ‘‘visakaṇṭakaṃ mā gaṇhantū’’ti.
പിയോതി പിയായിതബ്ബോ. പിയസ്സ നാമ ദസ്സനം ഏകന്തതോ അഭിനന്ദിതബ്ബം ഹോതീതി ആഹ ‘‘വിയചക്ഖൂഹി സമ്പസ്സിതബ്ബോ’’തി. പീതിസമുട്ഠാനപസന്നസോമ്മരൂപപരിഗ്ഗഹഞ്ഹി ചക്ഖു ‘‘പിയചക്ഖൂ’’തി വുച്ചതി. തേസന്തി സബ്രഹ്മചാരീനം. മനവഡ്ഢനകോതി പീതിമനസ്സ പരിബ്രൂഹനതോ ഉപരൂപരി പീതിചിത്തസ്സ ഉപ്പാദകോ. ഗരുട്ഠാനിയോതി ഗരുകരണസ്സ ഠാനഭൂതോ. ജാനം ജാനാതീതി ഞാണേന ജാനിതബ്ബം ജാനാതി. യഥാ വാ അഞ്ഞേ അജാനന്താപി ജാനന്താ വിയ പവത്തന്തി, ന ഏവമയം, അയം പന ജാനന്തോ ഏവ ജാനാതി . പസ്സം പസ്സതീതി ദസ്സനഭൂതേന പഞ്ഞാചക്ഖുനാ പസ്സിതബ്ബം പസ്സതി, പസ്സന്തോ ഏവ വാ പസ്സതി. ഏവം സമ്ഭാവനീയോതി ഏവം വിഞ്ഞുതായ പണ്ഡിതഭാവേന സമ്ഭാവേതബ്ബോ.
Piyoti piyāyitabbo. Piyassa nāma dassanaṃ ekantato abhinanditabbaṃ hotīti āha ‘‘viyacakkhūhi sampassitabbo’’ti. Pītisamuṭṭhānapasannasommarūpapariggahañhi cakkhu ‘‘piyacakkhū’’ti vuccati. Tesanti sabrahmacārīnaṃ. Manavaḍḍhanakoti pītimanassa paribrūhanato uparūpari pīticittassa uppādako. Garuṭṭhāniyoti garukaraṇassa ṭhānabhūto. Jānaṃ jānātīti ñāṇena jānitabbaṃ jānāti. Yathā vā aññe ajānantāpi jānantā viya pavattanti, na evamayaṃ, ayaṃ pana jānanto eva jānāti . Passaṃ passatīti dassanabhūtena paññācakkhunā passitabbaṃ passati, passanto eva vā passati. Evaṃ sambhāvanīyoti evaṃ viññutāya paṇḍitabhāvena sambhāvetabbo.
സീലേസ്വേവസ്സ പരിപൂരകാരീതി സീലേസു പരിപൂരകാരീ ഏവ ഭവേയ്യാതി ഏവം ഉത്തരപദാവധാരണം ദട്ഠബ്ബം. ഏവഞ്ഹി ഇമിനാ പദേന ഉപരിസിക്ഖാദ്വയം അനിവത്തിതമേവ ഹോതി. യഥാ പന സീലേസു പരിപൂരകാരീ നാമ ഹോതി, തം ഫലേന ദസ്സേതും ‘‘അജ്ഝത്ത’’ന്തിആദി വുത്തം. വിപസ്സനാധിട്ഠാനസമാധിസംവത്തനികതായ ഹി ഇധ സീലസ്സ പാരിപൂരീ, ന കേവലം അഖണ്ഡാദിഭാവമത്തം. തേനാഹ ‘‘യാനി ഖോ പന താനി അഖണ്ഡാനി…പേ॰… സമാധിസംവത്തനികാനീ’’തി. ഏവഞ്ച കത്വാ ഉപരി സിക്ഖാദ്വയം സീലസ്സ സമ്ഭാരഭാവേന ഗഹിതന്തി സീലസ്സേവേത്ഥ പധാനഗ്ഗഹണം സിദ്ധം ഹോതി. തഥാ ഹി ചിത്തേകഗ്ഗതാസങ്ഖാരപരിഗ്ഗഹാനം സീലസ്സാനുരക്ഖണഭാവം വക്ഖതി. യം പന വക്ഖതി ‘‘സിക്ഖത്തയദേസനാ ജാതാ’’തി (മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൬൫), തം ഇതരാസമ്പി സിക്ഖാനം ഇധ ഗഹിതതാമത്തം സന്ധായ വുത്തം, ന പധാനഭാവേന ഗഹിതതം. യദി ഏവം കഥം സീലസ്സ അപ്പമത്തകതാവചനം. വുത്തഞ്ഹേതം ‘‘അപ്പമത്തകം ഖോ പനേതം, ഭിക്ഖവേ, ഓരമത്തക’’ന്തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൭). തം പുഥുജ്ജനഗോചരം സന്ധായ വുത്തം. തഥാ ഹി തത്ഥ ന നിപ്പദേസതോ സീലം വിഭത്തം, ഏവം കത്വാ തത്ഥ സീലമത്തകന്തി മത്തഗ്ഗഹണം സമത്ഥിതന്തി ദട്ഠബ്ബം. അനൂനേനാതി അഖണ്ഡാദിഭാവേന, കസ്സചി വാ അഹാപനേന ഉപപന്നേന. ആകാരേനാതി കരണേന സമ്പാദനേന. ചിത്തസമഥേതി ചിത്തസമാധാനേ. യുത്തോതി അവിയുത്തോ പസുതോ. യോ സബ്ബേന സബ്ബം ഝാനഭാവനം അനനുയുത്തോ, സോ തം ബഹി നീഹരതി നാമ. യോ ആരഭിത്വാ അന്തരാ സങ്കോചം ആപജ്ജതി , സോ തം വിനാസേതി നാമ. യോ പന ഈദിസോ അഹുത്വാ ഝാനം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതി, സോ അനിരാകതജ്ഝാനോതി ദസ്സേന്തോ ‘‘ബഹി അനീഹടജ്ഝാനോ’’തിആദിമാഹ.
Sīlesvevassa paripūrakārīti sīlesu paripūrakārī eva bhaveyyāti evaṃ uttarapadāvadhāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Evañhi iminā padena uparisikkhādvayaṃ anivattitameva hoti. Yathā pana sīlesu paripūrakārī nāma hoti, taṃ phalena dassetuṃ ‘‘ajjhatta’’ntiādi vuttaṃ. Vipassanādhiṭṭhānasamādhisaṃvattanikatāya hi idha sīlassa pāripūrī, na kevalaṃ akhaṇḍādibhāvamattaṃ. Tenāha ‘‘yāni kho pana tāni akhaṇḍāni…pe… samādhisaṃvattanikānī’’ti. Evañca katvā upari sikkhādvayaṃ sīlassa sambhārabhāvena gahitanti sīlassevettha padhānaggahaṇaṃ siddhaṃ hoti. Tathā hi cittekaggatāsaṅkhārapariggahānaṃ sīlassānurakkhaṇabhāvaṃ vakkhati. Yaṃ pana vakkhati ‘‘sikkhattayadesanā jātā’’ti (ma. ni. aṭṭha. 1.65), taṃ itarāsampi sikkhānaṃ idha gahitatāmattaṃ sandhāya vuttaṃ, na padhānabhāvena gahitataṃ. Yadi evaṃ kathaṃ sīlassa appamattakatāvacanaṃ. Vuttañhetaṃ ‘‘appamattakaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, oramattaka’’nti (dī. ni. 1.7). Taṃ puthujjanagocaraṃ sandhāya vuttaṃ. Tathā hi tattha na nippadesato sīlaṃ vibhattaṃ, evaṃ katvā tattha sīlamattakanti mattaggahaṇaṃ samatthitanti daṭṭhabbaṃ. Anūnenāti akhaṇḍādibhāvena, kassaci vā ahāpanena upapannena. Ākārenāti karaṇena sampādanena. Cittasamatheti cittasamādhāne. Yuttoti aviyutto pasuto. Yo sabbena sabbaṃ jhānabhāvanaṃ ananuyutto, so taṃ bahi nīharati nāma. Yo ārabhitvā antarā saṅkocaṃ āpajjati , so taṃ vināseti nāma. Yo pana īdiso ahutvā jhānaṃ upasampajja viharati, so anirākatajjhānoti dassento ‘‘bahi anīhaṭajjhāno’’tiādimāha.
