| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
९. अकुसलमूलसुत्तवण्णना
9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
७०. नवमे अकुसलमूलानीति अकुसलानं मूलानि, अकुसलानि च तानि मूलानि चाति वा अकुसलमूलानि। यदपि, भिक्खवे, लोभोति योपि, भिक्खवे, लोभो। तदपि अकुसलमूलन्ति सोपि अकुसलमूलं। अकुसलमूलं वा सन्धाय इध तम्पीति अत्थो वट्टतियेव। एतेनुपायेन सब्बत्थ नयो नेतब्बो। अभिसङ्खरोतीति आयूहति सम्पिण्डेति रासिं करोति। असता दुक्खं उप्पादयतीति अभूतेन अविज्जमानेन यंकिञ्चि तस्स अभूतं दोसं वत्वा दुक्खं उप्पादेति। वधेन वातिआदि येनाकारेन दुक्खं उप्पादेति, तं दस्सेतुं वुत्तं। तत्थ जानियाति धनजानिया। पब्बाजनायाति गामतो वा रट्ठतो वा पब्बाजनीयकम्मेन । बलवम्हीति अहमस्मि बलवा। बलत्थो इतिपीति बलेन मे अत्थो इतिपि, बले वा ठितोम्हीतिपि वदति।
70. Navame akusalamūlānīti akusalānaṃ mūlāni, akusalāni ca tāni mūlāni cāti vā akusalamūlāni. Yadapi, bhikkhave, lobhoti yopi, bhikkhave, lobho. Tadapiakusalamūlanti sopi akusalamūlaṃ. Akusalamūlaṃ vā sandhāya idha tampīti attho vaṭṭatiyeva. Etenupāyena sabbattha nayo netabbo. Abhisaṅkharotīti āyūhati sampiṇḍeti rāsiṃ karoti. Asatā dukkhaṃ uppādayatīti abhūtena avijjamānena yaṃkiñci tassa abhūtaṃ dosaṃ vatvā dukkhaṃ uppādeti. Vadhena vātiādi yenākārena dukkhaṃ uppādeti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ. Tattha jāniyāti dhanajāniyā. Pabbājanāyāti gāmato vā raṭṭhato vā pabbājanīyakammena . Balavamhīti ahamasmi balavā. Balattho itipīti balena me attho itipi, bale vā ṭhitomhītipi vadati.
अकालवादीति कालस्मिं न वदति, अकालस्मिं वदति नाम। अभूतवादीति भूतं न वदति , अभूतं वदति नाम। अनत्थवादीति अत्थं न वदति, अनत्थं वदति नाम। अधम्मवादीति धम्मं न वदति, अधम्मं वदति नाम। अविनयवादीति विनयं न वदति, अविनयं वदति नाम।
Akālavādīti kālasmiṃ na vadati, akālasmiṃ vadati nāma. Abhūtavādīti bhūtaṃ na vadati , abhūtaṃ vadati nāma. Anatthavādīti atthaṃ na vadati, anatthaṃ vadati nāma. Adhammavādīti dhammaṃ na vadati, adhammaṃ vadati nāma. Avinayavādīti vinayaṃ na vadati, avinayaṃ vadati nāma.
