| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៩. អកុសលមូលសុត្តវណ្ណនា
9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
៧០. នវមេ លុព្ភតីតិ លោភោ។ ទុស្សតីតិ ទោសោ។ មុយ្ហតីតិ មោហោ។ លោភាទីនិ បនេតានិ អសហជាតានំ បាណាតិបាតាទីនំ កេសញ្ចិ អកុសលានំ ឧបនិស្សយបច្ចយដ្ឋេន, សហជាតានំ អទិន្នាទានាទីនំ កេសញ្ចិ សម្បយុត្តា ហុត្វា ឧប្បាទកដ្ឋេន, សយញ្ច អកុសលានីតិ សាវជ្ជទុក្ខវិបាកដ្ឋេនាតិ អាហ ‘‘អកុសលានំ មូលានិ, អកុសលានិ ច តានិ មូលានី’’តិ។ វុត្តម្បិ ចេតំ ‘‘រត្តោ ខោ, អាវុសោ, រាគេន អភិភូតោ បរិយាទិន្នចិត្តោ បាណម្បិ ហនតី’’តិអាទិ។ យទបីតិ លិង្គវិបល្លាសេន វុត្តន្តិ អាហ ‘‘យោបិ, ភិក្ខវេ, លោភោ’’តិ។ តទបីតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោតិ អាហ ‘‘សោបិ អកុសលមូល’’ន្តិ។ វិនាបិ លិង្គវិបល្លាសេន អត្ថយោជនំ ទស្សេន្តោ ‘‘អកុសលមូលំ វា’’តិអាទិមាហ។ សព្ពត្ថាតិ ‘‘យទបិ, ភិក្ខវេ, ទោសោ, តទបិ អកុសលមូល’’ន្តិអាទីសុ។ អភិសង្ខរោតីតិ ឯត្ថ អាយូហតីតិ អត្ថំ វត្វា តញ្ច អាយូហនំ បច្ចយសមវាយសិទ្ធិតោ សម្បិណ្ឌនំ រាសិករណំ វិយ ហោតីតិ អាហ ‘‘សម្បិណ្ឌេតិ រាសិំ ករោតី’’តិ។
70. Navame lubbhatīti lobho. Dussatīti doso. Muyhatīti moho. Lobhādīni panetāni asahajātānaṃ pāṇātipātādīnaṃ kesañci akusalānaṃ upanissayapaccayaṭṭhena, sahajātānaṃ adinnādānādīnaṃ kesañci sampayuttā hutvā uppādakaṭṭhena, sayañca akusalānīti sāvajjadukkhavipākaṭṭhenāti āha ‘‘akusalānaṃ mūlāni, akusalāni ca tāni mūlānī’’ti. Vuttampi cetaṃ ‘‘ratto kho, āvuso, rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanatī’’tiādi. Yadapīti liṅgavipallāsena vuttanti āha ‘‘yopi, bhikkhave, lobho’’ti. Tadapīti etthāpi eseva nayoti āha ‘‘sopi akusalamūla’’nti. Vināpi liṅgavipallāsena atthayojanaṃ dassento ‘‘akusalamūlaṃ vā’’tiādimāha. Sabbatthāti ‘‘yadapi, bhikkhave, doso, tadapi akusalamūla’’ntiādīsu. Abhisaṅkharotīti ettha āyūhatīti atthaṃ vatvā tañca āyūhanaṃ paccayasamavāyasiddhito sampiṇḍanaṃ rāsikaraṇaṃ viya hotīti āha ‘‘sampiṇḍeti rāsiṃ karotī’’ti.