അനിച്ചസ്സ തേഭൂമകധമ്മസ്സ, അനിച്ചന്തി വാ അനുപസ്സനാ അനിച്ചാനുപസ്സനാ. തഥാ ദുക്ഖാനുപസ്സനാ അനത്താനുപസ്സനാ ച. തസ്സേവ നിബ്ബിന്ദനാകാരേന പവത്താ അനുപസ്സനാ നിബ്ബിദാനുപസ്സനാ. വിരജ്ജനാകാരേന പവത്താ അനുപസ്സനാ വിരാഗാനുപസ്സനാ. നിരോധസ്സ അനുപസ്സനാ നിരോധാനുപസ്സനാ. പടിനിസ്സജ്ജനവസേന പവത്താ അനുപസ്സനാ പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സനാ. സുഞ്ഞാഗാരഗതോ ഭിക്ഖു തത്ഥ ലദ്ധകായവിവേകതായ സമഥവിപസ്സനാവസേന ചിത്തവിവേകം പരിബ്രൂഹേന്തോ യഥാനുസിട്ഠം പടിപത്തിയാ ലോകം സാസനഞ്ച അത്തനോ വിസേസാധിഗമട്ഠാനഭൂതം സുഞ്ഞാഗാരഞ്ച ഉപസോഭയമാനോ ഗുണവിസേസാധിട്ഠാനഭാവാപാദനേന വിഞ്ഞൂനം അത്ഥതോ തം ബ്രൂഹേന്തോ നാമ ഹോതീതി വുത്തം ‘‘ബ്രൂഹേതാ സുഞ്ഞാഗാരാന’’ന്തി. തേനാഹ ‘‘ഏത്ഥ ചാ’’തിആദി. അയമേവ സുഞ്ഞാഗാരാനുബ്രൂഹനവിഞ്ഞുപ്പസത്ഥാനം ഭാജനം, ന സേനാസനപതിട്ഠാപനന്തി ദസ്സേന്തോ ആഹ ‘‘ഏകഭൂമകാദി…പേ॰… ദട്ഠബ്ബോ’’തി. സുഞ്ഞാഗാരഗ്ഗഹണേന ചേത്ഥ അരഞ്ഞരുക്ഖമൂലാദി സബ്ബം പധാനാനുയോഗക്ഖമം സേനാസനം ഗഹിതന്തി ദട്ഠബ്ബം.
Aniccassa tebhūmakadhammassa, aniccanti vā anupassanā aniccānupassanā. Tathā dukkhānupassanā anattānupassanā ca. Tasseva nibbindanākārena pavattā anupassanā nibbidānupassanā. Virajjanākārena pavattā anupassanā virāgānupassanā. Nirodhassa anupassanā nirodhānupassanā. Paṭinissajjanavasena pavattā anupassanā paṭinissaggānupassanā. Suññāgāragato bhikkhu tattha laddhakāyavivekatāya samathavipassanāvasena cittavivekaṃ paribrūhento yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā lokaṃ sāsanañca attano visesādhigamaṭṭhānabhūtaṃ suññāgārañca upasobhayamāno guṇavisesādhiṭṭhānabhāvāpādanena viññūnaṃ atthato taṃ brūhento nāma hotīti vuttaṃ ‘‘brūhetā suññāgārāna’’nti. Tenāha ‘‘ettha cā’’tiādi. Ayameva suññāgārānubrūhanaviññuppasatthānaṃ bhājanaṃ, na senāsanapatiṭṭhāpananti dassento āha ‘‘ekabhūmakādi…pe… daṭṭhabbo’’ti. Suññāgāraggahaṇena cettha araññarukkhamūlādi sabbaṃ padhānānuyogakkhamaṃ senāsanaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.
തണ്ഹാവിചരിതദേസനാതി ‘‘അജ്ഝത്തികസ്സ ഉപാദായാ’’തി (വിഭ॰ ൯൩൭) ആദിനയപ്പവത്തം തണ്ഹാവിചരിതസുത്തം. തണ്ഹാപദട്ഠാനത്താതി തണ്ഹാസന്നിസ്സയത്താ. ന ഹി തണ്ഹാവിരഹിതാ മാനദിട്ഠിപവത്തി അത്ഥി. മാനദിട്ഠിയോ ഓസരിത്വാതി ദസ്സേതബ്ബതായ മാനദിട്ഠിയോ ഓഗാഹേത്വാതി അത്ഥോ. ഗഹണത്ഥമേവ ഹി ദേസേതബ്ബധമ്മസ്സ ദേസനായ ഓസരണം. തണ്ഹാമാനദിട്ഠിയോ പപഞ്ചത്തയം സത്തസന്താനസ്സ സംസാരേ പപഞ്ചനതോ അനുപ്പബന്ധനവസേന വിത്ഥാരണതോ. സീലപദട്ഠാനത്താതി സീലാധിട്ഠാനത്താ.
Taṇhāvicaritadesanāti ‘‘ajjhattikassa upādāyā’’ti (vibha. 937) ādinayappavattaṃ taṇhāvicaritasuttaṃ. Taṇhāpadaṭṭhānattāti taṇhāsannissayattā. Na hi taṇhāvirahitā mānadiṭṭhipavatti atthi. Mānadiṭṭhiyo osaritvāti dassetabbatāya mānadiṭṭhiyo ogāhetvāti attho. Gahaṇatthameva hi desetabbadhammassa desanāya osaraṇaṃ. Taṇhāmānadiṭṭhiyo papañcattayaṃ sattasantānassa saṃsāre papañcanato anuppabandhanavasena vitthāraṇato. Sīlapadaṭṭhānattāti sīlādhiṭṭhānattā.
അധിചിത്തസിക്ഖാ വുത്താതി ആനേത്വാ സമ്ബന്ധോ. വിപസ്സനാവസേന സുഞ്ഞാഗാരവഡ്ഢനേതി യോജനാ. ദ്വേപി സിക്ഖാതി അധിചിത്താധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ. സങ്ഗഹേത്വാതി അധിസീലസിക്ഖായ സദ്ധിം സങ്ഗഹേത്വാ വുത്താ. യദി ഏവമയം സിക്ഖത്തയദേസനാ ജാതാതി സിക്ഖത്തയാനിസംസപ്പകാസനീ സിയാതി അനുയോഗം സന്ധായാഹ ‘‘ഏത്ഥ ചാ’’തിആദി. തത്ഥ യം വത്തബ്ബം, തം ഹേട്ഠാ വുത്തമേവ. ഇന്ദ്രിയസംവരോ വിയ പാതിമോക്ഖസംവരസ്സ ചതുപാരിസുദ്ധിസീലസ്സ ആരക്ഖഭൂതാ ചിത്തേകഗ്ഗതാ വിപസ്സനാ ച ഇധ ഗഹിതാതി തദുഭയം അപ്പധാനം, സീലമേവ പന പധാനഭാവേന ഗഹിതന്തി വേദിതബ്ബം. തേനാഹ ‘‘സീലാനുരക്ഖികാ ഏവാ’’തിആദി.
Adhicittasikkhā vuttāti ānetvā sambandho. Vipassanāvasena suññāgāravaḍḍhaneti yojanā. Dvepi sikkhāti adhicittādhipaññāsikkhā. Saṅgahetvāti adhisīlasikkhāya saddhiṃ saṅgahetvā vuttā. Yadi evamayaṃ sikkhattayadesanā jātāti sikkhattayānisaṃsappakāsanī siyāti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘ettha cā’’tiādi. Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Indriyasaṃvaro viya pātimokkhasaṃvarassa catupārisuddhisīlassa ārakkhabhūtā cittekaggatā vipassanā ca idha gahitāti tadubhayaṃ appadhānaṃ, sīlameva pana padhānabhāvena gahitanti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘sīlānurakkhikā evā’’tiādi.
