| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
२. अक्कोससुत्तवण्णना
2. Akkosasuttavaṇṇanā
१८८. भारद्वाजोव सोति भारद्वाजो नाम एव सो ब्राह्मणो। गोत्तवसेन हि तयिदं नामं, विसेसेन पनेतं जातन्ति दस्सेतुं ‘‘पञ्चमत्तेही’’तिआदि वुत्तं। जानिकताति ञातिवग्गहानिकता। पक्खो भिन्नोति ततो एव ञातिपक्खो नट्ठो। यथा दोमनस्सितो अनत्तमनोति वत्तब्बं लभति, एवं कुपितोति आह ‘‘दोमनस्सेन चा’’ति। दसहीति अनवसेसपरियादानवसेन वुत्तं पञ्चहि गाथासतेहि अक्कोसन्तो तथा अक्कोसेय्याति कत्वा। तत्थ पन येन केनचि अक्कोसन्तोपि अक्कोसतियेव नाम। करोसि मम भातिकस्स पब्बज्जं।
188.Bhāradvājova soti bhāradvājo nāma eva so brāhmaṇo. Gottavasena hi tayidaṃ nāmaṃ, visesena panetaṃ jātanti dassetuṃ ‘‘pañcamattehī’’tiādi vuttaṃ. Jānikatāti ñātivaggahānikatā. Pakkho bhinnoti tato eva ñātipakkho naṭṭho. Yathā domanassito anattamanoti vattabbaṃ labhati, evaṃ kupitoti āha ‘‘domanassena cā’’ti. Dasahīti anavasesapariyādānavasena vuttaṃ pañcahi gāthāsatehi akkosanto tathā akkoseyyāti katvā. Tattha pana yena kenaci akkosantopi akkosatiyeva nāma. Karosi mama bhātikassa pabbajjaṃ.
सम्भुञ्जतीति सम्भोगं करोति। अक्कोसादीहि एकतो भुञ्जति। वीतिहरतीति ब्यतिहारं करोति, अक्कोसतो पच्चक्कोसनादिना विनिमयं करोतीति अत्थो। तेनाह ‘‘कतस्स पटिकारं करोती’’ति। अस्स अनुस्सववसेन सुत्वा ‘‘सपति म’’न्ति सञ्ञिनो भयं उप्पज्जीति योजना। अस्साति ब्राह्मणस्स। सुत्वाति पदं उभयत्थापि योजेतब्बं ‘‘तवेवेतं ब्राह्मणाति सुत्वा, अनुस्सववसेन सुत्वा’’ति च। कामं किसवच्छादयो सपनं नादंसु, देवतानंयेव हि सो अत्थो, सत्तानं पन तथा सञ्ञा उप्पन्ना, सोपि तथासञ्ञी अहोसि। तेनाह ‘‘अनुस्सववसेना’’ति।
Sambhuñjatīti sambhogaṃ karoti. Akkosādīhi ekato bhuñjati. Vītiharatīti byatihāraṃ karoti, akkosato paccakkosanādinā vinimayaṃ karotīti attho. Tenāha ‘‘katassa paṭikāraṃ karotī’’ti. Assa anussavavasena sutvā ‘‘sapati ma’’nti saññino bhayaṃ uppajjīti yojanā. Assāti brāhmaṇassa. Sutvāti padaṃ ubhayatthāpi yojetabbaṃ ‘‘tavevetaṃ brāhmaṇāti sutvā, anussavavasena sutvā’’ti ca. Kāmaṃ kisavacchādayo sapanaṃ nādaṃsu, devatānaṃyeva hi so attho, sattānaṃ pana tathā saññā uppannā, sopi tathāsaññī ahosi. Tenāha ‘‘anussavavasenā’’ti.
दन्तस्स सब्बसो दमथं उपगतत्ता। निब्बिसेवनस्साति रागदोसादिहेतुकविप्फन्दनरहितस्स। तस्सेवाति पटिकुज्झन्तस्सेव पुग्गलस्स तेन कोधेन पापं होति पापस्स सन्तानन्तरसङ्कन्तिया अभावतो। केचि पन ‘‘तस्सेवाति तस्सेव पटिकुज्झन्तपुरिसस्स तेन पटिकुज्झनेन। पापियोति पटिकुज्झन्तपुग्गलस्स लामकतरो’’ति एवमेत्थ अत्थं वदन्ति। सतिया समन्नागतो हुत्वा पटिसङ्खाने ठितो अधिवासेति, न सहो मूळ्हो हुत्वाति अधिप्पायो। उभिन्नं तिकिच्छन्तन्ति उभिन्नं उप्पन्नकोधसङ्खातं किलेसब्याधिं तिकिच्छन्तं वूपसमेन्तं तं पुग्गलं। यो पुग्गलोतिआदिना पुरिमासु गाथासु पवत्तितानि पदानि सम्बन्धित्वा दस्सेति। पञ्चसु खन्धेसु याथावतो विनीता अरियधम्मस्स कोविदा नाम होन्तीति आह ‘‘धम्मस्साति पञ्चक्खन्धधम्मस्सा’’ति। इदानि तमत्थं परिपुण्णं कत्वा दस्सेन्तो आह ‘‘चतुसच्चधम्मस्स वा’’ति।
Dantassa sabbaso damathaṃ upagatattā. Nibbisevanassāti rāgadosādihetukavipphandanarahitassa. Tassevāti paṭikujjhantasseva puggalassa tena kodhena pāpaṃ hoti pāpassa santānantarasaṅkantiyā abhāvato. Keci pana ‘‘tassevāti tasseva paṭikujjhantapurisassa tena paṭikujjhanena. Pāpiyoti paṭikujjhantapuggalassa lāmakataro’’ti evamettha atthaṃ vadanti. Satiyā samannāgato hutvā paṭisaṅkhāne ṭhito adhivāseti, na saho mūḷho hutvāti adhippāyo. Ubhinnaṃ tikicchantanti ubhinnaṃ uppannakodhasaṅkhātaṃ kilesabyādhiṃ tikicchantaṃ vūpasamentaṃ taṃ puggalaṃ. Yo puggalotiādinā purimāsu gāthāsu pavattitāni padāni sambandhitvā dasseti. Pañcasu khandhesu yāthāvato vinītā ariyadhammassa kovidā nāma hontīti āha ‘‘dhammassāti pañcakkhandhadhammassā’’ti. Idāni tamatthaṃ paripuṇṇaṃ katvā dassento āha ‘‘catusaccadhammassa vā’’ti.
अक्कोससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Akkosasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. अक्कोससुत्तं • 2. Akkosasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / २. अक्कोससुत्तवण्णना • 2. Akkosasuttavaṇṇanā