បាឡិយំ ‘‘វធេនា’’តិអាទីសុ វធេនាតិ មារណេន វា បោថនេន វា។ វធសទ្ទោ ហិ ហិំសនត្ថោ វិហេឋនត្ថោ ច ហោតិ។ ពន្ធនេនាតិ អទ្ទុពន្ធនាទិនា។ ជានិយាតិ ធនជានិយា, ‘‘សតំ គណ្ហថ, សហស្សំ គណ្ហថា’’តិ ឯវំ បវត្តិតទណ្ឌេនាតិ អត្ថោ។ គរហាយាតិ បញ្ចសិខមុណ្ឌកករណំ, គោមយសិញ្ចនំ, គីវាយ កុរណ្ឌកពន្ធនន្តិ ឯវមាទីនិ កត្វា គរហបាបនេន។ តត្ថ បញ្ចសិខមុណ្ឌកករណំ នាម កាកបក្ខករណំ។ គោមយសិញ្ចនំ សីសេន កណោទកាវសេចនំ។ កុរណ្ឌកពន្ធនំ គទ្ទុលពន្ធនំ។
Pāḷiyaṃ ‘‘vadhenā’’tiādīsu vadhenāti māraṇena vā pothanena vā. Vadhasaddo hi hiṃsanattho viheṭhanattho ca hoti. Bandhanenāti addubandhanādinā. Jāniyāti dhanajāniyā, ‘‘sataṃ gaṇhatha, sahassaṃ gaṇhathā’’ti evaṃ pavattitadaṇḍenāti attho. Garahāyāti pañcasikhamuṇḍakakaraṇaṃ, gomayasiñcanaṃ, gīvāya kuraṇḍakabandhananti evamādīni katvā garahapāpanena. Tattha pañcasikhamuṇḍakakaraṇaṃ nāma kākapakkhakaraṇaṃ. Gomayasiñcanaṃ sīsena kaṇodakāvasecanaṃ. Kuraṇḍakabandhanaṃ gaddulabandhanaṃ.
កាលស្មិំ ន វទតីតិ យុត្តកាលេ ន វទតិ, វត្តព្ពកាលស្ស បុព្ពេ វា បច្ឆា វា អយុត្តកាលេ វត្តា ហោតិ។ អភូតវាទីតិ យំ នត្ថិ, តស្ស វត្តា។ តេនាហ ‘‘ភូតំ ន វទតី’’តិ។ អត្ថំ ន វទតីតិ ការណំ ន វទតិ, អការណនិស្សិតំ និប្ផលំ វត្តា ហោតិ។ ធម្មំ ន វទតីតិ សភាវំ ន វទតិ, អសភាវំ វត្តា អយថាវាទីតិ អត្ថោ។ វិនយំ ន វទតីតិ សំវរវិនយំ ន វទតិ, ន សំវរវិនយប្បដិសំយុត្តស្ស វត្តា ហោតិ, អត្តនោ សុណន្តស្ស ច ន សំវរវិនយាវហស្ស វត្តាតិ អត្ថោ។
Kālasmiṃ na vadatīti yuttakāle na vadati, vattabbakālassa pubbe vā pacchā vā ayuttakāle vattā hoti. Abhūtavādīti yaṃ natthi, tassa vattā. Tenāha ‘‘bhūtaṃ na vadatī’’ti. Atthaṃ na vadatīti kāraṇaṃ na vadati, akāraṇanissitaṃ nipphalaṃ vattā hoti. Dhammaṃ na vadatīti sabhāvaṃ na vadati, asabhāvaṃ vattā ayathāvādīti attho. Vinayaṃ na vadatīti saṃvaravinayaṃ na vadati, na saṃvaravinayappaṭisaṃyuttassa vattā hoti, attano suṇantassa ca na saṃvaravinayāvahassa vattāti attho.
អតច្ឆន្តិ អភូតត្ថំ។ តេនាហ ‘‘ឥតរំ តស្សេវ វេវចន’’ន្តិ។ អថ វា អភូតន្តិ អសន្តំ អវិជ្ជមានំ។ អតច្ឆន្តិ អតថាការំ។
Atacchanti abhūtatthaṃ. Tenāha ‘‘itaraṃ tasseva vevacana’’nti. Atha vā abhūtanti asantaṃ avijjamānaṃ. Atacchanti atathākāraṃ.