ബലവതരസുഖന്തി സമുപ്പന്നബ്യാധിദുക്ഖതോ ബലവതരം, തം അഭിഭവിതും സമത്ഥം ഝാനസുഖം ഉപ്പജ്ജതി. ബലവമമത്തം ഹോതി, തേന ദള്ഹഅത്തസിനേഹേന വിലുത്തഹദയോ കുസലധമ്മേ ഛഡ്ഡേന്തോ സോ തഥാരൂപേസു…പേ॰… പോസേതാ ഹോതി. ബലവമമത്തം വാ സിനേഹോ ന ഹോതി ‘‘സുദ്ധോ സങ്ഖാരപുഞ്ജോ’’തി യാഥാവദസ്സനേന അഹംകാരമമംകാരാഭാവതോ. ദുബ്ഭിക്ഖഭയേ ഖുദാഭിഭവം സന്ധായാഹ ‘‘സചേപിസ്സ അന്താനി ബഹി നിക്ഖമന്തീ’’തി. ബ്യാധിഭയം സന്ധായാഹ ‘‘ഉസ്സുസ്സതി വിസുസ്സനീ’’തി. ആദി-സദ്ദേന ഗഹിതം ചോരഭയം സന്ധായാഹ ‘‘ഖണ്ഡാഖണ്ഡികോ വാ’’തി. ഉഭയസ്സാതി സമഥവിപസ്സനാദ്വയസ്സ. ഏത്ഥ ച ‘‘അജ്ഝത്തം ചേതോ…പേ॰… സുഞ്ഞാഗാരാന’’ന്തി ഇമേഹി വിസേസനിബ്ബേധഭാഗിയഭാവാപാദനേന സീലം രക്ഖിതും സമത്ഥാ ഏവ ചിത്തേകഗ്ഗതാവിപസ്സനാ ഗഹിതാ. യസ്മാ പരതോ ഝാനവിമോക്ഖഫലാഭിഞ്ഞാണഅധിട്ഠാനഭാവോ സീലസ്സ ഉദ്ധടോ, തസ്മാ തസ്സ ഭിയ്യോപി സമ്ഭാരഭൂതാ ഏവ ചിത്തേകഗ്ഗതാ വിപസ്സനാ തത്ഥ തത്ഥ ഗഹിതാതി വേദിതബ്ബാ.
Balavatarasukhanti samuppannabyādhidukkhato balavataraṃ, taṃ abhibhavituṃ samatthaṃ jhānasukhaṃ uppajjati. Balavamamattaṃ hoti, tena daḷhaattasinehena viluttahadayo kusaladhamme chaḍḍento so tathārūpesu…pe… posetā hoti. Balavamamattaṃ vā sineho na hoti ‘‘suddho saṅkhārapuñjo’’ti yāthāvadassanena ahaṃkāramamaṃkārābhāvato. Dubbhikkhabhaye khudābhibhavaṃ sandhāyāha ‘‘sacepissa antāni bahi nikkhamantī’’ti. Byādhibhayaṃ sandhāyāha ‘‘ussussati visussanī’’ti. Ādi-saddena gahitaṃ corabhayaṃ sandhāyāha ‘‘khaṇḍākhaṇḍiko vā’’ti. Ubhayassāti samathavipassanādvayassa. Ettha ca ‘‘ajjhattaṃ ceto…pe… suññāgārāna’’nti imehi visesanibbedhabhāgiyabhāvāpādanena sīlaṃ rakkhituṃ samatthā eva cittekaggatāvipassanā gahitā. Yasmā parato jhānavimokkhaphalābhiññāṇaadhiṭṭhānabhāvo sīlassa uddhaṭo, tasmā tassa bhiyyopi sambhārabhūtā eva cittekaggatā vipassanā tattha tattha gahitāti veditabbā.
സീലാദീതി ആദി-സദ്ദേന യഥാവുത്തചിത്തേകഗ്ഗതാവിപസ്സനാ സങ്ഗണ്ഹാതി, സീലസ്സ വാ മൂലകാരണഭൂതം സബ്ബം കമ്മസ്സകതഞാണഞ്ച സങ്ഗണ്ഹാതി കമ്മപഥസമ്മാദിട്ഠിം വാ. സീലഞ്ഹി തദഞ്ഞമ്പി പുഞ്ഞകിരിയാവത്ഥു തേനേവ പരിസോധിതം മഹപ്ഫലം ഹോതി മഹാനിസംസന്തി. ലാഭീ അസ്സന്തി ലാഭാ സായ സംവരണസീലപരിപൂരണം പാളിയം ആഗതം കിമീദിസം ഭഗവാ അനുജാനാതീതി? ന ഭഗവാ സഭാവേന ഈദിസം അനുജാനാതി, മഹാകാരുണികതായ പന പുഗ്ഗലജ്ഝാസയേന ഏവം വുത്തന്തി ദസ്സേന്തോ ‘‘ന ചേത്ഥാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഘാസേസനം ഛിന്നകഥോ ന വാചം പയുത്തം ഭണേതി ഛിന്നകഥോ മൂഗോ വിയ ഹുത്വാ ഓഭാസപരികഥാനിമിത്തവിഞ്ഞത്തിപയുത്തം ഘാസേസനം വാചം ന ഭണേ ന കഥേയ്യാതി അത്ഥോ. പുഗ്ഗലജ്ഝാസയവസേനാതി സങ്ഖേപതോ വുത്തമത്ഥം വിവരന്തോ ‘‘യേസഞ്ഹീ’’തിആദിമാഹ. രസോ സഭാവഭൂതോ ആനിസംസോ രസാനിസംസോ.
Sīlādīti ādi-saddena yathāvuttacittekaggatāvipassanā saṅgaṇhāti, sīlassa vā mūlakāraṇabhūtaṃ sabbaṃ kammassakatañāṇañca saṅgaṇhāti kammapathasammādiṭṭhiṃ vā. Sīlañhi tadaññampi puññakiriyāvatthu teneva parisodhitaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsanti. Lābhī assanti lābhā sāya saṃvaraṇasīlaparipūraṇaṃ pāḷiyaṃ āgataṃ kimīdisaṃ bhagavā anujānātīti? Na bhagavā sabhāvena īdisaṃ anujānāti, mahākāruṇikatāya pana puggalajjhāsayena evaṃ vuttanti dassento ‘‘na cetthā’’tiādimāha. Tattha ghāsesanaṃ chinnakatho na vācaṃ payuttaṃ bhaṇeti chinnakatho mūgo viya hutvā obhāsaparikathānimittaviññattipayuttaṃ ghāsesanaṃ vācaṃ na bhaṇe na katheyyāti attho. Puggalajjhāsayavasenāti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘yesañhī’’tiādimāha. Raso sabhāvabhūto ānisaṃso rasānisaṃso.
പച്ചയദാനകാരാതി ചീവരാദിപച്ചയവസേന ദാനകാരാ. ‘‘ദേവാനം വാ’’തി വുത്തവചനം പാകടീകാതുമാഹ ‘‘ദേവാപീ’’തിആദി. ‘‘പഞ്ചിമേ ഗഹപതയോ ആനിസംസാ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൨.൧൫൦) അനിസംസസദ്ദോ ഫലപരിയായോപി ഹോതീതി ആഹ ‘‘ഉഭയമേതം അത്ഥതോ ഏക’’ന്തി.
Paccayadānakārāti cīvarādipaccayavasena dānakārā. ‘‘Devānaṃ vā’’ti vuttavacanaṃ pākaṭīkātumāha ‘‘devāpī’’tiādi. ‘‘Pañcime gahapatayo ānisaṃsā’’tiādīsu (dī. ni. 2.150) anisaṃsasaddo phalapariyāyopi hotīti āha ‘‘ubhayametaṃ atthato eka’’nti.
സസ്സുസസുരാ ച തപ്പക്ഖികാ ച സസ്സുസസുരപക്ഖികാ. തേ ഞാതിയോനിസമ്ബന്ധേന ആവാഹവിവാഹസമ്ബന്ധവസേന സമ്ബന്ധാ ഞാതീ. സാലോഹിതാതി യോനിസമ്ബന്ധവസേന. ഏകലോഹിതസമ്ബദ്ധാതി ഏകേന സമാനേന ലോഹിതസമ്ബന്ധേന സമ്ബദ്ധാ. പേച്ചഭാവം ഗതാതി പേതൂപപത്തിവസേന നിബ്ബത്തിം ഉപഗതാ. തേ പന യസ്മാ ഇധ കതകാലകിരിയാ കാലേന കതജീവിതുപച്ഛേദാ ഹോന്തി, തസ്മാ വുത്തം ‘‘കാലകതാ’’തി. പസന്നചിത്തോതി പസന്നചിത്തകോ. കാലകതോ പിതാ വാ മാതാ വാ പേതയോനിം ഉപപന്നോതി അധികാരതോ വിഞ്ഞായതീതി വുത്തം ‘‘മഹാനിസംസമേവ ഹോതീ’’തി, തസ്സ തഥാ സീലസമ്പന്നത്താതി അധിപ്പായോ. അരിയഭാവേ പന സതി വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി. തേനാഹ ‘‘അനേകാനി കപ്പസതസഹസ്സാനീ’’തിആദി. ബഹുകാരന്തി ബഹുപകാരം. ഉപസങ്കമനന്തി അഭിവാദനാദിവസേന ഉപഗമനം. പയിരുപാസനന്തി ഉപട്ഠാനന്തി.