तथा हायन्ति तथा हि अयं। न आतप्पं करोति तस्स निब्बेठनायाति तस्स अभूतस्स निब्बेठनत्थाय वीरियं न करोति। इतिपेतं अतच्छन्ति इमिनापि कारणेन एतं अतच्छं। इतरं तस्सेव वेवचनं।
Tathā hāyanti tathā hi ayaṃ. Na ātappaṃ karoti tassa nibbeṭhanāyāti tassa abhūtassa nibbeṭhanatthāya vīriyaṃ na karoti. Itipetaṃ atacchanti imināpi kāraṇena etaṃ atacchaṃ. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
दुग्गति पाटिकङ्खाति निरयादिका दुग्गति इच्छितब्बा, सा अस्स अवस्सभाविनी, तत्थानेन निब्बत्तितब्बन्ति अत्थो। उद्धस्तोति उपरि धंसितो। परियोनद्धोति समन्ता ओनद्धो। अनयं आपज्जतीति अवुड्ढिं आपज्जति। ब्यसनं आपज्जतीति विनासं आपज्जति। गिम्हकालस्मिञ्हि मालुवासिपाटिकाय फलिताय बीजानि उप्पतित्वा वटरुक्खादीनं मूले पतन्ति। तत्थ यस्स रुक्खस्स मूले तीसु दिसासु तीणि बीजानि पतितानि होन्ति, तस्मिं रुक्खे पावुस्सकेन मेघेन अभिवट्ठे तीहि बीजेहि तयो अङ्कुरा उट्ठहित्वा तं रुक्खं अल्लीयन्ति। ततो पट्ठाय रुक्खदेवतायो सकभावेन सण्ठातुं न सक्कोन्ति। तेपि अङ्कुरा वड्ढमाना लताभावं आपज्जित्वा तं रुक्खं अभिरुहित्वा सब्बविटपसाखापसाखा संसिब्बित्वा तं रुक्खं उपरि परियोनन्धन्ति। सो मालुवालताहि संसिब्बितो घनेहि महन्तेहि मालुवापत्तेहि सञ्छन्नो देवे वा वस्सन्ते वाते वा वायन्ते तत्थ तत्थ पलुज्जित्वा खाणुमत्तमेव अवसिस्सति। तं सन्धायेतं वुत्तं।
Duggati pāṭikaṅkhāti nirayādikā duggati icchitabbā, sā assa avassabhāvinī, tatthānena nibbattitabbanti attho. Uddhastoti upari dhaṃsito. Pariyonaddhoti samantā onaddho. Anayaṃ āpajjatīti avuḍḍhiṃ āpajjati. Byasanaṃāpajjatīti vināsaṃ āpajjati. Gimhakālasmiñhi māluvāsipāṭikāya phalitāya bījāni uppatitvā vaṭarukkhādīnaṃ mūle patanti. Tattha yassa rukkhassa mūle tīsu disāsu tīṇi bījāni patitāni honti, tasmiṃ rukkhe pāvussakena meghena abhivaṭṭhe tīhi bījehi tayo aṅkurā uṭṭhahitvā taṃ rukkhaṃ allīyanti. Tato paṭṭhāya rukkhadevatāyo sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkonti. Tepi aṅkurā vaḍḍhamānā latābhāvaṃ āpajjitvā taṃ rukkhaṃ abhiruhitvā sabbaviṭapasākhāpasākhā saṃsibbitvā taṃ rukkhaṃ upari pariyonandhanti. So māluvālatāhi saṃsibbito ghanehi mahantehi māluvāpattehi sañchanno deve vā vassante vāte vā vāyante tattha tattha palujjitvā khāṇumattameva avasissati. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
एवमेव खोति एत्थ पन इदं ओपम्मसंसन्दनं – सालादीसु अञ्ञतररुक्खो विय हि अयं सत्तो दट्ठब्बो, तिस्सो मालुवालता विय तीणि अकुसलमूलानि, याव रुक्खसाखा असम्पत्ता, ताव तासं लतानं उजुकं रुक्खारोहनं विय लोभादीनं द्वारं असम्पत्तकालो, साखानुसारेन गमनकालो विय द्वारवसेन गमनकालो, परियोनद्धकालो विय लोभादीहि परियुट्ठितकालो, खुद्दकसाखानं पलुज्जनकालो विय द्वारप्पत्तानं किलेसानं वसेन खुद्दानुखुद्दका आपत्तियो आपन्नकालो, महासाखानं पलुज्जनकालो विय गरुकापत्तिं आपन्नकालो, लतानुसारेन ओतिण्णेन उदकेन मूलेसु तिन्तेसु रुक्खस्स भूमियं पतनकालो विय कमेन चत्तारि पाराजिकानि आपज्जित्वा चतूसु अपायेसु निब्बत्तनकालो दट्ठब्बो।