បុញ្ញកម្មតោ ឯតិ ឧប្បជ្ជតីតិ អយោ, វឌ្ឍិ។ តប្បដិក្ខេបេន អនយោ, អវឌ្ឍីតិ អាហ ‘‘អនយំ អាបជ្ជតីតិ អវឌ្ឍិំ អាបជ្ជតី’’តិ។ មាលុវាសិបាដិកា នាម ទីឃសណ្ឋានំ មាលុវាបក្កំ , មាលុវាផលបោដ្ឋលិកាតិ អត្ថោ ។ ផលិតាយាតិ អាតបេន សុស្សិត្វា ភិន្នាយ។ វដរុក្ខាទីនំ មូលេតិ វដរុក្ខាទីនំ សមីបេ។ សកភាវេន សណ្ឋាតុំ ន សក្កោន្តីតិ កស្មា ន សក្កោន្តិ? ភវនវិនាសភយា។ រុក្ខមូលេ បតិតមាលុវាពីជតោ ហិ លតា ឧប្បជ្ជិត្វា រុក្ខំ អភិរុហតិ។ សា មហាបត្តា ចេវ ពហុបត្តា ច មហាកោលិរបត្តសណ្ឋានេហិ តតោ ច មហន្តតរេហិ សាខាវិដបន្តរេហិ បត្តេហិ សមន្នាគតា។ អថ នំ រុក្ខំ មូលតោ បដ្ឋាយ វិនន្ធមានា សព្ពវិដបានិ សញ្ឆាទេត្វា មហន្តំ ភារំ ជនេត្វា តិដ្ឋតិ, សា វាតេ វាយន្តេ ទេវេ វា វស្សន្តេ ឱឃនហេដ្ឋាគតា ឱលម្ពនហេតុភូតំ ឃនភាវំ ជនេត្វា តស្ស រុក្ខស្ស សព្ពសាខំ ភិជ្ជតិ, ភូមិយំ និបាតេតិ។ តតោ តស្មិំ រុក្ខេ បតិដ្ឋិតវិមានំ ភិជ្ជតិ វិនស្សតិ។ ឥតិ តា ទេវតាយោ ភវនវិនាសភយា សកភាវេន សណ្ឋាតុំ ន សក្កោន្តិ។ ឯត្ថ ច យំ សាខដ្ឋកវិមានំ ហោតិ, តំ សាខាសុ ភិជ្ជមានាសុ តត្ថ តត្ថេវ ភិជ្ជិត្វា សព្ពសាខាសុ ភិន្នាសុ សព្ពំ ភិជ្ជតិ, រុក្ខដ្ឋកវិមានំ បន យាវ រុក្ខស្ស មូលមត្តម្បិ តិដ្ឋតិ, តាវ ន នស្សតីតិ វេទិតព្ពំ។ តត្ថ តត្ថ បលុជ្ជិត្វាតិ តត្ថ តត្ថ ភិជ្ជិត្វា។ សេសមេត្ថ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Puññakammato eti uppajjatīti ayo, vaḍḍhi. Tappaṭikkhepena anayo, avaḍḍhīti āha ‘‘anayaṃ āpajjatīti avaḍḍhiṃ āpajjatī’’ti. Māluvāsipāṭikā nāma dīghasaṇṭhānaṃ māluvāpakkaṃ , māluvāphalapoṭṭhalikāti attho . Phalitāyāti ātapena sussitvā bhinnāya. Vaṭarukkhādīnaṃ mūleti vaṭarukkhādīnaṃ samīpe. Sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkontīti kasmā na sakkonti? Bhavanavināsabhayā. Rukkhamūle patitamāluvābījato hi latā uppajjitvā rukkhaṃ abhiruhati. Sā mahāpattā ceva bahupattā ca mahākolirapattasaṇṭhānehi tato ca mahantatarehi sākhāviṭapantarehi pattehi samannāgatā. Atha naṃ rukkhaṃ mūlato paṭṭhāya vinandhamānā sabbaviṭapāni sañchādetvā mahantaṃ bhāraṃ janetvā tiṭṭhati, sā vāte vāyante deve vā vassante oghanaheṭṭhāgatā olambanahetubhūtaṃ ghanabhāvaṃ janetvā tassa rukkhassa sabbasākhaṃ bhijjati, bhūmiyaṃ nipāteti. Tato tasmiṃ rukkhe patiṭṭhitavimānaṃ bhijjati vinassati. Iti tā devatāyo bhavanavināsabhayā sakabhāvena saṇṭhātuṃ na sakkonti. Ettha ca yaṃ sākhaṭṭhakavimānaṃ hoti, taṃ sākhāsu bhijjamānāsu tattha tattheva bhijjitvā sabbasākhāsu bhinnāsu sabbaṃ bhijjati, rukkhaṭṭhakavimānaṃ pana yāva rukkhassa mūlamattampi tiṭṭhati, tāva na nassatīti veditabbaṃ. Tattha tattha palujjitvāti tattha tattha bhijjitvā. Sesamettha suviññeyyameva.
អកុសលមូលសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Akusalamūlasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៩. អកុសលមូលសុត្តំ • 9. Akusalamūlasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៩. អកុសលមូលសុត្តវណ្ណនា • 9. Akusalamūlasuttavaṇṇanā