Sassusasurā ca tappakkhikā ca sassusasurapakkhikā. Te ñātiyonisambandhena āvāhavivāhasambandhavasena sambandhā ñātī. Sālohitāti yonisambandhavasena. Ekalohitasambaddhāti ekena samānena lohitasambandhena sambaddhā. Peccabhāvaṃ gatāti petūpapattivasena nibbattiṃ upagatā. Te pana yasmā idha katakālakiriyā kālena katajīvitupacchedā honti, tasmā vuttaṃ ‘‘kālakatā’’ti. Pasannacittoti pasannacittako. Kālakato pitā vā mātā vā petayoniṃ upapannoti adhikārato viññāyatīti vuttaṃ ‘‘mahānisaṃsameva hotī’’ti, tassa tathā sīlasampannattāti adhippāyo. Ariyabhāve pana sati vattabbameva natthi. Tenāha ‘‘anekāni kappasatasahassānī’’tiādi. Bahukāranti bahupakāraṃ. Upasaṅkamananti abhivādanādivasena upagamanaṃ. Payirupāsananti upaṭṭhānanti.
൬൬. അജ്ഝോത്ഥരിതാതി മദ്ദിതാ. ഉക്കണ്ഠാതി രിഞ്ചനാ അനഭിരതി അനനുയോഗോ. സീലവാ ഭിക്ഖു അത്തനോ സീലഖണ്ഡഭയേന സമാഹിതോ വിപസ്സകോ ച പച്ചയഘാതേന അരതിയാ രതിയാ ച സഹിതാ അഭിഭവിതാവ ഹോതീതി ആഹ ‘‘സീലാദിഗുണയുത്തേനേവാ’’തിആദി.
66.Ajjhottharitāti madditā. Ukkaṇṭhāti riñcanā anabhirati ananuyogo. Sīlavā bhikkhu attano sīlakhaṇḍabhayena samāhito vipassako ca paccayaghātena aratiyā ratiyā ca sahitā abhibhavitāva hotīti āha ‘‘sīlādiguṇayuttenevā’’tiādi.
ചിത്തുത്രാസോ ഭായതീതി ഭയം. ആരമ്മണം ഭായതി ഏതസ്മാതി ഭയം. പുരിമവാരസദിസത്താ വുത്തനയമേവാതി അതിദിസിത്വാപി പുന തം ദസ്സേതും ‘‘സീലാദിഗുണയുത്തോ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. ഥേരസ്സ ഹേട്ഠാ നിസിന്നത്താ ദേവതായ ദാരകാ സകഭാവേന സണ്ഠാതും സുഖേന വത്തിതും അസക്കോന്താ അസമത്ഥാ.
Cittutrāso bhāyatīti bhayaṃ. Ārammaṇaṃ bhāyati etasmāti bhayaṃ. Purimavārasadisattā vuttanayamevāti atidisitvāpi puna taṃ dassetuṃ ‘‘sīlādiguṇayutto hī’’tiādi vuttaṃ. Therassa heṭṭhā nisinnattā devatāya dārakā sakabhāvena saṇṭhātuṃ sukhena vattituṃ asakkontā asamatthā.
അധികം ചേതോതി അഭിചേതോ, ഉപചാരജ്ഝാനചിത്തം. തസ്സ പന അധികതാ പാകതികകാമാവചരചിത്തേഹി സുന്ദരതായ സപടിപക്ഖതോ വിസുദ്ധിയാ ചാതി ആഹ ‘‘അഭിക്കന്തം വിസുദ്ധിചിത്ത’’ന്തി. അധിചിത്തന്തി സമാധിമാഹ, സോ ച ഉപചാരസമാധി ദട്ഠബ്ബോ. വിവേകജം പീതിസുഖം, സമാധിജം പീതിസുഖം, അപീതിജം ഝാനസുഖം, സതിപാരിസുദ്ധിജം ഝാനസുഖന്തി ചതുബ്ബിധമ്പി ഝാനസുഖം പടിപക്ഖതോ നിക്ഖന്തതം ഉപാദായ ‘‘നേക്ഖമ്മസുഖ’’ന്തി വുച്ചതീതി ആഹ ‘‘നേക്ഖമ്മസുഖം വിന്ദന്തീ’’തി. ഇച്ഛിതിച്ഛിതക്ഖണേ സമാപജ്ജിതും സമത്ഥോതി ഇമിനാ തേസു ഝാനേസു സമാപജ്ജനവസീഭാവമാഹ, ‘‘നികാമലാഭീ’’തി പന വചനതോ ആവജ്ജനാധിട്ഠാനപച്ചവേക്ഖണവസിയോപി വുത്താ ഏവാതി വേദിതബ്ബാ. സുഖേനേവ പച്ചനീകധമ്മേ വിക്ഖമ്ഭേത്വാതി ഏതേന തേസം ഝാനസുഖഖിപ്പാഭിഞ്ഞതഞ്ച ദസ്സേതി. വിപുലാനന്തി വേപുല്ലം പാപിതാനം. ഝാനാനം വിപുലതാ നാമ സുഭാവിതഭാവേന ചിരതരപ്പത്തി, സാ ച പരിച്ഛേദാനുരൂപാവ ഇച്ഛിതബ്ബ്ബാതി ‘‘വിപുലാന’’ന്തി വത്വാ ‘‘യഥാപരിച്ഛേദേയേവ വുട്ഠാതും സമത്ഥോതി വുത്തം ഹോതീ’’തി ആഹ. പരിച്ഛേദകാലഞ്ഹി അപ്പത്വാവ വുട്ഠഹന്തോ അകസിരലാഭീ ന ഹോതി യാവദിച്ഛകം പവത്തേതും അസമത്ഥത്താ. ഇദാനി തേയേവ യഥാവുത്തേ സമാപജ്ജനാദിവസീഭാവേ ബ്യതിരേകവസേന വിഭാവേതും ‘‘ഏകച്ചോ ഹീ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ ലാഭീയേവ ഹോതീതി ഇദം പടിലദ്ധമത്തസ്സ ഝാനസ്സ വസേന വുത്തം. തഥാതി ഇച്ഛിതിച്ഛിതക്ഖണേ. പാരിബന്ധികേതി വസീഭാവസ്സ പച്ചനീകധമ്മേ. ഝാനാധിഗമസ്സ പന പച്ചനീകധമ്മാ പഗേവ വിക്ഖമ്ഭിതാ, അഞ്ഞഥാ ഝാനാധിഗമോ ഏവ ന സിയാ. കിച്ഛേന വിക്ഖമ്ഭേതീതി കിച്ഛേന വിസോധേതി. കാമാദീനവപച്ചവേക്ഖണാദീഹി കാമച്ഛന്ദാദീനം വിയ അഞ്ഞേസമ്പി സമാധിപാരിബന്ധികാനം ദൂരസമുസ്സാരണം ഇധ വിക്ഖമ്ഭനം വിസോധനഞ്ചാതി വേദിതബ്ബം. നാളികായന്തന്തി കാലമാനനാളികായന്തം ആഹ.