Evameva khoti ettha pana idaṃ opammasaṃsandanaṃ – sālādīsu aññatararukkho viya hi ayaṃ satto daṭṭhabbo, tisso māluvālatā viya tīṇi akusalamūlāni, yāva rukkhasākhā asampattā, tāva tāsaṃ latānaṃ ujukaṃ rukkhārohanaṃ viya lobhādīnaṃ dvāraṃ asampattakālo, sākhānusārena gamanakālo viya dvāravasena gamanakālo, pariyonaddhakālo viya lobhādīhi pariyuṭṭhitakālo, khuddakasākhānaṃ palujjanakālo viya dvārappattānaṃ kilesānaṃ vasena khuddānukhuddakā āpattiyo āpannakālo, mahāsākhānaṃ palujjanakālo viya garukāpattiṃ āpannakālo, latānusārena otiṇṇena udakena mūlesu tintesu rukkhassa bhūmiyaṃ patanakālo viya kamena cattāri pārājikāni āpajjitvā catūsu apāyesu nibbattanakālo daṭṭhabbo.
सुक्कपक्खो वुत्तविपल्लासेन वेदितब्बो। एवमेव खोति एत्थ पन इदं ओपम्मसंसन्दनं – सालादीसु अञ्ञतररुक्खो विय अयं सत्तो दट्ठब्बो, तिस्सो मालुवालता विय तीणि अकुसलमूलानि, तासं अप्पवत्तिं कातुं आगतपुरिसो विय योगावचरो, कुद्दालो विय पञ्ञा, कुद्दालपिटकं विय सद्धापिटकं, पलिखननखणित्ति विय विपस्सनापञ्ञा, खणित्तिया मूलच्छेदनं विय विपस्सनाञाणेन अविज्जामूलस्स छिन्दनकालो, खण्डाखण्डिकं छिन्दनकालो विय खन्धवसेन दिट्ठकालो, फालनकालो विय मग्गञाणेन किलेसानं समुग्घातितकालो, मसिकरणकालो विय धरमानकपञ्चक्खन्धकालो, महावाते ओपुणित्वा अप्पवत्तनकालो विय उपादिन्नकक्खन्धानं अप्पटिसन्धिकनिरोधेन निरुज्झित्वा पुनब्भवे पटिसन्धिअग्गहणकालो दट्ठब्बोति। इमस्मिं सुत्ते वट्टविवट्टं कथितं।
Sukkapakkho vuttavipallāsena veditabbo. Evameva khoti ettha pana idaṃ opammasaṃsandanaṃ – sālādīsu aññatararukkho viya ayaṃ satto daṭṭhabbo, tisso māluvālatā viya tīṇi akusalamūlāni, tāsaṃ appavattiṃ kātuṃ āgatapuriso viya yogāvacaro, kuddālo viya paññā, kuddālapiṭakaṃ viya saddhāpiṭakaṃ, palikhananakhaṇitti viya vipassanāpaññā, khaṇittiyā mūlacchedanaṃ viya vipassanāñāṇena avijjāmūlassa chindanakālo, khaṇḍākhaṇḍikaṃ chindanakālo viya khandhavasena diṭṭhakālo, phālanakālo viya maggañāṇena kilesānaṃ samugghātitakālo, masikaraṇakālo viya dharamānakapañcakkhandhakālo, mahāvāte opuṇitvā appavattanakālo viya upādinnakakkhandhānaṃ appaṭisandhikanirodhena nirujjhitvā punabbhave paṭisandhiaggahaṇakālo daṭṭhabboti. Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ९. अकुसलमूलसुत्तं • 9. Akusalamūlasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ९. अकुसलमूलसुत्तवण्णना • 9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
