| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
अकुसलकम्मपथकथावण्णना
Akusalakammapathakathāvaṇṇanā
सरसेनेव च पतनसभावस्स पाणस्स अन्तरा एव अतीव पातनं अतिपातो, सणिकं पतितुं अदत्वाव सीघं पातनन्ति अत्थो। अतिक्कम्म वा सत्थादीहि अभिभवित्वा पातनं अतिपातो। पयोगवत्थुमहन्ततादीहि महासावज्जता तेहि पच्चयेहि उप्पज्जमानाय चेतनाय बलवभावतो। यथावुत्तपच्चयविपरियायेपि तंतंपच्चयेहि उप्पज्जमानाय चेतनाय बलवाबलववसेनेव अप्पसावज्जमहासावज्जता वेदितब्बा। इद्धिमयो कम्मविपाकजिद्धिमयो दाठाकोटिकादीनं विय।
Saraseneva ca patanasabhāvassa pāṇassa antarā eva atīva pātanaṃ atipāto, saṇikaṃ patituṃ adatvāva sīghaṃ pātananti attho. Atikkamma vā satthādīhi abhibhavitvā pātanaṃ atipāto. Payogavatthumahantatādīhi mahāsāvajjatā tehi paccayehi uppajjamānāya cetanāya balavabhāvato. Yathāvuttapaccayavipariyāyepi taṃtaṃpaccayehi uppajjamānāya cetanāya balavābalavavaseneva appasāvajjamahāsāvajjatā veditabbā. Iddhimayo kammavipākajiddhimayo dāṭhākoṭikādīnaṃ viya.
गोत्तरक्खिता सगोत्तेहि रक्खिता। धम्मरक्खिता सहधम्मिकेहि रक्खिता। ससामिका सारक्खा। यस्सा गमने रञ्ञा दण्डो ठपितो, सा सपरिदण्डा। अत्थभञ्जकोति कम्मपथप्पत्तं वुत्तं। कम्मपथकथा हेसाति। अत्तनो सन्तकं अदातुकामतायातिआदि मुसावादसामञ्ञतो वुत्तं। हसाधिप्पायेन विसंवादनपुरेक्खारस्सेव मुसावादो। सुञ्ञभावन्ति पीतिविरहितताय रित्ततं। अत्थविपन्नताय न हदयङ्गमा। अग्गण्हन्तेति असद्दहन्ते कम्मपथभेदो न होति। यो कोचि पन सम्फप्पलापो द्वीहि सम्भारेहि सिज्झतीति। अत्तनो परिणामनं चित्तेनेवाति वेदितब्बं। मिच्छा पस्सतीति वितथं पस्सति।
Gottarakkhitā sagottehi rakkhitā. Dhammarakkhitā sahadhammikehi rakkhitā. Sasāmikā sārakkhā. Yassā gamane raññā daṇḍo ṭhapito, sā saparidaṇḍā. Atthabhañjakoti kammapathappattaṃ vuttaṃ. Kammapathakathā hesāti. Attano santakaṃ adātukāmatāyātiādi musāvādasāmaññato vuttaṃ. Hasādhippāyena visaṃvādanapurekkhārasseva musāvādo. Suññabhāvanti pītivirahitatāya rittataṃ. Atthavipannatāya na hadayaṅgamā. Aggaṇhanteti asaddahante kammapathabhedo na hoti. Yo koci pana samphappalāpo dvīhi sambhārehi sijjhatīti. Attano pariṇāmanaṃ cittenevāti veditabbaṃ. Micchā passatīti vitathaṃ passati.
कोट्ठासतोति फस्सपञ्चमकादीसु चित्तङ्गकोट्ठासेसु ये कोट्ठासा होन्ति, ततोति अत्थो। ननु च चेतना कम्मपथेसु न वुत्ताति पटिपाटिया सत्तन्नं कम्मपथभावो न युत्तोति? न, अवचनस्स अञ्ञहेतुत्ता। न हि चेतनाय अकम्मपथत्ता कम्मपथरासिम्हि अवचनं, कदाचि पन कम्मपथो होति, न सब्बदाति कम्मपथभावस्स अनियतत्ता अवचनं। यदा पन कम्मपथो होति, तदा कम्मपथरासिसङ्गहो न निवारितोति। ‘‘पञ्च सिक्खापदा परित्तारम्मणा एवा’’ति एतेन अदिन्नादानादीनं सत्तारम्मणभावविरोधं ‘‘सत्तसङ्खाते सङ्खारे एव आरब्भ पवत्तितो’’ति सयमेव परिहरिस्सति। ‘‘नत्थि सत्ता ओपपातिका’’ति पवत्तमाना दिट्ठि तेभूमकधम्मविसयावाति सङ्खारारम्मणता वुत्ता। विपाकनिस्सन्दफलानि यथाक्कमं निरयादिविपाकदुग्गततादीनि।
Koṭṭhāsatoti phassapañcamakādīsu cittaṅgakoṭṭhāsesu ye koṭṭhāsā honti, tatoti attho. Nanu ca cetanā kammapathesu na vuttāti paṭipāṭiyā sattannaṃ kammapathabhāvo na yuttoti? Na, avacanassa aññahetuttā. Na hi cetanāya akammapathattā kammapatharāsimhi avacanaṃ, kadāci pana kammapatho hoti, na sabbadāti kammapathabhāvassa aniyatattā avacanaṃ. Yadā pana kammapatho hoti, tadā kammapatharāsisaṅgaho na nivāritoti. ‘‘Pañca sikkhāpadā parittārammaṇā evā’’ti etena adinnādānādīnaṃ sattārammaṇabhāvavirodhaṃ ‘‘sattasaṅkhāte saṅkhāre eva ārabbha pavattito’’ti sayameva pariharissati. ‘‘Natthi sattā opapātikā’’ti pavattamānā diṭṭhi tebhūmakadhammavisayāvāti saṅkhārārammaṇatā vuttā. Vipākanissandaphalāni yathākkamaṃ nirayādivipākaduggatatādīni.
अकुसलकम्मपथकथावण्णना निट्ठिता।
Akusalakammapathakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / अकुसलकम्मपथकथावण्णना • Akusalakammapathakathāvaṇṇanā