Adhikaṃ cetoti abhiceto, upacārajjhānacittaṃ. Tassa pana adhikatā pākatikakāmāvacaracittehi sundaratāya sapaṭipakkhato visuddhiyā cāti āha ‘‘abhikkantaṃ visuddhicitta’’nti. Adhicittanti samādhimāha, so ca upacārasamādhi daṭṭhabbo. Vivekajaṃ pītisukhaṃ, samādhijaṃ pītisukhaṃ, apītijaṃ jhānasukhaṃ, satipārisuddhijaṃ jhānasukhanti catubbidhampi jhānasukhaṃ paṭipakkhato nikkhantataṃ upādāya ‘‘nekkhammasukha’’nti vuccatīti āha ‘‘nekkhammasukhaṃ vindantī’’ti. Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti iminā tesu jhānesu samāpajjanavasībhāvamāha, ‘‘nikāmalābhī’’ti pana vacanato āvajjanādhiṭṭhānapaccavekkhaṇavasiyopi vuttā evāti veditabbā. Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvāti etena tesaṃ jhānasukhakhippābhiññatañca dasseti. Vipulānanti vepullaṃ pāpitānaṃ. Jhānānaṃ vipulatā nāma subhāvitabhāvena ciratarappatti, sā ca paricchedānurūpāva icchitabbbāti ‘‘vipulāna’’nti vatvā ‘‘yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃhotī’’ti āha. Paricchedakālañhi appatvāva vuṭṭhahanto akasiralābhī na hoti yāvadicchakaṃ pavattetuṃ asamatthattā. Idāni teyeva yathāvutte samāpajjanādivasībhāve byatirekavasena vibhāvetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ. Tattha lābhīyeva hotīti idaṃ paṭiladdhamattassa jhānassa vasena vuttaṃ. Tathāti icchiticchitakkhaṇe. Pāribandhiketi vasībhāvassa paccanīkadhamme. Jhānādhigamassa pana paccanīkadhammā pageva vikkhambhitā, aññathā jhānādhigamo eva na siyā. Kicchena vikkhambhetīti kicchena visodheti. Kāmādīnavapaccavekkhaṇādīhi kāmacchandādīnaṃ viya aññesampi samādhipāribandhikānaṃ dūrasamussāraṇaṃ idha vikkhambhanaṃ visodhanañcāti veditabbaṃ. Nāḷikāyantanti kālamānanāḷikāyantaṃ āha.
വിസേസേന രൂപാവചരചതുത്ഥജ്ഝാനം സബ്ബസോ വസീഭാവാപാദിതം അഭിഞ്ഞാപാദകന്തി അധിപ്പായേനാഹ ‘‘അഭിഞ്ഞാപാദകേ ഝാനേ വുത്തേ’’തി. അരൂപജ്ഝാനമ്പി പന അധിട്ഠാനതായ പാദകമേവ ചുദ്ദസധാ ചിത്തപരിദമനേന വിനാ തദഭാവതോ. ‘‘ഏവമഭിഞ്ഞാപാദകേ രൂപാവചരജ്ഝാനേ വുത്തേ രൂപാവചരതായ കിഞ്ചാപി അഭിഞ്ഞാനം ലോകിയവാരോ ആഗതോ’’തി അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ. നന്തി അഭിഞ്ഞാവാരം. ചത്താരി…പേ॰… അരിയമഗ്ഗാ സീലാനം ആനിസംസോ സമ്പന്നസീലസ്സേവ ലാഭതോ. പരിയാദിയിത്വാതി ഗഹേത്വാ.
Visesena rūpāvacaracatutthajjhānaṃ sabbaso vasībhāvāpāditaṃ abhiññāpādakanti adhippāyenāha ‘‘abhiññāpādake jhāne vutte’’ti. Arūpajjhānampi pana adhiṭṭhānatāya pādakameva cuddasadhā cittaparidamanena vinā tadabhāvato. ‘‘Evamabhiññāpādake rūpāvacarajjhāne vutte rūpāvacaratāya kiñcāpi abhiññānaṃ lokiyavāro āgato’’ti ayañhettha adhippāyo. Nanti abhiññāvāraṃ. Cattāri…pe… ariyamaggā sīlānaṃ ānisaṃso sampannasīlasseva lābhato. Pariyādiyitvāti gahetvā.
അങ്ഗസന്തതായാതി നീവരണാദീനം പച്ചനീകധമ്മാനം സുദൂരതരഭാവേന ഝാനങ്ഗാനം വൂപസന്തതായ, നിബ്ബുതസബ്ബദരഥപരിളാഹതായാതി അത്ഥോ, യതോ തേസം ഝാനാനം പണീതതരാദിഭാവോ. ആരമ്മണസന്തതായാതി രൂപപടിഘാദിവിഗമനേന സണ്ഹസുഖുമാദിഭാവപ്പത്തസന്തഭാവേന. യദഗ്ഗേന ഹി നേസം ഭാവനാഭിസമയസബ്ഭാവിതസണ്ഹസുഖുമാകാരാനി ആരമ്മണാനി സന്താനി, തദഗ്ഗേന ഝാനങ്ഗാനം സന്തതാ വേദിതബ്ബാ. ആരമ്മണസന്തതായ സന്തതാ ലോകുത്തരധമ്മാരമ്മണാഹി പച്ചവേക്ഖണാഹി ദീപേതബ്ബാ. വിമുത്താ വിസേസേന മുത്താ. യേ ഹി ഝാനധമ്മാ തഥാപവത്തപുബ്ബഭാഗഭാവനാഹി തബ്ബിസേസതായ സാതിസയം പടിപക്ഖധമ്മേഹി വിമുത്തിവസേന പവത്തന്തി, തതോ ഏവ തഥാവിമുത്തതായ പിതു അങ്കേ വിസ്സട്ഠഅങ്ഗപച്ചങ്ഗോ വിയ കുമാരോ നിരാസങ്കഭാവേന ആരമ്മണേ അധിമുത്താ ച പവത്തന്തി, തേ വിമോക്ഖാതി വുച്ചന്തി. തേനാഹ ‘‘വിമോക്ഖാതി പച്ചനീകധമ്മേഹി വിമുത്തത്താ ആരമ്മണേ ച അധിമുത്തത്താ’’തി . യദിപി ആരമ്മണസമതിക്കമവസേന പത്തബ്ബാനി ആരുപ്പാനി, ന അങ്ഗാതിക്കമവസേന, തഥാപി യസ്മാ ആരമ്മണേ അവിരത്തസ്സ ഝാനസമതിക്കമോ ന ഹോതി, സമതിക്കന്തേസു ച ഝാനേസു ആരമ്മണം സമതിക്കന്തമേവ ഹോതി, തസ്മാ ആരമ്മണസമതിക്കമം അവത്വാ ‘‘രൂപാവചരജ്ഝാനേ അതിക്കമിത്വാ’’തി ഇച്ചേവ വുത്തം. അതിക്കമ്മ രൂപേതി പാളിയം ‘‘സമ്പാദേതബ്ബാ, പസ്സിതബ്ബാ’’തി വാ കിഞ്ചി പദം ഇച്ഛിതബ്ബം, അസുതപരികപ്പനേന പന പയോജനം നത്ഥീതി ‘‘സന്താതി പദസമ്ബന്ധോ’’തി വുത്തം. ഏവഞ്ച കത്വാ തേന വിരാഗഭാവേന തേസം സന്തതാതി അയമ്പി അത്ഥോ വിഭാവിതോ ഹോതി. രൂപജ്ഝാനാദീനം വിയ നത്ഥി ഏതേസം ആരമ്മണഭൂതം വാ ഫലഭൂതം വാ രൂപന്തി അരൂപാ. അരൂപാ ഏവ ആരുപ്പാ. തേനാഹ ‘‘ആരമ്മണതോ ച വിപാകതോ ച രൂപവിരഹിതാ’’തി. നാമകായേനാതി സഹജാതനാമസമൂഹേന.
Aṅgasantatāyāti nīvaraṇādīnaṃ paccanīkadhammānaṃ sudūratarabhāvena jhānaṅgānaṃ vūpasantatāya, nibbutasabbadarathapariḷāhatāyāti attho, yato tesaṃ jhānānaṃ paṇītatarādibhāvo. Ārammaṇasantatāyāti rūpapaṭighādivigamanena saṇhasukhumādibhāvappattasantabhāvena. Yadaggena hi nesaṃ bhāvanābhisamayasabbhāvitasaṇhasukhumākārāni ārammaṇāni santāni, tadaggena jhānaṅgānaṃ santatā veditabbā. Ārammaṇasantatāya santatā lokuttaradhammārammaṇāhi paccavekkhaṇāhi dīpetabbā. Vimuttā visesena muttā. Ye hi jhānadhammā tathāpavattapubbabhāgabhāvanāhi tabbisesatāya sātisayaṃ paṭipakkhadhammehi vimuttivasena pavattanti, tato eva tathāvimuttatāya pitu aṅke vissaṭṭhaaṅgapaccaṅgo viya kumāro nirāsaṅkabhāvena ārammaṇe adhimuttā ca pavattanti, te vimokkhāti vuccanti. Tenāha ‘‘vimokkhāti paccanīkadhammehi vimuttattā ārammaṇe ca adhimuttattā’’ti . Yadipi ārammaṇasamatikkamavasena pattabbāni āruppāni, na aṅgātikkamavasena, tathāpi yasmā ārammaṇe avirattassa jhānasamatikkamo na hoti, samatikkantesu ca jhānesu ārammaṇaṃ samatikkantameva hoti, tasmā ārammaṇasamatikkamaṃ avatvā ‘‘rūpāvacarajjhāne atikkamitvā’’ti icceva vuttaṃ. Atikkamma rūpeti pāḷiyaṃ ‘‘sampādetabbā, passitabbā’’ti vā kiñci padaṃ icchitabbaṃ, asutaparikappanena pana payojanaṃ natthīti ‘‘santāti padasambandho’’ti vuttaṃ. Evañca katvā tena virāgabhāvena tesaṃ santatāti ayampi attho vibhāvito hoti. Rūpajjhānādīnaṃ viya natthi etesaṃ ārammaṇabhūtaṃ vā phalabhūtaṃ vā rūpanti arūpā. Arūpā eva āruppā. Tenāha ‘‘ārammaṇato ca vipākato ca rūpavirahitā’’ti. Nāmakāyenāti sahajātanāmasamūhena.
൬൭. സംയോജേന്തീതി ബന്ധന്തി. കേഹീതി ആഹ ‘‘ഖന്ധഗതീ’’തിആദി. അസമുച്ഛിന്നരാഗാദികസ്സ ഹി ഖന്ധാദീനം ആയതിം ഖന്ധാദീഹി സമ്ബന്ധോ, സമുച്ഛിന്നരാഗാദികസ്സ പന തം നത്ഥി കതാനമ്പി കമ്മാനം അസമത്ഥഭാവാപത്തിതോതി. രാഗാദീനം അന്വയതോ ച സംയോജനട്ഠോ സിദ്ധോതി ആഹ ‘‘ഖന്ധഗതി…പേ॰… വുച്ചന്തീ’’തി. പരിക്ഖയേനാതി സമുച്ഛേദേന സബ്ബസോ ആയതിം അനുപ്പജ്ജനേന. പടിപക്ഖധമ്മാനം അനവസേസതോ സവനതോ പീളനതോ സോതോ, അരിയമഗ്ഗോതി ആഹ ‘‘സോതോതി ച മഗ്ഗസ്സേതം അധിവചന’’ന്തി. തം സോതം ആദിതോ പന്നോ അധിഗച്ഛീതി സോതാപന്നോ, അട്ഠമകോ. തേനാഹ ‘‘തംസമങ്ഗീപുഗ്ഗലസ്സാ’’തി, പഠമമഗ്ഗക്ഖണേ പുഗ്ഗലസ്സാതി അധിപ്പായോ. ഇധ പന പന്ന-സദ്ദോ ‘‘ഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൮.൫൯) വിയ വത്തമാനകാലികോതി ആഹ ‘‘മഗ്ഗേന ഫലസ്സ നാമം ദിന്ന’’ന്തി. അഭീതകാലികത്തേ പന സരസതോവ നാമലാഭോ സിയാ. വിരൂപം സദുക്ഖം സഉപായാസം നിപാതേതീതി വിനിപാതോ, അപായദുക്ഖേ ഖിപനകോ. ധമ്മോതി സഭാവോ. തേനാഹ ‘‘അത്താന’’ന്തിആദി. കസ്മാതി അവിനിപാതധമ്മതായ കാരണം പുച്ഛതി. അപായം ഗമേന്തീതി അപായഗമനീയാ. സമ്ബുജ്ഝതീതി സമ്ബോധി, അരിയമഗ്ഗോ. സോ പന പഠമമഗ്ഗസ്സ അധിഗതത്താ അവസിട്ഠോ ഏവ അധിഗന്ധബ്ബഭാവേന ഇച്ഛിതബ്ബോതി ആഹ ‘‘ഉപരിമഗ്ഗത്തയ’’ന്തി.
67.Saṃyojentīti bandhanti. Kehīti āha ‘‘khandhagatī’’tiādi. Asamucchinnarāgādikassa hi khandhādīnaṃ āyatiṃ khandhādīhi sambandho, samucchinnarāgādikassa pana taṃ natthi katānampi kammānaṃ asamatthabhāvāpattitoti. Rāgādīnaṃ anvayato ca saṃyojanaṭṭho siddhoti āha ‘‘khandhagati…pe… vuccantī’’ti. Parikkhayenāti samucchedena sabbaso āyatiṃ anuppajjanena. Paṭipakkhadhammānaṃ anavasesato savanato pīḷanato soto, ariyamaggoti āha ‘‘sototi ca maggassetaṃ adhivacana’’nti. Taṃ sotaṃ ādito panno adhigacchīti sotāpanno, aṭṭhamako. Tenāha ‘‘taṃsamaṅgīpuggalassā’’ti, paṭhamamaggakkhaṇe puggalassāti adhippāyo. Idha pana panna-saddo ‘‘phalasacchikiriyāya paṭipanno’’tiādīsu (a. ni. 8.59) viya vattamānakālikoti āha ‘‘maggena phalassa nāmaṃ dinna’’nti. Abhītakālikatte pana sarasatova nāmalābho siyā. Virūpaṃ sadukkhaṃ saupāyāsaṃ nipātetīti vinipāto, apāyadukkhe khipanako. Dhammoti sabhāvo. Tenāha ‘‘attāna’’ntiādi. Kasmāti avinipātadhammatāya kāraṇaṃ pucchati. Apāyaṃ gamentīti apāyagamanīyā. Sambujjhatīti sambodhi, ariyamaggo. So pana paṭhamamaggassa adhigatattā avasiṭṭho eva adhigandhabbabhāvena icchitabboti āha ‘‘uparimaggattaya’’nti.
വണ്ണഭണനത്ഥം വുത്താനി,ന പഹാതബ്ബാനീതി അധിപ്പായോ. ഓളാരികാനം രാഗാദീനം സമുച്ഛിന്ദനവസേന പവത്തമാനോ ദുതിയമഗ്ഗോ അവസിട്ഠാനം തേസം തനുഭാവാപത്തിയാ ഉപ്പന്നോ നാമ ഹോതീതി വുത്തം ‘‘രാഗദോസമോഹാനം തനുത്താ’’തി. അധിച്ചുപ്പത്തിയാതി കദാചി കരഹചി ഉപ്പജ്ജനേന. പരിയുട്ഠാനമന്ദതായാതി സമുദാചാരമുദുതായ. അഭിണ്ഹം ന ഉപ്പജ്ജന്തി തജ്ജസ്സ അയോനിസോമനസികാരസ്സ അനിബദ്ധഭാവതോ. മന്ദമന്ദാ ഉപ്പജ്ജന്തി വിപല്ലാസാനം തപ്പച്ചയാനഞ്ച മോഹമാനാദീനം മുദുതരഭാവതോ. ബഹലാവ ഉപ്പജ്ജന്തി വത്ഥുപടിസേവനതോതി അധിപ്പായോ. തേനാഹ ‘‘തഥാ ഹീ’’തിആദി.
Vaṇṇabhaṇanatthaṃ vuttāni,na pahātabbānīti adhippāyo. Oḷārikānaṃ rāgādīnaṃ samucchindanavasena pavattamāno dutiyamaggo avasiṭṭhānaṃ tesaṃ tanubhāvāpattiyā uppanno nāma hotīti vuttaṃ ‘‘rāgadosamohānaṃ tanuttā’’ti. Adhiccuppattiyāti kadāci karahaci uppajjanena. Pariyuṭṭhānamandatāyāti samudācāramudutāya. Abhiṇhaṃ na uppajjanti tajjassa ayonisomanasikārassa anibaddhabhāvato. Mandamandā uppajjanti vipallāsānaṃ tappaccayānañca mohamānādīnaṃ mudutarabhāvato. Bahalāva uppajjanti vatthupaṭisevanatoti adhippāyo. Tenāha ‘‘tathā hī’’tiādi.
സകിം ആഗമനധമ്മോതി പടിസന്ധിവസേന സകിംയേവ ആഗമനസഭാവോ. ഏകവാരംയേവ…പേ॰… ആഗന്ത്വാതി ഇമിനാ പഞ്ചസു സകദാഗാമീസു ചത്താരോ വജ്ജേത്വാ ഏകോയേവ ഗഹിതോതി ദസ്സേന്തോ ‘‘യോപി ഹീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ യ്വായം പഞ്ചമകോ സകദാഗാമീ ‘‘ഇധ മഗ്ഗം ഭാവേത്വാ ദേവലോകേ നിബ്ബത്തോ, തത്ഥ യാവതായുകം ഠത്വാ പുന ഇധൂപപജ്ജിത്വാ പരിനിബ്ബായതീ’’തി വുത്തോ, തസ്സ ഏകബീജിനാ സദ്ധിം കിം നാനാകരണന്തി? ഏകബീജിസ്സ ഏകാ പടിസന്ധി, സകദാഗാമിസ്സ ദ്വേ പടിസന്ധിയോതി ഇദം തേസം നാനാകരണം. യസ്സ ഹി സോതാപന്നസ്സ ഏകംയേവ ഖന്ധബീജം, ന ഏകം അത്തഭാവഗ്ഗഹണം, സോ ഏകബീജീതി.
Sakiṃ āgamanadhammoti paṭisandhivasena sakiṃyeva āgamanasabhāvo. Ekavāraṃyeva…pe… āgantvāti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekoyeva gahitoti dassento ‘‘yopi hī’’tiādimāha. Tattha yvāyaṃ pañcamako sakadāgāmī ‘‘idha maggaṃ bhāvetvā devaloke nibbatto, tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā puna idhūpapajjitvā parinibbāyatī’’ti vutto, tassa ekabījinā saddhiṃ kiṃ nānākaraṇanti? Ekabījissa ekā paṭisandhi, sakadāgāmissa dve paṭisandhiyoti idaṃ tesaṃ nānākaraṇaṃ. Yassa hi sotāpannassa ekaṃyeva khandhabījaṃ, na ekaṃ attabhāvaggahaṇaṃ, so ekabījīti.
ഹേട്ഠാതി ‘‘അമഹഗ്ഗതഭൂമിയ’’ന്തി ഹേട്ഠാ സമ്ബന്ധനേന. ഹേട്ഠാഭാഗസ്സ ഹിതാതി ഹേട്ഠാഭാഗിയാ, തേസം. താനീതി ഓരബ്ഭാഗിയസംയോജനാനി. കാമാവചരേ നിബ്ബത്തതിയേവ അജ്ഝത്തം സംയോജനത്താ. തഥാ ഹേസ ദൂരതോപി ആവത്തിധമ്മോ ഏവാതി ദസ്സേതും ഗിലബളിസമച്ഛാദയോ ഉപമാഭാവേന വുത്താ. ഓപപാതികോതി ഇമിനാ ഗബ്ഭവാസദുക്ഖാഭാവമാഹ. തത്ഥ പരിനിബ്ബായീതി ഇമിനാ സേസദുക്ഖാഭാവം. തത്ഥ പരിനിബ്ബാനതാ ചസ്സ കാമലോകേ ഖന്ധബീജസ്സ അപുനാരോഹവസേനേവാതി ദസ്സേതും ‘‘അനാവത്തിധമ്മോ’’തി വുത്തം.
Heṭṭhāti ‘‘amahaggatabhūmiya’’nti heṭṭhā sambandhanena. Heṭṭhābhāgassa hitāti heṭṭhābhāgiyā, tesaṃ. Tānīti orabbhāgiyasaṃyojanāni. Kāmāvacare nibbattatiyeva ajjhattaṃ saṃyojanattā. Tathā hesa dūratopi āvattidhammo evāti dassetuṃ gilabaḷisamacchādayo upamābhāvena vuttā. Opapātikoti iminā gabbhavāsadukkhābhāvamāha. Tattha parinibbāyīti iminā sesadukkhābhāvaṃ. Tattha parinibbānatā cassa kāmaloke khandhabījassa apunārohavasenevāti dassetuṃ ‘‘anāvattidhammo’’ti vuttaṃ.
൬൮. കേവലാതി ലോകിയാഭിഞ്ഞാഹി അസമ്മിസ്സാ. ലോകിയപഞ്ചാഭിഞ്ഞായോപി സീലാനം ആനിസംസോ തദവിനാഭാവതോ. താപി ദസ്സേതും ആകങ്ഖേയ്യ ചേ…പേ॰… ഏവമാദിമാഹാതി യോജനാ. ആസവാനം അനവസേസപ്പഹാനതോ അരഹത്തമഗ്ഗോയേവ വിസേസതോ ‘‘ആസവക്ഖയോ’’തി വത്തബ്ബതം അരഹതീതി വുത്തം ‘‘ആസവക്ഖയേ കഥിതേ’’തി, അഞ്ഞഥാ സബ്ബാപി ഛളഭിഞ്ഞാ ആസവക്ഖയോ ഏവാതി. ഇമേസം ഗുണാനന്തി ലോകിയാഭിഞ്ഞാനം . യഥാ പുരിസസ്സ മുണ്ഡിതം സീസം സിഖാവിരഹിതത്താ ന സോഭതി, ഏവം ദേസനായ സീസഭൂതാപി അഗ്ഗമഗ്ഗകഥാ ലോകിയാഭിഞ്ഞാരഹിതാ ന സോഭതീതി ആഹ ‘‘അയം കഥാ മുണ്ഡാഭിഞ്ഞാകഥാ നാമ ഭവേയ്യാ’’തി. ഇദ്ധിവികുബ്ബനാതി ഇദ്ധി ച വികുബ്ബനാ ച. വികുബ്ബനഗ്ഗഹണേന ചേത്ഥ വികുബ്ബനിദ്ധിമാഹ, ഇദ്ധിഗ്ഗഹണേന തദഞ്ഞം സബ്ബഞ്ച അഭിഞ്ഞാകിച്ചം. യുത്തട്ഠാനേയേവാതി ലോകിയാഭിഞ്ഞാനം നിബ്ബത്തനസ്സ വിയ ദേസനായ യുത്തട്ഠാനേയേവ. ഏതേന ന കേവലം ദേസനക്കമേനേവായം ദേസനാ, അഥ ഖോ പടിപത്തിക്കമേനപീതി ദസ്സേതി. വിസുദ്ധിമഗ്ഗേ (വിസുദ്ധി॰ ൨.൩൬൯) വുത്താ, തസ്മാ തത്ഥ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബാതി അധിപ്പായോ.
68.Kevalāti lokiyābhiññāhi asammissā. Lokiyapañcābhiññāyopi sīlānaṃ ānisaṃso tadavinābhāvato. Tāpi dassetuṃ ākaṅkheyya ce…pe… evamādimāhāti yojanā. Āsavānaṃ anavasesappahānato arahattamaggoyeva visesato ‘‘āsavakkhayo’’ti vattabbataṃ arahatīti vuttaṃ ‘‘āsavakkhaye kathite’’ti, aññathā sabbāpi chaḷabhiññā āsavakkhayo evāti. Imesaṃ guṇānanti lokiyābhiññānaṃ . Yathā purisassa muṇḍitaṃ sīsaṃ sikhāvirahitattā na sobhati, evaṃ desanāya sīsabhūtāpi aggamaggakathā lokiyābhiññārahitā na sobhatīti āha ‘‘ayaṃ kathā muṇḍābhiññākathā nāma bhaveyyā’’ti. Iddhivikubbanāti iddhi ca vikubbanā ca. Vikubbanaggahaṇena cettha vikubbaniddhimāha, iddhiggahaṇena tadaññaṃ sabbañca abhiññākiccaṃ. Yuttaṭṭhāneyevāti lokiyābhiññānaṃ nibbattanassa viya desanāya yuttaṭṭhāneyeva. Etena na kevalaṃ desanakkamenevāyaṃ desanā, atha kho paṭipattikkamenapīti dasseti. Visuddhimagge (visuddhi. 2.369) vuttā, tasmā tattha vuttanayeneva veditabbāti adhippāyo.
൬൯. ആസവാനം ഖയാതി ഹേട്ഠിമമഗ്ഗേന ഖേപിതാവസിട്ഠാനം ആസവാനം അരഹത്തമഗ്ഗേന സമുച്ഛിന്ദനതോ. യസ്മാ അരഹത്തമഗ്ഗോ ന കേവലം ആസവേയേവ ഖേപേതി, അഥ ഖോ അവസിട്ഠേ സബ്ബകിലേസേപി, തസ്മാ ആഹ ‘‘സബ്ബകിലേസാനം ഖയാ’’തി. ലക്ഖണമത്തഞ്ഹേത്ഥ ആസവഗ്ഗഹണം, ആസവാനം ആരമ്മണഭാവസ്സപി അനുപഗമനതോ അനാസവം. യസ്മാ പന തത്ഥ ആസവാനം ലേസോപി നത്ഥി, തസ്മാ വുത്തം ‘‘ആസവവിരഹിത’’ന്തി. സമാധി വുത്തോ ചേതോസീസേന യഥാ ‘‘ചിത്തം പഞ്ഞഞ്ച ഭാവയ’’ന്തി (സം॰ നി॰ ൧.൨൩, ൧൯൨; പേടകോ॰ ൨൨; മി॰ പ॰ ൨.൧.൯) അധിപ്പായോ. രാഗതോ വിമുത്തത്താ അവിജ്ജായ വിമുത്തത്താതി ഇദം ഉജുവിപച്ചനീകപടിപ്പസ്സദ്ധിദസ്സനം ദട്ഠബ്ബം, ന തദഞ്ഞേസം പാപധമ്മാനം അപ്പടിപ്പസ്സദ്ധത്താ. ഇദാനി തമേവ സമാധിപഞ്ഞാനം രാഗാവിജ്ജാപടിപക്ഖതം ആഗമേന ദസ്സേതും ‘‘വുത്തം ചേത’’ന്തിആദി വുത്തം. സമഥഫലന്തി സമഥസ്സ ഫലം ലോകിയസമഥഭാവനായ ഹി വിപസ്സനാഗതായ ആഹിതഫലസ്സ ലോകുത്തരസമഥസ്സ സരിക്ഖകഫലോ ചേതോവിമുത്തി. വിപസ്സനാഫലന്തി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. അത്തനോയേവാതി സുതമയഞാണാദിനാ വിയ പരപച്ചയതം നയഗ്ഗാഹഞ്ച മുഞ്ചിത്വാ പരതോഘോസാനുഗതഭാവനാധിഗമഭൂതതായ അത്തനോയേവ പഞ്ഞായ പച്ചക്ഖം കത്വാ സയമ്ഭുഞാണഭൂതായാതി അധിപ്പായോ. തേനാഹ ‘‘അപരപ്പച്ചയേന ഞത്വാ’’തി.
69.Āsavānaṃ khayāti heṭṭhimamaggena khepitāvasiṭṭhānaṃ āsavānaṃ arahattamaggena samucchindanato. Yasmā arahattamaggo na kevalaṃ āsaveyeva khepeti, atha kho avasiṭṭhe sabbakilesepi, tasmā āha ‘‘sabbakilesānaṃ khayā’’ti. Lakkhaṇamattañhettha āsavaggahaṇaṃ, āsavānaṃ ārammaṇabhāvassapi anupagamanato anāsavaṃ. Yasmā pana tattha āsavānaṃ lesopi natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘āsavavirahita’’nti. Samādhi vutto cetosīsena yathā ‘‘cittaṃ paññañca bhāvaya’’nti (saṃ. ni. 1.23, 192; peṭako. 22; mi. pa. 2.1.9) adhippāyo. Rāgato vimuttattā avijjāya vimuttattāti idaṃ ujuvipaccanīkapaṭippassaddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ, na tadaññesaṃ pāpadhammānaṃ appaṭippassaddhattā. Idāni tameva samādhipaññānaṃ rāgāvijjāpaṭipakkhataṃ āgamena dassetuṃ ‘‘vuttaṃ ceta’’ntiādi vuttaṃ. Samathaphalanti samathassa phalaṃ lokiyasamathabhāvanāya hi vipassanāgatāya āhitaphalassa lokuttarasamathassa sarikkhakaphalo cetovimutti. Vipassanāphalanti etthāpi eseva nayo. Attanoyevāti sutamayañāṇādinā viya parapaccayataṃ nayaggāhañca muñcitvā paratoghosānugatabhāvanādhigamabhūtatāya attanoyeva paññāya paccakkhaṃ katvā sayambhuñāṇabhūtāyāti adhippāyo. Tenāha ‘‘aparappaccayena ñatvā’’ti.
സബ്ബമ്പി തന്തി സബ്ബമ്പി സത്തരസവിധം തം യഥാവുത്തം സീലാനിസംസം. യഥാ ആനിസംസവന്തേ സമ്മദേവ സമ്പാദിതേ തദാനിസംസാ ദസ്സിതാ ഏവ ഹോന്തി തദായത്തഭാവതോ, ഏവം ആനിസംസപധാനയോഗ്യഭാവേന ദസ്സിതേ തദാനിസംസാ ദസ്സിതാ ഏവ ഹോന്തീതി ആഹ ‘‘സമ്പിണ്ഡേത്വാ ദസ്സേന്തോ’’തി. വുത്തസ്സേവ അത്ഥസ്സ പുനവചനം നിഗമനന്തി വുത്തം ‘‘നിഗമനം ആഹാ’’തി. പുബ്ബേതി ദേസനാരമ്ഭേ. ഏവം വുത്തന്തി ‘‘സമ്പന്നസീലാ’’തി ഏവമാദിനാ ആകാരേന വുത്തം. ഇദം സബ്ബമ്പീതി ഇദം ‘‘സമ്പന്നസീലാ’’തിആദികം സബ്ബമ്പി വചനം. ഏതം പടിച്ചാതി ഏതം സമ്പന്നസീലസ്സ ഭിക്ഖുനോ യഥാവുത്തസത്തരസവിധാനിസംസഭാഗിതം സന്ധായ വുത്തം. ഇദമേവ ഹി ‘‘ഇതി യം തം വുത്തം, ഇദമേതം പടിച്ച വുത്ത’’ന്തി വചനം സന്ധായ ‘‘സബ്ബമ്പി തം സീലാനിസംസം സമ്പിണ്ഡേത്വാ ദസ്സേന്തോ’’തി വുത്തം. ഏത്ഥആദിതോ ഛഹി ആനിസംസേഹി പരിത്തഭൂമികാ സമ്പത്തി ഗഹിതാ, തദന്തരം പഞ്ചഹി ലോകിയാഭിഞ്ഞാഹി ച മഹഗ്ഗതഭൂമികാ, ഇതരേഹി ലോകുത്തരഭൂമികാതി ഏവം ചതുഭൂമികസമ്പദാനിസംസസീലം നാമേതം മഹന്തം മഹാനുഭാവം, തസ്മാ തംസമ്പാദനേ സക്കച്ചകാരിതാ അപ്പമത്തേന ഭവിതബ്ബം.
Sabbampi tanti sabbampi sattarasavidhaṃ taṃ yathāvuttaṃ sīlānisaṃsaṃ. Yathā ānisaṃsavante sammadeva sampādite tadānisaṃsā dassitā eva honti tadāyattabhāvato, evaṃ ānisaṃsapadhānayogyabhāvena dassite tadānisaṃsā dassitā eva hontīti āha ‘‘sampiṇḍetvā dassento’’ti. Vuttasseva atthassa punavacanaṃ nigamananti vuttaṃ ‘‘nigamanaṃ āhā’’ti. Pubbeti desanārambhe. Evaṃ vuttanti ‘‘sampannasīlā’’ti evamādinā ākārena vuttaṃ. Idaṃ sabbampīti idaṃ ‘‘sampannasīlā’’tiādikaṃ sabbampi vacanaṃ. Etaṃ paṭiccāti etaṃ sampannasīlassa bhikkhuno yathāvuttasattarasavidhānisaṃsabhāgitaṃ sandhāya vuttaṃ. Idameva hi ‘‘iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vutta’’nti vacanaṃ sandhāya ‘‘sabbampi taṃ sīlānisaṃsaṃ sampiṇḍetvā dassento’’ti vuttaṃ. Etthaādito chahi ānisaṃsehi parittabhūmikā sampatti gahitā, tadantaraṃ pañcahi lokiyābhiññāhi ca mahaggatabhūmikā, itarehi lokuttarabhūmikāti evaṃ catubhūmikasampadānisaṃsasīlaṃ nāmetaṃ mahantaṃ mahānubhāvaṃ, tasmā taṃsampādane sakkaccakāritā appamattena bhavitabbaṃ.
ആകങ്ഖേയ്യസുത്തവണ്ണനായ ലീനത്ഥപ്പകാസനാ സമത്താ.
Ākaṅkheyyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / മജ്ഝിമനികായ • Majjhimanikāya / ൬. ആകങ്ഖേയ്യസുത്തം • 6. Ākaṅkheyyasuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / മജ്ഝിമനികായ (അട്ഠകഥാ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ൬. ആകങ്ഖേയ്യസുത്തവണ്ണനാ • 6. Ākaṅkheyyasuttavaṇṇanā